دڵشاد شەهاب ناوەڕۆکى کۆبونەوەکەى نێچیرڤان بارزانی و ئەردۆغان دەخاتەڕوو

دەم پارتی بڕیاری داوە کە بەشداری لەگردبوونەوەی ماڵتەپە بکات کە لەسەر بانگەوازی جەهەپە ئەمڕۆ شەممە وەک ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر دەستگیرکردنی ئەکرێم ئیمامئۆغڵو سەرۆکی شارەوانی گەورەی ئەستەنبوڵ بەڕێوەدەچێت. بەمەبەستی ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە دەستگیرکردنی ئەکرێم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی شارەوانی گەورەی ئیستەنبوڵ، جەهەپە ڕۆژی شەممە ٢٩ی ئازار لە کەناری ماڵتەپە گردبوونەوەیەکی بەرفراوان ئەنجام دەدات. دەم پارتی بڕیاری خۆی سەبارەت بەگردبوونەوەی ماڵتەپە ڕاگەیاند لەهەژماری سۆشیال میدیای پارتەکە لەئەستەنبوڵ لێدوانێکی لەبارەی گردبوونەوەکە بڵاوکردەوە. لەڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە "وەک هێزەکانی کرێکاری و ئاشتی و دیموکراسی ئەستەنبوڵ، ڕۆژی شەممە ٢٩ی ئازار کاتژمێر ١٢:٠٠ لەگردبوونەوەی ماڵتەپە کۆدەبینەوە، ئێمە بەرگری لەدیموکراسی و ئیرادەی گەل دەکەین!". پێشتر هەموو سەرنجەکان لەسەر ئەوە بوو کە ئایا دەم پارتی بەشداری لەگردبوونەوەی ماڵتەپە دەکات کە لەلایەن جەهەپە بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر دەستگیرکردنی ئەکرێم ئیمامئۆغڵو ڕێکخرابوو یان نا. میدیاکانی تورکیا ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەم بڕیارەی دەم پارتی لەئێستاوە حکومەتی ئاکەپەی توڕە کردووەو بەدووری نازانن کاریگەریی لەسەر ئەو پرۆسەی ئاشتییە هەبێت کە چەند مانگێکە قسەی لەسەر دەکرێت. پێشتر سەبارەت بەو ناڕەزایەتیانەی کە دوای دەستگیرکردنی ئیمامئۆغڵو دەستیپێکرد، تونجەر باقرخانی هاوسەرۆکی دەم پارتی لەبەرنامەیەکی تەلەفزیۆنیدا کە بەشداریی کردبوو، وەڵامی پرسیارێکی دایەوە سەبارەت بەناڕەزاییەکان‌و وتی “ئێمە گروپی چالاکوانی جەهەپە نین، ئێمە پشتگیریان دەکەین، بەڵام بۆ ئەمە ناچینە سەر شەقامەکان”.

ئەکرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆکی دوورخراوەى گەورەشارەوانیی ئیستەنبوڵ لە نوسینێکیدا کە لە رۆژنامەى نیۆرک تایمز بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوەکردووە، لە تورکیا رژێمێکی سەرکوتکەر هاتووەتە کایەوە و تورکیا بووەتە کۆماری ترس. بە گوێرەى هەواڵێکی رۆژنامەى سۆزجو، ئیمامئۆغڵو کە هاوکات کاندیدی ئۆپۆزسیۆنە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا، لە وتارەکەیدا نوسیوویەتی، ئەردۆغان باش دەزانێت کە لەسەر سندوقی هەڵبژاردن ناتوانێت هەڵبژاردن لە ئەو بباتەوە، بۆیە رەوانەى زیندانی کردووە، دەشڵێ، لەبەرئەوەی رکابەری سەختی ئەردۆغانە، زیندانی کراوە. ئەکرەم ئیمامئۆغڵو لە هەڵبژاردنی 2024ـدا، بۆ جاری دووەم بە زۆرترین دەنگ بە سەرۆکی گەورەشارەوانیی ئیستەنبوڵ هەڵبژێردرایەوە و لە 19 ی ئەم مانگەش لە ماڵەکەى لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە بە دۆسیەى گەندەڵی و هاوکاریکردنی رێکخراوى نایاسایی دەستگیرکرا.

کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان (ئەپیکور) راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "ناڕازیین لە رێکار و هەنگاوەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق" بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان.   ئەپیکور دەڵێت، "ئەمڕۆ بۆمان روونبوویەوە، وەزارەتی نەوتی عێراق ئامادە نییە گفتوگۆ لەسەر چارەسەرێک بکات، کە تێیدا رێز لە گرێبەستەکانی ئێمە بگیرێت، هەوڵدەدات پرۆسە و رێگەیەک بگرێتەبەر کە بە شێوەیەکی تاکلایەنە جێگرەوەیەک بۆ چوارچێوە یاساییەکە و گرێبەستە بەرکارەکانمان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان دابنێت." مایڵز کاگینز، گوتەبێژی کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان "ئەپیکور"هەینی 28ـی ئاداری 2025،  ڕاگەیاند: کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی بواری نەوت و حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بە نیازێکی پاکەوە دەستیان بە گفتوگۆ لەگەڵ حکوومەتی عێراق و نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی فێدراڵ بە ئامانجی گەیشتن بە بڕیارێک بۆ دەستپێکردنەوەی ھەناردەی نەوت لەرێگەی بۆری عێراق-تورکیا، بەشێوەیەک ئەو بڕیارە ھاوتەریب و گونجاو بێت لەگەڵ رێککەوتنە یاساییەکانمان و بوودجەی عێراق. گوتەبێژی ئەپیکور، دەڵێت: ئەمڕۆ بۆمان ڕوونبووەوە وەزارەتی نەوتی عێراق ئامادە نییە گفتوگۆ لەسەر چارەسەرێک بکات کە تێیدا رێز لە گرێبەستەکانی ئێمە بگرێت، ھەوڵدەدات پرۆسە و ڕێگەیەک بگرێتەبەر کە بەشێوەیەکی تاکلایەنە جێگرەوەیەک بۆ چوارچێوە یاساییەکە و گرێبەستە بەرکارەکانمان لەگەڵ حکوومەتی ھەرێمی کوردستان دابنێت.  مایڵز کاگینز جەختی لەوە کردەوە، ئەم ھەنگاوانەی وەزارەتی نەوتی حکوومەتی عێراق قبوڵکراو نین و، ئەپیکور ئامادە نییە دەست بە ھەناردەکردنەوەی نەوت بکات، تا ئەوکاتەی پابەندبوونێک لە حکوومەتی عێراقەوە نەبێت و تێدا رێز لە گرێبەستەکانمان بگرێت، لەگەڵ ئەوەشدا پابەندبوون و دڵنیایی ھەبێت لەبارەی شێوزای وەرگرتنی پارەی فرۆشی نەوت، لە رابردوو و داھاتووش. بە گوێرەی زانیارییەکان، لە دوا کۆبوونەوەی نێوان، وەزارەتی نەوتی عێراق لەگەڵ وەزارەتی نەوت و سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی کۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی کوردستان (ئەپیکور)  نەگەیشتوونەتە هیچ ڕێککەوتنێک، تەنانەت لە کۆبوونەوەکەدا هەندێک گرژی و ئاڵۆزی و دەمەقاڵی لەنێوان شاندی وەزارەتی نەوت و شاندی کۆمپانیاکانی نەوت دروست بوو.

سەرۆکی فەرەنسا ئاشکرای کرد سێ مەرجی سەرەکییان هەیە ئەگەر ئەحمەد شەرع جێبەجێیان بکات ئامادەی پێشوازیی لێبکات، هەفتەکانی داهاتووش یەکلا کەرەوە دەبن لەوبارەیەوە. ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ جوزێف عۆن سەرۆک کۆماری لوبنان رایگەیاند: سێ مەرجمان هەیە بۆ سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا، مافی سەرجەم پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سوریا جێبەجێ بکات، بەروونی روبەڕوی تیرۆر ببێتەوە و گرەنتی گەڕانەوەی پەنابەر و ئاوارەکان بکات، ئەو سێ بنەمایە سەرەکیین بۆ حوکمڕانی قۆناغی راگوزەری سوریا و ئایندەی ئەو وڵاتە. وتیشی :"بەرەچاوکردنی دۆخی چەند هەفتەی داهاتوو ئامادەین بۆ گفتوگۆکردن و پێشوازی لە سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا، چونکە چەند هەفتەی داهاتوو یەکلاکەرەوە دەبێت، تائێستاش ئەو گفتوگۆیانەی هەیە بەشێوەیەکی ئەرێنی و باش بەڕێوەدەچن. ئەوە لەکاتێکدایە هەردوو سەرۆکی لوبنان و فەرەنسا لە رێگەی پەیوەندی ڤیدیۆییەوە لەگەڵ ئەحمەد شەرع سەرۆکی کاتی سوریا و دواتریش لەگەڵ سەرۆکی یۆنان و قوبرس گفتوگۆیان کرد سەبارەت بە پرسی گەڕانەوەی ئاوارە و پەنابەرە سورییەکان. سەرۆکی فەرەنسا رایگەیاند: پرسی ئاوارە و پەنابەران بابەتی گرنگن بەلای لوبنانەوە، بەهەمانشێوە بۆ ناوچەکەش گرنگن. ماکرۆن زیاتر لە جارێک جەختی لەسەر گرەنتی دەستەبەرکردنی ئاسایش و سەلامەتی کرد بۆ گەڕانەوەی سورییەکان بۆ وڵاتەکەیان و داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد لەوبارەیەوە کاری رژد بکەن بۆ گەڕانەوەی پەنابەران و رەچاوکردنی ئاستی ئابوری و کۆمەڵایەتییان. لەگەڵئەوەشدا، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا دۆخی سوریای بە ناسەقامگیر و نەگونجاوزانی لە قۆناغی ئێستادا دوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەد کە زیاتر لە خێزانەکەی زیاتر لە نیوسەدە حوکمڕانیی سوریایان کردووە.

