هاوڵاتی وەزارەتی پەروەردەی عێراق سەبارەت بە زمانی کوردی لە خوێندگا عەرەبییەکان ڕایگەیاند قوتابی هەر نمرەیەكی له بابه‌تی زمانی كوردی لە قوتابخانە عەرەبییەكان به‌ده‌ستهێنا، بە كەوتوو ئەژمارناكرێت بە پێی بڕیارەکەی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی عێراق، کە له (6ـی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022) به واژووی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئه‌زموونه‌كان گشتاندنی بۆ كراوه، هەموو ئەو قوتابخانانەی كە خوێندنیان بە زمانی عەرەبییە و بابەتی زمانی كوردی تێیدا دەخوێندرێت، قوتابی ئەگەر هەر نمرەیەكی له بابه‌تی كوردی هێنا، بە كەوتوو بۆی هەژمارناكرێت. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی زمانی کوردی لە خوێندنگا عەرەبییەکان وەک بابەتی لاوەکی لێبێت و فەرامۆش بکرێت.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی عێراق ڕایگەیاند لە پلاندایە دوای تەواوبوونی بەستنەوەی کارەبای عێراق لەگەڵ ئوردن، هێڵی کارەبای عێراق لەگەڵ سعوودیە و کەنداو ببەستینەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، سەرۆکوەزیرانی عێراق، مستەفا کازمی و سەرۆکوەزیرانی ئوردن، بیشر ھانی خەساونە بەردی بناغەی جێبەجێکردنی پڕۆژەی بەستنەوەی کارەبایی نێوان ھەردوو وڵاتیان دانا. هەر لەم بارەیەوە کازمی لە هەژماری خۆی لە تویتەر نوسیوییەتی" کارمان لەسەر ستراتیژییەکی گشتگیر لە بواری کارەبادا کرد و چەندین پرۆژەمان لەو بوارەدا تەواوکرد". هەروەها سەرۆکوەزیرانی عێراق سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی عێراق لە دوای بەستنەوەی هێڵی کارەبای وڵاتەکە لەگەڵ ئوردن، رایگەیاند، بەستنەوەی هێڵی کارەبای وڵاتەکەی لەگەڵ ئوردن لە مانگی حوزەیرانی داهاتوود تەواو دەبێت و دوای تەواوبوونیشی، هێڵی کارەبای عێراق لەگەڵ سعوودیە و کەنداو دەبەسترێتەوە. ڕاشیگەیاند، بەردەوامن لە کارکردن بۆ وەبەرهێنانی زیاتر لە وزەی جێگرەوە و خاوێن و دەرهێنانی غاز لەپێناو سەقامگیریی لە وزەی کارەبا لە عێراقدا.
هاوڵاتی تورکیا بڕیاریدا بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تەلئەبیب و ئەنکەرە، باڵیۆزەکەی رەوانەی ئیسرائیل بکات. تەلەفیزیۆنی (تی ئار تی) تورکیا بڵاوی کردەوە؛ لە چوارچێوەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تەلئەبیب و ئەنکەرە باڵیۆزی وڵاتەکە رەوانەی ئیسرائیل دەکرێت و بە پێچەوانەشەوە باڵیۆزی ئەو وڵاتە لە تورکیا جێگیر دەکرێت. تی ئار تی ئاماژەی بەوەدا کە شاکر ئۆزجان تورنولار لە لایەن تورکیاوە دەبێتە ئەرکدار و باڵیۆزی وڵاتەکە لە ئیسرائیل و لە تەلئەبیبی پایتەختی ئەو وڵاتەکە دەستبەکار دەبێت. پێشتر لە ساڵی 2018 بەهۆی کوژرانی 60 فەڵەستینی ، لە خۆپیشاندانەکانی دژی کردنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە کەرتی غەزە، تورکیا و ئیسرائیل باڵیۆزەکانی یەکتریان لە وڵاتەکانیان دەرکرد و لەو کاتەوە تورکیا هیچ باڵیۆزێکی لە تەلئەبیب جێگیر نەکردبو. نزیکەی 10 ساڵە هەندێکجار ناکۆکیی لە نێوان تەلئەبیب و ئەنکەرە دروست دەبێت بەڵام ئاڵوگۆڕی بازرگانیی ئەو وڵاتە لە سەردەمی کێشەکانیشیاندا گەیشتوەتە نزیکەی 11 ملیار دۆلار لە ساڵێکدا و نزیکەی هەزار کۆمپانیای ئیسرائیل لە تورکیا کار دەکەن.
