سەركۆ جەمال بانكی رافیدەین و چەند بانكێكی دیكەی عێراق ئامادەییان نیشانداوە لەهەرێمی كوردستان لقی خۆیان بكەنەوەو هاووڵاتیانی هەرێم لەپێشینەكانیان سودمەند بن، بەڵام دەستبەسەرداگرتنی موڵكەكانیان لەهەرێمی كوردستان لەلایەن حزبەوە رێگری سەرەكییە لەكردنەوەی لقی بانكەكانیان، شارەزایەكی بانكیش دەڵێت ئەگەر ئەو بانكانە لقەكانیان لەهەرێم بكەنەوە بازاڕ دەبووژێتەوە. عێراق لەهەرێمی كوردستان ژمارەیەك لقی بانكی حكومی كردووەتەوە وەك لقی بانكی رەشید، ، تی بی ئای، لەگەڵ ژمارەیەك بانكی دیكەی ئەهلی، بەڵام لەكاتی پێدانی قەرز لەبانكەكانەوە كێشە بۆ فەرمانبەرانی هەرێم دروستدەكرێت، چونكە لەڕێگەی هەژماری كارتی بانكییەوە قەرزەكان دەدرێت، بەڵام لەهەرێم ئەو هەژمارە نییەو نادرێتە هاووڵاتیان تاوەكو هاوشێوەی ناوچەكانی دیكەی عێراق هاووڵاتیانی هەرێمیش لەو خزمەتگوزارییە سوودمەند بن. بانكی رەشید بانكێكی حكومەتی عێراقییەو ساڵی 1988 دروستكراوە، بانكێكی بازرگانیەو 162 لقی لەناوخۆی عێراقدا هەیە، ئەو بانكە لەبوارەكانی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و پشتیوانی دارایی كاردەكات، لەئێستاشدا فەرمانبەرانی ئاگاداركردووەتەوە بەپێدانی 40 ملیۆن دیناری قەرز بۆ كڕین یان دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون. بەوتەی شارەزایانی ئابووری نەكردنەوەی لقی ئەو بانكانەش لەهەرێم كاریگەری لەسەر تاكی هەرێم دەبێت، چونكە بەكردنەوەیان دەتوانرێت قەرز وەربگیرێت و مامەڵە داراییەكانیان ئەنجامبدەن و بەوەش هەلی كاری زیاتر دەڕەخسێت و بازاڕیش جموجوڵی باشتری تێدەكەوێت. نەرمین مەعروف، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی راگەیاند:» بانكی رافیدەینی حكومی، رۆژی یەكشەممەی رابردوو، لەسەر داوای ئەوان، نووسراوێكی ئاڕاستەی وەزارەتی دارایی عێراق كرد بۆ ئەوەی لقەكانی لەهەرێم بكاتەوە تاهاووڵاتیانی هەرێمیش سودمەندبن لەقەرزو پێشینەكانی بانكەكە». وتیشی:» باس لەڕێكارە كارگێڕی و یاساییەكان كراوە كەپێویستە لەلایەن هەردوو حكومەتی هەرێم و فیدراڵەوە بۆ ئەو كارە ئەنجامبدرێن و بانكی رافیدەینیش بەنووسراو داواكارییەكی ئاڕاستەی وەزارەتی دارایی فیدراڵ كردووە بۆ وەرگرتنی رەزامەندییان لەسەر دووبارە كردنەوەی لقەكانی بانكەكە لەپارێزگاكانی هەرێم و لەئایندەیەكی نزیكدا وەزارەتی دارایی عێراق وەڵامی نووسراوەكە دەداتەوە». سەبارەت بەكردنەوەی لقی بانكەكانی عێراق لەهەرێم، ئەحمەد حاجی رەشید ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق بەهاوڵاتی وت:» پێشتر بانكی رافیدەین زۆر ئامادەیی هەبوو بۆ كردنەوەی لقەكانی لەكوردستان تەنها مەرجەكەی ئەوەبوو لەسلێمانی هەشت موڵكی هەیە دەستی بەسەرداگیراوە دووانی بۆ بگەڕێننەوە، بەهەمانشێوە لەهەولێر هەشت و لەدهۆكیش پێنج موڵكی هەیە كەسەردەمی بەعس موڵكی بووە، بەڵام دوای راپەڕینی ساڵی 1991 حزبەكان دەستیان بەسەرداگرتوون و نایاندەنەوە». ئەو ئەندامەی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق وتیشی:» بانكەكانی عێراق هیچ گرەنتییان نییە لەهەرێم بۆیە هیچ بانكێكیان ئامادەنین لەهەرێم لق بكەنەوە، جگە لەوەی حكومەتی هەرێم دەستكاری 42 لقی بانكی عێراق و دەرەوەی عێراقیشی كردووەو بەوهۆیەشەوە بانكەكانی دیكە ئامادەنین لەهەرێم لق بكەنەوە، بەتایبەتیش بانكی رافیدەین و رەشید داوای گرەنتییان كردووە». وەك ئەحمەدی حاجی رەشید دەڵیت «بانكی زۆر هەن لەهەرێمی كوردستان بەڵام بەشێكی زۆریان بیانین، بەشێكیشیان بانكی ئەهلی عێراقین، بەڵام بانكە حكومیەكانی عێراق لەبەرئەوەی حكومەتی هەرێم گرەنتی بانكییان ناكات هاووڵاتیانی