  سەرۆکی مەهەپە لەبارەی پرۆسەی چارەسەری دەڵێت، "پشت بە خودا، بە ئامانجی تورکیایەکی بێ تیرۆر دەگەین." لەبارەی خۆپیشاندانەکانیش رەخنە لە جەهەپە دەگرێت و بە "هەوڵێکی فاشیستانە"ی ناودەبات.  پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی - مەهەپە رۆژی هەینی 28ی ئاداری 2025 لە هەژماری فەرمیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس راگەیێندراوێکی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتەکەی بڵاوکردەوە، کە لەبارەی پرۆسەی چارەسەرییەوەیە و دەڵێت، "پشت بە خودا، بە ئامانجی تورکیایەکی بێ تیرۆر دەگەین." باخچەلی پێیوایە سەرکەوتنی پرۆسەی چارەسەری کاریگەریی لەسەر بوارە جیاوازەکانی ژیان لە تورکیا دەبێت، لەوانەش لە بواری ئابوورییەوە، وتیشى: ئەگەر بێتو چەکەکان بنێژرێن تورکیایەک دێتە ئاراوە، هیچ وڵاتێک نابێت شان لەشانى بدات.   ئەو گوتانەی باخچەلی لە کاتێکدان، عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە رۆژی 27ی شوباتی 2025 لە بانگەوازێکدا بۆ پەکەکە گوتی، "کۆنگرەتان ببەستن و بڕیار بدەن. پێویستە چەک دابنێن و پەکەکە خۆی هەڵبوەشێنێتەوە."   دوو رۆژ دواتر، پارتی کرێکارانی کوردستان - پەکەکە رایگەیاند، پابەندی بانگەوازەکەی ئۆجەلان دەبن، بەڵام دەبێت رێبەری پەکەکە خۆی سەرپەرشتیی کۆنگرەکە بکات.   سەرۆکی مەهەپە لەبارەی خۆپێشاندانەکانی دژی زیندانیکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو رەخنەی لە جەهەپە گرت و گوتی، "ئەو ناڕەزایەتییە نابەجێیانەی جەهەپە پێشڕەوێتییان دەکات، دوورن لە هەموو بەهایەکی دیموکراسی، زۆر ناهاوسەنگ و هەڕەشەئامێزن."   باخچەلی ئەو خۆپیشاندانانەی بە "بەربەست" لەبەردەم دیموکراسی و برایەتیی خەڵکی تورکیادا ناوبرد و رایگەیاند، "رژاندنی خەڵک بۆ سەر شەقام، بە مەبەستی تێکدانی دۆخی تورکیایە و هەوڵێکی فاشیستانەیە."   دەستبەسەرکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو لە 19ی ئەم مانگە و بڕیاری زیندانیکردنی لە 23ی مانگ، ناڕەزایەتی لە لایەن ئەندام و لایەنگرانی جەهەپە لێکەوتوەتەوە.

  لەلایەن سەرۆکایەتی کۆمارەوە ١٣ داواکاریی بە مەبەستی هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر تونجەر باقرخان و ١٠ پەرلەمانتاری دیکە پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمانی تورکیا کرا. بە مەبەستی هەڵگرتنی پارێزبەندی ١١ پەرلەمانتار لە فراکسیۆنە جیاوازەکان کە تونجەر باقرخان، هاوسەرۆکی گشتیی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەمپارتی)ـیشی تێدایە، سەرۆکایەتی کۆماری  تورکیا ١٣ داواکاریی پێشکەشی سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی نوێنەرانی تورکیا کرد. سەرۆکایەتی کۆمار داواکارییەکانی بۆ لیژنەی تێهەڵچوون کە لە ئەندامانی لیژنەی دادپەروەری و دەستووری بنەڕەتی پێک دێت، ناردووە. ئەو کەسانەی کە داواکارییەکەیان لە دژ بەرزکراوەتەوە بەمشێوەیەیە: تونجەر باقرخان، هاوسەرۆکی گشتیی دەم پارتی، عەلی ماهیر باشارر، سەرۆکی فراکسیۆنی جەهەپە، گوڵستان کلچ کۆچیغیت، هاوسەرۆکی فراکسیۆنی دەم پارتی، ئەحمەد شک، پارلەمانتاری پارتی کرێکارانی تورکیا (تیپ) سیبەل سوویچمەز، پەرلەمانتاری جەهەپە لە ترابزۆن، نەخلا دەمیر، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە ئاگری، جەمال ئەنگینیورت، پەرلەمانتاری جەهەپە لە ئەستەنبوڵ، ماهیر پۆڵات، پەرلەمانتاری جەهەپە لە ئیزمیر، بێریتان گونەش ئاڵتن، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە مێردین، کۆرای ئایدن، پەرلەمانتاری سەربەخۆ لە ئەنقەرە، سالیحا ئایدەنیز، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە مێردین. زانراوە، هەریەک لە جەمال ئەنگینیورت و سالیحا ئایدەنیز هەریەکی دوو داواکاریی لە دژیان بەرز کراوەتەوە.