هاوڵاتی دەستەی دەستپاکی عێراق رایگەیاند بەهۆی تێوەگلان لە گەندەڵی و بەهەدەر دانی پارەوسامانی دەوڵەت فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دوو بەرپرسی باڵای عێراق دەرکردووە لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە دادگای تاوانی کەرخ تایبەتمەند لە دۆسیەكانی دەستپاكی، سزای زیندانیكردنی بۆ بەڕێوەبەری گشتی، لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی بودجە و بەرنامەکان لە وەزارەتی بەرگری و بەڕێوەبەری گشتی شارەوانییەکانی بابل دەرکردوە. دەستەی دەسپاکی عێراق ڕاشیگەیاند، دادگای کەرخ سزای شەشساڵ زیندانی بەسەر بەڕێوەبەری گشتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی بودجە و بەرنامە لە وەزارەتی بەرگری پێشوو دەرکردوە بەهۆی ئەوەی بە ئەنقەست زیانی بە پارەی گشتی گەیاندووە. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، دادگاکە سزای زیندانیكردنی بۆ ماوەی دوو ساڵ بەسەر به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی پێشووی شاره‌وانییه‌كانی بابل بۆ ماوه‌ی دوو ساڵ سه‌پاندوە، به‌هۆی ئه‌و پێشێلكاریانه‌ی لە گرێبەستەکانی کڕین ئەنجامی داوە.
هاوڵاتی بەهۆی نوقمبونی بەلەمێک لە ئاوەکانی نێوان تورکیا و یۆنان، 16 ژن گیانیان لەدەستدا و 15 کەسیش بێسەروشوێنن، یۆنانیش دەڵێت بەهۆی ناکۆکییەکانی نێوان ئەنکەرە و ئەسینا فریاگوزاریی بۆ کۆچبەران روبەڕوی کێشە بوەتەوە. پۆلیسی یۆنان رایگەیاندوە؛ لە نزیک دورگەی میتیلی لە نزیک سنوری ئاوەکانی تورکیا بەلەمێک بە 40 کۆچبەرەوە نوقمبوە کە تەنها نۆ کەسیان رزگار کراون. پۆلیسی یۆنان رونی کردوەتەوە لە کۆی ئەو ژمارە لە کۆچبەرە، چارەنوسی 15 کۆچبەریان نادیارە و 16 ژنیش خنکاون. وەزیری کۆچبەران لە یۆنان بە رۆژنامەی (گاردیەن)ی بەریتانیای راگەیاندوە؛ بەهۆی ئەو هەلومەرجەی تورکیا بەسەر ئاسمان و ناوچەکانی نێوان دوو وڵاتەکەدا لە نزیک دورگەکانی ئیجە سەپاندویەتی ، ناتوانرێت بە ئاسانی کۆچبەران لە روداوی هاوشێوەدا رزگار بکرێن وچارەنوسی بێسەروشوێنەکانیش دیاریی بکرێت.
هاوڵاتی ڕێکخراوێکی نێودەوڵەتی دەسەڵاتی ئێران تۆمەتبار دەکات بە تەقەکردنی راستەوخۆ و بەکارهێنانی چەکی سەربازیی و جەنگی لە دژی خۆپیشاندەران. ڕێکخراوی ھیومان رایتس وۆچ، بۆ چاودێریی مافەکانی مرۆڤ رایگەیاندوە لە 16 شاری رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران زیاترین توندوتیژیی بەرامبەر خۆپیشاندەران کراوە. بە پێی بەیاننامەی رێکخراوەکە لە شارەکانی سنە، سەقز، دیواندەرە و شاری شنۆ و سەردەشت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان هێزە ئەمنییەکان زۆر بە توندی روبەڕوی خۆپیشاندەران بونەتەوە و چەک و گوللـەی تایبەت بە جەنگ بەکارهێنراوە. لە تاران و کرمان و مەشهەد و ئەسفەهانیش توندوتیژیی زۆر تۆمار کراون و لەو شارانە پۆلیس چەکی جەنگیی بەکار هێناوە. رێکخراوی ھیومان رایتس وۆچ ئاماژەی بەوە کردوە کە لە خۆپیشاندانەکانی 20 رۆژدا نۆ منداڵ کوژراون و جگە لە شاری زاهیدان بە گشتی ناو و ناسنامەی 47 کوژراوی خۆپیشاندانەکانیان تۆمار کردوە کە بە تەقەی راستەوخۆ و بە تەقەی چەکی سەربازیی کوژراون. لە کۆتایدا ئەو رێکخراوە رایگەیاندوە شێوازی سەرکوتەکان بە تاوان دژی مرۆڤایەتیی دەستنیشان دەکرێت و دەبێت نەتەوەیەکگرتوەکان دەسەڵاتی ئێران لەو تاوانکارییانە راگرێت.
