كتێبێكی "بەختیار عەلی" له لیستی باشترین ١٠٠ كتێبی سەدەی ٢١دایە، لە ئەڵمانیا

هاوڵاتی لە کاتێکدا کە ئەمریکا، یەکێتی ئەوروپا، بەریتانیا و کەنەدا، دژی هێرشی حەماس بۆ ئیسرائیل هەڵوێستیان گرتووە، ئێران و چەند وڵاتێکی تری عەرەبی پشتیوانی خۆیان لەم هێرشە دەربڕی. هەر لە سەرەتاوە ئەمریکا پشتگیری تەواوەتی بۆ ئیسرائیل دەربڕی. لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند: ئەمریکا پابەندە بە پشتیوانیکردن لە ئیسرائیل وسوورین لەسەر ئەوەی یارمەتی ئیسرائیل بدەین بەوەی بەرگری لە خۆی بکات. وەزیری بەرگری ئەمریکا وێڕای ئەوەی سەرەخۆشی خۆی ئاراستەی بنەماڵەی قوربانییەکان کرد، رایگەیاند هەر کەرەستەیەکی سەربازی پێویست بێت دەخرێتە بەردەست ئیسرائیل بۆ ئەوەی بەرگری لە خۆی بکات لە بەرامبەر توندووتیژی و تیرۆریزمدا. دوای وتەکانی لۆید ئۆستن، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە وتارێکی کورتدا پشتگیری وڵاتەکەی بۆ ئیسرائیل دووپات کردەوە و رایگەیاند، "هەرگیز پشتی ئیسرائیل بەرنادەین و مافی خۆیانە بەرگری لە خۆیان بکەن، دڵنیا دەبینەوە کە ئیسرائیل چی پێویست بێت لەبەردەستیدا بێت تا بتوانێت بەرگری لەخۆی بکات." بەیانی ئەمڕۆ هێزەکانی بزوتنەوەی حەماس لە ئۆپەراسیۆنێکی شۆکهێنەردا بەناوی "تۆفانی ئەقسا" پێنج هەزار موشەکیان ئاراستەی ئیسرئیل کرد و نزیکەی دوو هەزار چەکدارەیشیان چوونە نێو ئیسرائیل کە یەکەمجارە هێزێک بتوانێت دوای 50 ساڵ سنوری وڵاتەکە ببەزێنێت. لە هێرشەکانی حەماسدا 150 کەس لە ئیسرائیل کوژراون و زیاتر لە هەزار کەسیش برینداربوون. شیکەرەوانی جیهانی و میدیا نیودەوڵەتییەکان ئەمە بە "شکستی هەواڵگری" ئیسرائیل ناودەبەن کە نەیانتوانییوە پێشبینی هێرشیکی فراوانی لەو جۆرە بکەن. دوای هێرشەکانی حەماس، ئیسرائیل دەستیکرد بە ئۆپەراسیۆنی خۆی لە کەرتی غەززە و بە فڕۆکەی جەنگی بۆردومانی کرد کە بووەتە هۆی کوژرانی 232 کەس و برینداربوونی 1790 کەسی تر. وڵاتانی جیهان کاردانەوەیان چی بوو؟ ئیمانۆئێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، ریشی سۆناک سەرۆک وەزیری بەریتانیا، ئۆلاف شۆلتێس، ڕاوێژکاری گەورەی ئەڵمانیا، جۆزێپ بۆرل بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا، ڤلادیمێر زێلنیسکی  سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین، لە کەسایەتییە دیارەکانن کە هاوسۆزیان لەگەڵ ئیسرائیل دەربڕیوە. جەیمۆز کێلۆرلی کەسایەتی دیاری سیاسی بەریتانیا و ئەفسەری باڵای سوپای ئەو وڵاتە، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر، لەگەڵ ئەوەی ئەم هێرشەی وەک هێرشی گروپێکی تیرۆریستی وەسف کرد نووسی :" هیچ وشەیەکیتر بۆ وەسفی هێرشی دڕندانە یان کردە تیرۆریستیەکان بە مەبەستی بە ئامانج کردنی کەسانی مەدەنی بوونی نییە جگە لەوە بڵێن ئەمە تیرۆریزمە و پێویستە دژی بوەستینەوە." گرووپی چەکداری حەماس، لەلایەن ئەمریکا و وڵاتانیترەوە خراوەتە لیستی تیرۆرەوەو وەک گرووپ و تاقمی تیرۆریست ناوی هاتووە. جەستن ترۆدۆ، سەرۆک وەزیرانی کەنەدا لەبارەی هێرشەکانەوە وتی، وڵاتەکەی هێرشە تیرۆریستییەکان بۆ سەر ئیسرائیل  سەرکۆنە ئەکات و پشتیوانی لە ئیسرائیل ئەکات بەوەی بەرگری لە خۆی بکات." کۆماری ئیسلامی ئێران هەر لە یەکەم ساتەکانەوە لە میدیا سەرەکییەکانی خۆیەوە هەواڵەکەی خوێندەوەو وەک سەرکەوتنی گەورە ناوی بردو پشتیوانی خۆی بۆ ئەم هێرشە دەربڕی.  کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاندووە کە لە گۆڕەپانە سەرەکییەکانی شارەکان ئاگری خۆشی و شادی ئەکەنەوە.  بە پێی کۆمەڵێک ڤیدیۆ کە لە ماڵپەڕە حکومییەکان بڵاو کراونەتەوە ئێوارەی شەممە 7ی تشرینی یەکەم  لە کۆمەڵێک لە شارەکان هێزە حکومییەکان شادی و خۆشیان دەربڕیووە. ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی، هێرشەکانی حەماس بۆ ئیسرائلی وەک "درێژەی سەرکەوتنەکان لە لوبنان و سووریا" ناوبرد. یەحیا رەحیم سەفەوی، راوێژکار و یاریدەدەری باڵای رابەری کۆماری ئیسلامی، پیرۆزبایی ئەم هێرشانەی کرد و وەک سەرکەوتنی گەورە ناوی برد و وتی :" کۆماری ئیسلامی تا ئازادی فەلەستین و قودس وەک پاڵپشتی موجاهیدە فەلەستینییەکان ئەمێنێتەوە." گرووپی حیزبوڵای لوبنان، کە یەکێکە لەو گرووپانەی لە لایەن کۆماری ئیسلامییەوە پشتیوانی لێ ئەکرێت، پشتیوانی لە هێرشەکانی حەماس کرد و وەک سەرکەوتنی گەورە ناوی لێبرد و ئامادەیی خۆی بۆهاوکاری حەماس نیشاندا. هاوکات وەزارەتی دەرەوەی قەتەر، ئیسرائیلی بە بەپرسی هێرشەکانی حەماس بۆسەر هاوڵاتییە ئیسرائیلییەکان ناوبرد. لەلایەکی ترەوە وەزارەتی دەرەوەی کوێت لەراگەیاندراوێکدا وێڕای ئەوەی نیگەرانی خۆی لە پەرەسەندنی توندووتیژییەکان دەربڕی، ئیسرائیلی بە بەرپرس زانی و هێرشی حەماسی بە دەرئەنجامی هێرشە ئاشکراکانی ئیسرائیل ناوبرد. وەزارەتی دەرەوەی سعوودیە خوازیاری راگرتنی دەستبەجێی توندووتیژییەکانی نێوان "ژمارەیەک لە هێزە فەلەستینییەکان و هێزە داگیرکەرەکانی ئیسرائیل بوو". وەزارەتی دەرەوەی ئیماراتی خوازیاری راگرتنی دەستبەجێی هێرشەکان و توندووتیژییەکان بوو. عەممان لەهەڵوێستێکی هاوشێوەدا خوازیاری راگرتنی دەستبەجێی هێرشەکان بوو. تالیبان لەئەفغانستان جۆری دەربڕینی هەڵوێستەکانیان نزیکبوو لەهەڵوێستی کۆماری ئیسلامی و پشتیوانی خۆیان لە حەماس دەربڕی و هێرشی حەماسیان بەرز نرخاند بۆ ئازادکردنی قودس. ناتانیاهۆ: لە جەنگداین چەند کاتژمێرێک دوای هێرشی مووشەکی و زەمینی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، بێنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، دۆخی کتوپڕی راگەیاند و وتی کە وڵاتەکەی لە جەنگدایە. بێنیامین ناتانیاهۆ رایگەیاند وڵاتەکەی دەیەوێ هێزەکانی "دوژمن" لە باشوری ئیسرائیل بسڕێتەوەو ئارامی و ئاسایش بۆ ناوچەکە بگەڕێتەوە. سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وتیشی، "دژومن باجێکی قورس بەخۆیەوە دەبینێت کە هەرگیز پێشتر نەیدیووە." سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل هەروەها داوای لە هاوڵاتیانی وڵاتەکەی کرد ئارامی خۆیان بپارێزن بە مەبەستی سەرکەوتن لەم جەنگە یەکدەنگ بن. هاوکات وەزیری وزەی ئیسرائیل رایگەیاند، فەرمانم داوە بەوەی کارەبای کەرتی غەزە بپچڕێت و بە پێی ئەم فەرمانە کارەبای ٨٠٪ غەزە دەپچڕێت. ئۆپەراسیۆنی " شمشێری ئاسنین" شمشێری ئاسنین، ناوی ئەو ئۆپەراسیۆنە سەربازییەیە کە ئیسرائیل لە وەڵامدانەوە بە هێرشەکانی حەماس، بۆ هێرشەکانی خۆی هەڵیبژاردووە. بە پێی زانیارییەکان دەستبەجێ ئیسرائیل دەستیکرد بە وەڵامدانەوەی هێرشەکان. بینایەکی ١١ نهۆمی لە غەزە کرایە ئامانج کە دەوترێت ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی حەماس لەوێ بوون و وێستگەی رادیۆیی حەماس لەوێ جێگیرکرابوو. هاوڵاتییەکی خەڵکی غەزە بە بی بی سی فارسی وتووە:" ئەمانزانی تۆڵە ئەکرێتەوە، ئێمە ئەم بەیانییە بە دەنگی تەقە خەبەرمان بوەوە. ئەم پیاوە ٦٠ ساڵە وتوویەتی لایەنگری هیچ جۆرە توندووتیژییەک نییە بەڵام ئەزانێت نە حەماس و نە ئیسرائیل، هیچکامیان هێرشەکانیان راناگرن