هەرێم بێبەش بوون لەخزمەتگوزارییەكانی ئەو بانكانە». گوڵاڵە سدیق شارەزای بانكی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»بانكی رافیدەین كە بانكێكی حكومی عێراقییە، ناوبەناو لەمژدەكانی بۆ خەڵكی عێراق بەردەوامەو هەر وەرزەو كۆمەڵێك مژدە دەدات بەهاووڵاتیانی عێراق، بەڵام مژدەكانی هاووڵاتیانی هەرێم ناگرێتەوە، لەوانە سلفەی 150 ملیۆنی و 100 ملیۆنی و 50 ملیۆنی، چەند مانگێك پێش ئێستا لە بەهاری 2022 نوسینگەی راگەیاندنی بانكی رافیدەینی عێراق ئاگادارییەكی بڵاوكردەوە كە تێیدا هاتبوو (10) ملیۆن دینار وەك سولفە دەداتە خوێندكارو مامۆستاو تووێژەران لەزانكۆكانی عێراق بە(حكومی و ناحكومی)ییەوە، پێشتریش، بانكی رافیدەین، رایگەیاندبوو بانكەكەیان قەرزی (60) ملیۆن دیناری دەدات بەفەرمانبەران و خانەنشینان بەمەبەستی كرینی ئۆتۆمبێل، بەزیادەی 4%ی كۆی قەرزەكە». وتیشی: «قەرزەكانی بانكی رافیدەین، فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە، لەئەگەری كردنەوەی لقی بانكی رافیدەین لەكوردستان، بەپێی ئەو پێشینەو ئەزموونانەی خەڵكی كوردستان هەیەتی لەگەڵ حكومەتی هەرێم، لەو بڕوایەدا نین حكومەتی هەرێم رێگەبدات (هاوڵاتی و فەرمانبەر) لەم قەرزانە سودمەند بن، خۆ ئەگەر سودمەند ببن بێگومان خەڵكێكی زۆر سودی لێدەبینێت و بازاڕیش دەبووژێتەوە». پێش دوو هەفتە بانكی رافیدەینی حكوومی لەعێراق كە قەرزو پێشینە بەهاووڵاتیان دەدات، نووسراوێكی ئاڕاستەی وەزارەتی دارایی عێراق كردووە بۆ ئەوەی لقەكانی بانكەكە لەهەرێمی كوردستان بكاتەوە. بانكی رافیدەین، چەندین ئۆفەری پێدانی قەرزو پێشینەی بۆ هاووڵاتیان هەیە، وەكو پێدانی 100 ملیۆن دینار پێشینەی خانووبەرە و 50 ملیۆن دینار قەرزی كارو قەرزی كڕینی ئۆتۆمبێل و پێشینەی هاوسەرگیری. هاوكات رێبوار ئەوڕەحمان ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند:»تەنها كێشەی ئەو بانكانەی عێراق كە لەهەرێمی كوردستان لق ناكەنەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان و بەدیاریكراویش پارتی و یەكێتین، چونكە جگە لەزەوییەكانیان بیناكانیشیان دەستی بەسەرداگیراوە». وتیشی:»ئەو بانكانە بەئێمەیان وتووە هیچ مەعقول نییە ئێمە بینامان هەبێت لەهەرێمی كوردستان و دەستی بەسەرداگیرابێت بەڵام بچینە خانووی كرێوە». بەوتەی ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق «ئەگەر ئەو لقانە لەهەرێم بكرێنەوە 17 جۆر پێشینەو سلفە دەدەنە هاووڵاتیانی هەرێم و بووژانەوەی زۆر روو لەهەرێمی كوردستان دەكات، چونكە هاووڵاتیانی هەرێم دەتوانن بەڕێوشوێنەكانی ئەو بانكانە پارە رابكێشن». پێشتر وسام ئەحمەد، بەڕێوەبەری راگەیاندنی بانكی رافیدەین، رایگەیاندبوو: « بانكەكەمان لەتوانایدا هەیە پێشینەو قەرز بدات بەهاووڵاتیان و فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان هاوشێوەی فەرمانبەرو هاووڵاتیانی دیكەی عیراق، هەر كاتێك لەلایەن حكومەتەوە فەرمانمان پێبكرێت و رێنمایی دەربچێت، ئامادەین لقەكانی خۆمان لەپارێزگاكانی هەرێمی كوردستان بكەینەوەو دەست بکەین بەپێدانی سلفەو قەرز بەهاووڵاتیان و فەرمانبەران». ئەو بەرپرسەی بانكی رافیدەین، ئاماژەی بەوەشكردبوو « نەبوونی لقی بانكەكە لەشارەكانی هەرێم، هۆكاری پێنەدانی قەرزە بەفەرمانبەرو هاووڵاتیانی هەرێم و بۆ كردنەوەی لقی بانكی رافیدەین، پێویستە حكومەتی عێراق رەزامەندی دەرببڕێت». هاوڵاتی چەند جارێك بۆ وەرگرتنی رای حكومەتی هەرێمی كوردستان پەیوەندی بەجوتیار عادل وتەبێژی حكومەتی هەرێم و چەند بەرپرسێكی دیكە لەئەنجومەنی وەزیران كرد، بەڵام پەیوەندیەكانیان بەردەست نەبوون.