رۆژی شه‌ممه‌ی داهاتوو له‌باره‌ی بۆردوومانه‌كانی ئێران بۆسه‌ر هه‌رێمی كوردستان و چه‌ند پرسێكی دیكه، په‌رله‌مانی عێراق كۆده‌بێته‌وه. ئه‌مڕۆ (پێنجشه‌ممه 6ـی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022)، په‌رله‌مانی عێراق له میانه‌ی نووسراوێكدا رایگه‌یاند، كۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی په‌رله‌مان له‌باره‌ی بۆردوومانه‌كانی ئێران بۆسه‌ر هه‌رێمی كوردستان و چه‌ند پرسێكی دیكه، كاتژمێر 11:00ـی سه‌رله‌به‌یانی رۆژی (شه‌ممه 8ـی تشرینی یه‌كه‌م/ئۆكتۆبه‌ری 2022) به‌ڕێوه‌ده‌چێت. ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كردووه، ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتاری نوێ له‌و دانیشتنه‌دا سوێندی یاسایی ده‌خۆن، هه‌روه‌ها گفتوگۆ له‌باره‌ی پڕۆژه‌یاسای خانووی زێده‌ڕۆیی و وه‌به‌رهێنانی پیشه‌سازی ده‌كرێت. په‌رله‌مانی عێراق هه‌روه‌ها گفتوگۆی پڕۆژه‌یاسای ده‌سته‌به‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی و خانه‌نشینی كرێكاران و چه‌ند پرسێكی دیكه‌ی گشتی ده‌كات.
.jpg)
هاوڵاتی سه‌رۆك كۆماری توركیا داوای لێسه‌ندنه‌وه‌ی مافی پارێزبه‌ندیی 34 په‌رله‌مانتاری په‌رله‌مان ده‌كات كه زۆرینه‌یان په‌رله‌مانتاری هه‌ده‌په‌ن. ئاژانسی مێزۆپۆتامیا بڵاویكرده‌وه، سه‌رۆكایه‌تی كۆمار له توركیا 65 دۆسیه‌ی بۆ لێسه‌ندنه‌وه‌ی مافی پارێزبه‌ندی له 34 په‌رله‌مانتاری ، راده‌ستی په‌رله‌مانی وڵاته‌كه ده‌كات. به‌پێی زانیارییه‌كان له 34 په‌رله‌مانتارای كه داوا كراوه پارێزبه‌ندیان لێبسه‌ندرێته‌وه 22 كه‌سیان په‌رله‌مانتاری پاریی یه‌كێتی دیموكراتی هه‌ده‌په-ن. جگه له‌و 22 په‌رله‌مانتاره‌ی توركیاش داوای لێسه‌ندنه‌وه‌ی مافی پارێزبه‌ندی له كه‌مال كلیچدارئۆغڵو-ی سه‌رۆكی پارتی گه‌لی كۆماری جه‌هه‌په كراوه كه سه‌رۆكی گه‌وره‌ترین پارتی ئۆپۆزسیۆنه له توركیا. له ئێستادا سه‌دان دۆسیه‌ی لێسه‌ندنه‌وه‌ی پارێزبه‌ندنی له دژی په‌رله‌مانتارانی هه‌ده‌په راده‌ستی په‌رله‌مانی توركیا كراون كه هیچیان یه‌كلایی نه‌بونه‌ته‌وه.