هاوڵاتی  جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا، لە وتارێکیدا جەختی کردەوە لە پشتیگیری تەواوەتی وڵاتەکەی بۆ ئیسرائیل و رایگەیاند، "ئیسرائیل مافی ئەوەی هەیە بەرگری لە خۆی و گەلەکەی بکات." جۆو بایدن لە کۆشکی سپی سەبارەت بە شەڕی ئیسرائیل و حەماس وتارێکیدا و رایگەیاند، پشتگیری ئەمریکا بۆ ئاسایشی ئیسرائیل "نەگۆڕ و پتەوە، هەرگیز پشتی ئیسرائیل بەرنادەین." سەرۆکی ئەمریکا باسی لەوەش کرد، ئیدارەکەی بەردەوام لەگەڵ هاوپەیمانەکانی لە گفتوگۆدان تا دڵنیا ببنەوە لەوەی "ئیسرائیل چی پێویست بێت لەبەردەستیدا بێت تا بتوانێت بەرگری لەخۆی بکات." سەرۆکی ئەمریکا باسی لە هێرشەکانی ئیسرائیل نەکرد بۆ سەر کەرتی غەززە.  بەیانی ئەمڕۆ هێزەکانی بزوتنەوەی حەماس لە ئۆپەراسیۆنێکی شۆکهێنەردا پێنج هەزار موشەکیان ئاراستەی ئیسرئیل کرد و نزیکەی دوو هەزار چەکدارەکایشیان چوونە نێو ئیسرائیل کە یەکەمجارە هێزێک بتوانێت دوای 50 ساڵ سنوری وڵاتەکە ببەزێنێت. لە هێرشەکانی حەماسدا 150 کەس کوژراون و زیاتر لە هەزار کەسیش برینداربوون.  دوای هێرشەکانی حەماس، ئیسرائیل دەستیکرد بە ئۆپەراسیۆنی خۆی لە کەرتی غەززە و بە فڕۆکەی جەنگی بۆردومانی کرد کە بووەتە هۆی کوژرانی 232 کەس و برینداربوونی 1790 کەسی تر.

هاوڵاتی  بەرپرسانی تەندروستی فەڵەستین بڵاویانکردەوە کە ژمارەی قوربانییانی هێرشی ئەمڕۆی ئیسرائیل بۆ کەرتی غەززە بەرزبووەتەوە و تا ئیستا نزیکەی 200 کەس کوژراون.  کەناڵی بی بی سی بەریتانی لەزاری بەرپرسانی تەندروستی فەڵەستینەوە رایگەیاند، ژمارەی کوژراوانی بۆردومانی ئەمڕۆی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە گەشتووەتە 198 کەس و نزیکەی هەزار کەسیش برینداربوون.  بەیانی ئەمڕۆ بزوتنەوەی حەماس ئۆپەراسیۆةیکی دژی ئیسرائیل دەستپێکرد و تێیدا پێنج هەزار موشەکی ئاراستەی وڵاتەکە کرد. بەپێی وتەی فریاکەوتنی ئیسرائیل 40 کەس بەهۆی موشەک و تەقەی راستەوخۆی چەکدارانی حەماسەوە کوژراون.  دوابەدوای ئەو هێرشە، ئیسرائیل بە تووندی هێرشی کردەسەر کەرتی غەززە و ئۆپەراسیۆنی "شمسێری ئاسنین"ی راگەیاند کە تێیدا هێرشی ئاسمانی کەرتی غەززەی کرد.

