هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا کەمپینی چالاکڤانانی بەلووچ ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه ئاشکرای کردووه، ژمارەی کوژراوانی خۆپێشاندان و ناڕەزایەتییەکانی رۆژی هەینی و رۆژانی دواتری شاری زاهیدان گەیشتووەتە 88 کەس و ناوی سه‌رجه‌م کوژراوه‌کانی بڵاوکردۆته‌وه. کەمپینی چالاکڤانانی بەلووچ دەڵێت، لەنێو کوژراوەکاندا منداڵێکی دوو ساڵان و پێنج مێرمنداڵی 12،14 و 16 ساڵان هەن، هەروەها زیاتر لە 300 کەسیش بریندار بوون. رۆژی هەینی 30-09-2022 دوای تەواوبوونی نوێژی هەینی لە مزگەوتی مەکی زاهیدان، بۆ پشتیوانی لە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران و سەرکۆنەکردنی دەستدرێژیکردنە سەر کچێکی 15 ساڵان لەلایەن فەرماندەیەکی پۆلیسی شاری چابەهاری پارێزگای سیستان و بەلوچستان، ژمارەیەک لە نوێژخوێنان لە نزیک مزگەوت خۆپێشاندانیان کرد. مەولەوی عەبدولحەمید، پێشنوێژی مزگەوتەکە و کەسایەتیی دیاری سوننە و بەلووچەکانی ئێران لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا دەڵێت، ژمارەیەک گەنج چوونەتە نزیک بنکەیەکی پۆلیس و درووشمیانداوە، "بەڵام هێزەکانی پۆلیس تەقەیان لە سەر و دڵی خۆپێشاندەران کرد و دەستڕێژی لەوانەش کرا لەنێو مزگەوتدا بوون". پارێزگاری سیستان و بەلوچستان و سوپای پاسداران لەو پارێزگایە دەڵێن، ژمارەیەک کەس بە هاندانی دژبەرانی کۆماری ئیسلامیی ئێران، پشێوییان ناوەتەوە و تەقەیان لە خەڵک کردووە.
هاوڵاتی زیاتر لەدوو هەفتە بەسەر مەرگی ژینا ئەمینی تێدەپەڕێت و ناڕەزایەتیی و كاردانەوەكانی هاوشێوەی ئاگری شۆڕشێشك بڵێسە دەسەنێت بەجۆرێك لە 200 شاری گەورەی جیهان خۆپیشاندان و رێپێوان كراو 54 وڵاتی ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكانیش داوای راگرتنی توندوتیژییەكان لەحكومەتی ئێران دەكەن. عەلی خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامی ئێران لەنوێترین لێدوانیدا لەزانكۆی ئەفسەری و سەربازیی تاران رۆژی دوشەممە (3/9/2022) وتی: مەرگی كچێك بەبێ تاوان دڵی هەموانی سوتان بەڵام نابێت بەبێ ئەنجامی تەواوەتی لێكۆڵینەوەكان بڕیار لەسەر ئەو دۆسیەیە بدرێت. خامنەیی كاردانەوەكان بۆ مەرگی ژینا ئەمینی وەك هاندانی ئەمریكاو ئیسرائیل و دوژمنانی ئێران دژی وڵاتەكەی لەقەڵەمداو رایگەیاند؛ هێزە ئەمنییەكان هاوشێوەی رابردوو بەتوندی بەرەنگاری ئەوانە دەبنەوە كە لەژێر كاریگەریی دوژمناندا زیان بەكۆماری ئیسلامی ئێران دەگەیەنن. موشەكباران بۆ بێدەنگردنی خۆپیشاندانەكان رۆژی (28/9/2022) سوپای پاسدارانی ئێران بەمووشەك و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان هێرشی كردەسەر پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و بەو هۆیەشەوە 18 كەس شەهیدبوون كەژمارەیەكیان پێشمەرگە بوون و ژمارەیەكیشیان كەسانی مەدەنی و ژن و منداڵ بوون. لەیەكەم كاردانەوەی ئەو هێرشانەدا سەركردەی ئەو پارتانە رایانگەیاند كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ بەلاڕێدابردنی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی مەرگی ژینا ئەمینی ئەو هێرشانەی ئەنجامداوە. ئەمریكاو ئەڵمانیاو دەیان وڵاتی دیكەش دوای ئیدانەكردنەكانی هێرشەكانی سوپای پاسداران لەهەرێمی كوردستان، رایانگەیاند؛ كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ چەواشەكردنی رای گشتی و خۆپیشاندانەكانی وڵاتەكەی ئەو هێرشانەی ئەنجامداوە. دوای مەرگی ژینا ئەمینی تائێستا 54 وڵاتی ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكان داوایان لەئێران كردووە كەتوندوتیژی و سەركوتی خۆپیشاندەران رابگرێت. ژینا مژدەی بەخشینی ئازادی مەرگی ژینا ئەمینی زۆرترین كاردانەوەی لەناو چینی هونەرمەندان و گۆرانیبێژانی ناوداری ئێرانی لێكەوتەوەو ژمارەیەكیان جگە لەنووسین و لێدوان بەهۆنراوەو گۆرانیی گوزارشتیان لە بەئازار بوونی مەرگی ژینا كردووە، بەڵام پێشیانوایە مەرگی ئەوو ئەوانەی ناڕەزایەتییان دەربڕیوە مژدەبەخشی ئازادییە. سروش سێحەت، دەرهێنەرو ئەكتەری ناوداری ئێران دەڵێت: ساڵانێكە نەیتوانیوە دەنگ هەڵبڕێ و بێدەنگ بوو، گومانی كردووە بوێریی دەنگ هەڵبڕینی نییە، بەڵام كەگەنجان و كچانی لەسەر شەقامەكان بینییەوە، ئەویش هاتووەتە دەنگ و دژی نادادپەروەریی و كوشتنی خۆپیشاندەران و مەرگی ژینا ئەمینی ناڕەزایەتیی دەربڕیوە. ئەو رایگەیاند: نەوەكانی ساڵانی دوو هەزار زیاترین كاریگەریی و بوێرییان لەسەر ئەو دروست كردووەو هاوشێوەی مامۆستایەك وانەیان بەو وتووەتەوە، بۆیە پێویستە دەستی مامۆستا ماچ بكرێت و ئەویش دەستی ئەو گەنجە راپەڕیوانە ماچ دەكات. هاوكات شەكیلا خانمە هونەرمەندو گۆرانیبێژی فارس لەنوێترین كاری هونەریدا بۆ مەرگی ژینا كلیپێكی نوێی بڵاودەكاتەوە و لەكلیپەكەدا ژینا بەباڵندەیەك دەشوبهێنێت كەمژدەی ئازادیی پێیەو پێویستە هاوشێوەی ئەو باڵندەیە هەوڵی ئازادیی بدرێت. ئەكبەر گوڵپا، گوانیبێژی دێرینی ئێران كەتەمەنی 88 ساڵە، دەڵێت 43 ساڵە قسەی خۆمم لەسەر ئازادیی كردووەو بەنرخی گیانم ئامادەنەبووم پاشەكشێ لەبیروباوەڕەكانم بكەم، ژینا ئەمینیش هاوشێوەی رۆڵەی منە.. گوڵپا گۆرانییەكیشی پیشكەشی رۆحی ژینا كردووەو بڵاویكردووەتەوە. بەگشتی زۆربەی هونەرمەندانی ئێران وەك موعین ئەسفەهانی و داریوش و دەیان هونەرمەندی دیكە چەند كۆپلەیەك لەگۆرانییەكانیان پێشكەشی رۆحی ژیناو ئەوانە كردووە كە بەهۆی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران گیانیان بۆ ئازادیی بەخت كردووە. پشتگیری ناڕەزاییەكان لەدەرەوە بۆ پشتگیریی لەخۆپیشاندانەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران رۆژی شەممە (1/10/2022) زیاتر لە 50 هەزار كەس لەشاری تۆرنتۆ-ی پایتەختی كەنەدا رێپێوان و خۆپیشاندانیان كرد. پۆلیسی شاری تۆرنتۆ پشتڕاستی كردووەتەوە كە لەخۆپیشاندانەكانی دژی حكومەتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی 50 هەزار كەس لەو شارە رێپێوان و خۆپیشاندانیان كردووە. هاوكات لەگەڵ رێپێوان و خۆپیشاندانەكانی وڵاتی كەنەدا لە 200 شاری گەورەی ئەمریكا، ئەوروپا، ئوسترالیا، ژاپۆن و كۆریای باشور خۆپیشاندان لەدژی دەسەڵاتی ئێران و مەرگی ژینا ئەمینی بەڕێوەچوو. زۆربەی چالاكوانانی وڵاتانی دیكە رایانگەیاندووە رەنگە هیچ مەرگێك هاوشێوەی مەرگی ژینا ئەمینی كاردانەوەی نێودەوڵەتیی لێنەكەوتووەتەوە و سنورەكانی لەو ئاستە بەرفراوانەدا نەبڕیوە. هاوكات نووسەرو رووناكبیر مەریوان وریا قانع لەنووسینێكدا سەبارەت بە رووداوەكانی ناو ئێران دەڵێت:» بینینی ئەم ئاڵۆزییە مەرجێكی گرنگیی تێگەیشتنە لەوەی لەئێستاداو بەبەرچاومانەوە رروودەدات، بەڵام بەبێ كەوتنە ناو تەڵەی بیركردنەوەی جەبری و حەتمیگەراییەوە. نە شتێك بەناوی حەتمیەتی سەركەوتنەوە لەئارادا نییە، نە بەناوی حەتمیەتی كەوتنەوە. ئەوەی هەیە مێژوویەكی ئاڵۆزی خەباتی رۆژانەی خەڵك و بەگەڕخستنی ئیرادەی دەسكاریكردنی جیهانە. بەڵام خەبات و ئیرادەیەكی گۆڕانكاریی كە لەناو ئێراندا روویان بەچەندەها كۆسپی گەورەو رێگری هەمەجۆردا تەقیوەتەوەو دەتەقێتەوە».