هێمن مەحموود ساڵێكی تەواو بەسەر ئەو هەڵبژاردنەدا لەعێراق تێدەپەڕێت كە ناوی هەڵبژاردنی پێشوەختەبوو و كۆتایی بەدەسەڵاتی حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی) هێنا، كەچی هێشتا دەرئەنجامەكانی ئەو هەڵبژاردنە لەئەرزی واقیعدا جێبەجێنەكراوەو حكومەتی نوێش دروستنەكراوە. هەڵبژاردنەكانی ١٠ی ١٠ی ساڵی ٢٠٢١ نەك هەر نەیتوانی كێشەو گرفتە پێشوەختەكانی عێراق چارەسەربكات كە بەهۆی خۆپیشاندانەكانی تشرینەوە سەریانهەڵدابوو و هەڵبژاردنی لەپێناودا ئەنجامدرابوو، بەڵكو ئەمجارەیان بەتەواوەتی كۆمەڵگەی شیعەی بەسەر دوو بەرەی ناكۆكی سیاسییدا دابەشكرد كەئەوانیش بەرەی (رەوتی سەدر) و (چوارچێوەی هەماهەنگی) بوو، كەئەوە ساڵێكە لەمانۆڕ و سیناریۆو ململانێی سیاسی و خۆپیشاندان و تەنانەت تا(ڕادەی بەكارهێنانی چەكیش لەدژی یەكتری)دان و نەیانتوانیوە ئەو حكومەتە درووستبكەن كە لەژوورە تاریكەكانی خۆیاندا نەخشەیان بۆ كێشاوە. دوای هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانێتی سیادەی نێوان (سەدر، بارزانی، حەلبوسی)یش هەرچەندە چەندڕۆژ بەر لەئێستا باس لەوەكرا كەهاوپەیمانێتییەكی نوێ بەناوی (هاوپەیمانێتی ئیدارەی دەوڵەت) لەنێوان (بارزانی و حەلبوسی و چوارچێوەی هەماهەنگی) ئیمزادەكرێت، بەڵام تاوەكو ئێستا بەفەرمی ئەو هاوپەیمانێتیە نوێیە رانەگەیەنراوەو ئیمزا لەسەر كارنامەكەی نەكراوە، ئەمەش هەموو پێشبینی و لێدوان و ئەگەرەكانی ئەوەی كەوا بەمنزیكانە حكومەتی نوێ درووستبكرێت بەدرۆخستووەتەوە. (مورتەزا ساعیدی) پەرلەمانتاری هاوپەیمانێتی فەتح-ی سەر بە (هادی عامری) ئاشكرایكرد (بەڵگەنامەی بەغدا) كە لەلایەن (محەمەد حەلبوسی)یەوە ئامادەكراوە تیایدا ئاماژە بەوەكراوە كەدەبێت گفتوگۆ لەنێوان (هاوپەیمانی ئیرادەی دەوڵەت) و ئەو هێزانە بكرێت كە لەدەرەوەی پەرلەمانن بەبێ هیچ دەستوەردانێكی دەرەكی. ئەو پەرلەمانتارە دەڵێت: موقتەدا سەدر هیچ لارییەكی لەسەر دەستپێكردنەوەی كارەكانی پەرلەمان نییەو لەئێستاشدا هیچ گفتۆگۆیەك لەنێوان چوارچێوەی هەماهەنگی و سەدردا نییە. چوارچێوەی هەماهەنگی (مالیكی، خەزعەلی، عامری) جەخت لەوەدەكاتەوە، پێكهێنانی حكومەتی نوێ بەگشت دەسەڵاتەكانیەوە رۆڵی گەورەی دەبێت، لەسەقامگیری ئاسایش و دابینكردنی خزمەتگوزاری و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵیدا. هاوكات هەرچەندە تاڕادەیەك ئەو بنبەستە سیاسییەی بەهۆی پەكخستنی پەرلەمان و خۆپیشاندان و مانگرتنەكانی ناوچەی سەوزەوە درووستبووبوو كۆتایی هاتووە، بەڵام بەپێی بڕوای بەشێك لەو كەسانەی چاودێری دۆخی سیاسی عێراق دەكەن لەداهاتوودا ئەگەری سەرهەڵدانی چەند گرفتێك لەئارادایە، كەئەویش بابەتی موشەكبارانكردنی ناوە ناوەی ناوچەی سەوزە لەلایەن گرووپە چەكدارەكانەوە بەتایبەتتر دوایین ئەو موشەكانەی ئاراستەی ناوچەی سەوز كران پەیامێك بوون بۆ ئەو لایەنانەی دەیانەوێت بەبێ سەدر حكومەت درووستبكەن، ئەمە جگە لەوەی موقتەدا سەدر پەراوێزخستنی یەكجارەكی قبوڵناكات و دۆخەكەیان لێ تێكدەدات ئەمە بەلەبەرچاوگرتنی ئەو راستییەی كەهەرچەندە سەدر بڕیاری وازهێنانی لەكاری سیاسی داوە، بەڵام هێشتا رەوتەكەی یاریزانێكی سیاسی سەرەكییە لەعێراقدا. (جاسم محەمەد عەبود) سەرۆكی دادگای باڵای ئیتیحادی عێراق رایگەیاندووە ئەو گرفتەی كەئێستا عێراقی پیادا تێپەڕدەبێت بەهۆی دەستورەوە نییە، هەروەها بەهۆی ئەوەشەوە نییە كە تایبەتمەندێتی دادگای فیدراڵی نییە، بەڵكو گرفتەكە لەجێبەجێنەكردنی دەستوورو خراپ بەكارهێنانیەتی. عەبود ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات ئامانج لەدادگای فیدراڵی پاراستنی دەستوورو رێگەگرتنە لەپێشێلكردنی مادەكانی ئەو دەستوورە، هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانیش لەدەسەڵاتی دادگا نییە. دەربارەی هەڵبژاردنی پێشوەختەش بەپێی ئەم یاساییەی ئێستا بەركارە، سەرۆكی دادگای ئیتیحادی دەڵێت تاوەكو ئەو یاسایە هەموارنەكرێتەوە ناتوانرێت هیچ هەڵبژاردنێكی پێ ئەنجامبدرێت، چونكە چەندین مادەی لەلایەن دادگاوە هەڵوەشاوەتەوە. ئێستاش دوای ساڵێك لەدەنگدانی پێشوەختەی هاووڵاتیانی عێراقی، زۆرینەی حزب و لایەنە سیاسییەكان داوای هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكەن، بەڵام هەریەكەو بەپێی ئاراستەو بەرژەوەندییەكانی خۆی داوای هەڵبژاردنی پێشوەخت دەكات، نەوەك بەپێی خواست و بەرژەوەندییەكانی هاووڵاتیان.