هاوڵاتی  حکومەتی عێراق لەسەر شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل هاتە دەنگ و رایگەیاند بەرگری لە مافەکانی گەلی فەڵەستین دەکەن و هۆکاری رودانی هێرشەکەی ئەمرۆ دەرئەنجامی "ستەمی چەندین ساڵەی دەسەڵاتدارانی زایۆنییە." ئەمڕۆ شەممە 7ی تشرینی یەکەمی 2023، باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عێراق راگەیاندراوێکی لەبارەی گرژییەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل بڵاوکردەوە و دەڵێت، "عێراق هەڵوێستی پتەوی خۆی وەک و حکومەت و گەل بۆ پرسی فەڵەستین دووپاتدەکاتەوە. ئێمە لەپاڵ گەڵی فەڵەستینین بە تایبەت لە بەدیهێنانی خواستەکانیان و بەدیهێنانی مافە رەواکانیان. ئاشتی بەردەوام نایەتە دی لە هەبونی نادادپەروەری و نکوڵی کردن لەم مافانە." بەیانی ئەمڕۆ بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند کە پێنج هەزار موشەکیان ئاراستەی ئیسرائیل کردووە و ئۆپەراسیۆنێکیان بەناوی ئۆپەراسیۆنی "تۆفانی ئەقسا" راگەیاند کە تێیدا چەکدارانی بزوتنەوەکە چوونە نێو چەند بەشێکی ئیسرائیلەوە. میدیا جیهانییەکان باس لەوە دەکەن کە تا ئێستا 35 ئیسرائیلی بەدیل گیراون و فریاکەوتنی ئیسرائیل دەڵێت 40 کەس لە هێرشەکاندا کوژراون.  هەر دوای هێرشەکە ئیسرائیل هەڕەشەی تووندی کرد و دەستیکرد بە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنێکی چڕ بۆ دەرکردنی چەکدارانی حەماس و هێرشکردنەسەر کەرتی غەززە بە موشەک. بەپرسانی فەڵەستین دەڵین لە بۆردومانەکانی ئیسرائیل 161 کوژراون و هەزار کەسیش برینداربوون. لەبارەی هێرشەکەی حەماسەوە وتەبێژی حکومەتی عێراق دەڵێت، "ئەو کردانەی ئەمڕۆ لەلایەن گەلی فەڵەستینەوە ئەنجامدران دەرئەنجامی چاوەڕوانکراوی ستەمی ستستیماتیکی چەندین ساڵەیە کە لەسەر دەستی دەسەڵاتدارانی زایۆنی چەشتوویانە کە بەردەوام پێشێلی یاسا نیودەوڵەتیەکانی کردووە." باسم عەواد لە بەشێکی تری راگەیاندراوەکەدا داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات رێکاری تووند بگرنەبەر و "پێشێلکاریی جدی بوەستێنن و مافی شەرعی گەلی فەلەستین دابمەزرێننەوە کە بەردەوام لەژیر داگیرکاری و سیاسەتی جیاکاری و گەمارۆدان." وتەبێژی حکومەتی عێراق لە کۆتایی قسەکانیدا هۆشداری دەدات، گرژی دروستکردن لەبەرامبەر ناوچەکانی فەلەستین ئەگەری هەیە سەربکیشێت بۆ ناسەقامگیرکردنی تەواوی هەرێمەکە و "داوا لە لە وڵاتانی کۆمکاری عەرەبی دەکەین کۆببنەوە و تاووتوێی ئەم روداوە مەترسیدانە بکەن لە ناوچە فەلەستینییەکاندا."

هاوڵاتی  ناوەندی تەندروستی فریاکەوتنی ئیسرائیل رایگەیاند لانی کەم 22 کەس لە هێرشەکانی بزوتنەوەی حەماس لە ئیسرائیل کوژراون و زیاتر لە 500 کەسی تریش برینداربوون.  ناوەندی تەندروستی فریاکەوتنی ئیسرائیل دەڵێت، هێرشە مووشەکییەکانی بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە ئیسرائیل بووەتە هۆی کوژرانی 22 کەس و برینداربوونی 545 کەس.  بزوتنەوەی حەماس بەرەبەیانی ئەمڕۆ هێرشێکی لەناوکای بۆ سەر ئیسرائیل ئەنجامدا و تییدا بە راگەیاندنی ئۆپەراسیۆنی "تۆفانی ئەقسا" پێنج هەزار مووشەکی بۆ وڵاتەکە هەڵدا.  دواتر ئیسرائیل لە وەڵامدا ئۆپەراسیۆنی دەستپێکرد و مووشەکی ئاراستەی کەرتی غەززە کرد. بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆککوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند کە حەماس "باجێکی قورس دەدات."

بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەسەر هێرشەکانی ئەمڕۆی بزوتنەوەی حەماس بۆ ئیسرائیل پەیماێکی ڤیدیۆی بڵاویکردەوە و دەڵێت، "فەرمانم بە جوڵاندنی هێزی یەدەگ کردووە و دوژمن باجێکی قورس دەدات." بەیانی ئەمڕۆ شەممە بزوتنەوەی حەماس ئۆپەراسیۆنێکی دژی ئیسرائیل راگەیاند بەناوی ئۆپەراسیۆنی "تۆفانی ئەقسا" کە تێیدا پێنج هەزار موشەکی ئاراستەی ئیسرائیل کرد و میدیا ئیسرائیلییەکان باس لەوە دەکەن کە لانی کەم 22 کەس لە هێرشە مووشەکییەکاندا کوژراون. میدیاکانی فەلەستینیش باس لەوە دەکەن تا ئیستا حەماس 35 ئیسرائیلی بەدیل گرتووە دوای ئەوەی چەکدارانی بزوتنەوەکە چوونەتە نێو ئیسرائیل. لەدوای هیرشەکە سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەگەڵ بەرپرسانی ئەمنی وڵاتەکەی کۆبووەوە و دوای کۆبونەوەکەش پەیامێکی توندی بڵاوکردەوە.  لە پەیامە ڤیدیۆییەکەدا ناتانیاهۆ دەڵێت، "هاوڵاتیانی ئیسرائیل، ئێمە لە جەنگداین ئەمە نە ئۆپەراسیۆنە و نە ئاڵۆزبوونی گرژییەکانە، بەڵکو جەنگە. فەرمانم بە هێزە ئەمنییەکان کردووە کە تیرۆرستەکان لە شارەکان وەدەرنێن و ئەم ئۆپەراسیۆنە لە ئێستادا جێبەجێ دەکرێت."  ناتانیاهۆ دەشڵێت، "فەرمانم کردووە بە جوڵاندنی هێزی یەدەگ و ئەنجامدانی جەنگێکی تۆڵە بە ئاست و هێزێک کە هەرگیز دوژمن نەیدیووە."  لە کۆتایی پەیامەکەشیدا سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل باسی لەوە کرد کە "دوژمن باجێکی قورس دەدات کە هەرگیز بەخۆیەوە نەدیووە.   אנחנו במלחמה. pic.twitter.com/XNM3l7fEQH — Benjamin Netanyahu - בנימין נתניהו (@netanyahu) October 7, 2023

وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند، حەماس شەڕێکی دەستپێکردووە لەگەڵ ئیسرائیل کە تێیدا ئیسرائیل دەیباتەوە، دەشلێت، "حەمساس هەڵەیەکی گەورەی کرد." جواف گەلانت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل دوای مووشەکبارانکردنی حەماس بۆ سەر ناوچەکانی ئیسرائیل رایگەیاند، "ئەم بەیانییە حەماس هەڵەیەکەی گەورەی کرد و هێرشی بۆ سەر ئیسرائیل دەستپێکرد."  وەزیری بەرگری ئیسرائیل دەشلێت، سوپای ئیسرائیل لەئێستادا لەگەڵ "دوژمن" دەجەنگن و ئیسرائیل "جەنگەکە دەباتەوە." دوای هێرشەکانی حەماس، ئیسرائیل دەستیکرد بە موشەکبارانکردنی کەرتی غەززە.  بەیانی ئەمڕۆ بزوتنەوەی حەماس ئۆپەراسیۆةیکی نوێی دژی ئیسرائیل راگەیاند و پێنج هەزار موشەکی ئاراستەی وڵاتەکە کرد.  