هاوڵاتی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر لە نوێترین پەیامیدا لە تویتەر لەبارەی کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆچوونی خۆی دەربڕی و ستایشی ئەنجوومەنەکەی کرد لە پشتیوانیکردنی عێراق بە تایبەت دژی ئەو هێرشانەی کە "لێرە و لەوێ" دەکرێنە سەر خاکی عێراق. موقتەدا سەدر لە تویتەکەیدا ڕایگەیاند کە دژی پێکهێنانی حکومەت بە شێوەیەکی بەپەلە دەوەستێتەوە، چونکە حکومەتێکی زۆر لە عێراق پێکهات و زۆربەیان زیانیان بە خەڵک گەیاندووە هەروەها داوای لە ئەنجوومەنی ئاسایش نێودەوڵەتی کرد" گوێ لە وتەکانی نوێنەری عێراق نەگیرێت، چونکە هیچ لە وتەکانیدا ئاماژەی بە راستییەکان نەدەدا." گوتیشی "لە بەدیهێنانی چاکسازیش هاوکاری نەتەوەیەکگرتووەکان دەکەین." لەبارەی ئەو چەکانەی کە لە دەستی گرووپ و هێزە چەکدارەکاندان، رێبەری رەوتی سەدر دەڵێت، سەرۆکوەزیرانی عێراق رووبەڕووی فشارێکی زۆری ئەو هێزانە دەبێتەوە، لەکاتێکدا خۆی سەرۆکوەزیرانە و بەشێک لە چەکدارەکان گوێڕایەڵیی فەرمانەکانی ناکەن. ڕاشیگەیاند، لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە چەکداری لە دژی ناڕەزایی خەڵک بەکارنەهێنرێت و لە چوارچێوەی دەوڵەت بکرێتە دەرەوە.
هاوڵاتی هەواڵگریی ئەمریکا رایگەیاند لێکۆلێنەوەکانی واشنتۆن دەریخستوە خۆپیشاندەرانی ئێران یەکڕیزیی و یەکگرتی خۆیان پاراستوە، بۆیە پێویستە هاوکارییان بکرێت. ویلیام برێنز، سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی ئەمریکا بە تەلەفیزیۆنی (سی بی ئێس)ی وڵاتەکەی راگەیاند؛ خەڵکی ئێران بێزارن لە سەرکوتی سیاسی و توندوتیژییەکانی هێزە ئەمنییەکانیشی بە دڕندانە ناو بردوە. ئەو بەرپرسەی ئەمریکا وتویەتی: واشنتۆن گەیشتوەتە ئەو بڕوایەی کە پشتیوانیی لە خەڵک و خۆپیشاندەرانی ئێران بکات لە پێناو ئازادیدا بۆیە لە هەنگاوی داهاتودا کار دەکات بۆ دابینکردی ئینتەرنێتی ئازاد و بە بێ سانسۆر بۆ دانیشتوانی وڵاتەکە. برێنز جەختی لەوە کردوەتەوە کە ئەمریکا زۆر نیگەرانە لە توندوتیژییەکانی دەسەڵاتی ئێران بە رامبەر خۆپیشاندەران و لە چوارچێوەی رێگریی لەو دەسەڵاتەشدا هاوكاریی و پشتیوانیی لە خۆپیشاندەران دەکرێت لە هەر رێگەیەکەوە کە واشنتۆن بە گونجاوی بزانێت.
هاوڵاتی بەهۆی بڕینی ئینتەرنێت ، فرۆشی فڕۆشگا ئۆنلاینەکانی ئێران بە رێژەی 87% کەم دەکات و پێشبینی دەکرێت 400 هەزار کار و پیشە بەهۆی بڕینی ئینتەرنێت لە لایە حکومەتەوە لەناوبچێت. پێگەی پادرۆ بۆ کار و بازرگانیی ئەلیکترۆنی و ئۆنلاین لە ئێران بڵاوی کردەوە بەهۆی ئەوەی حکومەت لە ئێران وەک هەنگاوێک بۆ کۆنتڕۆڵی خۆپیشاندانەکان ئینتەرنێت دەبڕێت و لە هەندێک حاڵەتیشدا فیلتەری دەکات هەر فرۆشگایەکی ئۆنلاین لە یەک هەفتەدا (50) ملیۆن تمەن کە دەکاتە نزیکەی (150) دۆلار زیانی بەرکەوتوە. ئەو پێگەیە ئاماژەی بەوە کردوە لە تەنها لە دو هەفتەدا هەر فرۆشگایەکی ئۆنلاین لانیکەم 300 دۆالار زیانی بەرکەوتوە و ئەگەر حکومەت بەردەوام بێت لە بڕینی ئینتەرنێت ئەوا 400 کار و پیشە کە بە ئینتەرنێتەوە بەستراونەتەوە شکست دەهێنن. ئەنجومەنی بازرگانیی ئەلیکترۆنیک لە ئێران ئاشکری کردوە سەردانی فرۆشگا ئۆنلاینەکان 97% کەمی کردوە و فرۆشیشیان لە 15 رۆژدا 87% بەراورد بە رابردو کەمی کردوە.
.jpg)
هاوڵاتی پەرلەمانتارێکی ئێران ئاشکرای دەکات کوڕ و کچی زیاتر لە پێنج هەزار بەرپرسی کۆماری ئیسلامی ئێران لە وڵاتانی دەرەوە دەژین. هاجەر چنارانی، پەرلەمانتار لە ئەنجومەنی شورای ئیسلامی (پەرلەمانی ئێران) لە دانیشتنی رۆژی سێشەممە پەرلەمان رایگەیاند؛ زیاتر پێنج هەزار و 400 کوڕ و کچی بەرپرسانی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران لە وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکا دەژین. چنارانی وتویەتی: ئەو بەرپرسانی ئێران کە کوڕ و کچەکانیان مافی مانەوەیان لە وڵاتانی بیانی هەیە دەبێت هاوشێوەی منداڵەکانیان وڵاتەکە جێبهێلن لەگەڵ منداڵەکانیان بژین. ئەو پەرلەمانتارە داوای کرد یاسای رەتکردنەوەی بەرپرسانی خاوەن دو رەگەزنامە لە ئێران بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە بۆ ئەوەی هیچ بەرپرسێکی کۆماری ئیسلامی ئێران بیر لە وەرگرتنی رەگەزنامەی وڵاتانی دیکە نەکاتەوە. هاجەر چنارانی وتوشیەتی ناکرێت بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران دژایەتی ئەمریکا و کەنەدا و وڵاتانی دیکە بکەن و لە هەمان کاتیشدا هەڵگری رەگەزنامە و ناسنامەی ئەو وڵاتانە بیت.
.jpg)
هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەممە ٤ ی تشرینی یەکەمی٢٠٢٢، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بە ئامادەبوونی شاندی عێراق کۆبوونەوەی خۆی لەبارەی ڕەوشی عێراق ئەنجام دا و تێیدا جێنین پلاسخارت، نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق راپۆرتی وەرزیی لەبارەی دۆخی عێراق پێشکەشی ئەنجومەنەکە کرد. نێردەی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە دانیشتنی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر بارودۆجی سیاسی عێراق و هەرێم ڕایگەیاند،"داوامان لە سەرکردەکانی عێراق کرد تا ناکۆکییەکانیان تێپەڕێنن". هەروەها ڕایگەیاند "تاوەکو ئێستا لایەنە کوردییەکان لەسەر بەربژێری سەرۆککۆمار رێکنەکەوتوو". ئاماژەی بەوەشدا، ناکۆکی نێوان شیعە و شیعە هیچ چارەسەرێکی بۆ نەدۆزراوەتەوە. پلاسخارت باسی لە دوایین خۆپێشاندانەکانی عێراق کرد کە تێیدا ژمارەیەک هاووڵاتی کوژران و برینداربوون و گوتی، ئەوە مایەی "نیگەرانی جیدیمانە. باسی لەوەش کرد، "دەبێت هەوڵەکان بخرێنەگەڕ بۆ چارەسەرکردنی ئەو دۆخەی لە ماوەی دوو دەیەی رابردوودا هەبووە بە مەبەستی نەهێشتی کێشەکان." جێنین پلاسخارت پێیوایە، دۆخی عێراق "هەستیارە" و داوای گۆڕانکاری لە بارودۆخی عێراقدا دەکات. جێگەی باسە نوێنەری شاندی عێراق ڕایگەیاند: “ئێران و تورکیا سەروەریی عێراق پێشێل دەکەن، ئێران بە درۆن هێرش دەکاتە سەر هەرێمی کوردستان، نابێت عێراق بە پاساوی تیرۆر بکرێتە ناوچەی ململانێ.”
هاوڵاتی وابڕیارە ئەمڕۆ سێشەممە 4 تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢، ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیی کۆببێتەوە و رەوشی عێراق تاوتوێ بکات. نێردەی تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق لە ھەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی تویتەر بڵاویکردبوویەوە کە کاتژمێر پێنجی ئێوارەی ئەمڕۆ سێشەممە بە کاتی بەغدا، ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیی کۆدەبێتەوە. راشیگەیاندبوو کە لە میانی کۆبوونەوەکەدا، رەوشی عێراق تاوتوێ دەکرێت. ئاماژەی بەوەیشدابوو کە نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق، جێنین ھێنیس پلاسخارت بەشداری لە کۆبوونەوەکەدا دەکات و کورتەیەک سەبارەت بە رەوشی ئێستای عێراق پێشکەش دەکات.
.jpg)
هاوڵاتی بەریتانیا لە بەرامبەر سەرکوتی خۆپیشاندەران، ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە لەندەن بانگهێشت دەکات. جەیمز کلێڤێرلی، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایگەیاند؛ روداواکانی ناوخۆی ئێران مایەی سەرسوڕمانە و سەرکوتی خۆپیشاندەران نیگەرانیی لەندەنی لێکەوتوتەوە بۆیە رۆژی دوشەممە ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بەریتانیا بانگهێشت کراوە. بە وتەی کلێڤێرلی، بەڕێوەبەری بەشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا لەگەڵ مەهدی حسێن مەتین، ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران کۆبوەتەوە و داوای رونکردنەوەی لێکراوە لە بەرامبەر ئەو توندوتیژیانەی دەسەڵاتی تاران دژ بە کاردانەوەکانی مەرگی ژینا ئەمینی ئەنجامی دەدات. وەزیری دەرەوەی بەریتانیا جەختی لەوە کردوەتەوە لەگەڵ وڵاتانی هاوپەیمانیان کاردانەوەی پێویستیان دەبێت لە بەرامبەر ئەو توندوتیژییانەی کە لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێران دژی خوێندکاران و خۆپیشاندەران ئەنجام دەدرێت.