هاوڵاتی بە بیانوی بێڕێزیی بە سەرۆک کۆماری تورکیا لە بەرنامەیەکی تەلەفیزیۆنیی وڵاتی سوید باڵیۆزی ئەو وڵاتە لە ئەنکەرە بانگهێشت دەکرێت. ئاژانسی (ئەنادۆڵ)ی تورکیا بڵاوی کردوەتەوە؛ رۆژی چوارشەممە باڵیۆزی سوید لە ئەنکەرە لە لایەن وەزارەتی دەرەوە بانگهێشت کراوە و هۆشداریی توندی پێدراوە لەوەی کە لە تەلەفیزیۆنی رەسمی سوید بێڕێزیی بە سەرۆک کۆماری تورکیا کراوە. ئەنادۆڵ ئاماژەی بەوە کردوە وەزارەتی دەرەوەی تورکیا هۆشداریی توندی داوەتە باڵیۆزی سوید کە تەلەفیزیۆنی وڵاتە بە شێویەکی بێشەرمانە بێڕێزیی بە ئەردۆ‌غان کردوە و ئەوەش قبوڵکراو نابێت. دوای ئەوەی بەشی تەنزی هەواڵەکانی سوید (Svenska nyhet) لە تەلەفیزیۆنی فەرمی وڵاتەکە (SVT) هەواڵێکی بڵاو کردەوە کە رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆک کۆماری تورکیا هاوشێوەی خواردنی تکەی گۆشت گرنگی بە هیچ شتێکی دیکە نادات، باڵیۆزی سوید بە بیانوی بێڕێزیی بە سەرۆک کۆماری تورکیا لە ئەنکەرە بانگهێشت کرا.
هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا کەمپینی چالاکڤانانی بەلووچ ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه ئاشکرای کردووه، ژمارەی کوژراوانی خۆپێشاندان و ناڕەزایەتییەکانی رۆژی هەینی و رۆژانی دواتری شاری زاهیدان گەیشتووەتە 88 کەس و ناوی سه‌رجه‌م کوژراوه‌کانی بڵاوکردۆته‌وه. کەمپینی چالاکڤانانی بەلووچ دەڵێت، لەنێو کوژراوەکاندا منداڵێکی دوو ساڵان و پێنج مێرمنداڵی 12،14 و 16 ساڵان هەن، هەروەها زیاتر لە 300 کەسیش بریندار بوون. رۆژی هەینی 30-09-2022 دوای تەواوبوونی نوێژی هەینی لە مزگەوتی مەکی زاهیدان، بۆ پشتیوانی لە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران و سەرکۆنەکردنی دەستدرێژیکردنە سەر کچێکی 15 ساڵان لەلایەن فەرماندەیەکی پۆلیسی شاری چابەهاری پارێزگای سیستان و بەلوچستان، ژمارەیەک لە نوێژخوێنان لە نزیک مزگەوت خۆپێشاندانیان کرد. مەولەوی عەبدولحەمید، پێشنوێژی مزگەوتەکە و کەسایەتیی دیاری سوننە و بەلووچەکانی ئێران لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا دەڵێت، ژمارەیەک گەنج چوونەتە نزیک بنکەیەکی پۆلیس و درووشمیانداوە، "بەڵام هێزەکانی پۆلیس تەقەیان لە سەر و دڵی خۆپێشاندەران کرد و دەستڕێژی لەوانەش کرا لەنێو مزگەوتدا بوون". پارێزگاری سیستان و بەلوچستان و سوپای پاسداران لەو پارێزگایە دەڵێن، ژمارەیەک کەس بە هاندانی دژبەرانی کۆماری ئیسلامیی ئێران، پشێوییان ناوەتەوە و تەقەیان لە خەڵک کردووە.