هاوڵاتی  بەربەیانی ئەمڕۆ بزوتنەوەی حەماس ئۆپەراسیۆنێکی دژی ئیسرائیل راگەیاند و بە موشەک هێرشی کردە سەر وڵاتەکە، ئەمە جگە لەوەی چەندین چەکداری بزوتنەوەکە چوونەتە نێو خاکی وڵاتەکەوە.  ئەمڕۆ 7ی تشرینی یەکەمی 2023، بزوتنەوەی حەماس ئۆپەراسیۆنێکی لەناکاوی بەناوی ئۆپەراسیۆنی "گەردەلولی ئەقسا" راگەیاند و بەپێی وتەی محەممەس زەیف، فەرماندەی سەربازی بزوتنەوەکە پێنج هەزار موشەک ئاراستەی ئیسرائیل کراوە. هەر دوای هەڵدانی موشەکەکان، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل باری لەناکاوی لەناو حکومەت راگەیاند و داوای کۆبونەوەیەکی بەپەلەی کرد لەگەڵ بەرپرسانی ئاسایشی وڵاتەکە.  سوپای ئیسرائیل لەبارەی هیرشەکانەوە رایگەیاندووە، دانیشتوانی نزیک کەناری غەززە داوایان لێکراوە کە لە ماڵەکانیان بمێننیەوە و نەیەنە دەرەوە. سوپای وڵاتەکە دەشڵێت، "کۆمەڵێک تیرۆرست" لە غەززەوە هاتوونەتە نێو ئیسرائیلەوە. سوپای ئیسرائیل لەسەر هێرشەکانیش دەڵێت، "بەرگری لە خۆمان دەکەین."  میدیاکانی ئیسرائیل دەڵێن چەکدارانی حەماس دەستیان کردووە بە تەقە کردن لەناو شەقاماەکانی ئیسرائیل و تەقە لە کەسانی پیادە دەکەن لە بەشی باشوری ئیسرائیل. هاوکات میدیاکانی فەلەستین رایانگەیاندووە، کۆمەڵێک ئیسرائیلی دەستگیرکراون و ڤیدیۆیەکیشیان بڵاوکردووەتەوە کە تێیدا دەردەکەوێت تانکیکی ئیسرائیل تێکشکێندراوە. ئەم ووداوەی ئەمڕۆ گەورەترین شەڕە لەنیوان هەردوولا لەساڵی 2021ەوە کاتێک بۆ ماوەی 10 رۆژ جەنگ لەنێوانیان دروستبوو.

هاوڵاتی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڕیاریدا بە چالاککردنەوەی لیژنەی ئەمنی دوو قۆڵی لەگەڵ تورکیا و دەڵێت: رێگە بە بونی هێزی چەکدار نادرێت لە سنورەکان. نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆك وەزیرانی عێراق و فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان بڵاویکردەوە، سودانی وەزیری دەرەوەی راسپاردوە لەگەڵ هاوتا توركییەكەی لیژنەی ئەمنی دو قۆڵی تایبەت بە سنورەكان چالاك بكات. بەپێی راگەیەندراوەکە گفتوگۆ و هه‌ڵسه‌نگاندن له‌باره‌ی رێككه‌وتننامه‌ی ئه‌منی نێوان عێراق و ئێرانی تایبه‌ت به‌ پاراستنی سنووره‌كانی نێوان هه‌ردووڵات كرا، به‌تایبه‌ت دوای سه‌ردانه‌كه‌ی شاندی عێراقی به‌ سه‌رۆكایه‌تی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی عێراق بۆ تاران، كه‌ تێیدا جه‌خت له‌سه‌ر هه‌ماهه‌نگی نێوان هه‌ردوو وڵات بۆ پاراستنی سنووره‌ هاوبه‌شه‌كانی نێوانیان كرایه‌وه‌. لە کۆبونەوەکەدا سودانی وەزیری دەرەوەی راسپاردووە لەگەڵ وەزیری دەرەوەی تورکیا گفتوگۆ بكات بۆ چالاككردنەوە لیژنە ئەمنیە دووقۆڵییەكان بۆ چارەسەركردنی كێشە ئەمنیەكانی سنورەكان.  

هاوڵاتی  فرۆکەی جەنگی تورکیا چەند جارێک دەوروبەری پاریزگای حەسەکەی بۆردومانکرد و یەکێک لە بۆردومانەکان کارگەیەکی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) بوو کە بەهۆیەوە سێ کەس برینداربوون.  روانگەی سوری بۆ مافەکانی مۆرڤ بڵاویکردەوە، دوای هەڕەشەکانی تورکیا، حکومەتی وڵاتەکە ناوچەی پیشەسازی "رەحبە عەسکەری" لەنزیک شاری حەسەکە بۆردومانکرد و دواتریش کارگەیەکی هەسەدەی بەئامانج گرت لە ناوچەی موشەریفە لە نزیک حەسەکە کە بووە هۆی برتنداربوونی سێ کرێکار. ئەمە لەکاتێکدایە کە دوێنێ چوارشەممە هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا، رایگەیاند، هەموو دامەزراوەیەکی وزە و ژێرخانی ئابوری کە لەژێر دەستی پەکەکە و یەپەگەن ئامانجی سەربازی ئەوانە چونکە ئەو دوو کەسەی تەقینەوەکەی ئەنقەرەیان ئەنجامدا لە رۆژی یەکی ئەم مانگەدا لە سوریاوە هاتوون. دواتر یەشار گولەر، وەزیری بەرگری تورکیا، لە وتارێکدا جەختی لە هەمان هەڕەشە کردەوە. بەڵام مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هەسەدە وەڵامی وتەی بەرپرسانی تورکیای دایەوە و دەڵێت، هێرشکەرەکانی ئەنقەرە لە هەرێمەکەی ئەوانەوە نەچوونەتە تورکیا وەک ئەوەی بەرپرسانی تورکیا دەیڵێن، حکومەتی تورکیا بۆ بەهانە دەگەڕێت تا رەوایەتی بە هێرشەکانی بدات و "ئۆپەراسیۆنێکی نوێ دژی ئێمە" ئەنجام بدات.