.jpg)
هاوڵاتی بەڕێوبەرایەتی بەرگری شارستانی عێراق ڕایگەیاند شوێنی ئەو دایک و منداڵە دەستنیشانکرا کە هەفتەی ڕابردوو کەوتبوونە ژێر باڵەخانە ڕوخاوەکەی ناوچەی کەڕادە لە بە‌غداد. لەو بارەیەوە بەڕێوبەرایەتی بەرگری شارستانی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند لە ئێستادا بە دەست سەرقاڵی هەڵدانەوەی ئەو شوێنە ڕوخاوەن کە پێشبینی دەکرێت ژنێک و منداڵێکی تێدا بێت . ئەمەش لە کاتێکدایە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا 30ى ئەیلوولى 2022 باڵەخانەى تاقیگەى نیشتمانى لە کەڕادەی بەغدا داڕما و بەهۆیەوە 15 کەس کەوتنە ژێر دارووبەردى باڵەخانەکە و 13 کەسیان رزگارکران و 2ى تشرینى یەکەم تەرمى پاسەوانى باڵەخانەکە دەرهێندرایەوە. بە گوتەی راگەیاندنى بەرگریی شارستانیى عێراق، "بەو ژن و منداڵەوە، سێ کەس لەو رووداوەدا گیانیان لەدەستداوە." جێی ئاماژەیە باوکی منداڵەکە باسی لەوە کردبوو کە خێزانەکەی بۆ چارەسەری کیمیای سەردانی ئەو تاقیگەیەیان کردووە و ئەو ڕۆژە بۆ چەند چرکەیەک چۆتە دەرەوە بۆ کڕینی خواردن بۆیان ،بەڵام کاتێک گەڕاوەتەوە بینیوێتی باڵەخانەکە ڕوخاوە بەسەرهاوسەرو منداڵەکەیدا
هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند تا ئێستا هیچ جۆرە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانیان بە روسیا نەفرۆشتوە کە لە جەنگی ئۆکرانیا بەکاری بهێنێت. ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا، رۆژی دوشەممە رایگەیاند؛ تاران سەرجەم ئەو هەواڵانە رەت دەکاتەوە کە باس لە فڕۆشتنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە روسیا دەکەن. کەنعانی وتی: ئێران لە جەنگی نێوان روسیا و ئۆکرانیا بێلایەن بوە و دژی جەنگ و توندوتیژیی بوە ، داواشی کردوە ئەو دو وڵاتە لە رێگەی سیاسەتی ئاشتیخوازانەوە کێشەکانیان چارەسەر بکەن. لێدوانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کاتێکدایە کە سوپای ئۆکرانیا پێش لێدوانەکانی کەنعانی لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند هەشت فڕۆکەکەی بێفڕۆکەوانی ئێرانیان تێکشکاندوە
هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە ڕۆژی نیشتیمانی عێراقدا پیرۆزبای لە گەلی عێراق کردو ڕیگەیاند هانی سەرکردە عێراقییەکان دەدەن بۆ دەستپێکردنی دیالۆگی بنیاتنەر ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بەبۆنەی رۆژی نیشتیمانیی عێراقەوە لە راگەیێندراوێکدا پیرۆزبایی لە گەلی عێراق کرد و گوتی، "جێگەی خۆشحاڵی بێوێنەمە کە بەناوی حکومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکاوە پیرۆزبایی لە خەڵکی عێراق بکەم بەبۆنەی رۆژی نیشتمانییانەوە." ئاماژەی بەوەش کرد، "ئەمڕۆ رۆژێکە بۆ بەبیرهێنانەوە و شانازیکردن بە دەستکەوتەکانی عێراق و خۆڕاگری خەڵکەکەیەوە. لە ماوەی 90 ساڵدا عێراق لە دۆخێکی زۆر ناهەمواردا جەنگاوە بۆ برەودان بە کۆمەڵگەیەکی گشتگیر و یەکسان بۆ هاونیشتمانییەکانی و هەروەها بۆ نەوەکانی داهاتووی عێراقییەکان." وەزیری دەرەوەی ئەمریکا گوتیشی "لەم رۆژە نیشتمانییەدا، هانی سەرکردە عێراقیەکان دەدەین بۆ دەستپێکردنی دایەلۆگێکی بنیاتنەر و گشتگیر بۆ زاڵبوون بەسەر بنبەستی پرۆسەی سیاسی و کارکردن بە ئاراستەی باشکردنی ژیانی عێراقییەکان." چەختیشی لەوە کردەوە، "ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە قوڵی پابەند دەمێنێتەوە بە هاوبەشی ستراتیژی خۆی لەگەڵ عێراق و هەروەها قوڵکردنەوە و بەهێزکردنی پەیوەندییەکانمان لەگەڵ عێراقدا لە ژێر رۆشنایی رێککەوتننامەی چوارچێوەی ستراتیژی نێوان ویلایەتە یەکگرتووەکان و عێراقدا."
هاوڵاتی مەسعوود بارزانی، سەرۆکی پارتی، پێشوازیی لە مستەفا كازمی، سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق كرد و به‌گوێره‌ی ڕاگه‌یه‌ندراوێک گفتوگۆیان له‌باره‌ی بارودۆخی سیاسی عێراقه‌وه کردووه. بەگوێرەی ڕاگەیەنراوێکی بارەگای بارزانی ئەمڕۆ دووشەممە 3-10-2022 سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان و سەرۆک وەزیرانی عێراق کۆ بوونەوە و جەختیان لە بایەخی پشتبەستنی لایەنەكان بە شێوازی دیالۆگ و لەیەكتێگەیشتن کردەوە بۆ چارەسەر کردنی کێشەکان. لە دیدارەكەدا بیروڕا لەبارەی بارودۆخی سیاسیی عێراق و دوایین پێشهاتەكانی ناو پڕۆسەی سیاسیی عێراق ئاڵوگۆڕ كرا و جەخت لە بایەخی پشتبەستنی لایەنەكان بە شێوازی دیالۆگ و لەیەكتێگەیشتنی نێوانیان كرایەوە. لە دیدارەکەدا ئاماژە بەوەش کراوە، "لە بەشێكی تری ئەو كۆبوونەوەیەدا تەحەددیاتی ئەمنی و هەماهەنگیی هاوبەشی نێوان هەولێر و بەغدا بە تایبەتی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر و دەستەبەر كردنی سەقامگیری تاوتوێ كرا".
.jpg)
هاوڵاتی پاشنیوه‌ڕۆی رۆژی 3-10-2017 له وڵاتی ئه‌ڵمانیا سه‌رۆك مام جه‌لال كۆچی دوایی كردو ئه‌مڕۆش پێنجه‌مین ساڵیادی كۆچی دوایی ده‌كرێته‌وه. له ساڵیادی ماڵئاوایی شكۆی نیشتمان نه‌ته‌وه سه‌رۆك مام جه‌لال، مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت:" ئه‌مڕۆ له هه‌موو رۆژێك زیاتر یه‌كێتیه‌كه‌مان، گه‌له‌كه‌مان و رێبازی دیموكراسی ناوچه‌كه و عیراق به‌تایبه‌تی، پێویستی به حیكمه‌ت و ئه‌زموون و دونیابینی سه‌رۆك مام جه‌لاله كه له رێگه‌وه سود له حیكمه‌ت و رێبازی چه‌پكه‌گوڵه‌كه و پێكه‌وه‌ژیان ببینین بۆ ده‌رچوون له به‌ربه‌ست و قه‌یرانه‌كان"، چونكه" رێبازو دونیابینی مام كه‌لتورێكی سیاسی و میراتێكی شۆرشگێڕانه‌ی ده‌وڵه‌مه‌نده و هه‌موو لایه‌ك ده‌توانن ده‌رس و وانه‌ی لێ وه‌ر بگرن". مه‌كته‌بی ساسیی یه‌كێتی راشیگه‌یاندوه:" سه‌رۆك مام جه‌لال له ماوه‌ی زیاتر له شه‌ست ساڵی بێوچان خه‌باتی ھه‌مه‌لایه‌نه‌ی كرد بۆ سه‌لماندن و به‌دیهێنانی مافه ره‌وا نه‌ته‌وه‌یی و دیموكراسیه‌كانی گه‌لی كورد و پیاده‌كردنی بژارده‌ی دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری و پێكه‌وه ژیان له عیراقدا". و " هه‌ر ئه‌مڕۆش یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان به سه‌رۆكایه‌تی هه‌ڤاڵ بافڵ جه‌لال تاڵه‌بانی ده‌ستپێشخه‌ر و داكۆكیكاری سه‌رسه‌ختی ئه‌و پره‌نسیبی سازان و پێكه‌وه‌ییه." مام جه‌لال كه یه‌كه‌م سه‌رۆك كۆماری عیراق و سكرتێری گشتی یه‌كێتیی نیشتمایی كوردستان بوو، رۆژی 17-12-2012 به‌هۆی تێكچوونی باری ته‌ندروستییه‌وه له به‌غداوه ره‌وانه‌ی ئه‌ڵمانیا كرا به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی چاره‌سه‌ری پزیشیكی، به‌داخه‌وه رۆژی 3-10-2017 دڵه گه‌وره‌كه‌ی له‌لێدان كه‌وت و كۆچی دوایی كرد. ئه‌مڕۆ پێنج ساڵ تێپه‌ڕده‌بێت به‌سه‌ر دوا كۆچی سه‌رۆك مام جه‌لالدا ژیاننامه‌ی سه‌رۆك مام جه‌لال مام جه‌لال كوڕ‌ی شێخ حیسامه‌دین كوڕ‌ی شێخ نوری كوڕ‌ی شێخ غه فوور. هاوینی ساڵی 1933 له گوندی (كه‌لكان)ی قه‌تپاڵی چیای كۆسره‌ت له‌دایكبووه، كه ده‌ڕ‌وانێته ده‌ریاچه‌ی دوكان، چه‌ند ساڵێك