هاوڵاتی زیاتر لەدوو هەفتە بەسەر مەرگی ژینا ئەمینی تێدەپەڕێت و ناڕەزایەتیی و كاردانەوەكانی هاوشێوەی ئاگری شۆڕشێشك بڵێسە دەسەنێت بەجۆرێك لە 200 شاری گەورەی جیهان خۆپیشاندان و رێپێوان كراو 54 وڵاتی ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكانیش داوای راگرتنی توندوتیژییەكان لەحكومەتی ئێران دەكەن. عەلی خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامی ئێران لەنوێترین لێدوانیدا لەزانكۆی ئەفسەری و سەربازیی تاران رۆژی دوشەممە (3/9/2022) وتی: مەرگی كچێك بەبێ تاوان دڵی هەموانی سوتان بەڵام نابێت بەبێ ئەنجامی تەواوەتی لێكۆڵینەوەكان بڕیار لەسەر ئەو دۆسیەیە بدرێت. خامنەیی كاردانەوەكان بۆ مەرگی ژینا ئەمینی وەك هاندانی ئەمریكاو ئیسرائیل و دوژمنانی ئێران دژی وڵاتەكەی لەقەڵەمداو رایگەیاند؛ هێزە ئەمنییەكان هاوشێوەی رابردوو بەتوندی بەرەنگاری ئەوانە دەبنەوە كە لەژێر كاریگەریی دوژمناندا زیان بەكۆماری ئیسلامی ئێران دەگەیەنن. موشەكباران بۆ بێدەنگردنی خۆپیشاندانەكان رۆژی (28/9/2022) سوپای پاسدارانی ئێران بەمووشەك و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان هێرشی كردەسەر پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و بەو هۆیەشەوە 18 كەس شەهیدبوون كەژمارەیەكیان پێشمەرگە بوون و ژمارەیەكیشیان كەسانی مەدەنی و ژن و منداڵ بوون. لەیەكەم كاردانەوەی ئەو هێرشانەدا سەركردەی ئەو پارتانە رایانگەیاند كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ بەلاڕێدابردنی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی مەرگی ژینا ئەمینی ئەو هێرشانەی ئەنجامداوە. ئەمریكاو ئەڵمانیاو دەیان وڵاتی دیكەش دوای ئیدانەكردنەكانی هێرشەكانی سوپای پاسداران لەهەرێمی كوردستان، رایانگەیاند؛ كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ چەواشەكردنی رای گشتی و خۆپیشاندانەكانی وڵاتەكەی ئەو هێرشانەی ئەنجامداوە. دوای مەرگی ژینا ئەمینی تائێستا 54 وڵاتی ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكان داوایان لەئێران كردووە كەتوندوتیژی و سەركوتی خۆپیشاندەران رابگرێت. ژینا مژدەی بەخشینی ئازادی مەرگی ژینا ئەمینی زۆرترین كاردانەوەی لەناو چینی هونەرمەندان و گۆرانیبێژانی ناوداری ئێرانی لێكەوتەوەو ژمارەیەكیان جگە لەنووسین و لێدوان بەهۆنراوەو گۆرانیی گوزارشتیان لە بەئازار بوونی مەرگی ژینا كردووە، بەڵام پێشیانوایە مەرگی ئەوو ئەوانەی ناڕەزایەتییان دەربڕیوە مژدەبەخشی ئازادییە. سروش سێحەت، دەرهێنەرو ئەكتەری ناوداری ئێران دەڵێت: ساڵانێكە نەیتوانیوە دەنگ هەڵبڕێ و بێدەنگ بوو، گومانی كردووە بوێریی دەنگ هەڵبڕینی نییە، بەڵام كەگەنجان و كچانی لەسەر شەقامەكان بینییەوە، ئەویش هاتووەتە دەنگ و دژی نادادپەروەریی