هاوڵاتی بافڵ جەلال تاڵەبانی سهرۆکی یهکێتی نیشتیمانی کوردستان لەبارەی هێرشەکانی ئەمڕۆی ئێران بۆ سەر بنکە و بارەگاکانی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رایگەیاند، "ئەمە پێشهاتێكی ترسناك و مەترسیدارە كە قووڵایی هەرێمی كوردستانی گرتووەتەوە و داوای دەستبەجێ راگرتنی دەكەین". دهقی ڕاگهیهندراوهکه: بەنیگەرانییەكی زۆرەوە لە بۆردومانەكانی ئەمڕۆی كۆماری ئیسلامی ئێران بۆسەر خاكی هەرێمی كوردستان دەڕوانین كە چەندین شەهید و برینداری لێكەوتووەتەوە و دەیان خێزانیش ئاوارەبوون. ئەمە پێشهاتێكی ترسناك و مەترسیدارە كە قووڵایی هەرێمی كوردستانی گرتووەتەوە و داوای دەستبەجێ راگرتنی دەكەین. هیچ پاساوێك بۆ ئەم سنووربەزاندنە نییە و مەترسییەكی گەورەیە بۆ سەر ئارامی و ئاسایشی هەرێم و عیراق. داواكارین خاكی هەرێمی كوردستان بۆ یەكلاییكردنەوەی كێشە سیاسی و سەربازییەكان بەكارنەهێنرێت و هاووڵاتییان نەكرێنە قوربانیی ململانێكان. داواكارین هەموولایەك خۆڕاگربن و گفتوگۆ بكەنە بنەمای چارەسەركردنی كێشەكان. داوا لە حكومەتی عیراق دەكەین ئەرك و بەرپرسیارێتی خۆی لە پاراستنی خاكی عیراق و هەرێم جێبەجێ بكات. سەروەری وڵات بپارێزێت و رێگری لە پێشێلكاری و چەندبارەبوونەوەی هێرشەكان بكات. پرسە و هاوخەمی قووڵی خۆمان ئاڕاستەی كەسوكاری شەهیدان دەكەین و هیوای چاكبوونەوە بۆ بریندارەكان دەخوازین. وەك ئەركێكی نەتەوەیی و نیشتمانی خۆمان، هەموو دامەزراوە پەیوەندیدارەكانمان راسپاردووە بە دڵسۆزییەوە ئەركەكانیان رابپەڕێنن و لەخزمەت هەموواندا بن. لە كۆتاییشدا دەمەوێت هەموولایەك دڵنیابكەمەوە بەئامانجگرتنی هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان و تێكدانی سەقامگیری خاكەكەمان هەرگیز لەیادناكەین و خوێنی خەڵكەكەمان لەبیرناچێتەوە. بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ٢٨ی ئەیلولی ٢٠٢٢
هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوە ئەمرۆ چوارشەممە، رایگەیاند: باڵیۆزی ئێران لە بەغداد بانگهێشت دەكرێت و نامەی ناڕەزایەتی توندی دەدرێتێ بەهۆی هێرشە بەردەوامەكانی ئێران بۆ سەر هەرێمی كوردستان. ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی راگەیاند: باڵیۆزی ئێران لە بەغدا بەپەلە بانگهێشتدەكرێت، بۆئەوەی یاداشتێكی ناڕەزایی توندی پێبدرێت بەهۆی بەردەوامی ئۆپەراسیۆنە سەربازی و بۆردومانەكانەكانی وڵاتەكەیەوە. وەزارەتی دەرەوەی عێراق ئەمڕۆ چوارشەممە لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند: بە توندترین شێوە سەركۆنەی بەئامانجگردنی چوار ناوچەی هەرێمی كوردستان بە تۆپ، موشەك و 20 فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی خۆكوژ دەكەین، كە بەهۆیەوە ژمارەیەك گیان لەدەستدان و برینداری لێكەوتەوە.
هاوڵاتی سهرۆکایهتی ههرێمی کوردستان ئیدانهی هێرشهکانی کۆماری ئیسلامی ئێران دهکات و جهختيش لهوه دهكاتهوه كه نابێت ههرێمى كوردستان بكرێته گۆڕهپانى يهكلاكردنهوهى ململانێكانى لايهنه ناكۆكهكان, ڕاگهيهنراوێك له سهرۆكايهتيى ههرێمى كوردستانهوه سهركۆنهى بۆمبارانكردنى هێزهكانى كۆمارى ئيسلاميى ئێران بۆ چهند ئامانجێك له ههرێمى كوردستان و كهوتنهوهى قوربانى لهناو خهڵكى سيڤيلدا دهكهين و چهندبارهبوونهوهى ئهم هێرشانه به تهواوى ڕهتدهكهينهوه. ههڵوێستى ههرێمى كوردستان ڕوونه كه ڕێگه نادات هيچ ههڕهشهيهكى ئهمنى بۆ سهر وڵاتانى دراوسێ له سنوورييهكانييهوه ڕووبدات، له ههمان كاتدا جهختيش لهوه دهكاتهوه كه نابێت ههرێمى كوردستان بكرێته گۆڕهپانى يهكلاكردنهوهى ململانێكانى لايهنه ناكۆكهكان. له كاتێكدا دووپاتى دهكهينهوه كه چهك و هێز كێشهكان چارهسهر ناكهن و تاكه ڕێگهچارهيهك له بهرژهوهنديى ههموولايهكدا بێت تهنيا گفتوگۆ و ئاشتييه، داوا له حكوومهتى فيدراڵيى عێراق دهكهين ئهركى خۆى جێبهجێ بكات و خاك و سهروهريى وڵات بپارێزێت. سهرۆكايهتيى ههرێمى كوردستان 2022/9/28