ته‌مه‌نی منداڵی له‌و گونده به‌سه‌ر بردووه‌و دواتر باوكی بووه به‌رێبه‌ری ته‌كیه‌ی تاڵه‌بانی له كۆیه. له‌وێ چۆته قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی و به سه‌ركه‌وتوویی خوێندنی ته‌واو كردووه، خوێندكارێكی زیره‌ك لێهاتوو بووه، هه‌ر له ته‌مه‌نی منداڵییه‌وه نیشانه‌كانی سه‌ركردایه‌تی به جۆرێ لێده‌ركه‌وتووه كه پێش هاوڕ‌ێكانی ده‌كه‌وت بۆ كۆڕ‌ی پرسه‌و ئه‌و بۆنانه‌ی له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌ڕ‌ێوه ده‌چوون، به‌یانیان له كاتی ریزبوونی قوتابیاندا، مامۆستاكان پێش هه‌مووان ئه‌ویان هه‌ڵده‌بژارد بۆ خوێندنه‌وه‌ی شیعری نیشتمانیی و نه‌ته‌وه‌یی. له‌وێوه بیرۆكه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی لای ئه‌و چه‌كه‌ره‌ی كرد تا وای لێهات ورده ورده به‌سه‌ریدا زاڵ بوو، كه گه‌یشته پۆلی چواره‌می سه‌ره‌تایی یه‌كێكبوو له پێشه‌نگه‌كانی خوێندكاران كه به په‌رۆشه‌وه به‌شداری له چالاكیه‌كانی قوتابخانه ده‌كردو به‌شداری له وتار خوێندنه‌وه‌و شانۆدا ده‌كرد. ئه‌گه‌رچی جه‌ژنی نه‌ورۆز له‌لایه‌ن حكومه‌ته یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی عیراقه‌وه یاساخ بوو، به‌ڵام لهگهڵ ئه‌وه‌شدا گه‌لی كوردستان له 21/ی ئاداری هه‌موو ساڵێك به ئاهه‌نگ یادیان ده‌كرده‌ووه، ئه‌ویش به‌هۆی پیرۆزیی ئه‌م جه‌ژنه لای كورد كه به رۆژی سه‌ركه‌وتنی گه‌لی كورد داده‌نێن به‌سه‌ر ئه‌و زاڵمانه‌ی ده‌یچه‌وساندنه‌وه. * ساڵی 1945: ئاهه‌نگێكی میللـی له كۆیه بۆ نه‌ورۆز سازكرا، سه‌رۆك تاڵه‌بانی كه له ته‌مه‌نی سیانزه ساڵیدا بوو به‌شداری تێدا كردو وته‌ی حه‌ماس ئامێزی خوێنده‌وه، بووه مایه‌ی سه‌رسۆڕ‌مانی مامۆستاو به‌شداربووان. * له ساڵی 1946 دا لهگهڵ چه‌ند هاوڕ‌ێیه‌كی خوێندكارو به ئامۆژگاری یه‌كێك له مامۆستاكانی كۆمه‌ڵه‌یه‌كی فێركاری نهێنی دامه‌زراندبه ناوی كۆمه‌ڵه‌ی پێشخستنی خوێندنه‌وه (k.p.x) و مام جه‌لال به سكرتێری هه‌ڵبژاردرا، ئامانجێكی كۆمه‌ڵه‌كه هاندانی خوێندكاران بوو بۆ خوێندنه‌وه‌ی ده‌ره‌كی. * له‌هه‌مان ساڵداو دوای دامه‌زراندنی پارتی دیموكراتی كورد له 16/ی ئابی 1946 كه‌وته ژێر كاریگه‌ری به‌رنامه‌ی پارتی و له چوارچێوه‌ی رێكخستنه‌كانیدا كه‌وته چالاكی خوێندكارانه. * دوای چوونه ناو كاری سیاسییه‌وه، رۆژنامه‌ی (رزگاری) كه پارتی دیموكراتی كورد به‌نهێنی ده‌ریده‌كرد، كورته وتاری له‌ژێر نازناوی (ئاگر)دا بۆ بڵاو ده‌كرده‌وه. * ساڵی 1947 بوو به ئه‌ندام له پارتی دیموكراتی كوردو چالاك و لێهاتوو بوو له‌و ئه‌رك و فه‌رمانه حزبیانه‌ی پێی ده‌سپێردران. * ساڵی 1948 خوێندنی سه‌ره‌تایی ته‌واو كردو له ناوه‌ندی كۆیه بوو به خوێندكار، ئه‌و ساڵه به ساڵی (وه‌سبه) (راپه‌ڕ‌ین) ناسرابوو، كه گه‌لی عیراق توانی په‌یماننامه‌ی (پۆرتسماوس) هه‌ڵبووه‌شێنێته‌وه‌و حكومه‌تی ساڵح جه‌بر بڕ‌وخێنێ و حكومه‌تی محه‌مه‌د سه‌در دابمه‌زرێنێت و له‌و كه‌شوهه‌وا ئازادیه‌دا كه له سایه‌ی ئه‌م (راپه‌ڕ‌ینه) هاته‌كایه‌وه، هه‌ڵبژاردنێكی گشتی خوێندكاران ئه‌نجامدرا بۆ هه‌ڵبژادنی نوێنه‌رانی كۆنگره‌ی گشتی. ئه‌وه بوو سه‌رۆم مام جه‌لال تاڵه‌بانی به نوێنه‌ری خوێندكارانی كۆیه هه‌ڵبژێردراو به‌شداری له یه‌كه‌مین كۆنگره‌ی خوێندكارانی عیراقدا كرد كه له نیسانی 1948 له گۆڕ‌ه‌پانی (السباع) ی شاری به‌غدا به‌سترا. * له‌م كۆنگره‌یه‌دا بۆ یه‌كه‌مینجار گوێی له شاعیری مه‌زن (محه‌مه‌د مه‌هدی جه‌واهیری) بوو، كه شیعره به‌ناوبانگه‌كه‌ی (رۆژی شه‌هید)ی خوێنده‌وه، كه بۆ جه‌ع فه‌ری برای و بۆ شه‌هیدانی وه‌سبه وتبووی. ئه‌و ساتانه له ژیانی سه‌رۆك تاڵه‌بانیدا مێژوویی بوون و وایكرد ببێته یه‌كێك له مریده‌كانی شیعری ئه‌و و دواتریش بوو به ئازیزترین دۆستی و ئه‌و دۆستایه‌تیه تا دواساته‌كانی ژیانی شاعیر به‌رده‌وام بوو. * ساڵی 1949 و له سایه‌ی حوكمی عور فی و تۆقاندن كه كوردستان و عیراقی گرته‌وه، سه‌رۆك تاڵه‌بانی له حزبدا سه‌ركه‌وت و بووه ئه‌ندامی لیژنه‌ی ناوچه‌ی كۆیه. * له شوباتی 1951 دا و له كۆنگره‌ی دووه‌می پارتی دیموكراتی كورد، به ئه‌ندامی لیژنه‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردرا، به‌ڵام له‌به‌ر پاراستنی ریزه‌كانی پارتی پله‌كه‌ی خۆی به هه‌ڤاڵێكی خۆی به‌خشی كه دوای ده‌رچوونی له زیندانی به‌شداری له كۆنگره‌دا كردبوو. * له ساڵی 1951 دا لهگهڵ چه‌ند هه‌ڤاڵێكدا گیراو بۆ شاری موسڵ دوورخرایه‌وه، له‌وێش له خه‌باتی سیاسیدا به‌رده‌وامبوو و دواتر چووه كه‌ركوك بۆ ته‌واوكردنی خوێندن و سه‌رله‌نوێ دامه‌زراندنه‌وه‌ی رێكخستنه‌كانی حزب و بووه به‌رپرسی رێكخستنه‌كانی كه‌ركوك. له‌هه‌مان ساڵیشدا ئه‌ركی چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی بڵاوكراوه‌كانی به شێوه‌یه‌كی نهێنی گرته ئه‌ستۆ تا ئه‌و رۆژه‌ی گیرایه‌وه. * ساڵی 1952 چووه كۆلیژی ماف (حقوق) له به‌غدا كه ئه‌و ده‌مه رێكخستنه‌كانی پارتی دیموكراتی كورد په‌رته‌وازه بوو، به‌ڵام مام جه‌لال توانیی رێكخستنه‌كانی حزب تۆكمه بكاته‌وه. * له كانوونی دووه‌می 1953 دا به‌شداریی كۆنگره‌ی سێیه‌می پارتی دیموكراتی كوردستانی كردو به ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردراو له مانگی شوباتدا سه‌رپه‌رشتی یه‌كه‌مین كۆنگره‌ی یه‌كێتی قوتابیانی كوردستانی كرد و له كۆنگره‌یه‌دا به سكرتێری گشتی قوتابیانی كوردستان هه‌ڵبژێردراو له‌هه‌مان ساڵیشدا یه‌كێكبوو له دامه‌زرێنه‌رانی (یه‌كێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان)، هه‌ر له‌و كاتانه‌دا نوێنه‌ری پارتی بوو لای زۆربه‌ی حزبه نهێنێ و ئاشكراكانی عیراقی. * ساڵی 1954 به ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی هه‌ڵبژێردرا. * ساڵی 1955 سه فه‌ری ده‌ره‌وه‌ی عیراقی كردو له فێستیڤاڵی لاوان و قوتابیانی جیهانی له وارشۆ به‌شداری كردو له‌وێوه سه‌ردانی یه‌كێتی شووره‌وی ئه‌وساو چینی كرد. * ساڵی 1956 له‌به‌رچاوان ونبوو، كه‌وته خه‌باتی ژێرزه‌مینی و ناچاربوو له قۆناغی چواره‌می مافدا خوێندن به‌جێبهێڵێت. * ساڵی 1957 سه‌فه‌ری سوریاو مۆسكۆی كردو له فێستیڤاڵی لاوان و قوتابیانی مۆسكۆ به‌شداری كردو هاتنی بۆ سوریا به فرسه‌ت زانی بۆ په‌یوه‌ندی به كورده‌كانی ئه‌وێوه‌و په‌یوه‌ندیه‌كی سیاسی دروستبوو. له‌هه‌مان ساڵیشدا گهڕایهوه عیراق و به‌شداری له كاره‌كانی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانی یه‌كگرتوو كردو بوو به به‌رپرسی رۆژنامه‌ی (خه‌باتی كوردستان) كه له سلێمانی به‌نهێنی ده‌ریان ده‌كرد. * له یه‌كه‌مین رۆژی سه‌ركه‌وتنی شۆڕ‌شی 14/ی گه‌لاوێژی ساڵی 1958، سه‌رپه‌رشتی رێكخستنی خۆپێشاندانی جه‌ماوه‌ری سلێمانی كردو به هاوكاری هه‌ڤاڵانی حزب له‌نێو شاردا، پاشان چووه به‌غداو به‌شداری له كاروباری مه‌كته‌بی سیاسی و ده‌ركردنی گۆڤاری (رزگاری) (التحریر)دا كرد، هه‌روه‌ها ئه‌ركی ئه‌و خه‌باته‌ی له‌ئه‌ستۆ گرت