هاوڵاتی  دوای هێرشەکەی بەردەم ئاسایشی گشتی تورکیاو نزیک لەپەرلەمانی وڵاتەکە، تورکیا دەستیکردووە بەئۆپەراسیۆنیکی چڕ لەناوخۆی وڵاتەکەو فڕۆکە جەنگییەکانیشی زیاتر دەست واڵا کردووە لەئەنجامدانی بۆردومان بۆ سەر ناوچەکانی هەرێم. جگە لەمانەش ئەنقەرە زەنگی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنێکی تری لێدا لەهەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا دەڵێت، سنورەکانی باشوری وڵاتەکەیان دەپارێزێن و هەنگاوی نوێیان بۆ ئەوە هەیە. ئۆپەراسیۆنی تورکیا لەپارێزگا کوردییەکان و پارێزگاکانی تری وڵاتەکە كاتژمێر 9:30 خولەکی بەیانیی رۆژی یەكشەممە، یەكـی تشرینی یەكەمی 2023 هێرش كرایەسەر بارەگای بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاسایشی توركیا، حكومەتی توركیا دەڵێت دوو پۆلیس برینداربوون بەڵام پەكەكە دوای ئەوەی بەرپرسیارێتی هێرشەكەی گرتە ئەستۆ رایگەیاند زیانەكان زۆر لەوە زیاترن و تورکیا دەیشارێتەوە. پەکەکە دەڵێت دوو کەس لەگروپی «تابوری نەمران» هێرشەکەیان ئەنجامداوە. هەر دوای ئەم هێرشە وەزارەتی ناوخۆی تورکیا دەستیکرد بەئۆپەراسیۆەیکی چڕو نزیکەی هەزار کەسی لە ١٦ پارێزگای وڵاتەکە دەستگیرکردووە. عه‌لی یه‌رلیكایا، وەزیری ناوخۆی تورکیا سەبارەت بە ئۆپەراسیۆنەکە رایگەیاند کە تائێستا 55 کەسیان لە 16 پارێزگای تورکیا دەستگیرکردووەو لەئۆپەراسیۆنێکی جیادا لەپێنج پارێزگای تر 12 کەسیان دەستگیرکردووە. بەپێی قسەی وەزیری ناوخۆی تورکیا ئەو 55 کەسەی دەستگیرکراون بەشێکن لە «پێکهاتەی هەواڵگری» پەکەکە لەئورفە، ماردین، ئامەد، شرناخ، باتمان و چەند پارێزگایەکی تری تورکیا. عەلی یەرلیکایا دەشڵێت، 13 هەزارو 400 پۆلیس، جەندرمەو میت بەشداریان لەئۆپەراسیۆنەکەدا کردووە. هەر دوای ئەم راگەیاندراوە، وەزیری ناوخۆی تورکیا باسی لەوەکرد کە لەئۆپەراسیۆنەکەدا ٩٨٠ کەسی تریان بەتۆمەتی «هەڵگرتنی چەکی بێ مۆڵەت» و «قاچاغی کردن بەچەکەوە» دەستگیرکردووەو دەستیشیان گرتووە بەسەر ٨٤٠ چەکدا. گومان دەکرێت کەدوای هیرشەکە حکومەتی تورکیا رەشبگیری دەستپێکردبێت چونکە وەزیری ناوخۆی وڵاتەکە لەدەستگیرکردنی نزیکەی هەزار کەسدا باسی لەوە نەکردووە ئاخۆ ئەوانەی دەستگیرکراون پەیوەندی راستەوخۆیان بەهێرشەکەوە هەبێت. زەنگی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی نوێ دوا هێرشە خۆکوژییەکە لەنزیک ناوچەی وەزارەتەکانی تورکیا، وەزارەتی بەرگری تورکیا رایگەیاند لەهێرشێکی ئاسمانیدا 20 ئامانج و ئەشکەوت و پەناگەو کۆگای پەکەکەیان لەهەرێمەکانی مەتیناو خواکوڕک و قەندیل و گارا لەهەرێمی کوردستان کردووەتە ئامانج. لەدوایین پێشهاتیشدا شەوی رابردوو تورکیا بۆردوومانی قەزای ماوەت لەشارباژێڕو چەند گوندێکی بناری قەندیلی کرد. ئێوارەی ئەمڕۆش وەزارەتی بەرگری تورکیا رایگەیاند 22 پێگەی پەکەکەیان لە سنوری گارە و خواکورك و مەتینا و ئاسۆس و قەندیل بەئامانج گرتووە. هێرشەکەی ئەنقەرە لەکاتێکدا ئەنجامدرا کەبڕیاربوو رەجەب تەیەب ئەردۆغان لەپەرلەمانی وڵاتەکە وتارێک پیشکەش بکات دوای کۆتاییهاتنی پشووی فەرمی پەرلەمان. سەرباری تەقینەوەکە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لەکۆبونەوەی پەرلەماندا لەهەمان رۆژ وتارەکەی پێشکەشکردو وتی، «ئەو خراپەکارانەی ئاسایش و ئارامی هاووڵاتیانمان دەکەنە ئامانج، هەرگیز ئامانجەکەیان بەدی نایەت و ناگەنە مەبەست». بابەتی هێرشەکە لەپەرلەماندا بووە یەکەم بابەتی قسە کردن و لەدرێژەی وتارەکەیدا سەرۆککۆماری تورکیا بەناڕاستەوخۆ هەڕەشەی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنێکی نوێی لەهەرێمی کوردستان کردو وتی، «ستراتیجیەتمان هەیە بۆ پاراستنی سنوری باشوری وڵات لەڕێی پشتێنەیەک بەقوڵایی 30 کیلۆمەترو بەردەوام دەبین لەچاودێریکردنی جموجوڵەکانی ئەوێ، هەنگاوی نوێیان تەنها پەیوەستە بەکاتەوە». تورکیا لەساڵی 2015ەوە چەندین ئۆپەراسیۆنی سەربازی دژی پەکەکە لەهەرێمی کوردستان ئەنجامداوە، بەبێ رەچاوکردنی ناوچەی مەدەنی هێرش دەکاتەسەر ناوچەکانی هەرێمی کوردستان کە تائێستا سەدەها قوربانی لێکەوتووەتەوە. بەپێی ئامارێکی رێکخراوی CPT ئەمریکی لەساڵی 2023دا نۆ کەسی سڤیل لەهەرێمی کوردستان بەهۆی بۆردومانەکانی تورکیاوە گیانیان لەدەستداوە. رێکخراوەکە دەڵێت لەساڵی 2015 بۆ 2022، 98 خەڵکی سڤیل بەهێرشەکانی تورکیا گیانیان لەدەستداوە. بەرپرسانی تورکیا هەر ئەمرۆ چوارشەممەش 4ی تشرینی یەکەمی 2023 هەڕەشەی ئۆپەراسیۆنی سەربازییان کرد بۆ سەر رۆژاڤا. هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا رایگەیاند، هەرچی پێگەی پەکەکە و یەپەگە هەیە لە سوریا و عێراق ئامانجی تورکیایە بۆ هێرش و نابێت هیچ لایەنێک دەستوەردان لەو دۆخەدا بکەن و ئەو دوو کەسەی تەقینەوەکەیان لە نەقەرە ئەنجامدا لە سوریاوە هاتبوون. دواتریش یەشار گولەر، وەزیری بەرگری تورکیا وتارێکی پیشکەش کرد و رایگەیاند، "به‌و ئه‌نجامه‌ گەیشتووین ئەو دوو چه‌كداره‌ی ته‌قینه‌وه‌كه‌ی به‌رده‌م وه‌زاره‌تی ناوخۆیان له‌ ئه‌نقه‌ره‌ ئه‌نجامدا، له‌ سووریاوه‌ هاتوون، سه‌رجه‌م ناوه‌ند و چالاكییه‌كانی  یەپەگە و پەکەکە له‌ سووریا و عێراق ئامانجمان دەبێت، تا ئه‌و كاته‌ی ئەوان لەو جوگرافیایه‌ له‌ناو ده‌چن و ده‌ڕۆن."  بەڵام مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) ئەم وتانەی بەرپرسانی تورکیا رەتدەکاتەوە و رایگەیاند، هێرشکەرەکانی ئەنقەرە لە هەرێمەکەی ئەوانەوە نەچوونەتە تورکیا و حکومەتی تورکیا بۆ بەهانە دەگەڕێت تا رەوایەتی بە هێرشەکانی ئێستای بدات و "ئۆپەراسیۆنێکی نوێ دژی ئێمە" ئەنجام بدات. حوکمەتی هەرێم لەسەر هێرشەکەی ناوخۆی تورکیا هاتە دەنگ بەڵام بۆ بۆردومانەکانی تورکیا لەهەرێم بێدەنگە هەرێمی كوردستان لەئاست هێرشەكانی توركیا بۆ سەر خەڵكی مەدەنی هەرێم بێدەنگە، بەڵام فیشەكێك لەتوركیا بتەقێت یەكەم كەس ئیدانەی دەكات. ئەوەی جێگەی سەرنجە، پێش عێراق و تەنانەت دۆستەكانی توركیا، حكومەتی هەرێمی كوردستان راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو ئیدانەی هێرشەكەی رۆژی یەکشەممەی کرد بۆ سەر بارەگا حکومییەکانی تورکیا. لە راگەیاندراوەکەدا هاتووە کە «حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی دژی هەر کارێکی تیرۆریستی و تووندڕەویی دووپاتدەکاتەوە». تەنانەت سەرۆکایەتی هەرێمیش ئیدانەی هێرشەکەی کردو وتی: جه‌خت له‌كاری پێكه‌وه‌یی و پێویستیی بره‌ودان به‌هاریكاریی هاوبه‌ش ده‌كه‌ینه‌وه‌ بۆ رێگریكردن له‌تیرۆرو سه‌رچاوه‌كانی له‌ناوچه‌كه‌. ئەمە لەكاتێكدایە لەئاست هێرشەكانی توركیا بۆ سەر خەڵكی مەدەنی و ناوچە سنوریەكان دەزگا فەرمییەکانی هەرێمی کوردستان بێدەنگی دەنوێنن و هیچ كاردانەوەیەك نیشان نادەن. هەر دوای بەیاننامەكەی حكومەتی هەرێم و سەرۆکایەتی هەرێم بۆ ئیدانەكردنی كردەوەكەی ئەنقەرە، توركیا لە 10 شوێنی جیاوازی هەرێم هێرشی ئەنجامدا بەڵام لەسەر ئەو هێرشانە حکومەتی هەرێم بێدەنگی هەڵبژارد. تەنانەت دژە تیرۆری کوردستان کە پارتی دیموکراتی کوردستان ئاراستەی دەکات لەزۆر هێرشی درۆنی تورکیا دەڵێت قوربانییەکان «چەکداری پەکەکە»ن. دواترین هێرش کە تێیدا دەرکەوت ئەوانەی گیانیان لەدەستداوە خەڵکی مەدەنی بوون هێرشە درۆنییەکانی تورکیا بوو بۆ سەر دوو ئۆتۆمبێل لەدوکان و دواتریش لەپێنجوێن. هەردوو هیرشەکە لە رۆژی ٩ و ١١ی مانگی ئابی ئەمساڵ ئەنجامدرا کە تێیدا چوار هاوڵاتی هەرێمی کوردستان گیانیان لەدەستدا بەبێ ئەوەی پەیوەندیان بە پەکەکەوە هەبێت. رۆژانە هێرشەكانی توركیا بۆ سەر خاكی هەرێمی كوردستان بەردەوامە و لەدیارترین هێرشدا ئێوارەی رۆژی ١٨ی ئەیلولی ٢٠٢٣ لەڕ‌ێگەی درۆنەوە هێرشی كردەسەر فڕۆكەخانەی كشتوكاڵیی عەربەت و لەئەنجامدا سێ پێشمەرگەی دژەتیرۆر شەهیدبوون و سێ پێشمەرگەی دیكەش برینداربوون، بەڵام وەك چاوەڕوان دەكرا حكومەتی هەرێم و دەزگا فەرمیەكانی لەئاستی هێرشەكەدا بێدەنگبوون، لەكاتێكدا عێراق و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش هێرشەكەیان ئیدانەكرد.