هاوڵاتی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان ئیدانهی هێرشهکانی کۆماری ئیسلامی ئێران دهکات بۆ سهر بنکهو بارهگاکانی حزبهکانی ڕۆژههڵاتی کوردستان و ڕایدهگهیهنێـ دوژمنانی گهلهکهمان بههێرشهکانیان دهیانهوێت ڕای گشتی لە شۆڕشی سەرتاسەریی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەلاڕێدا ببەن لهڕاگهیهندراوێکدا پژاک دهڵێت: "هێرشی دوو ڕۆژی ڕابردووی ڕژیمی تورکیا بۆسەر بارەگاکانی گەریلاکانمان لە ئاسۆس و هێرشەکانی ئەمڕۆی ڕژیمی ئێران بۆسەر بارەگاکانی کۆمەڵە و دیموکرات، دەرخەری ئەم ڕاستییەیە کە دوژمنانی گەلەکەمان هەموو هەوڵێک دەدەن بۆ ئەوەی ڕای گشتی لە شۆڕشی سەرتاسەریی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەلاڕێدا ببەن. ڕژیمی ئێران دەیەوێت بەم هێرشانە ڕێگە بۆ سەرکوت و کۆمەڵکوژیی گەلانی ڕاپەڕیو خۆش بکات." پژاک لە بەشێکی تری ڕاگهیهندراوهکهیدا بە ئاماژەدان بەوەی کە ڕژیمە فاشیست و داگیرکەرەکانی کوردستان هەمیشە لە یەکێتیی نەتەوەیی گەلی کورد و یەکڕیزیی گەلان ترساون، ڕایگەیاندووە: "لەبەر ئەوەیە داگیرکەران بەردەوام هێرش دەکەنە سەر گەلەکەمان. حزب و ڕێکخراوەکان و چالاکانی مەدەنی بە ئامانج دەگرن و هەر چوار بەشی کوردستانیان کردووەتە گۆڕەپانی جەنگ." پژاک بە دیاریکراوی دەستنیشانی کردووە کە ڕژیمی ئێران بەم هێرشانەی دەیەوێ بە شەڕ و توندوتیژی وڵامی فەلسەفەی ڕزگاریدەری "ژن، ژیان، ئازادی" بداتەوە. هاوکات تەئکیدیشی کردۆتەوە کە ئەو هێرشانەی بێ ئەنجام دەبێت و ڕایگەیاندووە: ئێستا گەلی کورد لە هەموو کات بەهێزتر و دوژمن لە هەموو کاتێک لاوازترە." پژاک وێڕای پرسە و سەرەخۆشی لە شەهیدان و هیوای چاکبوونەوە بۆ بریندارانی ئەو هێرشانە ڕایگەیاندووە: "هێرش و پەلاماری لەمچەشنە ورەی شۆڕشگێڕیی گەلەکەمان لاواز ناکات، بەڵکوو لەسەر درێژەدان بە تێکۆشان و سەرهەڵدانەکان تا سەرکەوتنی یەکجارەکی مکوڕتری دەکات." پارتی ژیانی ئازادی کوردستان لە کۆتایی لێدوانەکەیدا بە ئاماژەدان بەوەی کە تاکە دۆستی گەلی کورد چیا سەرکەشەکانی کوردستانە، ڕایگەیاندووە: "سەرکەتنمان لە یەکگرتنماندایە. لەسەر ئەم بنەمایە بانگەوازی یەکێتیی نەتەوەیی-دیموکراتیک ئاراستەی گەلەکەمان دەکەین."
هاوڵاتی قائیمقامی كۆیه رایگهیاند: تهنها ئهمڕۆ دهوام راگیراوهو سبهینێ دهوام ئاساییه. حاكم تایق حهیدهری قائیمقامی قهزای كۆیه بۆ هاوڵاتی وتی: ئهمڕۆ بههۆی ئهو حاڵهته نهخوازراوهی رووی لهسنوورهكهمان كرد، بهناچاری دهوامی خوێندنگهكانمان راگرت، بهڵام سبیهینێ لهسهرجهم خوێندنگهكانی كۆیه دهوامی خوێندكاران و قوهتابیان ئاساییه. وتیشی: بهداخهوه لهئهو قوتابخانهنهی نزیك بۆدومانهكهبوون ههندێك منداڵ بههۆی شپرزهییهوه برینداربوون، بهڵام بهگشتی تهندروستی ههموو قوتابییهكان باشه
هاوڵاتی وهزارهتی دهرهوهی عێراق "به توندی" سهركۆنهی بۆردوومانهكانی ئێران بۆسهر بارهگای حیزبهكانی رۆژههڵاتی كوردستان له ههرێمی كوردستان دهكات و دهڵێت، ئێران "20 فڕۆكهی بێفڕۆكهوانی بۆمب ههڵگری لهو هێرشانه بهكارهێناوه كه چهند ناوچهیهكی ههرێمی كوردستانی گرتووهتهوه. وهزارهتی دهرهوهی عێراق ئهمڕۆ چوارشهممه 28-09-2022 لهبارهی هێرشهكانی ئێران بۆسهر بارهگای حیزبهكانی رۆژههڵاتی كوردستان بڵاوكردهوه و دهڵێت، ئهو هێرشانه "پێشهاتێكی مهترسیدارن" و ههڕهشه له ئاسایش و سهقامگیریی عێراق دهكهن. دهشڵێت، له بهرامبهر ئهو هێرشانهدا پهنا بۆ ههموو ههڵوێسته دیپلۆماسییهكان دهبهن بۆ رێگرتن له دووبارهنهبوونهوهی. وهزارهتی دهرهوهی عێراق باس لهوه دهكات كه بۆردوومانهكان ژمارهیهك كوژراو و برینداریان لێكهوتهوه، "ئهمهش پێشهاتێكی ترسناكه و ههڕهشه له ئاسایش و سهروهریی عێراق دهكات. ههروهها مهترسی و تۆقاندنی كهسانی سڤیل زیاتر دهكات". له بهشێكی دیكهی راگهیێندراوهكهیدا وهزارهتی دهرهوهی عێراق جهختیش دهكات: "ئهم كاره گێچهڵكارییانه كه تاكلایهنانهن، دۆخی ئهمنی ئاڵۆز دهكهن و كاریگهرییان لهسهر ناوچهكه دهبێت. هاوكات دڵهڕاوكێی زیاتریان لێدهكهوێتهوه". بهگوێرهی راگهیێندراوهكه، حكومهتی عێراق ههر لۆجیكێكی سهربازی بۆ بهرهنگاربوونهوهی ئاڵنگارییه ئهمنییهكان رهتدهكاتهوهو "وهزارهتی دهرهوهش پهنا بۆ ههموو ههڵوێسته دیپلۆماسییهكان دهبات بۆ رێگرتن له دووبارهبوونهوهی ئهمه".
