.jpeg)
هاوڵاتى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق رایگه‌یاند:" فه‌رمانمان کردووه به‌شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و وڵاتانه بکرێت که ڤاکسینى کۆرۆنا به‌رهه‌مدێنن و رێگه به‌و کۆمپانیایه‌ش ناده‌ین که ده‌یانه‌وێت وه‌ک لایه‌نى سێیه‌م له نێوان عێراق و به‌رهه‌مهێنه‌رانى ڤاکسینى کۆرۆنا کاربکه‌ن". مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له کاتى کۆبونه‌وه‌یدا له ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران رایشیگه‌یاند:" فه‌رمانمان کردوه به‌شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆ مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و وڵاتانه بکرێت که ڤاکسینى کۆرۆنا به‌رهه‌مده‌هێنن و رێگره‌ش به‌و کۆمپانیایه‌نه ناده‌ین که ده‌یانه‌وێت وه‌ک لایه‌نى سێیه‌م له نێوان عێراق و به‌رهه‌مهێنه‌رانى ڤاکسینى کۆرۆنا کاربکه‌ن". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کردووه وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و داراییان راسپاردوه به‌زوترین کات ئه‌و نه‌خۆشخانانه‌ى له 2009 وه که‌ته‌واو نه‌کراون ده‌بێت کارى تێدابکرێت و به‌زووترین کات ته‌واو بکرێن. هاوکات ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق ئاشکراشیکرد، داواکارییه‌کى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى عێراق کردووه که بریارى پارێزبه‌ندى بۆ ڤاکسینى کۆرۆنا له جۆرى فایزه‌ر- بایۆتینگ په‌سه‌ندبکات بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و گاکسینه کۆپى نه‌کرێت یان نه‌فرۆشرێته‌وه. له‌به‌رامبه‌ردا وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق بڵاویکرده‌وه ، بڕیاره شانزده ملیۆن ژه‌مه ڤاکسین له جۆرى فایزه‌رى ئه‌مریکى و بایۆتینکى ئه‌ڵمانى به چه‌ند قۆناغێک بگاته عێراق. به‌ره‌به‌یانى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه یه‌که‌م کاروانى ڤاکسینى دژه‌کۆرۆنا له جۆرى سینۆفارم له چینه‌وه گه‌یشته عێراق که په‌نجا ھه‌زار ژه‌مه ڤاکسین بوو.
هاوڵاتى تورکیا به ڕێژه‌یه‌کى زۆر ئاوى ڕووبارى فورات-ى له‌سه‌ر باکوور و ڕۆژهه‌ڵاتى سوریا گرتووه‌ته‌وه و ژیانى پێنج ملیۆن ده‌کس ده‌کاته مه‌ترسییه‌وه. ئاوى ڕووبارى فورات که له باکوورى کوردستانه‌وه ده‌ڕێژته ناو خاکى سوریا، سه‌رچاوه‌ى ژیان و کشتوکاڵه له ڕۆژئاڤاى کوردستان، کۆبانێ، ڕه‌قه، دێره‌زۆر، ته‌بقا، سڕین، که‌رامه و حه‌سه‌که ئاوى خواردنه‌وه‌یان له ڕووبارى فوراته‌وه دابین ده‌کرێت و ژیانى پێنج ملیۆن که‌س ده‌کاته مه‌ترسییه‌وه. به‌ڕێوبه‌رانى به‌نداوى تشرین به ئاژانسى هاواریان ڕاگه‌یاندووه، ڕۆژانه بڕى ئاوى ڕووبارى فورات 10 سانتیم داده‌به‌زێت و تا ئێستا چوار مه‌تر ئاوى به‌نداوى تشرین دابه‌زیوه و ڕێژه‌ى ئاوى ڕوبارى فورات، له 500مه‌ترى سێجا له خوله‌کێکدا دابه‌زیوه بۆ 200 مه‌ترسێجا له خوله‌کێکدا.
.jpg)
کاکەلاو عەبدولڵا لەگەڵ ئەوەی ئەمریکا لەژێر سەرپەرشتی ئیدارەی بایدن دەیەوێت بگەڕێتەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ ئێران، بەڵام بەهێرشکردنە سەر بەرژەوەندییەکانی تاران لەسوریا ئەو پەیامەی گەیاند کەناهێڵێت «بریکارەکانی چیان پێ خۆشبێت لەهەرێمەکەدا ئەنجامی بدەن». بۆ یەکەمجار لەژێر سەرپەرشتی جۆو بایدن، ئەمریکا گورزی خۆی وەشاند لەئێران و لەچەند هێرشیکی ئاسمانیدا چەند گروپێکی سەر بەئێرانی لەسوریا کردە ئامانج. هێرشەکان لەبەرەبەیانی ٢٦ی مانگی رابردوو ئەنجامدران و وەڵامێک بوون بۆ هێرشە مووشەکییەکانی سەر هەولێر لە ١٥ی هەمان مانگ کەبووە هۆی کوژرانی بەڵێندەرێک و بریندابروونی نۆ بەڵێندەری تر لەگەڵ سەربازێکی ئەمریکی لەبنکەی هاوپەیمانان لەفرۆکەخانەی نیودەوڵەتی هەولێر. «ئێمە دڵنیاین ئەو ئامانجەی پێکامان لەلایەن هەمان ئەو میلیشیا شیعانەوە بەکاردەهێنران» کەهێرشەکانی هەولێریان ئەنجامدا، لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا دوای هێرشەکان وای وت. هێرشەکانی ئەمریکا چەند دامەزراوە و بنکەیەکی سەربازیی کردە ئامانج لەناوچەی ئەبوکەمال کەدەکەوێتنە نێوان سنوری سوریاو عێراق. بنکەکان سەر بە کەتائیبی حزبوڵا و کەتاییبی سەید ئەلشوهەدا بوون کەدوو گروپی سەر بەحەشدی شەعبین. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند کە (٢٢) سەرباز لەهەردوو گروپ لەهێرشەکاندا کوژراون. پەیامی هێرشە ئاسمانییەکە بەپێی وتەی شارەزایان، هێرشەکەی واشنتن پەیامێک بوو بۆ ئێران کە رێگە نادات نیازپاکی ئیدارەی بایدن بقۆزێتەوەو بریکارەکانی هەرشتێکیان بوێت لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەنجامی بدەن. پۆڵ ئادەمز، شیکەرەوە لە (بی بی سی نیوز) نووسیویەتی، «هێرشەکان پەیامێکە بۆ ئێران کە : تەنها لەبەرئەوەی ئامادەی دانیشتنین لەگەڵتان مانای ئەوە نییە بریکارەکانت لەهەرێمەکەدا چیان بوێت بیکەن». دوای (٢٤) کاتژمێر لەئەنجامدانی هێرشەکە، جۆو بایدنی سەرۆکی ئەمریکا لەوەڵامی پرسیارێکدا کەئایا پەیامی هێرشەکەی چی بوو رایگەیاند، «ناکرێت بەجۆرێک رەفتار بکەیت کە وابزانیت لێی قوتار دەبیت، ئاگاداربن». سباستیان رۆبڵن، ستووننوسی گۆڤاری (فۆربسی ئەمریکی)، لەوتارێکدا نووسیویەتی: پەیامی ئیدارەی بایدن سەبارەت بەهێرشەکەی ئەبوکەمال دوو مەبەستی هەبوو: بۆ ئەوەی پیشانی بدات سزای هەر هێرشیکی کوشندە دەدات بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا. «بەڵام بەشێوەیەک وەڵامی دەبێت کەهاوئاست بێت بەهیوای ئەوەی کە رێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ تاران زیندوو ببێتەوە». سەعید خەتیبزادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، هێرشەکەی ئەمریکای ئیدانە کردو بە «شەڕەنگێزی نایاسایی» وەسفی کرد. بایدن و رێککەوتنی ئەتۆمی ٢٠١٥ یەکێک لە بانگەشەکانی هەڵبژاردنی جۆو بایدن گەڕانەوەی ئەمریکا بوو بۆ رێککەوتنی چەکی ئەتۆمی ئێران کە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، لەساڵی ٢٠١٨ لێی کشایەوەو سزای ئابوریی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە. ئەوەی تائێستا روونە هیچ لایەکیان ئامادەی ئەوە نین دانیشتن لەگەڵ یەک ئەنجامبدەن بەوپێیەی واشنتن داوای ئەوە دەکات ئێران پابەندی تەواوەتی خۆی بە رێککەوتنەکەوە بکات لەکاتێکدا تاران داوای ئەوە دەکات دەبێت لەپێشدا هەموو سزا ئابورییەکانی لەسەر هەڵبگیرێت. لە ١٩ى شوباتى ٢٠٢١، نێد پرایس وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا، رایگه‌یاند ئه‌مریکا «بانگهێشتنامه‌ی» وڵاته ئه‌ندامه هه‌میشه‌ییه‌کانى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان قبوڵ ده‌کات بۆ کۆبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئێران و گفتوگۆکردن له‌سه‌ر رێگاچاره‌یه‌کى دیپلۆماتى له‌سه‌ر پرۆگرامى ئەتۆمی ئێران. لەناوەڕاستی مانگی رابردوودا ئێران هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌یکرد که‌ده‌ستپێگه‌شتنى لێکۆڵه‌رانى ئاژانسى وزه‌ى ئه‌تۆمى نێوده‌وڵه‌تى سنوردار ده‌کات بۆ لێکۆڵینه‌وه له‌وزه‌ى ناوکى وڵاته‌که ئه‌گه‌ر ئه‌ندامانى رێککه‌وتنه‌که‌ى ٢٠١٥ په‌یوه‌ستییه‌کانى خۆیان جێبه‌جێ نه‌که‌ن. له‌سه‌ره‌تاى ساڵى ٢٠٢١شه‌وه تاران پیتاندنى یۆرانیۆمى گه‌یانده له‌سه‌دا ٢٠%، که‌ئه‌مه‌ش سه‌رپێچییه‌و به‌پێى رێککه‌وتنه‌که ته‌نها له‌سه‌دا ٣.٦٧% رێگه‌ی پیدراوه یۆرانیۆم بپیتێنێت. بەپێی رێککەوتنێک لەگەڵ ئاژانسەکە، ئێران ماوەی سێ مانگی بۆ لێکۆڵەران درێژ کردەوە تا بتوانن لەلێکۆڵینەوەکانیان بەردەوام بن، ئەمەش بووە هۆی تووڕەبوونی چەندین پەرلەمانتار کەپرۆژەیاساکەیان تێپەڕاندبوو بۆ قەدەغەکردنی لێکۆڵینەوەی ئاژانسەکە لەدامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران. لەنێوخۆی ئێراندا، دوو بۆچون دروست بوون، کە یەکێکیان دەیەوێت وڵاتەکە زیاتر تووند بێت و خاڵەکانی رێککەوتنەکە زیاتر پێشێلبکرێت و ئەویتریش دەیەوێت کە نەرمی پیشانبدات. رۆژنامەی رۆژانەی ئێران، کە لەحەسەن رۆحانی سەرۆکی ئیرانەوە نزیکە، لەستوونێکدا باس لەوەدەکات: ئەوانەی دەڵێن دەبێت ئێران کردەی توند بگرێتەبەر لەسەر رێککەوتنەکە، دەبێت ئەوەش بڵێن کەگەرەنتی چییە ئێران دیسان وەک رابردوو بەتەنها بەجێناهێڵرێت. ئەم ستوونە دوای رێگەپێدانی حکومەتی ئێرانە بەلێکۆڵەرەکانی ئاژانسی وزەی ئەتۆمی نێودەوڵەتی بۆ سێ مانگی تر بڵاوکرایەوە. لەلایەکی ترەوە رۆژنامەی رۆژانەی کەیهان، کەسەرنوسەرەکەی لەلایەن عەلی خامنەییەوە دەستنیشانکراوە، رێککەوتنەکەی نێوان حکومەتی ئێران و ئاژانسی وزەی ئەتۆمی پەسەند کرد بەبڵاوکردنەوەی ئەوەی کە رێککەوتنەکە «بەبێ بەشداری و بۆچوونی ئەنجومەنی ئاسایشی باڵای نیشتمانی ئامادە نەکراوە». میر جاودەنیفەر، مامۆستا لەناوەندی هەرزیلە لەئیسرائیل، بەئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاندووە کە «ئابوری ئێران بەهۆی سزاکانی ئەمریکا، کۆڤید-١٩، هەروەها گەندەڵییەوە زۆر خراپی لێ بەسەرهاتووە، بۆیە ئەگەر بایدن یەکەم هەنگاو بنێت بەلابردنی بەشێک لەسزاکان... خامنەیی ئامادە دەبێت کەبگاتە رێککەوتنێک لەگەڵی». دوای بوونی جۆو بایدن بەسەرۆکی ئەمریکا چی گۆڕاوە لەسیاسەتی کۆشکی سپی بەرامبەر ئێران سیاسەتی کۆشکی سپی بەرامبەر ئێران گۆڕانکارییەکی بەرچاوی بەخۆیەوە نەدیوە دوای دۆناڵد ترەمپ و هاتە سەرتەختی جۆو بایدن بەوپێیەی سزاکانی سەردەمی سەرۆکی پێشوو هێشتا ماون و پەیوەندییەکان لەگەڵ ئێران هێشتا باش نین. بەپێی وتەی شیکەرەوان، ئەوەی جێی سەرنجە کەئیدارەی بایدن وەک ئیدارەی پێشوو هەڵەشە نییە لەبەرامبەر تاراندا، ئەمەش دوای هێرشە ئامسانییەکە دەرکەوت بۆ سەر ناوچەی ئەبوکەمال لەسوریا. «وادیارە واشنتن جیاوازییەکی روون دەردەخات بە بەراورد بەکردە هەڵەشەییەکانی ئیدارەی پێشوو»، ئادەمز وای نووسیوە. لەسەردەمی ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ لەبەرامبەر کوژرانی بەڵێندەرێکدا لەعێراق لەکۆتایی ساڵی ٢٠١٩، سەرۆکی ئەمریکا فەرمانی بەکوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودس، کرد لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ لەکاتێکدا وەڵامی ئیدارەی بایدن، بەپێی وتەی چاودێران، بۆ کوژرانی بەڵێندەرێک لەهێرشەکەی هەولێردا «هاوئاست بوو» بەجۆرێک لەجۆرەکان «حەق بەحەق بوو». هێرشەکەی ئیدارەی بایدن ئەوەش دەردەخات کەنابێتە مەترسی بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەگەڵ ئێران. نیک پاتن واڵش، سەرنووسەری بەشی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە سی ئێن ئێن، لەوتارێکدا نووسیویەتی: هێرشەکەی ئەمریکا لەسەر سنوری عێراق-سوریا هەڕەشەیەکی بەرجەستە دروستناکات بۆ دیبلۆماسییەت لەگەڵ ئێران، رێککەوتنە ئەتۆمییەکە بۆ ئەوە پێکهێنرا کەئێران دووربخاتەوە لەدەستخستنی بۆمبی ئەتۆمی نەک ویستی بۆ هەژمونی هەرێمی و کارکردن لەسەر پرۆگرامی چەکی تر». ئابوری ئێران و هەناردەی نەوت سزا ئابورییەکانی ئەمریکا زیانێکی زۆر گەورەی گەیاندووە بەئابوری ئێران، بەڵام ئەوەی ئیدارەی پێشووی دەیخواست کەگەیاندنی هەناردەی نەوتی ئێران بوو بە «سفر» نەهاتە دی، بەڵکو لەکاتی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکاوە لەتشرینی دووەمی ٢٠٢٠، هەناردەی نەوتی وڵاتەکە لەهەڵکشاندایە. بەپێی وتەی جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران، کەهەفتەی پێشوو بۆ پرێس تیڤی ئێران قسەی کرد، سزا ئابورییەکانی واشنتن بڕی یەک ترلیۆن دۆلار زیانی گەیاندووە بەئابوری وڵاتەکەی. زەریف وتیشی، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ (٨٠٠) جۆری سزای کۆنی سەپاندووەتەوەو (٨٠٠) جۆری تری نوێی لەسەر داناوە بۆ تێکشکاندنی ئابوری وڵاتەکەی. زەریف باسی لەوەشکرد، لەحاڵەتی گەڕانەوەیان بۆ سەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ ئەمریکا داوای قەرەبوو دەکەنەوە. لەئایاری ٢٠١٨ بەفەرمانی دۆناڵد ترەمپ ئەمریکا لە رێککەوتنی ئەتۆمی ٢٠١٥ی ئێران کشایەوەو لەچوارچێوەی هەڵمەتی «فشاری باڵا» واشنتن دەستیکرد بەسەپاندنەوەی سزای ئابوری لەسەر تاران. لەساڵی ٢٠١٩، مایک پۆمپێیۆ باسی لەوەکرد کەدەیانەوێت هەناردەی نەوتی ئێران بگەیەننە سفر، لەکاتێکدا کە رایگەیاند سزاکانی وڵاتەکەی هەناردەی نەوتی ئێرانی گەیاندووەتە (٤٠٠) هەزار بەرمیل لەڕۆژێکدا. بەپێی راپۆرتێکی کۆمپانیای S&P Global Platts، کەکۆمپانیایەکی بەریتانییە و زانیاری بازرگانی و شیکاری نرخی نەوت بڵاودەکاتەوە، هەناردەی نەوتی ئێران لەمانگی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ەوە بەرزبووەتەوەو مانگی کانونی دووەمی ئەمساڵیش ئاستی بەرهەمهێنان بەرزترینی تۆمارکردووە لەساڵی ٢٠١٩ەوە. بەپێی راپۆرتەکە، ئێران لەمانگی کانونی دووەمی ٢٠٢ەوە، (٨٠٠) هەزار بۆ یەک ملیۆن بەرمیلی رۆژانەی نەوتی قورسی هەناردەکردووە، کەئەمەش هەڵکشانێکی بەرچاوە بەبەراورد بەساڵی رابردوو کە لەهەندێک مانگدا هەناردەی رۆژانەی وڵاتەکە دەگەیشتە (٥٠٠) هەزار بەرمیل. کڕیاری نەوتی ئێران بەپلەی یەکەم چینەو دوای ئەویش ڤەنزوێلاو یابان و کۆریای باشور دێن. راپۆرتەکە ئەوەش دەردەخات کەحکومەتی ئێران داوای لەدامەزراوەکانی کردووە کە بەرهەمهێنان زیاد بکەن و لەمانگی کانونی دووەمی ئەمساڵ بەرهەمهێنان گەیشتووەتە دوو ملیۆن و (١٤٠) هەزار بەرمیلی رۆژانە، ئەمەش زۆرترین ئاستی بەرهمهێانە لەتشرینی دووەمی ٢٠١٩ەوە. بەڵام کۆمپانیای پێترۆ لۆجیستیکی سویسری، لەنوێتترین راپۆرتدا رایگەیاندووە کە مانگی شوبات هەناردەی نەوتی ئێران کەمیکردووەو ئەو هەڵکشانەی لەمانگی کانوونی دووەمدا بەخۆیەوە بینیوە بۆ (٢٥٠) هەزار بەرمیلی رۆژانە کەمیکردووە.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق بڕى هه‌نارده‌و داهاتى نه‌وتى له مانگى شووبات ئاشکراکرد و ڕایگه‌یاند، که به‌راورد به مانگى کانوونى دووه‌م زیادیکردووه و داهاته‌که‌ى پێنج ملیار و 26 ملیۆن دۆلار بووه. ئه‌مڕۆ یه‌کى ئازارى 2021، له به‌یاننامه‌یه‌کدا بڵاوکراوه‌ته‌وه، تیایدا وه‌زاره‌تى نه‌وتى عێراق ئه‌وه‌ى خستۆته‌روو به‌پێى ئاماره سه‌ره‌تاییه‌کانى کۆمانیاى به‌بازاڕکردنى نه‌وت (سۆمۆ) له‌مانگى شوباتى رابردوودا بڕى 82 ملیۆن و 877 هه‌زارو 757 به‌رمیل نه‌وت له‌کێڵگه نه‌وتییه‌کانى که‌رکوک و ناوه‌ڕاست و باشورى عێراقه‌وه هه‌نارده‌کراوه. هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه کراوه تێکڕاى نرخى نه‌وت له مانگى شوباتدا 60 دۆلارو 33 سه‌نت بووه‌و به‌وپێیه‌ش داهاتى نه‌وت پێنج ملیار و 26 ملیۆن 807 دۆلار بووه. هاوکات ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه که ئه‌و نه‌وته‌ى مانگى رابردوو هه‌نارده‌کراوه 79 ملیۆن و 105 هه‌زارو 329 به‌رمیلى له‌کێڵگه نه‌وتییه‌کانى ناوه‌ڕاست و باشورى عێراقه‌وه بووه‌و سێ ملیۆن و 772 هه‌زارو 428 به‌رمیلیشى له کێڵگه نه‌وتییه‌کانى که‌رکوکه‌وه له‌ڕێى به‌نده‌رى جه‌یهانى تورکیاوه هه‌نارده‌کراوه".
هاوڵاتى سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیسرائیل هه‌ڕه‌شه له ئێران ده‌کات ده‌ڵێت" له هه‌موو لایه‌که‌وه له ئێران ده‌ده‌ین، رێگا ناده‌ین ده‌ستیان به چه‌کى ئه‌تۆمى بگات". بنیامین نه‌ته‌نیاهو سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیسرائیل له چاوپێکه‌وتنێکى ڕادیۆیى ڕایگه‌یاند" ئه‌وه ڕوونه که ئه‌و ته‌قینه‌وه‌یه‌ى که‌شتییه‌که‌ى ئیسرائیل که به‌ره‌به‌یانى ڕۆژى هه‌ینى رابردوو ڕوویدا له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه ئه‌نجامدرا و ئێمه وڵامدانه‌وه‌مان ده‌بێت". هه‌روه‌ها ڕاشیگه‌یاند:" ته‌لئه‌بیب به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ڕێگه نادات تاران ده‌ستى به چه‌کى ئه‌تۆمى بگات و هاوکاتیش له‌هه‌موو لایه‌که‌وه له ئێران ده‌ده‌ن".
هاوڵاتى فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات (هه‌سه‌ده) به‌فه‌رمى بانگهێشتى ویلایه‌ته یه‌کگرتوه‌کانى ئه‌مریکا ده‌کرێت. نیکۆڵاس ھێراس به‌ڕێوه‌به‌رى په‌یوه‌ندییه حکومییه‌کانى په‌یمانگه‌ى توێژینه‌وه‌ى جه‌نگ له‌ئه‌مریکا له‌تویتێکدا نوسویه‌تى: "جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم عه‌بدى سه‌ردانى واشنتۆن ده‌کات". نیکۆڵاس ئه‌وه‌شى نوسیووه که "له‌و سه‌ردانه‌یدا بۆ ئه‌مریکا، عه‌بدى له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى باڵاى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکاو ژماره‌یه‌ک ئه‌ندامى کۆنگرێس کۆده‌بێته‌وه". تورکیا داوایکردوه، ئه‌مریکا سه‌رجه‌م هاوکاریه‌کانى بۆ هێزه‌کانى ڕۆژئاڤاى کوردستان ڕابگرێت. ڕۆژى 15ى تشرینى یه‌که‌مى ساڵى 2019 دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکى ئه‌وکاتى ئه‌مریکا، په‌یوه‌ندیى به‌مه‌زڵوم عه‌بدى فه‌رمانده‌ى گشتى هه‌سه‌ده‌وه کرد.
هاوڵاتى ده‌سته‌ى هه‌ماهه‌نگى گرووپه‌کانى به‌رگرى عێراقى به‌ڵێنیانداوه وه‌ڵامى هێرشه‌که‌ى شه‌وى پێنجشه‌ممه‌ى رابردووى ئه‌مریکا بۆ سه‌ر هێزه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى له رۆژهه‌ڵاتى سوریا بداته‌وه که به‌هۆیه‌وه لانیکه‌م 17 چه‌کدارى ئه‌و گروپه کوژران. ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 28ى شوباتى 2021، له‌به‌یاننامه‌که‌ى ده‌سته‌که‌دا هاتووه"تاوانى هێرشکردنه سه‌ر پێگه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه له رۆژهه‌ڵاتى سوریا کۆتایى به‌هه‌موو ئه‌و له‌یه‌کتێگه‌یشتنانه ده‌هێنێت که له‌ماوه‌ى رابردوودا له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان په‌سه‌ند کراوه". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌کراوه که ده‌رفه‌تێکى که‌م له‌به‌رده‌م حکومه‌تى عێرقدا ماوه بۆئه‌وه‌ى به‌ڕوونى هه‌ڵوێستى خۆى له‌سه‌ر پێشێلکارییه به‌رده‌وامه‌کانى سه‌روه‌ریى خاکه‌که‌ى پیشان بدات" ده‌شبێت حکومه‌تى عێراق هه‌ڵوێستى خۆى له‌سه‌ر ئه‌مریکا و وڵاتانى ده‌وروبه‌ر ڕوون بکاته‌وه که خاکى خۆیان کردۆته‌وه جێگایه‌ک بۆ په‌لاماردانى عێراق، هه‌روه‌ک چۆن ده‌بێت هه‌ڵوێستى خۆى له‌سه‌ر ئه‌و که‌سانه روون بکاته‌وه که له‌ناوخۆى عێراقه‌وه ده‌ستیان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا تێکه‌ڵکردووه و پاساو بۆ تاوانه‌کانى ده‌هێننه‌وه". هاوکات، ده‌سته‌ى هه‌ماهه‌نگى گرووپه‌کانى به‌رگرى عێراقى داواى له حکومه‌تى عێراق کردووه له‌ڕێگاى لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى پیشه‌ییه‌وه ئه‌و که‌سانه ئاشکرا بکات که هاوکاریان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکییه‌کاندا کردووه و له‌سه‌ر تاوانه‌که‌یان ئاسانکارییان بۆکردوون، هه‌موو لایه‌ک به‌ره‌و ئاکامێک ده‌بات که هیچکه‌س خۆزگه‌ى پێناخوازێت. ده‌سته‌که له‌کۆتاییدا هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌ى کردووه که ئه‌و هێرشه ئاسمانییه‌که‌ى سه‌ر هێزه‌کانیان بێ وه‌ڵامى گونجاو تێناپه‌ڕێت و ئه‌وکاته‌ش هه‌موو ئه‌وانه‌ى هاوکار و هه‌ماهه‌نگى ئه‌و تاوانه بوون له‌لێپرسینه‌وه رزگاریان نابێت. به‌ره‌به‌یانى ڕۆژى هه‌ینى فرۆکه جه‌نگییه‌کانى ئه‌مریکا هه‌ردوو گروپى چه‌کدارى (که‌تائیب حزبوڵڵا ، که‌تائیب ئه‌لشوهه‌دا)ى سه‌ر به هێزه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى له سوریا کرده ئامانج، که به‌پــێى به‌دواداچونه‌کانى ڕوانگه‌ى سورى بۆ چاودێرى مافه‌کانى مرۆڤ 17 چه‌کدارى ئه‌و دوو گروپه کوژراون.
هاوڵاتى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عیراق هۆشدارى ده‌داته نوێنه‌رى هه‌ندێک له وڵاتان له عێراق و داواکاره ده‌ست وه‌رنه‌ده‌نه کاروبارى ناوخۆى عێراق و خۆیان له‌و کارانه به‌دوور بگرن. دواى ده‌مه‌قاڵێى نێوان باڵیۆزانى ئێران و تورکیا له‌سه‌ر ئاماده‌بوونى بیانى له عێراق، محه‌مه‌د حه‌لبووسی، سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراق داواى له نوێنه‌رانى کاره دیبلۆماسییه‌کان کرد، ده‌ست له کاروبارى عێراق وه‌رنه‌ده‌ن. له تویتێکى دره‌نگانى ئێواره‌ى ڕۆژى شه‌ممه‌دا حه‌لبوسى نووسیویه‌تی:"نوێنه‌رانى ئه‌رکه دیپلۆماسییه‌کان له عێراق ئه‌رکیان ئه‌وه‌یه نوێنه‌رایه‌تى وڵاته‌کانیان بکه‌ن و هه‌ماهه‌نگى نێوان هه‌ردوو وڵات به‌هێز بکه‌ن، هه‌ندێک له نوێنه‌رانى ئه‌و ئه‌رکانه ده‌بێت باش ئاگادارى ئه‌رکه‌کانیان بن و ده‌ست له‌و شتانه وه‌رنه‌ده‌ن که ئه‌رکى ئه‌وان نییه‌و ڕێز له سه‌روه‌رى عێراق بگرن بۆ ئه‌وه‌ى وه‌ک یه‌ک مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت".
.jpg)
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى سعودیه له راگه‌یه‌نراوێکدا راپۆرته‌که‌ى هه‌واڵگریى ئه‌مریکا سه‌باره‌ت به کوشتنى جه‌مال خاشقچى که ده‌ستى محه‌مه‌د بن سه‌لمانى تێدا بووه ره‌تده‌کاته‌وه. به‌پێى راپۆرتێکى ده‌زگاى هه‌واڵگرى ئه‌مریکا، پرۆسه‌ى کوشتنى جه‌مال خاشقچى رۆژنامه‌نوسى سعودی، له‌ژێر چاودێرى و به ره‌زامه‌ندى محه‌مه‌د بن سه‌لمان شازاده‌ى جێنشینى وڵاته‌که‌یدا بووه. له‌راپۆرته‌ى هه‌واڵگرى ئه‌مریکا له چوار په‌ڕه‌دا زانیارییه‌کانى خستووه‌ته‌ڕوو هاتووه، "گه‌یشتین به‌و ئه‌نجامه‌ى که محه‌مه‌د بن سه‌لمان شازاده‌ى جێنشینى سعودیه ره‌زامه‌ندیداوه به ئه‌نجامدانى چالاکییه‌ک له شارى ئه‌سته‌مبوڵى تورکیا بۆ ده‌ستگیرکردن یان کوشتنى جه‌مال خاشقچى رۆژنامه‌نوس". له به‌رامبه‌ردا، وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى سعودیه ئه‌و راپۆرته‌ى ره‌تکرده‌وه و رایگه‌یاند:"هه‌موو رێکاره یاساییه‌کان بۆ لێکۆڵینه‌وه و گه‌یشتن به دادپه‌روه‌رى گیراونه‌ته‌به‌ر و خانه‌واده‌ى خاشقچیش به ئه‌نجامه‌که‌ى رازیبوون". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:''به‌داخه‌وه راپۆرتێکى ئاوا ده‌نوسرێت و راده‌گه‌یه‌نرێت که ئه‌نجامه‌کانى ناڕاستن و قه‌ناعه‌ت پێکه‌رنین له کاتێکدا حکومه‌تى سعودیه ئیدانه‌ى ئه‌و تاوانه‌ى کردووه رێکاره پێویسته‌کانى گرتووه‌ته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى جارێکى تر تاوانى هاوشێوه روونه‌داته‌وه". خاشقچى له 2ى تشرینى یه‌که‌مى 2018 له کونسوڵخانه‌ى سعودیه له شارى ئه‌سته‌مبوڵى تورکیا، له‌لایه‌ن ژماره‌یه‌ک چه‌کداره‌وه کوژرا و جه‌سته‌که‌شیان پارچه‌پارچه کرد، دواتریش په‌نجه‌ى تۆمه‌ت ئاڕاسته‌ى محه‌مه‌د بن سه‌لمان، شازاده‌ى جێنشینى سعودیه کرا.