كه له‌نێو ریزه‌كانی حزبدا فراوان ده‌بوو، وه‌ك پێویستییه‌كی بوونی حزبێكی پێشڕ‌ه‌وی كوردستانی و رێكخراوه پێشه‌ییه‌كان به‌رهه‌ڵستكاری كردنی ئه‌و هه‌وڵانه‌ی كه ده‌یانویست پارتی دیموكراتی كوردستان بكه‌نه پاشكۆی حزبێكی عیراقی. * ساڵی 1959 جارێكیتر به ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی پارتی دیموكراتی كوردستان و مه‌كته‌بی سیاسی هه‌ڵبژێردرا و له‌هه‌مانكاتدا ئه‌فسه‌ری یه‌ده‌كی كه‌تیبه‌ی چواره‌می تانك بوو، هه‌روه‌ها به‌شداری له ده‌ركردنی رۆژنامه‌ی (خه‌بات)دا ده‌كرد كه به زمانی عه‌ره‌بی ده‌رده‌چوو و به ناوی (پیرۆت)ه‌وه وتاری تێدا بڵاوده‌كرده‌وه. * ساڵی 1960 به‌رپرسی لقی سلێمانی و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی بوو كه خولێكی هۆشیاری بۆ كادێره‌كان كرده‌وه. * ساڵی 1961 بووه سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی (كوردستان) و دوای داخستنی رۆژنامه‌ی خه‌بات دووچاری راونان بوو له به‌غدا، به‌ڵام له شه‌وی نه‌ورۆزی هه‌مان ساڵدا وتارێكی دژی دیكتاتۆریه‌ت خوێنده‌وه‌و به‌رگری له بارزانی خوالێخۆشبوو كرد كه ئه‌و سه‌رده‌مه قاسم كۆمه‌ڵێك تاوانی دابۆوه پاڵ له ئه‌نجامی ئه‌وه‌دا فه‌رمانی گرتنی ده‌رچوو و به‌نهێنی گهڕایهوه سلێمانی و خۆی شارده‌وه‌و به‌شداری له رێكخستنی مانگرتنی گشتیدا كرد كه له شه‌شه‌ی ئه‌یلولدا كرا. * له ئه‌یلولی 1961 دا كه شۆڕ‌ش هه‌ڵگیرسا، به‌رپرسی ناوچه‌ی سلێمانی بوو، یه‌كه‌مین بنكه‌ی شۆڕ‌شی له چه‌می رێزان كرده‌وه‌و سه‌رپه‌رشتی كردو فه‌رمانده‌یی هێزی پێشمه‌رگه‌ی لیوای سلێمانی كرد تا وای لێهات زۆر فراوان بوو و بووه هێزێكی گه‌وره، ئه‌وه بوو كرا به لێپرسراوی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان. * له نه‌ورۆزی 1962 دا، سه‌ركردایه‌تی ئه‌و هێڕ‌شه به‌رفراوانه‌ی كرد بۆسه‌ر ناوچه‌ی شارباژێڕ‌و له ماوه‌ی چه‌ند رۆژێكدا ده‌ست به‌سه‌ر هه‌موو بنكه‌ی پۆلیسی ناحیه‌ی بناوه‌سووته‌و چوارتادا گیراو هێزه‌كانی به‌ره‌و قه‌زای پێنجوێن بردو ته‌واو ناوچه‌كه‌یان ئازاد كرد. به‌مشێوه‌یه هه‌ردوو ناوچه‌ی شارباژێڕ‌و پێنجوێن بوونه دوو ناوه‌ندی شۆڕ‌ش و سه‌ركردایه‌تی. له 1962 ـ 1963 زۆربه‌ی ناوچه‌كانی قه‌ره‌داغ و قه‌ڵاسێوكه‌و گه‌رمیان و سه‌نگاو ئازادكران. ئه‌و ده‌مه مام جه‌لال فه‌رمانده‌ی هێزی رزگاری بوو، له‌هه‌مانكاتیشدا سه‌رپه‌رشتی دامه‌زراندنی ناوه‌نده‌كانی به‌مۆ و هه‌ڵه‌بجه‌و ته‌وێڵه‌و بیاره‌ی ده‌كرد. * ساڵی 1963 و دوای كوده‌تا ره‌شه‌كه‌ی شوبات، مام جه‌لال به سه‌رۆكی وه فدی كوردی ده‌ستنیشان كرا بۆ گفتوگۆ لهگهڵ حكومه‌تی تازه‌دا كه له سه‌رتادا ره‌زامه‌ندیان له‌سه‌ر گفتوگۆو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی كێشه‌ی ره‌وای كورد نیشاندا، هه‌روه‌ها سه‌ردانی كۆماری میسری و جه‌زائیری كردو چاوی به عه‌بدولناسرو بن بێلا كه‌وت و له‌هه‌مان ساڵیشدا سه‌ردانی ئه‌وروپای كردو نوێنه‌رایه‌تی شۆڕ‌شی كوردستانی كردو سه‌ركه‌وتوو بوو بۆ ناساندنی كێشه‌ی كوردو ئاشكراكردنی بارودۆخی كوردستان و كۆكردنه‌وه‌ی یارمه‌تی و هاوكاری بۆ شۆڕ‌ش له وڵاتانی فه‌ره‌نسا، ئه‌ڵمانیا، روسیا، چیكسلۆ فاكیا و نه‌مسا. * ساڵی 1964 گهڕایهوه كوردستان و ئه‌ركی خۆی له فه‌رمانده‌یی كردنی هێزی رزگاری گرته‌وه ئه‌ستۆ. * ساڵی 1967 به‌شداری له كۆڕ‌ی (ئیشتراكیه‌كانی عه‌ره‌ب) كرد له جه‌زائیرو لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زۆر به‌پێزی ده‌رباره‌ی كێشه‌ی كوردو شه‌رعیه‌تی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی كوردو دۆستایه‌تی نێوان كورد و عه‌ره‌ب پێشكه‌شكرد. * ساڵی 1970 رۆڵی كاریگه‌ری خۆی بینی له یه‌كگرتنه‌وه‌ی هه‌ردوو باڵی پارتی دیموكراتی كوردستان كه پێشتر ببوونه دوو باڵ و ناكۆكیه‌كی تاڵ و خوێناوی له نێوانیاندا هه‌بوو. * ساڵی 1972 سه‌فه‌ری ده‌ره‌وه‌ی عیراقی كردو ماوه‌یه‌ك له لوبنان و میسرو سوریا مایه‌وه‌و دوای رووخاندنی شۆڕ‌شی كورد كه له ئه‌نجامی رێكه‌وتننامه‌ی نێوان سه‌دام و شای ئێران له ئاداری 1975 له جه‌زائیر ئیمزاكرا، سه‌رۆك تاڵه‌بانی هه‌ر له‌و ناوچانه‌دا مایه‌وه. * له 1-6-1975 له دیمه‌شق لهگهڵ ده‌سته‌یه‌ك له هه‌ڤاڵانیدا یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستانی دامه‌زراندو نه‌خشه‌ی بۆ هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی شۆڕ‌شی نوێ دانا كه له 01/ی حوزه‌یرانی 1976 راگه‌یه‌نراو بووه سكرتێری گشتی یه‌كێتی. * له ساڵانی دوای دامه‌زراندنی یه‌كێتی له‌سه‌ر چالاكی سیاسی و سه‌ركردایه‌تی حزب و شۆڕ‌ش به‌رده‌وام بوو لهگهڵ هه‌ڤاڵه‌كانی له چیاو ئه‌شكه‌وته‌كانی كوردستاندا ده‌ژیا. * به گه‌واهی زۆر له چاودێره سیاسیه‌كان یه‌كێك بووه له بزوێنه‌ری سه‌ره‌كی بۆ لێك نزیككردنه‌وه‌ی بۆچوونه‌كان له‌نێو ریزی ئۆپۆزسیۆنی عیراقی له كۆنگره‌كانی نیویۆرك و له‌نده‌ن و سه‌ڵاحه‌دین و هه‌موو دانیشتنه‌كانی دوای ئه‌وانه‌ش كه په‌یوه‌ندی به رێكخستن و نزیكبوونه‌وه‌ی ماڵی عیراقییه‌وه هه‌بوو، میوانداری زۆربه‌ی زۆری هێزه عیراقیه‌كانی كرده‌وه له كوردستان و پشتگیری هه‌مه جۆره‌ی كردوون. * له‌سه‌ر گۆڕ‌ه‌پانی نێوده‌وڵه‌تیش، سه‌رۆك تاڵه‌بانی به‌شداری چه‌ندین كۆنگره‌و كۆبوونه‌وه‌ی ئیشتراكی نێوده‌وڵه‌تی كرده‌وه‌و چاوی به سه‌ركرده سیاسییه نێوده‌وڵه‌‌تیه‌كانی زۆر وڵاتانی جیهانی كه‌وتووه. * جگه‌له‌وه‌ی كه كه‌سایه‌تیه‌كی سیاسییه خه‌باتگێرێكی هۆشمه‌ندو نووسه‌رو یاساناسه، وه‌ك رۆژنامه‌نووسێكیش له رۆژنامه‌ی نهێنی و ئاشكرادا نووسیویه‌تی و له ساڵی 1959 به ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی عیراقی هه‌ڵبژێردرا كه شاعیری مه‌زن محه‌مه‌د مه‌هدی جه‌واهیری نه‌قیبی بوو. * سه‌رۆك تاڵه‌بانی جگه‌له‌وه‌ی یه‌كێكه له سیاسی و دیپلۆماسی و رۆژنامه‌نووسه‌ره دیاره‌كان، نووسه‌رێكی ناوداریشه‌و به شێوه‌یه‌كی كاریگه‌ر به‌شداری له تیشك خسته‌سه‌ر تێكڕ‌ای بزووتنه‌وه‌ی سیاسی عیراق و ناوچه‌كه‌و بزووتنه‌وه‌ی سیاسی كوردی كرده‌وه، له‌م بواره‌شدا چه‌ندین كتێبی له سه‌رده‌می جیاجیادا نووسیوه كه كتێبخانه‌ی عه‌ره‌بی و كوردی ده‌وڵه‌مه‌ند كرده‌وه‌و بوونه‌ته سه‌رچاوه‌یه‌كی گرنگ بۆ لێكۆڵینه‌وه له بواری مێژووی جوڵانه‌وه‌ی سیاسی كوردی و عیراقیدا. * دوای ئازادكردنی عیراق به ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی حوكم هه‌ڵبژێردراو له مانگی نۆڤه‌مبه‌ری 2003 دا سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجوومه‌نی كردو له‌م ماوه‌یه‌دا كارامه‌یی خۆی له هه‌ڵسوڕ‌اندنی كاروباری حوكم نیشاندا. * له 06/ نیسانی 2005 مام جه‌لال 227 ده‌نگی له كۆی 248 ده‌نگی ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵه‌ی نیشتمانی عیراقی به‌ده‌ستهێناو به هه‌ڵبژاردنێكی راسته‌وخۆ به یه‌كه‌مین سه‌رۆكی هه‌ڵبژێراوی عیراق هه‌ڵبژێردرا، به‌مجۆره