و كوشتنی خۆپیشاندەران و مەرگی ژینا ئەمینی ناڕەزایەتیی دەربڕیوە. ئەو رایگەیاند: نەوەكانی ساڵانی دوو هەزار زیاترین كاریگەریی و بوێرییان لەسەر ئەو دروست كردووەو هاوشێوەی مامۆستایەك وانەیان بەو وتووەتەوە، بۆیە پێویستە دەستی مامۆستا ماچ بكرێت و ئەویش دەستی ئەو گەنجە راپەڕیوانە ماچ دەكات. هاوكات شەكیلا خانمە هونەرمەندو گۆرانیبێژی فارس لەنوێترین كاری هونەریدا بۆ مەرگی ژینا كلیپێكی نوێی بڵاودەكاتەوە و لەكلیپەكەدا ژینا بەباڵندەیەك دەشوبهێنێت كەمژدەی ئازادیی پێیەو پێویستە هاوشێوەی ئەو باڵندەیە هەوڵی ئازادیی بدرێت. ئەكبەر گوڵپا، گوانیبێژی دێرینی ئێران كەتەمەنی 88 ساڵە، دەڵێت 43 ساڵە قسەی خۆمم لەسەر ئازادیی كردووەو بەنرخی گیانم ئامادەنەبووم پاشەكشێ لەبیروباوەڕەكانم بكەم، ژینا ئەمینیش هاوشێوەی رۆڵەی منە.. گوڵپا گۆرانییەكیشی پیشكەشی رۆحی ژینا كردووەو بڵاویكردووەتەوە. بەگشتی زۆربەی هونەرمەندانی ئێران وەك موعین ئەسفەهانی و داریوش و دەیان هونەرمەندی دیكە چەند كۆپلەیەك لەگۆرانییەكانیان پێشكەشی رۆحی ژیناو ئەوانە كردووە كە بەهۆی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران گیانیان بۆ ئازادیی بەخت كردووە. پشتگیری ناڕەزاییەكان لەدەرەوە بۆ پشتگیریی لەخۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران رۆژی شەممە (1/10/2022) زیاتر لە 50 هەزار كەس لەشاری تۆرنتۆ-ی پایتەختی كەنەدا رێپێوان و خۆپیشاندانیان كرد. پۆلیسی شاری تۆرنتۆ پشتڕاستی كردووەتەوە كە لەخۆپیشاندانەكانی دژی حكومەتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی 50 هەزار كەس لەو شارە رێپێوان و خۆپیشاندانیان كردووە. هاوكات لەگەڵ رێپێوان و خۆپیشاندانەكانی وڵاتی كەنەدا لە 200 شاری گەورەی ئەمریكا، ئەوروپا، ئوسترالیا، ژاپۆن و كۆریای باشور خۆپیشاندان لەدژی دەسەڵاتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی بەڕێوەچوو. زۆربەی چالاكوانانی وڵاتانی دیكە رایانگەیاندووە رەنگە هیچ مەرگێك هاوشێوەی مەرگی ژینا ئەمینی كاردانەوەی نێودەوڵەتیی لێنەكەوتووەتەوە و سنورەكانی لەو ئاستە بەرفراوانەدا نەبڕیوە. هاوكات نووسەرو رووناكبیر مەریوان وریا قانع لەنووسینێكدا سەبارەت بە رووداوەكانی ناو ئێران دەڵێت:» بینینی ئەم ئاڵۆزییە مەرجێكی گرنگیی تێگەیشتنە لەوەی لەئێستاداو بەبەرچاومانەوە رروودەدات، بەڵام بەبێ كەوتنە ناو تەڵەی بیركردنەوەی جەبری و حەتمیگەراییەوە. نە شتێك بەناوی حەتمیەتی سەركەوتنەوە لەئارادا نییە، نە بەناوی حەتمیەتی كەوتنەوە. ئەوەی هەیە مێژوویەكی ئاڵۆزی خەباتی رۆژانەی خەڵك و بەگەڕخستنی ئیرادەی دەسكاریكردنی جیهانە. بەڵام خەبات و ئیرادەیەكی گۆڕانكاریی كە لەناو ئێراندا روویان بەچەندەها كۆسپی گەورەو رێگری هەمەجۆردا تەقیوەتەوەو دەتەقێتەوە».
