شاناز حەسەن لێپرسراوی بەشی هایدرۆلۆجی لەبەنداوی دوكان هۆشداری دەدات كە بەهۆی نەبارینی بارانەوە ملیارێك مەتر سێجا بەنداوەكە كەمیكردووەو دەشڵێت:» تەنها بەبەرزی دوو مەتری بەنداوەكە شیاوە بۆ خواردنەوە دوای ئەوە رەنگ و تامەكەشی دەگۆڕێت». بەنداوی دوكان ئاوەكەی نزیك دەبێتەوە لەپیسبوون بەهۆی كەمبوونەوەی رێژەی ئاو لەو بەنداوەداو لێپرسراوی بەشی هایدرۆلۆجی بەنداوەكەش ئاماژە بەوە دەدات گەر زوو باران نەبارێت لەو مەترسییە گەورەیە نزیك بووینەتەوە. سەلام نەجم، لێپرسراوی بەشی هایدرۆلۆجی لەبەنداوی دوكان، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:»لەئێستادا رەنگی ئاوەكە جێگیرەو كێشەی نیە، بەڵام رێژەكەی بەشێوەیەك كەمبۆتەوە كەڕۆژانە پێنج سانتیمەتر كەمدەبێتەوە و ئاستی ئاوەكە دادەبەزێت، بۆیە تەنیا بەبەرزی دوو مەتری ماوە بگاتە ئەو حاڵەتەی رەنگەكەشی و بۆنەكەشی بگۆڕێت و بۆ خواردنەوە نەشێت». ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە ئاوی بەنداوەكە رەنگەكەی و بۆنەكەی دەگۆڕێت، كە ئەو ماددانەی لەژێر ئاوەكەدان رێژەی ئۆكسجینی تێدا كەمەو دەئۆكسێت و گازی كبریتیتی هایدرۆجین دەردەكات و بۆنەكەی وەك غازی ماڵانی لێدێت و بۆن و رەنگەكەشی بەهۆی جۆرە قەوزەیەكەوە كە لەبنكی ئاوەكەدا دروست دەبێت ئەو حاڵە لەئاوەكەدا دروستدەكات. بەبەراورد بەساڵانی پێشوو لەئێستادا ئاوی دوكان ملیارێك مەتر سێجا ئاوی كەمترە لەساڵانی رابردوو، واتە ئێستا 2,3 ملیار مەتر سێجا ئاوی تێدایە، كە پێنج مەترو نیو ئاو كەمتری تێدایە بەراورد بەساڵانی دیكە لەم وەرزەدا
.jfif)
هاوڵاتی رێكخەری ژووری یاسایی گۆڕان رایگەیاند:"پرۆژەی هەستانەوە و بە خۆدا چونەوە بەبێ كشانەوە لەحكومەت جۆرێك لەوەهمی تێدایە". چۆمان محەمەد، رێكخەری ژوری یاسایی بزوتنەوەی گۆڕان لە نوسینێکدا ڕایگەیاند، هاتنە دەرەوەی بە پەلە لە حکومەت، دەبێت هەنگاوی یەکەم بێت بۆ هەڵسانەوەی بزوتنەوەی گۆڕان. چۆمان محەمەد باسی لەوەشکردووە "ئامانجی سەرەكی و بنەرەتی بزوتنەوەی گۆران بۆ بەشداری لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم بریتبوو لە چاكسازی ریشەیی لەسێكتەرە جیاوازەكان، بۆ ئەوەش پڕۆژەیەکی تێروتەسەلی پێبوو. بەڵام حکومەت چاکسازی تەنها لەچوارچێوەی وتار و دروشم و بەڵێندا کورت کردۆتەوە و لە کرداریشدا چاکسازی نەیارە بە چاکسازی و بەردەوام سەرقاڵی ریزکردنی پاساوی بێبنەمایە، رونتر بڵێم حکومەت لە وتاردا دۆستی چاکسازییە و لە کرداردا دژی چاکسازی". دەقی نوسینەکەی چۆمان محەمەد هاتنە دەرەوەی بە پەلە لە حکومەت، دەبێت هەنگاوی یەکەم بێت ئامانجی سەرەكی و بنەرەتی بزوتنەوەی گۆران بۆ بەشداری لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم بریتبوو لە چاكسازی ریشەیی لەسێكتەرە جیاوازەكان، بۆ ئەوەش پڕۆژەیەکی تێروتەسەلی پێبوو. بەڵام حکومەت چاکسازی تەنها لەچوارچێوەی وتار و دروشم و بەڵێندا کورت کردۆتەوە و لە کرداریشدا چاکسازی نەیارە بە چاکسازی و بەردەوام سەرقاڵی ریزکردنی پاساوی بێبنەمایە، رونتر بڵێم حکومەت لە وتاردا دۆستی چاکسازییە و لە کرداردا دژی چاکسازی. ئەم كابینەیەی حكومەت كابینەیەكی ئەمنی ومەركەزیی و ناشەفاف بوە لە پێناو بەرژەوەندی پارتی، لەزۆر بواردا ئەم حكومەتە شكستی هێناوەو پاشەكشەی كردوە بەتایبەت لە (ئازادی رادەربرین و رۆژنامەوانی و نەبونی خزمەمەتگواری و موچەو لامەركەزی و سەربەخۆی دادگا و شەفافیەتی کەرتی نەوت وسەرچاوەی داهات و تێكچونی پەیوەندی هەرێم و بەغداد و پاشكۆیەتی دەسەڵاتی دادوەری و پەرلەمان بۆ حیزبی فەرمانرەوا(پارتی) و گرانبونی شتومەك وكاڵا و خراپی دۆخی بازاڕ و زیادكردنی باج و رسومات و هتد..) کە ئەمانەش یەكجار نادادپەروەرانە بەسەر هاوڵاتیاندا شکاوتەوە بەپێچەوانەی دەستو رو یاسا كارپێكراوەكان. ماوەیەكی زۆر تێپەریوە بەسەر تەمەنی کابینەکەدا، بەڵام بە هەڵسەنگاندنمان بۆ بەشداریمان لەم حكومەتەی ئێستا لە زیانی بزوتنەوەی گۆران بووە، رەنگە ئەنجامی هەڵبژاردنەکان باشترین هەڵسەنگاندن بێت بۆ ئەو بەشدارییە. بزوتنەوەی گۆران بەدنیابینی حكومەتێكی رەشید و خزمەتگوزاری نیشتیمانی بەشداری كردوەو مامەڵەدەكات، بەڵام نیەت ودەستوەردانی حزبی ئەوەندە زۆرە لەمپەری گەورەیە بۆ هەر جوڵەیەكی گۆرانکاری، كە لەتوانای ئێستای ئێمەدا نیە ئەم کەلتورە زاڵە بگۆرین، بۆیە بەردەوامیمان لە حکومەت و چونە ناو زەلكاوی ئەم شێوە حكومرانیەی هەرێمی كوردستان، رەوشی بزوتنەوەکە خراپتر دەکات. بزوتنەوەی گۆڕان لەپاش ئەو شكستەی روبەڕوی بویەوە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، پێویستی بەجوڵەی رادیكاڵی ئازایانە هەیە بۆ دوبارە گێرانەوەی متمانەی هاولاتیان واتا بەرتاقەی گەورەیی سزادانەکە پێویستییەکی بە نەشتەرگەرییەکی گەورە هەیە و ئازارەکەی هەرچەندێک بێت دەبێت ئەنجامی بدەین، تێپەرینی كات لە سودی گۆڕان نیە ئە گەر سستی بكات لە گۆرانکاری دواتر رەنگە دەرفەتی ئەوە نەمێنێت ئەو نەشتەرگەرییەش ئەنجام بدەین. بزوتنەوەی گۆڕان و ئۆپۆزسیۆن بزوتنەوەی گۆران رێگەی ئۆپۆزسیۆن بونی هەروا ئاسان نیە و گۆرەپانەكە چۆڵ نیە، بۆیە بۆ ئەم بیرۆكەیەش روئیاو دنیابینی وگوتاری زۆر رون راشکاو و قوربانی دەوێت و ئەزمونی کەوتنی حزبەکان لە رابردووی رۆژهەڵاتی ناوەراست ئەوەمان پێدەڵێت ئیرادەی جدی نەبێ کارەکە زۆر ئەستەم دەبێت. لە كۆتایدا وایدەبینم پرۆژەی هەستانەوە و بە خۆدا چونەوە بەبێ كشانەوە لەحكومەت جۆرێك لەوەهمی تێدایە، چونکە ئەو سزایەی لایەنگرانی گۆڕان بە گۆڕانیان بەخشی بەرمەبنای بەشداری گۆڕانە لە حکومەت، بەشدارییەک کە نە لەگەڵ چاوەڕوانی خەڵک