هاوڵاتی  مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) وەڵامی وتەکانی وەزیری دەرەوەی تورکیای دایەوە و دەڵێت، هێرشکەرەکانی ئەنقەرە لە هەرێمەکەی ئەوانەوە نەچوونەتە تورکیا و حکومەتی تورکیا بۆ بەهانە دەگەڕێت تا رەوایەتی بە هێرشەکانی بدات و "ئۆپەراسیۆنێکی نوێ دژی ئێمە" ئەنجام بدات. ئەمڕۆ هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا رایگەیاند، هەرچی پێگەی پەکەکە و یەپەگە هەیە لە سوریا و عێراق ئامانجی تورکیایە بۆ هێرش و نابێت هیچ لایەنێک دەستوەردان لەو دۆخەدا بکەن و ئەو دوو کەسەی تەقینەوەکەیان لە نەقەرە ئەنجامدا لە سوریاوە هاتبوون. لەسەر وتەکانی هاکان فیدان، مەزڵوم عەبدی لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس دەڵێت، "ئەنجامدەرانی هێرشەکەی ئەنقەرە لە هەرێمەکەی ئێمەوە تێنەپەڕیون وەک ئەوەی بەرپرسانی تورکیا دەڵێن و ئێمە بەشێک نین لە ململانێ ناوخۆییەکانی تورکیا و هانی توندوتیژیش نادەین." فەرماندەی گشتی هەسەدە دەشلێت، "تورکیا بۆ بەهانە دەگەڕێت تا ڕەوایەتی بدات بە هێرشەکانی ئێستای بۆ سەر هەرێمەکەمان و نیگەرانین لەوەی کە دەیەوێت ئۆپەراسیۆنی نوێ ئەنجام بدات." لە قسەکانیدا هاکان فیدان باسی لەوە کرد، هەموو دامەزراوەیەکی وزە و ژێرخانی ئابوری کە لەژێر دەستی پەکەکە و یەپەگەن ئامانجی سەربازی ئەوانە، بەڵام مەزڵوم عەبدی دەڵێت، "هەڕەشە بۆ سەر ژێرخان، سەرچاوە ئابورییەکان و شارە پڕ دانیشتووانەکان تاوانی جەنگە و شتێکە کە پێشتر بینومانە." فەرماندەی گشتی هەسەدە لە کۆتایی قسەکانیدا داوا لە لایەنی گەرەنتیکەری رێککەوتنەکان و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات "هەڵوێستی گونجاو بنوێنن سەبارەت بەم هەڕەشە دوبارەبوانە و زامنی ئاشتی و سەقامگیری لە هەرێمەکەدا بکەن." لە رۆژی 1ی تشرینی یەکەمی 2023، تەقینەوەیەک لەبەردەم ئاسایشی گشتی تورکیا و نزیک لە پەرلەمان ئەنجامدرا کە دواتر پەکەکە بەرپرسیاڕییەتی هێرشەکەی لە ئەستۆ گرت. لەدوای ئەم هێرشەوە تورکیا ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوانی دەستپێکردووە و تا ئێستا نزیکەی هەزار کەس لە ناوخۆی وڵاتەکە دەستگیرکراون.