سه‌رۆك تاڵه‌بانی له فراوانترین ده‌روازه‌كانه‌وه چووه ناو مێژووی كوردو هه‌روه‌ها له جوانترین ده‌روازه‌شه‌وه چووه ناو مێژووی عیراق و له ناودارترین ده‌روازه‌شه‌وه چووه نێو مێژووی سیاسی و دیموكراسی جیهانه‌وه. *له‌ساڵی 2005 تا ساڵی 2014 بۆ دوو خول وه‌ك سه‌رۆك كۆماری عیراق هه‌ڵبژێردراوه. *له 17-12-2012 له به‌غدا توشی جه‌ڵده‌ی مێشك بوو، پاشان بۆ چاره‌سه‌ر گه‌یه‌نرایه نه‌خۆشخانه‌یه‌ك له وڵاتی ئه‌ڵمانیا و پاش ماوه‌یه‌ك به ته‌ندروستیه‌كی باشه‌وه گهڕایهوه شاری سلێمانی. *له‌و كاته‌شه‌وه تا كۆچی دوایی كرد، چه‌ند جارێك بۆ مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ر سه‌ردانی وڵاتی ئه‌ڵمانیای كردو له رۆژی 3-10-2017 دڵه گه‌روه‌كه‌ی له لێدان و كه‌وتوو و كۆچی دوایی كرد. یه‌كێتی هه‌واڵی كۆچی دوایی مامی راگه‌یاند، سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره وته‌بێژی ئه‌وسای ره‌سمی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان له‌پرسێك كۆنفراسێكی رۆژنامه‌وانیدا له‌شاری هه‌ولێر هه‌واڵی كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال سكرتێری گشتی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستانی راگه‌یاند. هاووڵاتیان پرسه‌ی ماته‌میان گێڕا دواتر له سلێمانی و هه‌ولێرو هه‌ڵه‌بجه بادینان و جه‌له‌ولا و گه‌رمیان و خورماتوو رۆژئاوا و خانه‌قین و كه‌لار و دهۆك و زۆرینه‌ی شارو شارۆچكه‌كانی كوردستان له‌چه‌ندین شوێنی جیاجیا هاووڵاتیان پرسه‌ی ماته‌میان بۆ سه‌رۆك مام جه‌لال گێڕا. حكومه‌تی هه‌رێم هه‌فته‌یه‌ك ماته‌می راگه‌یاند و ئاڵا داگیرا وته‌بێژی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له رۆژی كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال هه‌فته‌یه‌ك ماته‌می له‌سه‌رجه‌م دام و ده‌زگاكانی حكومه‌تی هه‌رێم راگه‌یاند و فه‌رمانیشكرا له‌هه‌موو وه‌زاره‌ت و دام و ده‌زگاكانی هه‌رێم ئاڵای كورسدتان و عیراق بۆ ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌ك هه‌تا نیوه دابگیرێت. عیراق ماته‌مینی سه‌رتاسه‌ری بۆ كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال راگه‌یاند حكومه‌تی عیراقییش بۆ كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال سكرتێری گشتی ی.ن.ك و سه‌رۆك كۆماری پێشووی عیراق به‌ره‌سمی سێ رۆژ پرسه‌ی له‌سه‌رتاسه‌ری عیراقدا راگه‌یاند. هیچ سه‌ركرده‌یه‌كی كورد هێنده‌ی مام جه‌لال له‌ناو میدیاكانی جیهاندا نه‌ناسراوه، هه‌ر‌ئه‌مه‌ش وایكردووه كه میدیاكانی جیهان، به‌گرنگییه‌وه باس له ماڵئاواییكردنی سه‌رۆك مام جه‌لال بكه‌ن و پانتاییه‌كی باش بۆ ئه‌م هه‌واڵه ناخۆشه ته‌رخانبكه‌ن. ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لال هێنرایه‌وه سلێمانی سه‌عات 7ی به‌یانی رۆژی 6-10-2017 له فڕۆكه‌خانه‌ی به‌رلینه‌وه ته‌رمی سه‌رۆك مامجه‌لال به فرۆكه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌ڕێكه‌وت بۆ سلێمانی، هاوكات سه‌عات 11 و 30 ده‌قیقه‌ی پێشنیوه‌ڕۆ ئه‌و فڕۆكه تایبه‌ته‌ی ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لالی هه‌ڵگرتبوو گه‌یشته فڕۆكه‌خانه‌ی سلێمانی و به‌پێی پرۆتۆكۆلێكی جیهانی و له مه‌راسیمێكی سه‌ربازیدا و به وتنه‌وه‌ی مارشی نیشتمانی عیراق و مارشی نه‌ته‌وه‌یی كورد و ته‌قاندنی 21 تۆپ و رێرۆشتنی پاسه‌وانانی شه‌ره‌ف به ئاماده‌بونی فوئاد مه‌عسوم سه‌رۆك كۆماری عیراق و مه‌سعود بارزانی و كۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لی و هێرۆ خان و نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵه‌بانی و به‌رپرسانی باڵای حكومه‌ت و په‌رله‌مانی عیراق و باڵوێزانی وڵاتان و وه‌فدی باڵای ئێران و وه‌فدی باڵای نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان و حزب و لایه‌نه سیاسیه عیراقی و كوردستانیه‌كان، له فرۆكه‌خانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی سلێمانی پێشوازی له ته‌می پیرۆزی مام جه‌لال كرا. دوای رێوره‌سمی پێشوازیكردن له ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لال به‌پرۆتۆكۆلی سه‌ربازی له فڕۆكه‌خانه‌ی نێوده‌وله‌تی، رێوڕه‌سمی دانانی تاجه‌گوڵینه له‌سه‌ر ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لال به‌ڕێوه‌چوو. له رێوره‌سمه‌كه‌دا هه‌ریه‌ك له د.فوئاد مه‌عسوم سه‌رۆك كۆماری عیراق و مه‌سعود بارزانی و محه‌مه‌د جه‌واد زه‌ریف وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران مه‌عروف به‌خیت نوێنه‌ری شا عه‌بدوڵڵای دووه‌م پاشای ئوردن‌و قاسم ئه‌عره‌جی وه‌زیری ناوخۆی عیراق به‌نوێنه‌رایه‌تی حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆك وه‌زیرانی عیراق و د.سه‌لیم جبوری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عیراق و نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان و یان كۆبیچ نوێنه‌ری سكرتێری گشتی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان و دۆگڵاس سیلیمان باڵیۆزی ئه‌مریكا له عیراق و نوێنه‌ر یه‌كێتیی ئه‌وروپا دیگری ئیستیری باڵیۆزی ئیتاڵیا له عێراق و یوسف محه‌مه‌دو جه‌عفه‌ر ئیمنیكی و بێگه‌رد تاڵه‌بانی به‌نوێنه‌رایه‌تی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان و عوسمان بایده‌میر جێگری پارتی دیموكراتی گه‌لان (هه‌ده‌به‌په) و ئه‌نوه‌ر موسلم سه‌رۆكی كانتۆنی كۆبانێ و نوێنه‌ری رۆژئاوای كوردستان و نوێنه‌رانی كونسوڵخانه‌كانی وڵاتان له هه‌ولێر و شێخ جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا فه‌رمانده‌ی هێزه‌كانی 70، به نوێنه‌رایه‌تی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و كۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لی و مه‌لا به‌ختیار و بنه‌ماڵه‌ی سه‌رۆك مام جه‌لال تاجه‌گوڵینه‌ی رێزلێنانیان له‌سه‌ر ته‌رمی پیرۆزی سه‌رۆك مام جه‌لال دانا. له‌پاش دانانی تاجه‌گوڵینه له‌سه‌ر ته‌رمی پیرۆزی سه‌رۆك مام جه‌لال له فڕۆكه‌خانه‌ی سلێمانی كه‌ژاوه‌ی ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لال به ئاپۆڕایه‌كی جه‌ماوه‌ری گه‌وره له هاووڵاتیان ئاماده‌بونی مه‌راسیمه‌كه به‌ره‌وه مزگه‌وتی گه‌وره‌ی شاری سلێمانی به‌ڕێكرا . دواتر دوای سێ سه‌عات ته‌رمی سه‌رۆك مام جه‌لال به‌شه‌قامی سالمدا به‌ره‌و مزگه‌وتی گه‌وره به‌ڕێكرا. دوای گه‌یشتنی به‌ئاماده‌بوونی ده‌یان هه‌زار كه‌س، له‌سه‌ر ته‌رمی پیرۆزی له مزگه‌وتی گه‌وره نوێژی مردوو ئه‌نجادراو پاشانیش به‌ره‌و دوامه‌نزڵی خۆی له ده‌باشان به‌ڕێكرا. دواتر له‌نێو شیوه‌ن و ئاپۆرای جه‌ماوه‌ریداو به‌به‌شداری سه‌دان هه‌زار كه‌س له‌هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه ته‌رمی پیرۆزی گه‌یه‌نرایه گردی ده‌باشان و به ئاماده‌بوونی سه‌دان به‌رپرس و كه‌سایه‌تی نێوخۆیی و بییانی له‌دوامه‌نزڵی خۆی و له