  وەزیری کارەبای عێراق، ڕایگەیاند، ئەگەر سزاکانی ئەمەریکا هاوردەکردنی غازی ئێران بگرێتەوە، ئەوا تووشی هاوینێکی تاقەت پڕوکێن دەبین. زیاد عەلی فازڵ، وەزیری کارەبای عێراق ئەمڕۆ هەینی، 28ـی ئاداری 2025، لە لێدوانێکدا گوتی: "سزاکانی ئەمەریکا هاوردەکردنی کارەبای عێراق لە ئێران دەگرێتەوە، بەڵام سەبارەت بە غاز ڕوون نییە"، ئاماژەی بەوەش کرد "ئەگەر سزاکانی ئەمەریکا هاوردەکردنی غازیش بگرێتەوە، تووشی هاوینێکی گەرم دەبین." وەزیرەکەی کارەبا باسی لەوەش کرد، "تا ئێستا لە واشنتن گفتوگۆکان سەبارەت بە هاوردەکردنی غازی ئێرانی بۆ عێراق بەردەوامە". عەدنان جابری، جێگری سەرۆکی لیژنەی نەوت و غاز لە پەرلەمان، پێشتر ڕایگەیاندبوو "ئەو غازەی لە کێڵگە عێراقییەکانەوە بەرهەم دێت، 60%ی خواستی ناوخۆ پڕناکاتەوە، هەر بۆیە دەبێت حکوومەت کار بۆ ئەوەی بکات ئەمەریکا ڕێگەمان پێ بدات غاز و کارەبا لە ئێرانەوە هاوردە بکەین." سەبارەت بە هاتنی وەرزی هاوین، جابری گوتی، "دەزگا حکوومییەکان کار لەسەر چارەسەرکردنی کەمی پێدانی کاتژمێرەکانی کارەبا دەکەن." عێراق بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی کارەبا، پشت بە غازی ئێران دەبەستێت، کە وەزارەتی کارەبا ڕۆژانە بڕی 40 بۆ 50 ملیۆن مەتر سێجا غاز هاوردە دەکەن.

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ڤلادمیر پوتین، سەرۆكی روسیا، رایگەیاند، وڵاتەكەی پشتیوانی لە هەڵوەشاندنەوەی هەسەدەو تێكەڵكردنی بە حكومەتی ناوەندیی سوریا دەكات. بەپێی راگەیەندراوێكی سەرۆكایەتی كۆماری توركیا، ئەمڕۆ هەینی، ئەردۆغان و پوتین لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا تاوتوێی پەیوەندییە دوقۆڵییەكانی نێوان وڵاتەكانیان و چەند پرسێكی ناوچەكە و جیهانیان كردوە. بەگوێرەی راگەیەندراوەكە، ئەردۆغان وتویەتی، توركیا گرنگییەكی زۆر بە هەماهەنگیكردن لەگەڵ روسیا دەدات لەبارەی پرسی سوریاوەو ئاماژەی بەوەشداوە كە گرنگە توركیاو روسیا پێكەوە كاربكەن لەپێناو مسۆگەركردنی هێنانەدی ئاشتی و سەقامگیریی هەمیشەیی لە سوریا لەسەر بنەمای یەكپارچەیی خاكی ئەو وڵاتە و دەشتوانن پێكەوە كاربكەن لەدژی ئەو هەوڵانەی كە دەدرێن بۆ پەكخستنی یەكێتی سوریا و دەستوپەنجە نەرمكردن لەگەڵ جیاكاری ئەتنیكی و تائیفی و هەروەك دەشتوانن پێكەوە كاربكەن بۆ هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا بەتەواوەتی. ئەردۆغان جەختیشی كردۆتەوە كە دەبێت سەرچاوەكانی سوریا بەدەست حكومەتی سوریاوە بن و توركیاش پشتیوانی هەڵوەشاندنەوەی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە و تێكەڵكردنیان بە ئیدارەی ناوەندیی سوریا دەكات و گرنگترین شتیش بەقسەی ئەردۆغان بۆ سەقامگیری سوریا ئەوەیە رێگەبگیرێت لەوەی سوریا بكرێتە "ناوچەیەكی لەبار بۆ رێكخراوە تیرۆریستییەكان." لە بەشێكی دیكەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا تاوتوێی پرسی كۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆكرانیا كراوەو لەوبارەیەوە ئەردۆغان وتویەتی، توركیا لە نزیكەوە چاودێری پڕۆسەی كۆتاییهێنان بە شەڕی نێوان روسیاو ئۆكرانیا دەكات و ئامادەیە بۆ هەر جۆرە پشتیوانییەكی پڕۆسەكە لەوانەش میوانداریكردنی دانوستانەكانی ئاشتی نێوان هەردو وڵات. ئاسایشی هاتوچۆی كەشتییەكان لە دەریای رەش یەكێكی تر بوە لەو پرسانەی كە پوتین و ئەردۆغان تاوتوێیان كردوە، ئەردۆغان لەوبارەیەوە وتویەتی، توركیا بەردەوام دەبێت لەسەر رۆڵی خۆی بۆ رێگریی لەوەی كە دەریای رەش ببێتە ناوچەیەكی ململانێ و شەڕ. 