هاوڵاتی وهزیری تهندروستی حكومهتی ههرێمی كوردستان ئاماری قوربانیانی بۆردومانهكهی ئێرانی بۆ سهر خاكی ههرێمی كوردستان راگهیاند. سامان بهرزنجی وهزیری تهندروستی حكومهتی ههرێم رایگهیاند، له هێرشهكانی ئهمڕۆی ئێراندا بۆسهر ههرێم، حهوت شههید و ٢٤ بریندار كهوتووهتهوه. كه چوار شههید و ١٤ بریندار له كۆیهن و سێ شههید و ١٠ برینداری دیكهش له میحوهری پردێن.
هاوڵاتی حكومهتی ههرێمی كوردستان له راگهیهنراوێكدا ئیدانهی بۆردومانی خاكی ههرێمی كوردستان لهلایهن ئێرانهوه دهكات. سهرۆكایهتی حكومهتی ههرێمی كوردستان له راگهیهنراوێكدا ئاماژه بۆ ئهوهدهكات، بهزاندن و پێشێلكردنی چهندبارهی سهروهریی خاكی ههرێمی كوردستان به مووشهكباران، به توندی سهركۆنه دهكهین. ئاماژه بۆ ئهوهشدهكات، بۆردومانكردنی بنكهكانی ئۆپۆزسیۆن به مووشهك له لایهن كۆماری ئیسلامیی ئێرانهوه، به ههر پاساوێك، ههڵوێستێكی ناڕاست و بهلاڕێدابردنی ڕهوتی ڕووداوهكانه و جێگای سهرسوڕمانه. ئهم جۆره هێرشانه، كه بهردهوام دهكرێنه سهر خاكمان و بهو هۆیهوه ، خهڵكی سیڤیلیش دهبنه قوربانی، شهرمهزار دهكهین و پێویسته كۆتایی بهم دهستدرێژیانه بهێنرێت.
هاوڵاتی دوابهدوای كۆتاییهاتنی چلهی كوژرانی ئیمام حسێن و ئاساییبوونهی ژیانی هاووڵاتیانی بهغداو ناوچهكانی ناوهڕاست و باشووری عێراق، دۆخی سیاسی عێراقیش تاڕادهیهك خهریكه بهرهو هێوربوونهوه دهڕوات و مانۆڕو جموجۆڵه سیاسییهكانی لایهنه سیاسییهكانیش دهستیپێكردووه. رهنگه درووستكردنی هاوپهیمانێتییهكی نوێ بهناوی (بهڕێوبردنی دهوڵهت) كه لهلایهن چوارچێوهی ههماههنگی و پارتی و یهكێتی و سیادهو عهزم (بهبێ رهوتی سهدر) پێكدێت گرنگترین رووداو نوێ بێت لهدۆخی سیاسی عێراقدا ئهویش بهو پێیهی لهچهندمانگی رابردوودا لایهنه سیاسییهكانی عێراق بهسهر دوو بهرهدا دابهشبووبون كهئهوانیش بهرهی چوارچێوهی ههماههنگی و بهرهی رزگاری نیشتمان بوو. سهبارهت بهدرووستكردنی هاوپهیمانیهتی (بهڕێوهبردنی دهوڵهت)، رۆژنامهی (شهرقولئهوسهت) ئاشكرایكردووه: لهناو چوارچێوهی ههماههنگیدا، دهوڵهتی یاسای (نوری مالیكی) سووره لهسهر ئهوهی ئهو هاوپهیمانێتییه درووستبكرێت بهجۆرێك بهر لهههمووان بهڕێوهبهری نووسینگهی مالیكی رایگهیاند كهشتی ئهو هاوپهیمانێـتییه كهوتووهتهڕێ، بهڵام ناڕهزایهتی جهوههری چهند سهركردهیهكی ناو چوارچێوهی ههماههنگی وایكردووه كهشتییهكه هێشتا لهكهناردا لهنگهری گرتبێت. گرنگترین ئهو ناڕهزایهتیانهش لهسێ خاڵی سهرهكیدا خۆیان دهبیننهوه، یهكهمیان بهشێك لهسهركردهكانی چوارچێوهی ههماههنگی وهك (هادی عامری) داوایكردووه پێش راگهیاندن گرهنتی لهموقتهدا سهدرهوه وهربگیرێت كهئهویش بهچوون بۆ لای بۆ حهنانه دهبێت، بهڵام مالیكی دژی ئهوه بووهو داوایكردووه لهمۆتهكهی سهدر خۆیان رزگاربكهن. دووهم ناڕهزایهتیش لهلایهن عهمار حهكیمهوه بووه كهداوایكردووه حكومهتێك لهسهربهخۆكان و نوێنهرانی هێزه ناڕازییهكان درووستبكرێت، سێیهم ناڕهزایهتیش لهلایهن حهیدهر عهبادی سهرۆكوهزیرانی پێشووترهوه بووه كهپێی وابووه پێویسته محهمهد شیاع سودانی لهكاندیدكردنی بۆ پۆستی سهرۆك وهزیرانی بكشێتهوه چونكه جێگای