به‌رزترین شوێنی شاردا به‌خاك سپێردرا. قوبادی مام وتاری بنه‌ماڵه‌ی خوێنده‌وه دوای به‌خاكسپاردنی ته‌رمی پیرۆزی سه‌رۆك مام جه‌لال قوباد تاڵه‌بانی وتاری بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی خوێنده‌وه و ڕایگه‌یاند: ڕاسته مام جه‌لال باوكی من وبافل بوو، به‌ڵام مامی هه‌مووتان بوو. قوباد تاڵه‌بانی وێڕای سوپاس و پێزانینی بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی بۆ هاوسۆزی و په‌رۆشی و هاوخه‌می كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان بۆ كۆچی جه‌نابی سه‌رۆك مام جه‌لال ڕاشیگه‌یاند: پرسه‌كانتان له‌چوارپارچه‌ی كوردستانه‌وه به ده‌ستمان گه‌یشت، به‌ڵام پێویسته بۆ ئاسووده‌یی ڕۆحی پاكی مام یه‌كڕیزی و یه‌كێتی نێوان كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان بپارێزین، تا بتوانین په‌یام پیرۆزه‌كه‌ی مام بگه‌یه‌نین كه هه‌میشه ئه‌و هه‌وڵی بۆ ده‌دا. وتیشی: سه‌رۆك مام جه‌لال خه‌بات و ڕه‌نجی دا بۆ كوردستان، ئه‌و له ژیانیدا كوردستانی هه‌ڵبژارد له‌بری ژیانی ئاسایی، خه‌باتی كرد بۆ هه‌موو گه‌لانی عیراق و له‌و ڕێگایه‌ش ماندوو بوو. ئه‌و هه‌وڵی ته‌واوی ده‌دا بۆ سه‌رخستنی كوردستان و پارٍاستنی گه‌لی كورد. بۆیه ئێمه‌ش وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ ڕۆحی پاكی مام به‌ده‌ر له حزبایه‌تی و ڕای جیاواز و ده‌نگی جیاواز پێویستمان به یه‌كڕیزییه له پێناو خزمه‌تكردنی كۆمه‌ڵانی خه‌ڵكی كوردستان. پرسه‌ی سه‌رۆك مام جه‌لال به‌ڕێوه‌چوو دوایی كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال و به‌خاكسپاردنی له‌گردی ده‌باشانی شاری سلێمانی، له‌رۆژانی شه‌ممه‌و یه‌كشه‌ممه به‌رواری ( 7 و 8ی تشرینی یه‌كه‌می 2017) مه‌راسیمی پرسه‌ی مام جه‌لال، له‌شارو شارۆچكه‌كانی كوردستان و به‌غداو تاراوگه به‌ڕێوه‌چوو. مه‌راسیمه‌كه له شاره‌كانی ( سلێمانی، هه‌ولێر، كه‌ركوك، به‌غدا ، ئه‌مریكا/ داڵاس، به‌ریتانیا، نه‌مسا، سوید، فینلاند، هۆڵه‌ندا، ئیتاڵا، سویسرا، یۆنان، نه‌رویج، ئه‌ڵمانیا، پاریس ) ماڵـئاوایی سه‌رۆك مام جه‌لال له دیدی میدیای جیهانه‌وه بی بی سی ئاژانسی بی بی سی به‌ریتانیا كه یه‌كێكه له ئاژانسه گه‌وره‌و ناسراوه‌كانی به‌ریتانیا و جیهان، به زۆربه‌ی زمانه‌كانی جیهان هه‌واڵی كۆچی دوایی مام جه‌لال بڵاوكردۆته‌وه‌و راپۆرتی له‌سه‌ر ژیان و خه‌باتی سیاسی بڵاوكردۆته‌وه‌وده‌ڵێت: مام جه‌لال سیاسییه‌كی به‌توانا و رێزدار بوو، خاوه‌نی ئه‌زموونێكی درێژی سیاسی بووه و كاریگه‌ری گه‌وره‌ی له‌ناو مێژووی سیاسی مۆدێرنی عیراق گێڕاوه‌و له‌سه‌رده‌می حوكمی شانشینی و كۆماریدا له عیراق ژیاوه‌و خه‌باتی كردووه. گاردیان: رۆژنامه‌ی گاردیانی به‌ریتانیاش، كه ناسراوترین رۆژنامه‌ی به‌ریتانیاو جیهانیشه، راپۆرتێكی له‌مباره‌یه‌وه بڵاوكردۆته‌وه و تیشكی خستۆته سه‌ر ژیانی سیاسی و شه‌خسی مام جه‌لال و ده‌ڵێت: تاڵه‌بانی ده‌رچووی به‌شی یاسا، كلیلی قۆناغی تێپه‌ڕاندنی پێكهێنان و دووباره دارشتنه‌وه‌ی عیراقبوو دوای له‌ناوچوونی سه‌دام له ٢٠٠٣، پاش هه‌ڵبژاردنه‌كان راسپێردرا بۆ سه‌رۆك كۆماری عیراق كه پۆستێكی گه‌وره‌ی ته‌شریفاتی بوو، له‌لایه‌ن په‌رله‌مانی تازه پێكهاتووی عیراق له‌ساڵی ٢٠٠٥ گۆڤاری شپیگڵی ئه‌ڵمانیا گۆڤاری شپیگڵی ئه‌ڵمانیا كه ناسراوترین گۆڤاری ئه‌ڵمانیایه، له‌سه‌ر سایته‌كه‌ی خۆی راپۆرتێكی بڵاوكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێت: مام جه‌لال یه‌كه‌مین سیاسه‌تمه‌داری كورده‌و ده‌بێته سه‌رۆكی عیراق. دواتریش له‌باره‌ی ره‌وشی ته‌ندروستییه‌وه قسه ده‌كات و ده‌ڵێت: مام جه‌لال ته‌مه‌نی 83 ساڵه ماوه‌ی پێنچ ساڵه نه‌خۆشه‌و له نه‌خۆشخانه‌ی « چاریته» له به‌رلین چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرێت. خودا حافیزی له مام جه‌لال كه‌ناڵی یه‌كی ئه‌ڵمانیا كه به‌ربڵاوترین كه‌ناڵی تیڤی ئه‌ڵمانیایه‌وه كه‌ناڵێكی فه‌رمییه، راپۆرتێكی چوار ده‌قیقه‌یی له‌باره‌ی ژیاننامه‌و خه‌بات و كاری سیاسی مام جه‌لال له‌ژێرناوی « خودا حافیزی له مام جه‌لال « بڵاوكردۆته‌وه، له‌و راپۆرته‌دا تیشكی خستۆته سه‌ر زۆر خاڵی گرنگی ژیانی مام جه‌لال. دژی حوكمی سێداره‌دان و سه‌ربه‌خۆیی بووه له درێژه‌ی راپۆرته‌كه‌یدا هاتووه: مام جه‌لال ناسراوترین كه‌سایه‌تی سیاسیی كوردبووه، پیاوێكی ده‌وڵه‌تمه‌داری رێزدار و سه‌نگین و دووربین بووه، ئه‌و یه‌كه‌مین سیاسیی كوردو عیراقی بووه كه‌دژی حوكمی سێداره وه‌ستاوه‌ته‌‌وه. جگه‌له‌وه‌ش لهگهڵ جیابوونه‌وه‌ی كورده‌كانی عیراق نه‌بووه. یه‌كه‌م سه‌رۆكی ناعه‌ره‌ب رۆژنامه‌ی سوید دۆیتچه تسایتوونگ، كه رۆژنامه‌یه‌كی ناسراوی ئه‌ڵمانیاییه‌و زیاتر مه‌یلی موحافیزكه‌رانه‌ی هه‌یه، راپۆرتێكی له‌باره‌ی كۆچیی دوایی مام جه‌لال بڵاوكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێت: مام جه‌لال یه‌كه‌مین سه‌رۆكی عیراقی بووه كه عه‌ره‌ب نه‌بووه‌و سیاسه‌ته‌مدارێكی ناسراوی كورد بووه كه هه‌تاوه‌كو ساڵی 2014 سه‌رۆكی عیراق بووه. سه‌مامی ئه‌مان كه‌ناڵی دۆیتچه ڤێله كه كه‌ناڵێكی نێوده‌وڵه‌تیی ئه‌ڵمانیایه‌وه له‌لایه‌ن حكومه‌ته‌وه پشتگیری ده‌كرێت و به زیاتر له 30 زمان ، به‌رنامه‌كانی په‌خش و بڵاوده‌كاته‌وه. راپۆرتێكی درێژی له‌باره‌ی كۆچی دوایی مام جه‌لال ئاماده‌كردووه و چ له سایته‌كه‌یان یان له ته‌له‌فزیۆن بڵاوكراوه‌ته‌وه‌و تێیدا ده‌ڵێت: كورده‌كان پێیان ده‌گووت مام جه‌لال، عیراقییه‌كانیش زۆر رێزیان لێده‌گرت و پێیان ده‌گووت، « سه‌مامی ئه‌مان». هه‌وڵی كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی نێوان كورد وعه‌ره‌بی ده‌دا له‌درێژه‌ی راپۆر‌ته‌كه‌ی كه‌ناڵی دۆیتچه ڤێله‌دا هاتووه: هه‌میشه مام جه‌لال رۆڵی هێوركردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی نێوان كورد و عه‌ره‌بی ده‌دا، هه‌ر‌ئه‌مه‌ش وایكرد كه عه‌ره‌به‌كانیش رێزی لێبگرن و نازناوی سه‌مامی ئه‌مانی پێبدده‌ن. جگه‌له‌وه‌ش هه‌میشه مام جه‌لال هه‌وڵیداوه لهگهڵ ده‌وڵه‌تانی دراوسێ، په‌یوه‌ندی دۆستانه و باشی هه‌بێت. گۆڕینی نه‌هجی سیاسی له‌باره‌ی تێڕوانین و ئه‌ندێشه‌ی سیاسیی مام جهلالهوه ئه‌و كه‌ناڵه ئه‌ڵمانییه ده‌ڵێت: هه‌میشه مام جه‌لال له‌كاتی دروستبوونی ته‌نگه‌ژه‌كاندا ، ده‌یتوانی تێڕوانین و رێبازی سیاسی خۆی بگۆڕێت، كه‌ئه‌مه‌ش زۆرجار ده‌بووه مایه‌ی ئه‌وه‌ی، كه رووبه‌روی ره‌خنه و لۆمه‌ی زۆركه‌س و لایه‌ن بێته‌وه. نیۆرك تایمز رۆژنامه‌ی نیو یۆرك تایمز، كه‌یه‌كێكه له رۆژنامه ناسراوه‌كانی ئه‌مریكاوجیهان، راپۆرتێكی له‌باره‌ی كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جهلالهوه بڵاوكردۆته‌وه‌و تێیدا هاتووه: سه‌رۆكایه‌تی كۆماری عیراق به‌پێی ده‌ستوور ته‌شریفاتییه، به‌ڵام به‌ڕێز تاڵه‌بانی به‌هۆی لێهاتوویی خۆیه‌وه توانیبووی پردێكی په‌یوه‌ندی دروست بكات و خۆی خاوه‌نی پێگه‌كه‌یبێت. له ٢٠٠٥ بۆ ٢٠١٢ وه‌ك سه‌ركرده‌یه‌كی پایه به‌رزی بێ سنوورو به‌هێزو كاریگه‌ر سه‌رۆكایه‌تی كرد. لۆس ئه‌نجلیس تایمز رۆژنامه‌ی لۆس ئه‌نجلۆس تایمزیش كه ئه‌ویش رۆژنامه‌یه‌كی لیبڕاڵی ناسراوی ئه‌مریكایه، راپۆرتێكی له‌مباره‌یه‌وه بڵاوكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێت: تاڵه‌بانی سه‌رۆكی یه‌كێك له سه‌ره‌كیترین پارتی كوردی عیراقه، له دوای ٢٠٠٣و روخانی سه‌دام حسێن بوو به سه‌رۆك كۆماری ئه‌و وڵاته، هه‌میشه وه‌ك كۆكه‌ره‌وه‌ی سیاسی و سیاسه‌تمه‌داره‌كان بینراوه، توانیویه‌تی به نه‌رمی كوردو شیعه‌و سوننه‌ی كورد رێكبخات و كۆبكاته‌وه. سی ئێن ئێن كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی سی ئێن ئێن كه ناسراوترین و به‌ربڵاوترین كه‌ناڵی تیڤی ئه‌مریكاو جیهانیشه، راپۆرتێكی له‌مباره‌یه‌وه بڵاوكردۆته‌وه‌و تیشكی خستۆته سه‌ر ژیانی سیاسیی و شه‌خسی سه‌رۆك مام جه‌لال، به‌تایبه‌تی لایه‌نی ته‌ندروستی و ده‌ڵێت: مام جه‌لال سیاسه‌تمه‌دارێكی كورده‌و له 12 نۆڤێمبه‌ری 1933 له پارێزگای سلێمانی له‌دایكبووه‌و له‌ساڵی 2007 تووشی نه‌خۆشێی بووه‌و سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ی « الحسین» ی له ئوردون كردووه‌و دواتریش له‌ساڵی 2008 چۆته ئه‌مریكا بۆ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشیه‌كه‌ی، دواتریش له‌ساڵی 2012 ه‌وه ره‌وشی ته‌ندروستی ته‌واو خراپبووه و چۆته ئه‌ڵمانیا. له‌لایه‌كی تره‌وه ئه‌ویش باس له‌وه ده‌كات، كه سه‌رۆك مام جه‌لال، یه‌كه‌مین سه‌رۆكی عیراقی بووه كه عه‌ره‌ب نه‌بووه. جێگه‌ی ره‌زامه‌ندی هه‌مووان بووه كه‌ناڵی « روسیا توده‌ی» كه كه‌ناڵێكی روسییه و به‌چه‌ندین زمانی جیهانی به‌رنامه‌كانی په‌خش ده‌كات، له‌مباره‌یه‌وه راپۆرتێكی بڵاوكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێت: جه‌لال تاڵه‌بانی ناسراوترین سه‌ركرده‌ی كورد بووه له‌جیهاندا،هه‌روه‌ها كه‌سێكی به‌ئه‌زموون و سه‌نگین بووه‌و له‌لای هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌كانی عیراق ، مایه‌ی رێز و حورمه‌ت بووه. حه‌وت وێزگه‌ی ژیانی ئاژانسی سپوتنیكی روسیا كه یه‌كێكه له ئاژانسه ناسراوه‌كانی روسیاو به چه‌ندین زمانی جیهانی هه‌واڵه‌كانی بڵاوده‌كاته‌وه، راپۆرتێكی گرنگی له‌مباره‌یه‌وه بڵاوكردۆته‌وه‌و تێیدا باسی له حه‌وت وێزگه‌ی گرنگی ژیانی سیاسی مام جه‌لال باسكردووه. تێیدا خه‌باتی مام جه‌لال له‌سه‌رده‌می شانشینی و كۆماری باسكردووه. كه‌سایه‌تییه‌كی ته‌وافقی له‌درێژه‌ی راپۆرته‌كه‌دا هاتووه: له‌پاش رووخانی رژێمی سه‌دام حسێن له‌ساڵی 2003ه‌وه، جه‌لال تاڵه‌بانی، له‌مه‌یدانی سیاسی عیراقدا، باشترین كه‌سایه‌تی ته‌وافقی بووه، كه‌ده‌یتوانی هه‌موو لایه‌نه سیاسییه ناكۆكه‌كانی عیراق كۆبكاته‌وه. دۆستی ئێران وئه‌مریكاش بووه دواتریش باسی حیكه‌مه‌تی مام جه‌لال ده‌كات و ده‌ڵێت: جه‌لال تاڵه‌بانی له‌یه‌ك كاتدا ده‌یتوانی دۆستی ئه‌مریكا و ئێرانیش بێت، ئه‌مه له‌كاتێكدا ئه‌و دوو ده‌وڵه‌ته زۆر دوژمنی یه‌كترین. رۆیته‌رز ئاژانسی رۆیته‌رز كه‌ناسراوترین ئاژانسی هه‌واڵییه له‌جیهاندا، راپۆرتێكی درێژی له‌باره‌ی ژیانی سیاسی وشه‌خسی سه‌رۆك مام جهلالهوه بڵاوكردۆته‌وه‌و دواتریش باسی له ئه‌ندێشه‌ی سیاسی ده‌كات و ده‌ڵێت: مام جه‌لال په‌یوه‌ندیه‌كی زۆر باشی لهگهڵ ئێران‌و لایه‌نه سیاسییه شیعه‌كانی عیراقدا هه‌بوو، كه‌له راستیشدا هه‌رئه‌وانه‌ش ده‌سه‌ڵاتداری راسته‌قینه‌ی عیراقن. دانوساتكارێكی زیره‌ك بوو كه‌ناڵی فرانس 24 ی فه‌ره‌نساش كه‌به‌چه‌ندین زمانی جیهانی به‌رنامه‌كانی په‌خش ده‌كات، راپۆرتێكی درێژی له‌باره‌ی ژیانی سیاسی و شه‌خسی سه‌رۆك مام جه‌لال بڵاوكردۆته‌وه‌و ده‌ڵێت: جه‌لال تاڵه‌بانی سیاسیه‌كی سه‌نگین و ناسراو بوو، جگه‌له‌وه‌ش دانوساتكارێكی زۆر زیره‌ك بوو، له‌لای زۆربه‌ی لایه‌نه سیاسیه‌كانی عیراق، رێزی لێده‌گیرا و جگه‌له‌وه‌ش ده‌یتوانی هه‌موو لایه‌نه ناكۆكه‌كان له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ كۆبكاته‌وه. رۆژنامه‌ی گه‌لی چینی رۆژنامه‌ی گه‌لی چینی كه ناسراوترین رۆژنامه‌ی كۆماری چینه‌و له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه پشتگیری ده‌كرێت و به چه‌ندین زمانی جیهانی په‌خش ده‌كرێت، راپۆرتێكی له‌باره‌ی كۆچی دوایی مام جهلالهوه ئاماده‌كردووه و تێیدا تیشكی خستۆته سه‌ر ژیانی سیاسی مام جه‌لال و ده‌ڵێت: له‌ساڵی 1975 ه‌وه پارتی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستانی دروستكرووه‌و له‌ساڵی 2005 ه‌وه بۆته سه‌رۆكی عیراق و یه‌كه‌مین كورد بووه و بگاته ئه‌و پۆسته. فرانس پرێس ئاژانسی فرانس پرێس كه‌یه‌كێكه له ئاژاسنه ناسراوه‌كانی فه‌ره‌نسا و جیهان، راپۆرتێكی له‌مباره‌یه‌وه بڵاوكردۆته‌وه و تێیدا تیشكی خستۆته سه‌ر ژیانی سیاسی مام جه‌لال و دواتریش له‌ناو راپۆرته‌كه‌یدا لێدوانی كۆمه‌ڵێك سه‌ركرده و به‌رپرسی كوردستانیی و عیراقی له‌باره‌ی مام جهلالهوه بڵاوكردۆته‌وه و ده‌شڵێت: مام جه‌لال دوژمنی سه‌رسه‌ختی رژێمی سه‌دام حسێن بووه. ئه‌مڕۆش 3-10-2022 دوای پێنج ساڵ به‌سه‌ر كۆچی دوایی سه‌رۆك مام جه‌لال دا، ئه‌و یاده ده‌كرێته‌وه‌و هاووڵاتیه‌كی زۆر سه‌ردانی مه‌زاری سه‌رۆك مام جه‌لال ده‌كه‌ن و ماته‌مینی خۆیان دووپات ده‌كه‌نه‌وه.
.jpg)
له‌باكوری كوردستان به‌هۆی قه‌یرانی ئابورییه‌وه له هه‌شت مانگدا 182 كارگه‌ی تۆمار كراو داده‌خرێن. به‌هۆی قه‌یرانی ئابورییه 182 كارگه له باكوری كوردستان داده‌خرێن و سه‌رۆكی پیشه‌وه‌رانیش ده‌ڵێت، له هه‌شت مانگه‌دا زیاترین كارگه له توركیا داخراون. موحه‌ڕه‌م ته‌كین، سه‌رۆكی ژوری پیشه‌وه‌رانی پارێزگای جۆله‌مێرگ له باكوری كوردستان به ئاژانسی مێزۆپۆتامیا-ی راگه‌یاندوه، به‌هۆی قه‌یرانی ئابورییه‌وه ته‌نها له هه‌شت مانگدا 182 كارگه‌ی تۆمار كراو له پارێزگاكه داخراون. ته‌كین رایگه‌یاندوه، سیاسه‌تی ئابوریی ده‌سه‌ڵاتی توركیا و دروستبونی هه‌ڵاوسان هۆكاری سه‌ره‌كیی داخستنی ئه‌و كارگه بچوكانی پارێزگای جۆله‌مێرگ بووه. به وته‌ی ته‌كین پارێزگای جۆله‌مێرگ له باكوری كوردستان به یه‌كێك له‌ده‌وڵه‌مه‌ندترین پارێزگای توركیا ئه‌ژمار ده‌كرێت، به‌ڵام قه‌یرانی ئابوریی ته‌نگی به پیشه‌سازیی پارێزگاكه هه‌ڵچنیوه‌و ده‌یان كارگه داخراون، چونكه 90%ی خاوه‌نی ئه‌و كارگانه ناتوانن به‌هۆی هه‌ڵاوسانی ئابورییه‌وه ئه‌و قه‌رزانه بده‌نه‌وه كه بۆ دامه‌زراندانی گاركه‌كانیان له بانكه‌كان وه‌ریانگرتوه. سه‌رۆكی ژوری پیشه‌وه‌رانی پارێزگای جۆله‌مێرگ جه‌ختی له‌وه كردوه‌ته‌وه، له لایه‌ك حكومه‌ت و سوپای توركیا له‌ساڵی 2016 قه‌ده‌غه‌ی له‌سه‌ر زۆربه‌ی دارستان و چیاكانی باكوری كوردستان دروستكردوه كه سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی جوتیاران و خاوه‌ن ئاژه‌ڵه‌كانه و له لایه‌كی دیكه‌شه‌وه به‌هۆی سیاسه‌تی خراپی ئابوریی زۆربه‌ی كارگه‌كان داده‌خرێن.
.PNG)