  حکومەتی نوێی سوریا بە سەرۆکایەتی ئەحمەد شەرع، یەک رەنگ دەبێت، پێکهاتەکانی وەک کورد، دروز و عەلەوی تێدا بەشدار نابن وەک لایەنی سیاسی، بەڵکو مەرجی ئەوەی ئەو کەسانە هاوسۆزی تەحریر شام بن. بەپێی سەرچاوەکان، حکومەتی نوێی سوریا، یەک رەنگ دەبێت، جیهادییەکانی نزیک لە ئەبو محەمەدی جۆلانی رۆڵی کاریگەریان دەبێت لە پێکهاتەی حکومەتەکەدا، کە پێکدێت لە 22 وەزارەت و بڕیارە سبەینێ شەممە 29ـی ئازار رابگەیەنرێت. بەپێی دەستوری نوێی سوریا، حکومەتەکە سەرۆک وەزیرانی تێدا نییە، سیستمی حوکمڕانی سوریا سەرۆکایەتی دەبێت، بەڵکو سکرتێری گشتی سەرۆک وەزیرانی تێدایە. سەبارەت بە رۆڵی پێکهاتەکان لە حکومەتی نوێی سوریا، بەپێی زانیارییە، وەزیرەکانی حکومەتەکەی ئەحمەد شەرع لە روی نەتەوەو مەزهەبەوە ژمارەیەک عەرەب، کورد، مەسیحی، سوننە، عەلەوی و دروزی لە خۆدەگرێت وەک کەسایەتی سەر بە تەحریر شام و نزیک لە ئەحمەد شەرع، نەک نوێنەرایەتی پێکهاتە و لایەنە سیاسییە کاریگەرەکان، بازرگان و دەرچوانی زانکۆکانی رۆژائاواش لە خۆدەگرێت، تەنانەت یەک وەزیری رژێمی بەشار ئەسەد-یش تێدا دەبێت. سەبارەت بە رۆڵی ژنانیش، بەپێی سەرچاوەکان، یەک وەزیری ژن لە خۆدەگرێت. وەزارەتەکانی بەرگری، دەرەوە، داد و ناوخۆ بۆ لایەنی تەحریر شام دەبن. پێشبینی دەکرێت موحەمەد بەشیر، سەرۆک وەزیرانی ئێستا رۆڵی دیکەی وەزاری پێبدرێت. حکومەتەکەی شەرع بلۆکی سیاسی (حزبی سیاسی) تێدا نابێت، ئەو کەسانەشی دەبنە وەزیر دەبێت هاوسۆزی تەحریر شام بن.

  محەمەد كازم ئال سادق، باڵیۆزی ئێران لە عێراق ئاشكرایدەكات، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، لە نامەكەیدا بۆ تاران، داوای هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی و گروپە چەكدارەكانی عێراقی لە ئێران كردووە. باڵیۆزی ئێران، لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی " الشرقیە" وتیشی، حەشدی شەعبی دامەزراوەیەكی ئەمنیی یاسایی عێراقییەو بەغداد بڕیاری لەبارەوە دەدات، ئێران چی پەیوەندیەكی بەوەوە هەیە تا لەگەڵ واشنتۆن گفتوگۆی لەبارەوە بكات. سەبارەت بە داواكەی واشنتۆن لە تاران، ئال سادق وتی، داوای هەڵوەشاندنەوەو تێكەڵاوكردنی حەشدی كردووە بە هێزە ئەمنیەكانی عێراق، جەختیشكرد لەوەی، تاران ئامادەیە تەنها گفتوگۆ لەبارەی دۆسیەی ئەتۆمی لەگەڵ واشنتۆن بكات، ئەوە لەكاتێكدایە، لە دوای دەستبەكاربونی دۆناڵد ترەمپەوە، ئەمریكا داواكارییەكانی لە تاران لە دوو دۆسیەوە زیادكردووە بۆ چوار دۆسیە، كە ئەوانیش: دۆسیەی بەرنامەی ئەتۆمییەكەى، دۆسیەی بەرنامە موشەكییەكانی ئێران، دۆسیەی حەشدی شەعبی، دۆسیەی گروپە چەكدارەكان (كە پێدەچێت تەواوی گروپە هاوپەیمانەكانى ئێران لەناوچەكە بگرێتەوە نەك تەنها گروپەكانی عێراق). قسەكانی باڵیۆزی ئێران لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی لەكاتێدایە، تائێستا چەندین بەرپرسی عێراق لە سەرویانەوە، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران، لە چەندین بۆنەی جیاوازدا رەتیكردووەتەوە، ئەمریكا هیچ دوایەكی لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی حەشدی شەعبی و تێكەڵاوكردنی بە هێزە ئەمنیەكانی عێراق پێشكەش بە عێراق كردبێت.