ناڕهزایی خهڵك و سهدرییهكانیشه. لهبارهی ههڵوێستی پارتی دیموكراتی كوردستانیش كهپێشتر لههاوپهیمانی سهدرییهكان لهدژی چوارچێوهی ههماههنگی و ئێستا لهم هاوپهیمانێتییه نوێیهدایه، ڤیان سهبری، سهرۆكی فراكسیۆنی پارتی لهئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراق، دهڵێت: لهكاراكردنهوهی پهرلهمانی عێراق بۆ دیاریكردنی سهرۆك كۆمار و پێكهێنانی حكومهتی عێراقدا، پارتی دیموكراتی كوردستان بهپێی شایسته دهستوورییهكانی خۆی بهشداری دهكات. ئهمه لهكاتێكدایه هێشتا پارتی و یهكێتی لهسهر یهك كاندید بۆ پۆستی سهرۆك كۆمار رێكنهكهوتوون و بهپێی لێدوانه فهرمییهكانی ههردوولاش بێت هیچ یهكێكیان سازشیان لهسهر كاندیدهكهی خۆیان نهكردووه، ههر بهههمان هۆكار چوارچێوهی ههماههنگی داوایكردووه كهئهو دوو حزبه خۆیان یهكلایی بكهنهوهو بهیهك كاندیدهوه بۆ پۆستی سهرۆك كۆمار بڕۆنه پهرلهمان. هاوكات وابڕیاره دوای نزیكهی چوار مانگ لهڕاگرتنی كۆبوونهوهكانی ئهنجومهنی نوێنهران بههۆی خۆپیشاندانی لایهنگرانی سهدرهوه، رۆژی چوارشهممه ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق كۆبوونهوهكانی دهستپێبكاتهوهو دهنگ لهسهر دهستلهكاركێشانهوهی محهمهد حهلبوسی سهرۆكی ئهنجومهن و ههڵبژاردنی جێگری سهرۆكی ئهنجومهنی نوێنهران بدات. حكومهتی عێراقیش رێوشوێنی ئهمنی توندی لهبهغداو ناوچهی سهوز گرتۆتهبهر بۆ ههر ئهگهرێك لهكاتی كۆبوونهوهی پهرلهمان. ئهگهر بهپێی ئهو هاوكێشهیه نوێیه بێت كهباسی لێوهدهكرێت، ژمارهی پهرلهمانتارانی هاوپهیمانێتی بهڕێوهبردنی دهوڵهت بهبێ پهرلهمانتارانی سهدر (كهپێشووتر دهستیان لهكاركێشاوهتهوه) نزیكهی 273 پهرلهمانتاره، كهدهنگی ئهم ژمارهیهش دهتوانێت سهرۆك كۆمار دهستنیشانبكات (سهرۆك كۆمار پێویستی به 220 دهنگ ههیه)، دواتریش سهرۆككۆماری نوێ كهسێك بۆ پێكهێنانی حكومهت رادهسپێرێ كهپێویستی بهدهنگی نیوه كۆ یهكی پهرلهمانتاران ههیه. ههموو ئهمانهش لهكاتێكدایه وابڕیاره هێزه ناڕازییهكان له ١ی تشرین خۆپیشاندان دهستپێبكهنهوه.
سوپای پاسدارانی ئێران رایگهیاند، ئۆپهراسیۆنهكانیان بۆسهر ناوچه جیاوازهكانی ههرێم بهردهوام دهبێت. بهپێی راگهیاندراوێكی سوپای پاسدارانی ئێران، بنكهی حهمزه كه بهشێكه له هێزه زهمینییهكانی سوپای پاسداران، له رێگهی تۆپخانه و فرِۆكهی بێفرِۆكهوانهوه هێرشیكردووهته سهر خاکی ههرێم و دهشڵێت، هێرشهكه بۆسهر چهند پێگهیهكی هێزه كوردییهكان بووه له باكوری عێراق. بهپێی راگهیاندروهكه، تۆپبارانهكان له ٢٤ی ئهم مانگهوه دهستیپێكردووه و ئاماژه بهوهشدهكهن، بهردهوام دهبن لهسهر هێرشهكانیان. ئهمرِۆ له چهند ناوچهیهكی ههرێم له رێگای ئێرانهوه به تۆپ و موشهك بۆردومانكرا و بههۆیهوه بهپێی ئاماره سهرهتاییهكان تاوهكو ئێستا پێنج شههید و نزیكی ٤٠ برینداری لێكهوتووهتهوه. سوپای پاسداران لهبارهی هێرشهكهیهوه پهیامێك ئاراستهی بهرپرسانی ههرێمی كوردستان دهكات و دهڵێت: "تاوهكو نههێشتنی ههرِهشهی ئهم هێزانه و ههنگاوی كاریگهریی بهرپرسانی ههرێمی كوردستان نهبینین بۆ جێبهجێكردنی پابهندی و بهرپرسیارێتی خۆیان ئهم ئۆپهراسیۆنه بهردهوام دهبێت."
هاوڵاتی ئێران بۆردومانی بنكه و بارهگای حزبهكانی رۆژھهڵاتی كوردستان له زڕگوێزهڵه و كۆیه و پردێ كرد، بهپێی زانیارییه سهرهتاییهكانیش بۆردومانهكان ژمارهیهك قوربانی لێكهوتووهتهوه، بهڵام بهڕێوهبهری فریاكهوتنی سلێمانی دهلًَێت، تیمهكانی ئێمه هیچ بریندارێكیان نهگواستوهته بۆ نهخۆشخانهی شار. ئێران به فرۆكهی بێفرۆكهوانی بۆمبرێژكراو و به مووشهك بارهگاكانی كۆمهڵهی زهحمهتكێشانی كوردستانی ئێران له گوندی زڕگوێزهڵهی سهر به سلێمانی بۆردومان كرد . به وتهی سهرچاوهیهك، له بۆردومانهكهدا ناوهندی راگهیاندن و كۆمیسیۆن و چهند خانوویهكی كۆمهڵهی شۆڕشگێڕانی زهحمهتكێشانی كوردستانی ئێران كراونهته ئامانج. بهپێی زانیارییهكان ، به زیاتر له ٣٠ درۆنی بۆمبرێژكراو و چهندین مووشهك بنكه و بارهگاكانی حزبی دیموكرات و قوتابخانه و نهخۆشخانه له كۆیه بۆردومانكراون و ١٦٠ منداڵی خوێندنگهی ئازادی و منداڵانی شۆڕشگێرانی دیموكرات ھهڵھاتوون. به وتهی ھاوڵاتیانی رۆژھهڵات، له بۆردومانهكهدا چهند كهسێك گیانیانلهدهستداوه و ژمارهیهكی زۆریش برینداربوون كه له نهخۆشخانهی شهھید دكتۆر خاڵید كۆیه چارهسهریان بۆ دهكرێت. له ھهولێریش سهرجهم نهخۆشخانهكان بۆ پێشوازی له بریندارهكان خرانه حاڵهتی ئامادهباشییهوه. ھهر له درێژهی بۆردومانهكاندا، به فرۆكهی بێفرۆكهوانی بۆمبرێژكراو سهنگهرهكانی پارتی ئازادی كوردستان له پردێ و بهرزاییهكانی پشت ناحیهی سهرگهڕان كرانه ئامانج و چهند بریندارێك ههیه. بهپێی سهرچاوه ناڕهسمییهكان بههۆی ئهو بۆردومانانهوه ژمارهیهك كوژراو و بریندار ههیه، بهڵام سامان نادر بهڕێوهبهری فریاكهوتنی خێرای سلێمانی به هاوڵاتی راگهیاند: ئێمه وهك بهشی فریاكهوتنی سلێمانی هیچ بریندارێكمان نهگواستوهتهوه بۆ نهخۆشخانه، ئهوهشی ههیه له سنووری پارێزگای سلێمانی كوژراو ههبێت، تهنها دهنگۆیهو جارێ پشتڕاستنهكراوهتهوه. وتیشی: پێدهچێت خهڵك به ئۆتۆمبێلی خۆی برینداری گواستبێتهوه بۆ نهخۆشخانه، بهڵام به ئۆتۆمبێلی فریاكهوتن هیچ بریندارێك نهگوازراوهتهوه بۆ نهخۆشخانه.
هاوڵاتی چهند خولهكێك بهر لهئێستا تۆپخانهو درۆنهكانی ئێران له سێ شوێنی جیاوازی ههرێم دهستیان به بۆردومان كرد. بهپێی زانیارییهكانی هاوڵاتی، له ئێستادا بهدرۆن ئێران بۆردومانی ناوچهی زڕگوێزهڵهو كانی شاسوار لهخوارووی پارێزگای سلێمانی دهكات. ههر بهیانی ئهمڕۆ له كۆیهش ، بۆردومانی حزبی دیموكرات و كۆمهڵه كراوهو چهند موشهكێك ئاڕاستهی بارهگای حزبهكهیان كراوه. له لایهكی دیكهشهوه له دهڤهری برادۆست، به چڕی بۆردومانی بناری بهربزین دهكرێت. هاوڵاتی بۆ زیانه گیانییهكانی ئهو بۆردومانهی زرگوێزهڵه پهیوهندی كرد به هێزه ئهمنییهكانی سلێمانییهوه، لهگهڵ ئهوهی بۆردومانهكهیان پێشتڕاستكردهوه، بهڵام رایانگهیاند، تائێستا زیانه گیانییهكان نهزانراوه.