هاوڵاتی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر لە نوێترین پەیامیدا لە تویتەر لەبارەی کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆچوونی خۆی دەربڕی و ستایشی ئەنجوومەنەکەی کرد لە پشتیوانیکردنی عێراق بە تایبەت دژی ئەو هێرشانەی کە "لێرە و لەوێ" دەکرێنە سەر خاکی عێراق. موقتەدا سەدر لە تویتەکەیدا ڕایگەیاند کە دژی پێکهێنانی حکومەت بە شێوەیەکی بەپەلە دەوەستێتەوە، چونکە حکومەتێکی زۆر لە عێراق پێکهات و زۆربەیان زیانیان بە خەڵک گەیاندووە هەروەها داوای لە ئەنجوومەنی ئاسایش نێودەوڵەتی کرد" گوێ لە وتەکانی نوێنەری عێراق نەگیرێت، چونکە هیچ لە وتەکانیدا ئاماژەی بە راستییەکان نەدەدا." گوتیشی "لە بەدیهێنانی چاکسازیش هاوکاری نەتەوەیەکگرتووەکان دەکەین." لەبارەی ئەو چەکانەی کە لە دەستی گرووپ و هێزە چەکدارەکاندان، رێبەری رەوتی سەدر دەڵێت، سەرۆکوەزیرانی عێراق رووبەڕووی فشارێکی زۆری ئەو هێزانە دەبێتەوە، لەکاتێکدا خۆی سەرۆکوەزیرانە و بەشێک لە چەکدارەکان گوێڕایەڵیی فەرمانەکانی ناکەن. ڕاشیگەیاند، لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە چەکداری لە دژی ناڕەزایی خەڵک بەکارنەهێنرێت و لە چوارچێوەی دەوڵەت بکرێتە دەرەوە.
هاوڵاتی هەواڵگریی ئەمریکا رایگەیاند لێکۆلێنەوەکانی واشنتۆن دەریخستوە خۆپیشاندەرانی ئێران یەکڕیزیی و یەکگرتی خۆیان پاراستوە، بۆیە پێویستە هاوکارییان بکرێت. ویلیام برێنز، سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی ئەمریکا بە تەلەفیزیۆنی (سی بی ئێس)ی وڵاتەکەی راگەیاند؛ خەڵکی ئێران بێزارن لە سەرکوتی سیاسی و توندوتیژییەکانی هێزە ئەمنییەکانیشی بە دڕندانە ناو بردوە. ئەو بەرپرسەی ئەمریکا وتویەتی: واشنتۆن گەیشتوەتە ئەو بڕوایەی کە پشتیوانیی لە خەڵک و خۆپیشاندەرانی ئێران بکات لە پێناو ئازادیدا بۆیە لە هەنگاوی داهاتودا کار دەکات بۆ دابینکردی ئینتەرنێتی ئازاد و بە بێ سانسۆر بۆ دانیشتوانی وڵاتەکە. برێنز جەختی لەوە کردوەتەوە کە ئەمریکا زۆر نیگەرانە لە توندوتیژییەکانی دەسەڵاتی ئێران بە رامبەر خۆپیشاندەران و لە چوارچێوەی رێگریی لەو دەسەڵاتەشدا هاوكاریی و پشتیوانیی لە خۆپیشاندەران دەکرێت لە هەر رێگەیەکەوە کە واشنتۆن بە گونجاوی بزانێت.
هاوڵاتی بەهۆی بڕینی ئینتەرنێت ، فرۆشی فڕۆشگا ئۆنلاینەکانی ئێران بە رێژەی 87% کەم دەکات و پێشبینی دەکرێت 400 هەزار کار و پیشە بەهۆی بڕینی ئینتەرنێت لە لایە حکومەتەوە لەناوبچێت. پێگەی پادرۆ بۆ کار و بازرگانیی ئەلیکترۆنی و ئۆنلاین لە ئێران بڵاوی کردەوە بەهۆی ئەوەی حکومەت لە ئێران وەک هەنگاوێک بۆ کۆنتڕۆڵی خۆپیشاندانەکان ئینتەرنێت دەبڕێت و لە هەندێک حاڵەتیشدا فیلتەری دەکات هەر فرۆشگایەکی ئۆنلاین لە یەک هەفتەدا (50) ملیۆن تمەن کە دەکاتە نزیکەی (150) دۆلار زیانی بەرکەوتوە. ئەو پێگەیە ئاماژەی بەوە کردوە لە تەنها لە دو هەفتەدا هەر فرۆشگایەکی ئۆنلاین لانیکەم 300 دۆالار زیانی بەرکەوتوە و ئەگەر حکومەت بەردەوام بێت لە بڕینی ئینتەرنێت ئەوا 400 کار و پیشە کە بە ئینتەرنێتەوە بەستراونەتەوە شکست دەهێنن. ئەنجومەنی بازرگانیی ئەلیکترۆنیک لە ئێران ئاشکری کردوە سەردانی فرۆشگا ئۆنلاینەکان 97% کەمی کردوە و فرۆشیشیان لە 15 رۆژدا 87% بەراورد بە رابردو کەمی کردوە.
.PNG)