لە شەوی رابردووەوە هەتا بەرەبەیانی ئەمڕۆ، ئەمریکا زیاتر لە 40 جار پارێزگا جیاجیاکانی یەمەنی بۆردومان کردووە. بەگوێرەی زانیاری میدیا جیهانییەکان، ئەمریکا هێرشی کردووەتەسەر پارێزگاکانی سەنعا، سەعدە، حودەیدە، جەوف و عومران، ئامانجیشی لەم هێرشانە لەناوبردنی پێگەی حوسییەکانە کە لە دوو هەفتەی رابردوودا بە شێوەیەکی چڕ هێرشەکانی لەدژیان چڕکردووەتەوە. لە دیمەنەکانی ئاژانسی فرانس پرێس دەردەکەوێت، بەهۆی هێرشی ئەمریکا بۆسەر سەنعای پایتەختی یەمەن، چەندین شوێنی بازرگانی زیانیان بەرکەوتووە. بەگوێرەی زانیارییەکان، تەنها لەو ماوەیەدا ئەمریکا 100 ئامانجی حوسییەکانی پێکاوە، زۆرترین هێرش کراوەتەسەر عومران، دەنگۆی ئەوەش هەیە چەند سەرکردەیەکی باڵای حوسییەکان کوژرابن.

  ڕێبه‌ری ڕه‌وتی نیشتمانیی شیعه‌، دەڵێت: بەشداریی لە پرۆسەیەکدا ناکەین کە گەندەڵکارانی تێدان و هەژموونی دەرەکی دەستی بەسەر جوومگەکانی دەسەڵاتدا گرتووە. پێنجشەممە 27ـی ئاداری 2025، موقتەدا سەدر، ڕێبه‌ری ڕه‌وتی نیشتمانیی شیعه‌، لە پەیامێکدا ئاماژەی بەوە داوە، ئەم هەڵبژاردنە هیچ گرنگییەکی نییە، تەنیا لەپێناو بەرژەوەندی تائیفی و حزبییە. جەختی لەوەش کردەوە، ئێمە پابەندین بە خواست و  فەرمایشتی بنکەی جەماوەریی خۆمان، هەروەها  پابەندیی قوربانیی و ئەو خۆشەویستییە دەبین کە جەماوەر بۆ ئێمە هەیانە. هەر لەبارەی هەڵبژرادنەوەی پەرلەمانی عێراقە، سەدر، گوتی: سوودی چییە بەشداریی لە پرۆسەیەکدا بکەین کە گەندەڵکاران تێیدان و هەژموونی دەرەکی دەستی بەسەر جوومگەکانی دەسەڵاتدا گرتووە. بڕیارە لە 25ـی تشرینی دووەمی ئەمساڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوە بچێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کۆمیسیۆن هەموو ئامادەکارییەکانی تەواو کردووە بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی عێراق لە کاتی خۆیدا بکرێت. بە پێی زانیارییەکانی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق، نزیکەی 28 ملیۆن کەس لەم هەڵبژاردنە مافی دەنگ دانیان هەیە، بە تایبەت بۆ ئەم ساڵ لەدایکبووانی 2007ـیش دەنگ دەدەن کە ئەوانیش ملیۆنێک کەس دەبن.