هاوڵاتى سه‌رۆکى فراکسیۆنى هه‌ده‌په رایگه‌یاند، گفتوگۆ له‌باره‌ى ده‌ستورى بنه‌ره‌تى نوێ، گوڕینى یاساى هه‌ڵبژاردنه‌کان و هه‌وڵى ته‌سفیه‌کردنى هه‌ده‌په هه‌وڵێکه بۆ دیزاینکردنى ئۆپۆزسیۆن و ده‌شڵێت:" تورکیا بێ په‌که‌که نابێت... هه‌ده‌په‌ش دابخه‌ن هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت". ئه‌مڕۆ هه‌ینى 26ى شوباتى 2021، ئاژانسى هه‌واڵى فورات نیوز بڵاویکرده‌وه که مه‌ڕاڵ دانش به‌شتاش سه‌رۆکى فراکسیۆنى هه‌ده‌په رایگه‌یاند:"ئه‌وانه‌ى ناتوانن سیاسه‌ت بکه‌ن، ناتوانن چاره‌سه‌ر بۆ کێشه‌کانى گه‌لانى تورکیا بدۆزنه‌وه و له رێگاى هێرشه‌کانیان له‌دژى هه‌ده‌په ده‌یانه‌وێت هه‌بوونى خۆیان بپارێزن". هه‌روه‌ها به‌شتاش راشیگه‌یاند:" تورکیا بێ په‌که‌که نابێت، هه‌ده‌په به ته‌یکیدى ده‌بێت. هه‌ده‌په‌ش دابخه‌ن، هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت. به ملیۆنان که‌س پشتگیرى له هه‌ده‌په ده‌که‌ن و ناتوانن به جارێک له‌ناوى ببه‌ن و نابێته پارتێکى دیکه، پێویسته ئه‌م راستیه به باشى ببینرێت." هاوکات، به‌شتاش به‌بیریهێنایه‌وه که هه‌ده‌په پارتێکه به پێى یاساکان دامه‌زراوه، به شێوه‌یه‌کى ره‌وا و دیموکراتى سیاسه‌ت ده‌کات و راشیگه‌یاند:" خه‌باتمان له‌م چوارچێوه‌یه‌دا به‌رده‌وام ده‌بێت. ئه‌وان وه‌ک پارته‌کانى دیکه قسه‌ى له‌به‌رکراو ناڵێن و له ئێستاشدا سیاسه‌ت چه‌قیبه‌ستووه". مه‌ڕاڵ دانش به‌شتاش له‌باره‌ى هه‌وڵه‌کان بۆ لێسه‌ندنه‌وه‌ى مافى په‌رله‌مانتارى له په‌رله‌مه‌نتارانى هه‌ده‌په ئه‌وه‌ى ئاشکرا کرد که " ئێستا نزیکه‌ى 200 دۆسیه هه‌یه. پێشتر ده‌ستوورى به‌ڕه‌تیش گۆڕا، زۆربه‌ى هاوڕێکانمان ده‌ستگیرکران. هه‌ده‌په گه‌وره‌تر بوو و به‌رده‌وامى به کاره‌کانیدا، بۆیه‌ش ئه‌و قسانه‌ى له‌سه‌ر مافى پارێزبه‌ندى ده‌کرێن، به ڕاى ئێمه هه‌وڵێکه بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن. لیره‌دا ئامانج ئه‌وه‌یه به‌رده‌وامى به هه‌بوونى خۆیان بده‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌ده‌په له ئاستێکدایه که ده‌توانێت ئه‌نجام و هاوسه‌نگیه‌کان هه‌مووان بگۆڕێت". هاوکات، جه‌ختى له‌وه‌شکردووه‌ته‌وه که مێژووى جیهان و تورکیا ده‌ریخستووه که ئه‌گه‌ر ده‌سه‌ڵاتدارێک یارى به یاساکانى هه‌ڵبژاردن بکات، شکست ده‌هێنێت.
هاوڵاتى به فه‌رمانى سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا، سوپاى ئه‌و وڵاته هێرشێکى ئاسمانى له سووریا دژى چه‌کدارانى نزیک له ئێران ئه‌نجامداوه و پێنتاگۆن رایگه‌یاند:" هێرشه‌که وه‌ڵامى هێرشه مووشه‌کییه‌که‌یه بۆ سه‌ر بنکه‌ى هاوپه‌یمانان له هه‌ولێر". پێنتاگۆن راگه‌یه‌ندراوێکى بڵاوکردووه‌ته‌وه‌و تێدا ئاماژه‌ى به‌وه کردووه که چه‌ندین پێگه‌ى که‌تائیبى حیزبوڵڵا و که‌تائیبى سه‌یدولشوهه‌دا له رۆژهه‌ڵاتى سووریا کراونه‌ته ئامانج" ئه‌و گرووپانه له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه پشتگیریى ده‌کرێن". له هێرشه ئاسمانییه‌که‌دا حه‌وت بۆمبى 226 کیلۆگرامى به‌کارهێندراون، پێنتاگۆن جه‌ختى له‌وه‌کردووه‌ته‌وه که"هێرشه‌که وه‌ڵامى هێرشه مووشه‌کییه‌که‌یه بۆ سه‌ر بنکه‌ى سه‌ربازیى ئه‌مریکییه‌کان له عێراق، هه‌ولێر". هاوکات، روانگه‌ى سوورى ئه‌وه‌ى خستۆته‌روو له هێرشه‌که‌ى ئه‌مریکادا 17 چه‌کدارى گرووپه‌کانى لایه‌نگرى ئێران کوژراون له‌شارى ئه‌لبوکه‌مالى سنورى نێوان عێراق و سووریا. لاى خۆیه‌وه لۆید ئۆستن وه‌زیرى به‌رگرى ئه‌مریکا رایگه‌یاند:" کاره‌کانمان به باشى ئه‌نجامداوه هه‌ر به‌و جۆره‌ى که پێشبینیمان ده‌کرد، ئێمه رێگه‌مان به عێراقییه‌کان داوه و هانیشمان دان لێکۆڵینه‌وه‌ى هه‌واڵگریى تایبه‌ت به‌و پێگانه ئه‌نجامبده‌ن تا بتوانین به‌بێ هه‌ڵه پێگه‌کان بۆردومان بکه‌ین و هێرشه‌که به‌شێوه‌یه‌کى پیشه‌ییانه ئه‌نجامدراوه".
هاوڵاتى له خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌مڕۆى ناسرییه‌دا، خۆپیشانده‌رێک کوژرا و زیاتر له 42 که‌سیش بریندار بوون، وه‌زیرى ناوخۆ و سه‌رۆکى ده‌زگاى ئاسایشى نیشتمانیش، ده‌چنه شاره‌که بۆ هێورکردنه‌وه‌ى بارودۆخه‌که. به پێى میدیا عێراقییه‌کان، ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه له‌گه‌ڵ بڵاوبوونه‌وه‌ى ده‌نگۆى له‌سه‌رکارلادانى چه‌ند به‌رپرسێکى پارێزگاکه، خۆپیشاندانه‌کانى شارى ناسرییه‌ى ناوه‌ندى پارێزگاى زیقارى باشوورى عێراق، گرژیى زیاتریان به‌خۆوه بینی. سه‌رچاوه‌‌یه‌کى ئه‌منى له پارێزگاى زیقار، به میدیاکانى ڕایگه‌یاندوه: ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ، له ئه‌نجامى گرژیى و ئاڵۆزییه‌کانى نێوان خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منییه‌کان، خۆپیشانده‌رێک کوژراوه و 42 که‌سى دیکه‌ش له خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منییه‌کان، بریندار بوون. هه‌روه‌ها عوسمان غانمیى وه‌زیرى ناوخۆ و عه‌بدولغه‌نى ئه‌سه‌دیى سه‌رۆکى ده‌زگاى ئاسایشى نیشتمانیى عێراق، چوونه پارێزگاى زیقار به‌و ئومێده‌ى بتوانن ئاڵۆزییه‌کان دابمرکێننه‌وه و ئاسایش و ئارامیى بۆ شارى ناسریه‌ى ناوه‌ندى پارێزگاکه، بگه‌ڕێننه‌وه. ماوه‌ى سێ ڕۆژه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تى فراوان له پارێزگاى زیقار ده‌ستى پێکردوه و خۆپیشانده‌ران داوا ده‌که‌ن، نازم وائیلى پارێزگار له پۆسته‌که‌ى دووربخرێته‌وه و گۆڕانکاریى له پۆسته حکومییه‌کانى دیکه‌شدا بکرێت.