هاوڵاتی  هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا، رایگەیاند هەرچی پێگەی پەکەکە و یەپەگە هەیە لە سوریا و عێراق ئامانجی تورکیایە بۆ هێرش و نابێت هیچ لایەنێک دەستوەردان لەو دۆخەدا بکەن، دەشڵێت، ئەو دوو کەسەی تەقینەوەکەیان لە نەقەرە ئەنجامدا لە سوریاوە هاتبوون. لە رۆژی 1ی تشرینی یەکەمی 2023، تەقینەوەیەک لەبەردەم ئاسایشی گشتی تورکیا و نزیک لە پەرلەمان ئەنجامدرا کە دواتر پەکەکە بەرپرسیاڕییەتی هێرشەکەی لە ئەستۆ گرت. لەدوای ئەم هێرشەوە تورکیا ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوانی دەستپێکردووە و تا ئێستا نزیکەی هەزار کەس لە ناوخۆی وڵاتەکە دەستگیرکراون. تورکیا دوای هێرشەکە چەندین هێرشی ئاسمانیشی لە هەرێمی کوردستان ئەنجامداوە. لەبارەی ئەو دوو کەسەی کە هێرشەکەیان لە ئەنقەرە ئەنجامدا، هاکان فیدان وتی هەردووکیان لە سوریاوە هاتوون. وەزیری دەرەوەی تورکیا باسی لەوەشکرد، هەموو دامەزراوەیەکی وزە و ژێرخانی ئابوری کە لەژێر دەستی پەکەکە و یەپەگەن ئامانجی سەربازی ئەوانە. هاکان فیدان دەشڵێت، "داوا دەکەیەن لایەنی سێیەم دوورکەونەوە لەو دامەزراوانەی کە لەژێر دەستی یەپەگە و پەکەکەدان، وەڵامی هێزە سەربازییەکانمان زۆر ورد دەبن." ئەو وتانەی هاکان فیدان وەک ئاماژەیەکە بۆ ئەمریکا کە هاوپەیمانی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)یە لە شەڕی داعش لە سوریا و هەماهەنگی لەنێوانیان هەیە. هەسەدە لەلایەن باڵی سەربازی یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)ەوە بەڕێوە دەبرێت کە تورکیا بە بەشێک لە پەکەکەی دەبینێت و دەڵێت رێکخراوێکی "تیرۆرستییە"، بەڵام ئەمریکا هەسەدە بە رێکخراوێکی "تیرۆرستی" ناونابات هەرچەندە پەکەکەی خستووەتە لیستی تیرۆرەوە.  وتەکانی هاکان فیدان هۆشدارییەکەیشە بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق کە ئەنقەرە دەیەوێت هێرش بکات و لە چەند رۆژی رابردووشدا چەندین هێرشی بۆ سەر ناوچەکانی هەرێمی کوردستان ئەنجامداوە. تەنانەت ئەگەری ئۆپەراسیۆنێکی نوێی سەربازی بوونی هەیە لەلایەن تورکیاوە لە هەرێمی کوردستان.