  دوای بڵاوبوونەوەی دەنگۆی ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشووتری هەدەپە پێش جەژن، وەزیری دادی تورکیا رایگەیاند، ئەو دەنگۆیە راست نییە.    شەوی چوارشەممە، 26ـی ئادار، رۆژنامەڤانێکی تورک لە پەخشی راستەوخۆی بەرنامەکەیەدا گوتی، یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا رایگەیاندووە، "سەلاحەدین دەمیرتاش سزای زیندانیکردنی 10 ساڵەی یەکلاکەرەوەی هەیە بەهۆی ئەوەی ئەندامی رێکخراوێکی تیرۆریستییە، چۆن ئازاد دەکرێت؟" وەزیر ئاماژەی بەوەشداوە کە ئازادکردنی دەمیرتاش لە کارنامەی ئەواندا نییە.   دوای بانگەوازەکەی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی مەهەپە لە 22ـی تشرینی یەکەمی پار لە عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە و چەکدانان، لە 27ـی شوباتی ئەمساڵدا ئۆجەلان داوای لە پەکەکە کرد چەک دابنێت خۆی هەڵبوەشێنێتەوە.    لە چەند رۆژی رابردوودا لە هەندێک لە دەزگاکانی هەواڵ و سۆشیاڵمیدیا لە تورکیا، دەنگۆی ئازادکردنی دەمیرتاش پێش جەژنی رەمەزان بڵاوبووەوە. شەوی رابردوو لە بەرنامەیەکی تەلەڤیزیۆنیی TGRT Haber ئەو بابەتە بووە جێگەی باس.     پێشکێشکاری بەرنامەکە ئاماژەی بەوەدا، لەگەڵ سەرچاوەکانی دەم پارتی پەیوەندیی تەلەفۆنی کردووە و پێیانگوتووە، "دەنگۆیەکی لەو شێوەیەیان پێگەیشتووە، بەڵام ناتوانن پشتڕاستی بکەنەوە".   ئەو پێشکێشکارە ئاماژەی بەوەدا، سەبارەت بەو بابەتە پرسیاری لە یڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا کردووە و گوتی، "کاتێک گوتم بەڕێز باخچەلی بە تەلەفۆن قسەی لەگەڵ سەڵاحەدین دەمیرتاش کردووە. هەر بۆیە چاوەڕوانییەکی وا هەیە، وەزیری داد لە وەڵامدا گوتی، 'سەڵاحەدین دەمیرتاش سزای 10 ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە بەهۆی ئەوەی ئەندامی رێکخراوێکی تیرۆریستییە، چۆن ئازاد دەکرێت؟' هیچ ئەگەرێکی لەو شێوەیە نییە بۆ ئازادکردن".    عەبدولڕەحمان کارابوڵوت کە یەکێک لە پارێزەرانی سەڵاحەدین دەمیرتاشە، ئێوارەی رۆژی چوارشەممە، 26ـی ئاداری 2025، لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس وێنەیەکی سەڵاحەدین دەمیرتاشی بڵاوکردەوە و نووسی: "پەنا بەخوا جەژن لەگەڵمان دەبێت".   هەر بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی دەست رووداو کەوتوون، هەوڵی جددی لە کەناڵە یاسایی و سیاسییەکان بۆ ئازادکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش هەیە، بەجۆرێک رۆژانە داواکاری بۆ ئازادکردنی دەمیرتاش پێشکێشی دادگە دەکرێت.    ئێوارەی هەمان رۆژ سلێمان دەمیرتاش، برای سەڵاحەدین دەمیرتاش لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس نووسی: "لەوانەیە سبەی! لەوانەیە لە سبەیش زووتر! دەی پەنا بەخوا".   دوای ئەم پۆستە، براکەی دەمیرتاش پۆستێکی دیکەی لە ئێکس بڵاوکردەوە و ئەمجارەیان نووسی، "بە دڵنیاییەوە ئەم نادادپەروەرییە رۆژێک کۆتایی دێت، ئێمە بڕوامان بە زیندوویی دەهێڵینەوە، بەڵام ئەمە رستەیەک نییە کە لەسەر بنەمای داتای کۆنکرێتی نووسیومە، پێویستە بە زووترین کات رووبدات".