بهرپرسێكی كۆمهڵه بۆ هاوڵاتی: هێزه خۆجێییهكان چهند جارێك ئاگاداریان كردووینهتهوه سنوورهكه چۆڵ بكهین. هاوڵاتی بهرپرسێكی كۆمهڵهی شۆڕشگێڕی ئێران دهڵێت، تا حكومهتی ههرێم بهفهرمی داوایان لێنهكات ئامادهنین ناوچهكانیان چۆڵبكهن، بهرپرسێكی كۆمهڵهی زهحمهتكێشانی كوردستانیش دهڵێت، ئاسایشی چۆمان ئاگاداری كردووینهتهوه ناوچهكه چۆڵ بكهین، بهڵام چۆڵی ناكهین. لهكاتێكدا 11 رۆژه ناڕهزایهتی له رۆژههڵاتی كوردستان و ئێران دژ به كوشتنی ژینا ئهمینی كچه كوردی رۆژههڵات درێژهی ههیه، پارتی دیموكراتی كوردستان لهژێر فشاری ئێراندا سێ هێزی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی ئاگاداركردووهتهوه ناوچهی باڵهكایهتی چۆڵبكهن. سێ هێزهكهی رۆژههڵاتی كوردستان ( كۆمهڵهی زهحمهتكێشانی كوردستان، كۆمهڵهی شۆڕشگێری زهحمهتكێشانی كوردستانی ئێران و حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران) رۆژی سێ شهممه 27-9-2022 كۆبوونهوهیهكیان ئهنجامداوه و بڕیاریانداوه مل بۆ ئهو فشارانه نهدهن كه پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ چۆڵكردنی ناوچهكانیان لێیان دهكات، كه پارتیش لهژێر فشاری ئێراندا داوای چۆڵكردنی ناوچهی باڵهكایهتی لێكردوون. سهرچاوهیهكی بهرپرس له كۆمهڵهی زهحمهتكێشانی كوردستان كه نهیویست ناوی بهێنرێت بههاوڵاتی وت:" دوای ئهوهی پارتی دیموكراتی كوردستان له رێگهی ئاسایشی چۆمانهوه ئاگاداری كردینهوه كه دهبێت بهپهلهو ئهمشهو بارهگاكانمان له باڵهكایهتی و سیدهكان و برادۆست بكشێینهوه و بگهڕێنهوه بۆ زڕگوێزو كۆیه، رۆژی سێ شهممه 27-9-2022 كۆبوونهوهی ههرسێ حزبهكه بهڕێوهچوو بڕیاردرا كه نهكشێینهوه". وتیشی: "ئێران هێزێكی زۆری هێناوهته سنورهكهو بهردهوام تۆپباران دهكات و ئهگهر پارتیش گهمارۆمان بدات زۆر سهخت دهبێت بۆمان و ههڕهشهی ئهوهشیان لێكردووین بازگهكانمان بهسهردا دابخهن". هاوكات كاكۆ عهلیار، ئهندامی كۆمیتهی ناوهندی كۆمهڵهی شۆڕشگێر بههاوڵاتی وت:" تاوهكو ئێستا هیچ داوای فهرمی له حكومهتی ههرێمی كوردستانهوه نههاتووه بۆ ئهوهی سهنگهرهكانی سهر سنوور چۆڵبكهین، بهڵام هێزه ئهمنییهخۆجێییهكانی حكومهتی ههرێمی كوردستان له سیدهكان و باڵهكایهتی به حیزبهكانیان وتووه، له سنوور دووربكهونهوه". كاكۆ عهلیار وتیشی:"ناوهندی هاوكاریی حیزبهكانی رۆژههڵاتی كوردستان كۆبوونهتهوه و هاوڕابوون لهسهر ئهوهی نامهیهك ئاراستهی حكومهتی ههرێمی كوردستان بكهن، بۆ ئهوهی بۆ ههماههنگی زیاتر لهگهڵ وهزارهتی پێشمهرگه و لایهنی پهیوهندیدار بكهن". فشاری پارتی دیموكراتی كوردستان لهكاتێكدایه، ئێران چهند ساڵێكه فشار له حكومهتی ههرێمی كوردستان و عێراق دهكات، ئهو هێزه كوردیانه ههرێمی كوردستان جێبهێڵن و بارهگاكانیان چۆڵبكهن چهند جارێكیش مووشهكبارانی كردوون و ناوبهناویش تۆپبارانیان دهكات.
هاوڵاتی بڕیاره ئهمڕۆ چوارشهممه سهعات 4 له سههۆڵهكه بۆ پشتگیریكردن له ئازادیخوازانی كوردستان و ئێران گربوونهوه ئهنجامبدرێت. لهو بارهیهوه چۆمان ههردی چالاكوانی مهدهنی بڵاویكردوهتهوه: ئهمڕۆ لهسههۆڵهكه به دروشمی( پشتیوانی ئازادیخوازانی كوردستان و ئێرانین)و ( ژینا سیمبوولی رِزگاری ژنانه)دهست دهكهین به چالاكییهكهمان، وێنهی ژینا و گیانبهختكردووانی ناڕهزایهتییهكان بهرزدهكهینهوه و دهوهستین، ههروهها نامهی پشتیوانی دهخوێنینهوه كه باس له زوڵم و ستهمی كۆماری ئیسلامیی دهكات وهكو پێشێلكارییهكانی مافی مرۆڤ، لهسێدارهدانی گهنجان، ههژاری، بێكاری، بهردبارانكردن، كۆڵبهری، كۆچ، تیرۆر، حیجابی زۆرهملێ. راشیگهیاندوه،: لهگهڵ سووتاندنی لهچكدا نین و داوا له ههموو بهشداربووان دهكهین رِهچاوی ئهم خاڵه بكهن، تێڕوانینی ئێمه ئهوهیه كه كهسهكان خۆیان ئازادیی پۆشینی جلوبهرگیان ھهبێت؛ نابێت جلوبهرگ بهزۆر بسهپێنرێت، ئهوهی دهیهوێت بهرگریی له ئیرادهی ئازادیی ئینسانهكـان بكات دهتوانێت لهگهڵمان بهشداربێت. ئهوهشی خستوهتهڕوو: ئێمه وهك ڕێكخهرانی ئهم چالاكییه كهسانێكی سهربهخۆین و دوورین له ھهر ئهجێندایهكی حیزبی، ھیواداریین ھهمووان پابهندبن به ئامانجی چالاكییهكه. با پێكهوه پاڵپشتی ڕاپهرِینی كوردستان و ئێران بین.