هاوڵاتی رۆژێک دوای قسەکانی عەلی خامنەیی رابەری کۆماری ئیسلامی دژی ئاساییکردنەوەی پەیوەندی نێوان وڵاتانی ناوچەکە و ئیسرائیل، ژمارەیەک لە راگەیاندنەکان پەرژاونەتە سەر قسەکانی رابەری کۆماری ئیسلامی و تاوتوێی هەڵوێستی کۆماری ئیسلامیان کردووە لە بەرامبەر ئەگەری ئاسایی بوونەوەی پەیوەندی نێوان سعوودیە و ئیسرائیل. رۆژنامەی فیگارۆ چاپی پاریس لە ژمارەی رۆژی چواشەممە ٤ی تشرینی یەکەمدا لە راپۆرتێکدا نووسیویەتی :" کۆماری ئیسلام دوای ماوەیەک کە گرنگی بە هەواڵەکانی تایبەت بە ئاسایی بوونەوەی پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و سعوودیە نەئەدا ئێستا ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییەکە وەک مەترسییەکی جدی ئەبینێت و لای وایە ئەگەری ئاسایی بوونەوەی ئەم پەیوەندییە زۆرە، هەربۆیە باڵاترین بەرپرسی کۆماری ئیسلامی لەمبارەوە هاتۆتە دەنگ". فیگارۆ دوای ئاماژەپێدان بە  قسەکانی خامنەیی کە لە رۆژی سێ شەممە ٣ی تشرینی یەکەم لە دیدارێکیدا لەگەڵ باڵیۆزی وڵاتانی ئسیلامیدا کردی و هەروەها دووجار هەڵوێست گرتنی ئیبراهیم رەئیسی ، سەرۆک کۆماری ئێران دژ بە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل، ئاماژەی بە قسەکانی چوار مانگ لەوە پێشی وەزیری دەرەوەی ئێران کردووە کە  لە دیدارێکدا لەگەڵ رۆژنامەی فیگارۆ وتوویەتی :" نیشانەیەک نابینرێت بەوە پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و سعوودیە ئاسایی ببێتەوە". ئەو ڕۆژنامە فەرەنسییە نووسیویەتی :" کۆماری ئیسلامی دەیویست بە ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ سعوودییە دوای چەند ساڵ ناکۆکی، ئابوورییەکەی زیندوو بێتەوەو لە باری ئابوورییەوە دروستبوونەوەی پەیوەندی لەگەڵ سعوودیە سودی بۆی هەبێت. هەروەها دیپلۆماتێکی ئەورووپی کە لە تارانە و نەیویستووە ناوی ببرێت بە رۆژنامەی فیگارۆی وتووە، بە هۆی دروستبوونەوەی پەیوەندی نیوان ئێران و سعوودیە، رێبەرانی کۆماری ئیسلامی لایان وابوو ئیسرائیل هێرش ناکاتە سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانیان". فیگارۆ لە بەشێکیتر لە راپۆرتەکەدا باسی لە ئەگەرەکانی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران کردووەو وتوویەتی :" بە هۆی نزیکبوونەوەی ئێران و سعوودیە و درستبوونەوەی پەیوەندی نێوانیان دوای ٧ ساڵ، هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران ئاسان نەبوو، بەڵام بەرپرسانی ئیسرائیلی لە ساڵانی رابردوودا زۆرجار باسیان لە بەرەوپێش چوونی بەرنامە ناوەکییەکانی ئێران کردووەو نیگەرانی خۆیان لەو بارەوە دەربڕیوەو ئێرانی خاوەن چەکی ئەتۆمیان بە هەڕەشەیەکی گەورە بۆ سەر خۆیان زانیوە". رۆژنامەی فیگارۆ ئاماژەی بە  وتەکانی محەممەد بن سەلمان، جێگری پاشای سعوودیە کردووە کە لە وتووێژێکیدا لەگەڵ فاکس نیوزدا وتوویەتی :" ئەگەری هەیە جارێکیتر بەرەیەکی دژە سعوودی لە ئێران دروست بێتەوە" بن سەلمان لەو وتووێژەدا وتوویەتی وڵاتەکەی و ئیسرائیل رۆژ لەگەڵ رۆژ لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان نزیکتر ئەبنەوە. ئاماژەی فیگارۆ بۆ شکڵگرتن و دروستبوونی بەرەیەکی دژە سعوودی لە ئیران، لە کاتێکدایە کە پێشتر پەیوەندی دیپلۆماتیکی نێوان ئەو دوو وڵاتە لە ٢٠١٦ بە هۆی هێرشی ژمارەیەک لە لایەنگرانی کۆماری ئیسلامی بۆ سەر باڵێۆزخانە و کۆنسولییەکانی عەرەبستان لە تاران و مەشهەد پچڕابوو. هەڵوەشاندنەوەی یاری نێوان الاتحادی سعوودی و سپاهانی ئیسفەهان هەروەها ئەگەری دروستبوونەوەی ئەم بەرە دژە سعوودییە لە ئێران لە کاتێکدایە کە رۆژی دووشەممە ٢ تشرینی یەکەم، یاری نێوان هەردوو یانەی وەرزشی سپاهانی ئیسفەهان و الاتحادی ریاز، بە هۆی دانانی پەیکەرەی قاسم سلێمانی لە یاریگا هەڵوەشایەوەو یانەی الاتحاد ئامادە نەبوو بچێتە یاریگاوەو ئەمەش ئەگەری ململانێی نێوان تاران و ریاز زیاتر ئەکات. بە پێی راپۆرتێک کە ماڵپەڕی رادیۆ فەردا بڵاوی کردۆتەوە، دوا بەدوای هەڵوەشانەوەی یاری نێوان الاتحادی سعوودی و سپاهانی ئیسفەهان، ژمارەیەکی زۆر پۆستەری قاسم سلێمانی لە شوێنە جایوازەکانی تاران دانراوەو لە ژمارەیەک لە پۆستەرەکاندا نووسراوە :" لە نیگاکانت ئەترسن". یانەی الاتحادی سعوودی دانانی پەیکەرەی قاسم سلێمانی لە چەند شوێنی جیاوازی یاریگا بە ناڕەوا  و لادان لە پرەنسیپەکانی فیفای زانی کە دەستێوەردانی سیاسەتە لە یاری تۆپی پێدا.     جرۆزالێم پۆست: شەڕێکی قورسی تاران دژی ئاساییکردنەوە رۆژی چوارشەممە ٣ی تشرینی یەکەم، رۆژنامەی ئیسرائیل جرۆزالێم پۆست لە بابەتێکدا لەسەر قسەکانی عەلی خامنەیی رابەری کۆماری ئیسلامی نووسی :" ئێران لە شەڕێکی قورسدایە بۆ ڕێگەگرتن بە ئاسایی بوونەوەی پەیوەندی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ ئیسرائیل". نووسەری ئەم بابەتە نووسیویەتی :" کۆماری ئیسلامی ئیتر ناتوانێت راپۆرتە بەردەوامەکانی تایبەت بە ئاساییکردبوونەوەی پەیوەندی نێوان سعوودیە و ئیسرائیل ببینێت و وا خۆی دەربخات کە هیچی نەدیوە و هیچ نەبووە". نووسەری بابەتەکەی جرۆزالێم پۆست نووسیویەتی :" تەنانەت تەلەفیزیۆنی ئەلمەیادین، کە کەناڵێکی تەلەفیزیۆنی لایەنگرانی کۆماری ئیسلامییە لە بەیرووت، رۆژی سێشەممە راپۆرتێکی دەربارەی سەفەری ئەم دواییانەی وەزیرەکانی ئیسرائیل بۆ سعوودیە بڵاو کردەوە". ئەم رۆژنامە ئیسرائیلییە بە ئاماژە بە هاودەنگبوونی حەسەن نەسروڵڵا رێبەری حیزبوڵای لوبنان لەگەڵ خامنەیی نووسیویەتی :" رەنگە کۆماری ئیسلامی سیاسەتی ناردنی پەیامی هەڕەشە دژی ئاساییبوونەوەی پەیوەندییەکان لە ناوچەکە بگرێتە بەر". ئەم رۆژنامەیە هەروەها نووسیویەتی:" تاران هێشتا نەیتوانیوە رێکارەکانی خۆی لەم بارەوە و بەو شێوەیەکی کە دەیەوێت بگرێتە بەر و جێبەجێیان بکات و تاران ئێستە ئەزانێت لە شەڕێکی قورسدایە لە بەرامبەر ئەو هێزەدا کە لایەنگری ئاسایی بوونەوەی پەیوەین لەگەڵ ئیسرائیل، هەوڵی ئەوەیە ناکۆکی لە ناوچەکە بنێتەوە بەوەی یارییەکە لەبەرژەوەندی خۆیدا بێت".

هاوڵاتی  عەلی خامنەیی رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران لەگەڵ باڵیۆزی وڵاتانی ئیسلامی کۆبۆوە و لەم دانیشتنەدا جارێکیتر باسی لە نەمانی ئیسرائیل کرد و ئاسایی کردنەوەی پەیوەندی وڵاتانی ئیسلامی لەگەڵ ئیسرائیل بە "قومارێک" ناوبرد کە دۆڕانی لە دواوە دێت. ئەم وتانەی رابەری باڵای ئێران لە کاتێکدایە کە لە ماوەی هەفتەیەکدا دوو وەزیری ئیسرائیلی سەردانی سعودیەیان کردوەو ئەمریکا دەیەوێت پەیوەندی نێوان سعودیە و ئیسرائیل ئاسایی بێتەوە. رێبەری کۆماری ئیسلامی لە دیدار لەگەڵ باڵیۆزی وڵاتانی ئیسلامی بەشی زۆری قسەکانی خۆی بۆ قسەکردن لەسەر ئیسرائیل تەرخانکرد و وتی، "کۆماری ئیسلامی بە دڵنیاییەوە لەسەر ئەو باوەڕەیە ئەو وڵاتانەی کە قوماری ئاساییکردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل ئەکەن، دەدۆڕێن و لە هەڵەدان. بە وتەی ئەورووپییەکان لەسەر ئەسپی دۆڕاو گرەو دەکەن." عەلی خامنەیی لە قسەکانیدا باسی لە بزووتنەوەی دژە ئیسرائیل لە فەلەستین کرد و وتی، " بزوتنەوەی فەلەستین لە هەموو کات زیندووترە. دامەزرێنەری کۆماری ئیسلامی، ئایەتوڵڵا خومەینی ئیسرائیلی بە شێرپەنجەیەک ناوبردووە کە بە دەستی هێزە فەلەستینییەکان و بەرەی بەرگری لە ناوچەکە لەناو دەبرێت." کۆماری ئیسلامی هەر لەسەرەتای بە دەسەڵات گەیشتنییەوە دروشمی نەمان بۆ ئیسرائیلی هەڵگرتووەو بە هەموو شێوەیەک پشتیوانی حیزبە دژە ئیسرائیلییەکانی لوبنان و فەلەستین ئەکات. ئیسرائیل بەردەوام کۆماری ئیسلامی بە هەڕەشەیەک بۆ سەر خۆی ئەبینێت و بە تایبەت لە پرسی چالاکییە ناوەکییەکانی ئێران، ئێرانی خاوەنی چەکی ئەتۆمی بە مەترسییەکی گەورە بۆ خۆی دەبینێت و سوورە لەسەر ئەوەی نابێ کۆماری ئیسلامی بە هیچ شێوەیەک دەستی بە چەکی ناوکی و ئەتۆمی بگات.