  حکومەتى عێراق هۆکارى دواکەوتنى ناردنى خشتەى بودجەى ئەمساڵ بۆ پەرلەمان دەگەڕێنێتەوە بۆ گۆڕانکاریکردن لە داهات و خەرجییەکان، ئەوەش بەهۆى هەموارى یاساى بودجە تایبەت بە هەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمى کوردستان. ناردنى خشتەى بودجەى 2025 لەلایەن حکومەتەوە بۆ پەرلەمانى عێراق نزیکەى پێنج مانگ دواکەوتووە، بەو پێیەى بەپێی یاساى رێکخستن و بەرێوەبردنى دارایی، دەبوو لە تشرینى یەکەمى 2024 بودجە رەوانەى پەرلەمان بکرایە، بۆ ئەوەى پێش ساڵى نوێ پەسەند بکرایە، بەڵام تا ئێستا رەوانە نەکراوە. مەزهەر محەمەد ساڵح، ڕاوێژکاری دارایی و ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق، هۆکاری دواکەوتنی ناردنى خشتەى بودجە دەگەڕێنێتەوە بۆ هەموارى یاساى بودجە لەلایەن پەرلەمانەوە، کە بەهۆیەوە ناچاربوون گۆڕانکاریی لە داهات و خەرجییەکاندا بکەن. رۆژى دووى شوباتى ئەمساڵ، پەرلەمانى عێراق ماددەى 12 ى یاساى بودجەى سێ ساڵەى هەموارکردەوە بەمەبەستى هەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمى کوردستان، بەڵام پڕۆسەکە تا ئێستا دەستیپێنەکردووەتەوە. ئامانجی هەموارکردنەکە دیاریکردنى لیژنەیەکى ڕاوێژکاری تەکنیکی نێودەوڵەتی تایبەتمەندە بۆ دیاریکردنى تێچووی خەمڵێنراوی دادپەروەرانەی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت لە هەرێمی کوردستان و بۆ هەر کێڵگەیەک بە جیا، بەرزکردنەوەی داهاتی فیدراڵی، هەناردەکردنى نەوتى هەرێم لەلایەن کۆمپانیاى سۆمۆوە. مەزهەر محەمەد ساڵح دەڵێت، بەهۆى ئەو گۆڕانکارییانەوە پێویست بوو گۆڕانکاریی لە داهات و خەرجببەکان بکرێت لە خشتەکانی بودجەی گشتی ساڵی 2025. جەختیشیکردەوە، دواکەوتنی ناردنى خشتەى بودجە، بە هیچ شێوەیەک کاریگەری لەسەر دۆخى دارایی وڵات نەبووە و پێشبینی دەکرێت دوای پشووی جەژنی ڕەمەزان خشتەى بودجە رەوانەى پەرلەمان بکرێت. کۆى گشتى بودجەى 2025 نزیکەى 200 تریلیۆن دینارە و دوو لەسەر سێی بۆ موچە تەرخانکراوە، لەگەڵ کورتهێنانى گریمانەیی بەبڕى (64) تریلیۆن دینار، محەممەد تەمیم وەزیری پلاندانان رۆژى چوارشەممە لەکۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ لیژنەى دارایی پەرلەمانى عێراق کۆتایی هاتنى کارەکانى ئامادەکردنى خشتەى بودجەى راگەیاند و جەختیکردەوە، خشتەی بودجە هیچ پڕۆژەیەکی نوێ لەخۆناگرێت، بەڵام پارە بۆ پڕۆژە بەردەوامەکان تەرخاندەکرێت.   حکومەتى هەرێمى کوردستان رۆژى 5 شوبات 10 بڕیارى دەرکرد بۆ رێکخستنى رێکارە داراییەکانى لەگەڵ بەغداد، تا پەسەندکردنى خشتەکانى بودجەى 2025 لەلایەن پەرلەمانى عێراقەوە کە وادەکەى نادیارە. بەپێی رێکارەکان، لیستى موچەى مانگى یەکى ئەمساڵ دەکرێتە بنەما بۆ ژمارەى موچەخۆرانى هەرێمى کوردستان و تەرخانکراوە داراییەکان. رێکارێکى دیکە تایبەتە بە راگرتنی دامەزراندن بە هەموو شێوازەكانی (هەمیشەیی- گریبەست- كاتی- دامەزراندن لەسەر داهاتی ناوخۆ- بەلەجیاتی دانان- وانەبێژ- خۆبەخش)، گەڕانەوە بۆ وەزیفە یان هەر شێوازێکى دیکەى دامەزراندن. راگرتنی بەخشین و بەستنی دەرماڵە بۆ موچەخۆران و پابەندبوون بەو رێژەو بڕانەی كە لە لیست موچەی مانگى یەکى ئەمساڵ هاتووە، رێکارێکى دیکە کە ئەنجومەنى وەزیرانى هەرێمى کوردستان بڕیارى لەسەرداوە. هەر بەپێی رێکارەکان، دامەزراندن بە پلەى تایبەت لەبەڕێوەبەرى گشتى بەرە سەرەوە رادەگیرێت، لەگەڵ قەدەغەکردنى گواستنەوەى راژەى فەرمانبەران، راگرتنى ئەژمارکردنى خزمەت، کارکردن بە بڕیارەکانى وەزارەتى دارایی عێراق لەبارەى سەرموچە و پلە بەرزکردنەوە. رێکارێکى دیکە تایبەتە بە پابەندکردنى وەزارەتەکان بۆ بەرزنەکردنەوەى داواى درێژکردنەوەى تەمەنى خانەنشینى. ئەنجومەنى وەزیران جەختیکردووەتەوە، کارکردن بەو رێکارانە کاتییە و سەرتاسەرییە، تا پەسەندکردنى خشتەکانى بودجە لەلایەن پەرلەمانى عێراقەوە بەردەوام دەبێت و پێویستە سەرجەم وەزارەتەکان بیخەنە بوارى جێبەجێکردنەوە.

  فەرماندەی هێزی زەومینیی سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند، هەر دەستدرێژییەک بکرێتە سەر سنوورەکانیان، وەڵامێکی یەکلاکەرەوەیان بۆی دەبێت.   ڕۆژى چوارشەممە، 26ـی ئاداری 2025، محەممەد پاکپوور، فەرماندەی هێزی زەوینیی سوپای پاسدارانی ئێران سەردانی سنوورەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانی کرد و رایگەیاند: "هەموو سنوورەکانی وڵات بە تایبەت باکوور و رۆژئاوای وڵات لەژێر چاودێرییەکی چڕدان و هەر هەنگاوێک بە مەبەستی نائارامکردنی ئێران و ناوچەکانی دەوروبەری وڵات هەبێت، رووبەڕووی وەڵامێکی یەکلاکەرەوەی هێزە چەکدارەکان دەبێتەوە".   محەممەد پاکپوور گوتی: "ئەو هێزە چەکدارانەی لە سنوورەکانی وڵات جێگیرکراون، وریا و بە توانان و ئامادەیی تەواویان هەیە و رێگە نادەن بچووکترین زیان بە ئاو و خاکی وڵات بگات."   ئەو سەردانەی محەممەد پاکپوور لە کاتێکدایە، دوێنی چوارشەممە سەرۆکی رێکخراوی دادوەریی هێزە چەکدارەکانی ئێران رایگەیاند: "بە بڕیاری عەلی خامنەیی، دیوار لەسەر سنوورەکانی ئەو وڵاتە دروست دەکرێت".   دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی، ئێران چەند جارێک مانۆڕی سەربازی کردووە، بەرپرسانی وڵاتەکە بەردەوام باس لەوە دەکەن لە ئامادەیی تەواودان بۆ هەر شتێک کە رووبدات.