هاوڵاتى حکومه‌تى عێراق ژماره‌یه‌ک بڕیارى نوێى له‌باره‌ى ڕێکاره‌کانى خۆپارێزى و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى کۆرۆنا ده‌رکرد و یه‌کێک له‌وانه‌ش راگرتنى هاتووچۆى نێوان پارێزگاکانه. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 25ى شوباتى 2021، به‌پێى بڕیاره‌کانى حکومه‌تى عێراق، هاتووچۆى نێوان پارێزگاکانى عێراق به ته‌واوى راگیرا و ته‌نیا بۆ هه‌ندێک حاڵه‌تى مرۆیى و هاتووچۆى کارمه‌ندانى ده‌وڵه‌ت رێگه‌ى پێده‌درێت. هه‌روه‌ها حکومه‌تى عێراق هه‌موو جۆره چالاکییه‌کى کۆمه‌ڵایه‌تى و ئاینى قه‌ده‌غه کردووه تا 8ى ئازارى داهاتوو. هاوکات، کارئاسانى بۆ هێڵه‌کانى ئینته‌رنێت ده‌کرێت تا چالاکیه په‌روه‌رده‌ییه‌کان که پێویستیان به ئینته‌رنێتى به‌هێز هه‌یه، ئه‌وه‌ش بۆ ئه‌وه‌ى که پرۆسه‌یه په‌کى نه‌که‌وێت ئه‌وه‌ش تا 8ى ئازار به‌رده‌وام ده‌بێت.
سازدانى: هاوڵاتى دێرسیم داغ په‌رله‌مانتارى پارتى دیموکراتیکى گه‌لان (هه‌ده‌په) له‌په‌رله‌مانى تورکیا ده‌ڵێت: هه‌میشه مه‌ترسى داخستنى هه‌په‌ده هه‌یه‌و ئه‌ردۆغان لێى ده‌ترسێت، بۆیه ده‌یه‌وێت له‌و رێگه‌یه‌وه گه‌لى کورد بێده‌نگ و ته‌سلیم بکات». دێرسیم داغ ئه‌ندامى فراکسیۆنى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ده‌شڵێت:»ئه‌ردۆغان له‌هه‌وڵى به‌رده‌وامدایه که‌ده‌ستور به‌و جۆره هه‌موار بکاته‌وه که‌خۆى ده‌یه‌وێت، پێش هه‌موارکردنه‌وه‌ى رابردوو ده‌یویست چه‌ند ساڵێک له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات بێت، به‌ڵام له‌ئێستادا ده‌یه‌وێت ببێته سه‌رۆکى هه‌میشه‌یی، به‌ڵام گه‌لانى تورکیا ئه‌مه قبوڵ ناکه‌ن». هه‌ده‌په‌ییه‌کان خاوه‌ن ده‌نگ و ئیراده‌یه‌کى به‌هێزن له‌تورکیادا، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دادگاکان و یاسا به‌ده‌ست ئه‌ردۆغان و ئه‌که‌په‌وه‌یه، ئه‌وه‌ى بیانه‌وێت ده‌توانن جێبه‌جێى بکه‌ن، به‌ڵام ئه‌وه‌ى ناتوانن بێده‌نگکردنى گه‌لى ئێمه‌یه، هه‌ده‌په‌ییه‌کان بێده‌نگ ناکرێن، مه‌یدانى تێکۆشانى هه‌په‌ده فراوانه‌و ته‌نیا له‌یه‌ک شوێن و رێکخراو سیسته‌مدا نییه هاوڵاتى: ده‌مه‌وێ سه‌ره‌تا پرسیارى ئه‌وه بکه‌م له‌م ماوه‌یه‌دا دیسان پرسى داخستنى هه‌په‌ده هاتووه‌ته‌وه ئاراوه، بۆچى له‌م کاته‌دا باس ده‌کرێت؟ دێرسیم داغ: ئه‌مه پرسێکه به‌رده‌وام له رۆژه‌ڤى ده‌وڵه‌تى ئه‌که‌په‌و مه‌هه‌په‌دایه، ده‌یانه‌وێت ده‌نگى هه‌ده‌په‌و گه‌لى کورد نه‌هێڵن، ئه‌وان ئیراده‌و هێزى گه‌لى کورد له‌هه‌ده‌په‌دا ده‌بینن، واى ده‌بینن که‌هه‌ده‌په دابخه‌ن گه‌لى کورد بێ ئیراده‌و ته‌سلیم ده‌بێت. ئێمه سیاسه‌تى قڕکردنمان ره‌تکردووه‌ته‌وه‌و به‌هه‌موو ژیانمان به‌رگریى له‌هه‌ده‌په‌و گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین، خه‌بات و تێکۆشانى گه‌لى کورد ته‌نیا له‌ناو هه‌ده‌په‌دا نییه، بۆ شوێنێک بۆ ئێمه شوێنى خه‌بات و تێکۆشانه دژى داگیرکارى و دژى سیاسه‌تى قڕکردن و له‌ناوبردن، خۆ له‌زیندانه‌کان هه‌ده‌په نییه، ئه‌ى بۆ گه‌وره‌ترین تێکۆشان له‌زیندانه‌کانه‌وه دێت بۆ ئێمه، بۆیه ئه‌وان ئه‌گه‌ر هه‌ده‌په‌ش دابخه‌ن رێگاى تێکۆشانى ئێمه ناگیرێت. هاوڵاتى: به‌بڕواى تۆ داخستنى هه‌په‌ده جێبه‌جێ ده‌کرێت؟ دێرسیم داغ: ئه‌مه کارێکى قورسه، چونکه هه‌ده‌په‌ییه‌کان خاوه‌ن ده‌نگ و ئیراده‌یه‌کى به‌هێزن له‌تورکیادا، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دادگاکان و یاسا به‌ده‌ست ئه‌ردۆغان و ئه‌که‌په‌وه‌یه، ئه‌وه‌ى بیانه‌وێت ده‌توانن جێبه‌جێى بکه‌ن، به‌ڵام ئه‌وه‌ى ناتوانن بێده‌نگکردنى گه‌لى ئێمه‌یه، هه‌ده‌په‌ییه‌کان بێده‌نگ ناکرێن، مه‌یدانى تێکۆشانى هه‌په‌ده فراوانه‌و ته‌نیا له‌یه‌ک شوێن و رێکخراو سیسته‌مدا نییه. ده‌سه‌ڵاتى ئه‌که‌په‌و مه‌هه‌په ده‌یه‌وێت رێکخستنى گه‌نجان تێکبشکێنێت و سیاسه‌تى شه‌ڕ بڵاوبکاته‌وه، ئێمه هه‌موومان ده‌زانین سیاسه‌تى چه‌په‌ڵ و قڕێژى سیخوڕی له‌شفرۆشى و تواندنه‌وه به‌تایبه‌تى له‌سه‌ر ژنانى گه‌نج په‌یڕه‌و ده‌که‌ن. هاوڵاتى: دۆسییه‌ى سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش گه‌یشت به‌کوێ و هۆکار چییه ئازاد ناکرێ؟ دێرسیم داغ: هۆکاره‌که ئه‌وه‌یه که‌ئه‌و سیاسییه‌کى زیندانییه‌و زیندانیه‌کى سیاسیشه، ده‌وڵه‌تى ئه‌که‌په ده‌یه‌وێت ئه‌و له‌زیندان بێ ئیراده بکات و له‌ڕێگه‌ى ئه‌ویشه‌وه گه‌لى کورد بێ ئیراده بکات، هه‌ر جاره‌و به‌بیانوویه‌ک رێگرى له‌ئازادبوونى ده‌که‌ن. دادگاى یه‌کێتى ئه‌وروپا خۆى خاوه‌نداریه‌تى ده‌میرتاشى کرد، ئه‌و داواى ئازادکردنى ده‌کات، ئه‌ى بۆ جێبه‌جێى ناکه‌ن، چونکه ده‌یانه‌وێت تا کوردێک له‌زینداندا بێت ئه‌وان زیاتر ده‌توانن له‌ده‌سه‌ڵاتدا بن، ئه‌ردۆغان و سلێمان سۆیلوو دادگاکان بۆ خۆیان و ئه‌که‌په به‌کارده‌هێنن، گوێ به‌بڕیارى دادگاى ئه‌وروپاش ناده‌ن، ئه‌وان خاوه‌ندارییه‌تى دادگاکان و یاساکان ده‌که‌ن، ئه‌گه‌رنا نه‌ک ئێستا یه‌که‌م رۆژیش هیچ بیانوویه‌ک نه‌بووه بۆ ده‌ستگیرکردنی، گریمان هه‌بووه، به‌ڵام ئێستا هیچ بیانوویه‌ک نه‌ماوه‌ته‌وه دادگا بێتاوانى ده‌کات، به‌ڵام رێگه ناده‌ن ئازاد بکرێت. هاوڵاتى: بۆچى ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت ده‌میرتاش بمێنێته‌وه له‌زیندان؟ دێرسیم داغ: هۆکاره‌که ترسه له‌ده‌میرتاش له‌تورکیادا، ده‌میرتاش ئازایانه رکابه‌رى ئه‌ردۆغانى ده‌کرد، رووى ئه‌وى زیاتر پیشانى ناوخۆو ده‌ره‌وه ده‌دا، ئه‌م ترسه وایلێکردووه هه‌موو هه‌وڵێک ده‌دات نه‌یه‌ته ده‌ره‌وه، هه‌موو که‌س ده‌زانێ ده‌میرتاش بێ تاوانه‌و ته‌نیا له‌سه‌ر سیاسه‌ت زیندانی کراوه، ئه‌و سیاسه‌ته هاوپه‌یمانى ئه‌که‌په‌و مه‌هه‌په‌ى خستبووه مه‌ترسییه‌وه، ئه‌وان له‌ده‌میرتاش ده‌ترسن، له‌گه‌لى کورد ده‌ترسن ئه‌گه‌ر بۆیان بکرێت هه‌موو گه‌لى کورد ده‌خه‌نه زیندانه‌وه، به‌ڵام نه ده‌میرتاش و نه گه‌لى کوردیش به‌زیندان ئیراده‌ى ناشکێ، گه‌لى کورد ئیلهام له‌زیندانه‌کانه‌وه وه‌رده‌گرێت، گه‌لى کورد له‌ئیمرالییه‌وه ئیراده وه‌رده‌گرێت. هاوڵاتى: به‌و پێیه‌ى تۆ گه‌نجترین په‌رله‌مانتارى هه‌ده‌په‌ى ده‌مه‌وێ ئه‌وه بپرسم ئه‌م ماوه‌یه پۆلیسى تورکیا هه‌ڵمه‌تێکى فراوانى کرده‌سه‌ر گه‌نجه کورده‌کان، هۆکاره‌که‌ى بۆچى ده‌گه‌ڕێننه‌وه؟ دێرسیم داغ: ئه‌وه راسته ئه‌مڕۆ قڕکردنى گه‌نجان هه‌یه، هه‌ڵبه‌ت هه‌ر که‌س له‌خه‌بات و تێکۆشاندا بێت زیندانى ده‌کرێت ئیدى گه‌نج و پیرو ژن و پیاو منداڵ و هه‌موو چین و تووێژه‌کان، به‌ڵام دروسته ئه‌م ماوه‌یه گه‌نجان زۆر زیندانى کران، پرسه‌که‌ش ئه‌وه‌یه که‌ده‌سه‌ڵاتى ئه‌که‌په‌و مه‌هه‌په ده‌یه‌وێت رێکخستنى گه‌نجان تێکبشکێنێت و سیاسه‌تى شه‌ڕ بڵاوبکاته‌وه، ئێمه هه‌موومان ده‌زانین سیاسه‌تى چه‌په‌ڵ و قڕێژى سیخوڕی له‌شفرۆشى و تواندنه‌وه به‌تایبه‌تى له‌سه‌ر ژنانى گه‌نج په‌یڕه‌و ده‌که‌ن. هاوڵاتى: تۆ وه‌ک په‌رله‌مانتارێکى گه‌نج و گه‌نجانى هه‌ده‌په ئه‌و مه‌ترسییه‌تان له‌سه‌ر زیاتر نییه؟ دێرسیم داغ: به‌ڵێ زۆرینه‌ى ئه‌وانه‌ى زیندانى کراون گه‌نجانى هه‌ده‌په‌ن، به‌ڵام ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نى گه‌نجانى هه‌ده‌په له‌دژى ئه‌وه شه‌قام به‌شه‌قام، کۆڵان به‌کۆڵان تێکۆشان ده‌که‌ین، له‌به‌ر ئه‌وه‌یه ده‌سه‌ڵات ئێمه ده‌کاته ئامانج، هیچ فشارێک ناتوانێت ئێمه له‌تێکۆشان راوه‌ستێنی و پاشه‌کشه‌مان پێ بکات، ئێمه له‌تێکۆشانى خۆمان به‌رده‌وام ده‌بین و سه‌رده‌که‌وین. گه‌نجان روویان کردووه‌ته هه‌ده‌په له‌گه‌ڵ ئه‌و پارته ده‌بنه یه‌ک، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه، که‌ده‌سه‌ڵات ئه‌نجومه‌نى گه‌نجانى ئێمه ده‌کاته ئامانج و فشارى ده‌خاته سه‌ر، به‌و ئۆپراسیۆنانه‌یان ناتوانن ئێمه راوەستێنن، ناتوانن هه‌ده‌په و گه‌نجان له‌یه‌کتر داببڕن. له‌تورکیادا به‌ره‌یه‌کى فراوان بۆ دیموکراسى هه‌یه، رێگه نادرێت سه‌رۆکى هه‌تا هه‌تایى هه‌بێ، ئێستا ئه‌که‌په ئه‌وه‌ى له‌په‌رله‌ماندا بیه‌وێت ده‌توانێت تێیبپه‌ڕێنێت، ده‌توانێت ده‌ستوریش هه‌موار بکاته‌وه، چونکه زۆرینه‌یه‌کى هه‌یه‌و له‌گه‌ڵ مه‌هه‌په‌ش هاوپه‌یمانن، به‌ڵام له‌ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان ئه‌مه قبوڵ ناکرێت هاوڵاتى: پلانى ئه‌مساڵتان چییه ده‌تانه‌وێ چۆن جیاوازتر له‌ساڵى رابردوو کار بکه‌ن؟ دێرسیم داغ: به‌هه‌مان شێوه‌ى ساڵى رابردوو و ساڵانى دیکه درێژه به رێگاو خه‌بات و تێکۆشان ده‌ده‌ین، تێکۆشانى گه‌لى ئێمه یه‌ک جۆر خه‌بات و دوور مه‌ودایه، به‌ڵام وه‌ک هه‌ده‌په پلانێکى به‌رفراوانمان هه‌یه، یه‌کێک له‌مژاره‌کانى هه‌ڵـمه‌ته‌که‌ى ئێمه؛ گۆشەگیرییه، چالاکى مانگرتن له‌خواردن، بڕیارى دادگاى مافى مرۆڤى ئه‌وروپایه، له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته سه‌ره‌کییانه چالاکى به‌ڕێوه ده‌به‌ین، به‌رده‌وام ده‌بێت داواکارییه‌کانى گه‌ل بکه‌ینه رۆژه‌ڤ و تێکۆشانیان بۆ بکه‌ین، به‌به‌رده‌وامى کار له‌سه‌ر چارەسه‌رى دۆزه‌که‌مان بکه‌ین له‌م رووانه‌وه تێکۆشان به‌رده‌وام ده‌که‌ین. هاوڵاتى: له‌م دواییانه‌دا جارێکى دیکه پرسى هه‌موارکردنه‌وه‌ى ده‌ستورى تورکیا هاته پێشه‌وه که‌ئه‌ردۆغان هه‌وڵى بۆ ده‌دات ئه‌مه هاتووه‌ته په‌رله‌مان؟ دێرسیم داغ: ئه‌ردۆغان له‌هه‌وڵى به‌رده‌وامدایه که ده‌ستور به‌و جۆره هه‌مواربکاته‌وه که‌خۆى ده‌یه‌وێت، ئه‌ردۆغان پێش هه‌موارکردنه‌وه‌ى رابردوو ده‌یویست چه‌ند ساڵێک له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات بێت، به‌ڵام له‌ئێستادا ده‌یه‌وێت ببێته سه‌رۆکى هه‌میشه‌یی، گه‌لانى تورکیا ئه‌مه قبوڵ ناکه‌ن، له‌تورکیادا به‌ره‌یه‌کى فراوان بۆ دیموکراسى هه‌یه، رێگه نادرێت سه‌رۆکى هه‌تا هه‌تایى هه‌بێ، ئێستا ئه‌که‌په ئه‌وه‌ى له‌په‌رله‌ماندا بیه‌وێت ده‌توانێت تێیبپه‌ڕێنێت، ده‌توانێت ده‌ستوریش هه‌موار بکاته‌وه، چونکه زۆرینه‌یه‌کى هه‌یه‌و له‌گه‌ڵ مه‌هه‌په‌ش هاوپه‌یمانن، به‌ڵام له‌ده‌ره‌وه‌ى په‌رله‌مان ئه‌مه قبوڵ ناکرێت. هاوڵاتى: ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت چى بگۆڕێت؟ دێرسیم داغ: ئه‌گه‌ر به‌ده‌ست ئه‌ردۆغان بێت، ده‌یه‌وێت ته‌واوى ده‌ستور له‌به‌رژه‌وه‌ندى خۆى و پارته‌که‌یدا بگۆڕێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ى بۆى گرنگه مانه‌وه‌یه‌تى له‌ده‌سه‌ڵاتدا، ده‌یه‌وێت به‌مادده‌یه‌ک خۆى بکات به‌سه‌رۆکى هه‌میشه‌یی، ده‌یه‌وێت کورد به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نه‌گاته په‌رله‌مان و به رێژه‌یه‌ک به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م گه‌لى کورد دابنێت نه‌گاته په‌رله‌مان، ئه‌که‌په‌و مه‌هه‌په ده‌یانه‌وێت لایه‌نه‌کانى ئۆپۆزسیۆن بێ ده‌سه‌ڵات و بێ کاریگه‌ر بکه‌ن له‌هه‌ر بارێکیشدا بێت رووبه‌ڕووى دادگاو داخستنیان بکه‌نه‌وه، ئه‌ردۆغان به‌هاوپه‌یمانیه‌تى ده‌وڵه‌ت باخچه‌لى به‌چه‌ندین بیانوو ده‌یانه‌وێت شه‌ڕى دیموکراسى له‌تورکیا بکه‌ن. هاوڵاتى: پێتانوایه به‌هاتنى جۆو بایدن گۆڕانکارى له‌سیاسه‌تى تورکیادا رووده‌دات؟ دێرسیم داغ: نه‌خێر گۆڕانکارییه‌کى ئه‌وتۆ له‌ناوخۆى تورکیا لانى که‌م روونادات، چونکه ئه‌ردۆغان سیاسه‌تى زیندوکردنه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تى عوسمانى داڕشتوه‌و هه‌ر که‌سێک له‌سه‌ر ئه‌و پلانه به‌ربه‌ست دروستبکات ده‌یه‌وێت له‌ناوى ببات، لێره‌دا گه‌لى کورد تاکه به‌ربه‌سته له‌به‌رده‌م ئه‌و خه‌ونه‌ى، بۆیه تائێستاش هیچى بۆ نه‌کراوه. جگه له‌وه‌ش ئه‌مریکا ده‌ستوه‌ردان له‌کاروبارى ناوخۆى تورکیا ناکات، کوردیش به‌شێک نییه له‌ستراتیژى کارکردنى ده‌وڵه‌تان به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا، چونکه ئه‌وان به‌رژه‌وه‌ندییان هه‌یه له‌گه‌ڵ تورکیا، به‌ڵام بایدن تاڕاده‌یه‌ک ره‌نگه جیاوازتر بێت له‌تره‌مپ که پشتیوانى ئه‌ردۆغانى ده‌کرد که‌ئه‌نجامه‌که‌ى ئه‌وه بوو له‌ڕۆژئاڤا چى به‌سه‌ر کورددا هات، بۆیه ئێمه وه‌ک گه‌لى کورد ده‌بێت پشت به‌خه‌بات و تێکۆشانى خۆمان ببه‌ستین و دواى سیاسه‌تى که‌س نه‌که‌وین، ئه‌و وڵاتانه به‌رژه‌وه‌ندیى خۆیان هه‌یه‌و زۆرجاریش مامه‌ڵه به‌کورده‌وه ده‌که‌ن. هاوڵاتى: به‌ڵام له‌م ماوه‌یه‌ى بایدن هاتووه شتێکى دڵخۆشکه‌ر له‌په‌یوه‌ندى ئه‌مریکاو تورکیا نه‌بینراوه، به‌پێچه‌وانه ئیداره‌ى نوێ چه‌ند جارێک هۆشدارى داوه‌ته تورکیا؟ دێرسیم داغ: جارێ زووه بڕیار له‌وه بدرێت سیاسه‌تى ئیداره‌ى نوێى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر تورکیا چۆن ده‌بێت، به‌ڵام بۆ ئێمه روونه که‌سیاسه‌تى ئه‌وان سیاسه‌تى به‌رژه‌وه‌ندییه، ئه‌وان ده‌یانه‌وێت له‌بازاڕى خۆیاندا نرخ له‌سه‌ر گه‌لى کورد دابنێن، به‌ڵام گه‌لى ئێمه ئه‌وه قبوڵ ناکات و سیاسه‌تى خۆى هه‌یه بۆ گه‌یشتن به‌مافه‌کانى، ده‌بێت گه‌لى کورد سود له‌هاتنى بایدن وه‌ربگرێت بۆ ئه‌وه‌ى دۆزه‌که‌مان به‌ره‌وپێشه‌وه به‌رین.
هاوڵاتى کازمى و جۆ بایدن، په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنیان ئه‌نجامدا و کۆشکى سپى رایگه‌یاند:"ئه‌مریکا به‌رده‌وام ده‌بێت له پشتیوانیکردنى عێراق بۆ پاراستنى سه‌روه‌رى و سه‌ربه‌خۆیى خۆی". کۆشکى سپى له راگه‌یێندراوێکدا ئاشکراى کردووه شه‌وى رابردوو بایدن و کازمى له په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنیدا باسیان له هێرشه مووشه‌کییه‌کانى ئه‌مدواییه‌ى هه‌ولێر کردووه و هه‌ردوولاش هاوڕا بوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌نجامده‌رانى ئه‌و هێرشه ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت. له راگه‌یێندراوه‌که‌ى کۆشکى سپیدا هاتووه: "هه‌ردوولا باسیان له هێرشى مووشه‌کى ئه‌مدواییه‌ى سه‌ر هاوپه‌یمانان و عێراقییه‌کان کردووه و هاوڕا بوون له‌وه‌ى ده‌بێت ئه‌وانه‌ى هێرشه‌کانیان کردووه، به‌رپرسیارێتى ئه‌و هێرشانه هه‌ڵبگرن". هه‌روه‌ها بایدن و کازمى پێکه‌وه گفتوگۆیان سه‌باره‌ت به گرنگى پێشخستنى دیالۆگى ستراتیژى نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به پرسه سه‌ره‌کییه‌کان کردووه. هاوکات، مسته‌فا کازمى له ئه‌کاونتى خۆى له تویته‌ر نووسیویه‌تى له‌گه‌ڵ بایدن باسیان له په‌یوندیى دووقۆڵى و به‌ردوامى هاوکارییه‌کان له شه‌ڕى دژ به داعشدا کردووه. کازمى که تویته‌که‌ى نوسیویه‌تى: "له په‌یوه‌ندییه‌کدا له‌گه‌ڵ سه‌رۆک جۆ بایدن، تاوتوێى په‌ره‌پێدانى په‌یوه‌ندییه دوو قۆڵییه‌کان و به‌هێزکردنى هه‌ماهه‌نگى هاوبه‌شمان کرد، رێککه‌وتین کار بکه‌ین بۆ بۆ چه‌سپاندنى ئاشتى و ئاسایش له‌ناوچه‌که و پێکه‌وه شه‌ڕى داعش بکه‌ین. جه‌ختمان کرده‌وه له درێژه‌پێدانى گفتوگۆى ستراتیژیى نێوان هه‌ردوو وڵات". رۆژى 15-2-2021 به مووشه‌ک هێرش کرایه سه‌ر بنکه‌یه‌کى هێزه‌کانى هاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تیى دژ به داعش له فرۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تیى هه‌ولێر، هێرشه‌که کوژرانى به‌ڵێنده‌رێکى بیانى برینداربوونى نۆ که‌سى دیکه‌ى لێکه‌وتنه‌وه‌و یه‌کێک له برینداره‌کانى رووداوه‌که رۆژى دووشه‌ممه 22ى شوبات گیانى له‌ده‌ستدا.