یەکدەگرێتەوە و نە لەگەڵ ئەو پڕۆژانەی گۆڕان بۆ حکومڕانی و چاکسازی هەیەتی. قسەی رشد لێرەدا ئەوەیە، بزوتنەوەکەمان دەیەوێت بەخۆداچونەوە بکات و پەنجە بخاتە سەر برینەکانی و تیماریان بکات، ئەگەر بمانەوێت ئەوە بکەین هەنگاوی یەکەم دەبێت شان خاڵیکردن بێت لەو هەموو بەرپرسیارێتییەی لە حکومەتی هەرێم و حکومەتی خۆجێی لەسەر شانمانە. چۆمان محمدعلی رێكخەری ژوری یاسای ۱۸/۱٠/۲٠۲۱
هاوڵاتی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی هەرێمی کوردستان رایگەیاند:"لە بەغداوە بەشی پێنجەمی چەکی بانکی پارەی گەنمی جوتیاران گەیشتوەتە هەرێمی کوردستان، بەڵام وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی هەرێم کات و ساتی دابەشکردنەکەی ئاشکرا نەکردووە". ئەمڕۆ سێشەممە 19ی تشرینی یەکەمی 2021، نەوزاد شێخ کامیل بەڕێوەبەری گشتی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەغدا پارەی بەشێکی دیکەی گەنمی جوتیارانی رەوانەی هەرێمی کوردستان کرد کە قۆناغی پێنجەمی دابەشکردنی پارەی جوتیارانە و بڕەکەی دوو ملیار و 67 ملیۆن دینارە کە بەم شێوەیە دابەش دەکرێت: ملیارێک و 190 ملیۆن دینار بۆ سلێمانی 762 ملیۆن دینار بۆ هەولێر 115 ملیۆن دینار بۆ دهۆک
هاوڵاتی هاوسەرۆکی هەدەپە رایگەیاند:" دەسەڵاتی ئێستای تورکیا ئامادەکاری ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە سوریا دەکات و بۆیان گرنگ نییە تورکیا تێک بچێت گرنگ ئەوەیە بەلایانەوە کورد خۆشی نەبینێت. میدحەت سنجار، هاوسەرۆکی گشتی پارتی دیموکراتی گەلان(هەدەپە) لە کۆبونەوەی گروپی پارتەکەی لە پەرلەمانی تورکیا رایگەیاند: ئەو دەسەڵاتەی ئێستا هەیە دەسەڵاتی خۆی لەسەر سیاسەتی شەڕ بنیادناوە، نەفرەت و دوژمنایەتی هەموو بنەمای دەسەڵاتەکەیەتی، لە بنەمای سیاسەتیشیدا شەڕ دژی کورد هەیە. جەختیکردەوە لەوەی کە: ئەم دەسەڵاتە ئامادەکاری ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیش لە سوریا گفتوگۆ دەکات، بۆ ئەوان گرنگ نییە تورکیا تێک بچیت گرنگ ئەوەیە بۆیان کورد خۆشی نەبینێت. هاوسەرۆکی هەدەپە وتیشی: ئێمە دەبێت هاوکاریەکی بەهێز لە دژی سیاسەتی شەڕ لە هەر شوێنێک بنیاد بنێین، لە سەرەتاشدا با کورد دانیشن و رێککەوتن بکەن و لە دژی شەڕ یەکێتی دروست بکەن، ئێمە ناچارین دیوارێکی ئیرادە بونیاد بنێین هەر کاتێک ئەمەشمان گۆڕی بە جوڵانەوەی ئاشتی دەتوانین کۆتایی بە دەسەڵاتدارێتی شەڕ بهێنین تاکە ڕێگای گۆڕانیش ئاشتییە. سنجارباسی لەوەشکرد: داوا لە مرۆڤە نییەت باشەکان دەکەین ئەگەر ئێوە لەبەرامبەر ئەم شەڕ و زمانی نەفرەتە هەستن، ئەو دەنگە گەورەتر دەبێت و نەفرەت و شەڕ ناتوانن لەبەرامبەری بوەستنەوە کۆمەڵگا و گەلی تورکیا دەیانەوێت لەسەر بنەمای دواڕۆژێکی وەک یەک بێنە لای یەکتری، هەدەپە مسۆگەرکردنی ئەم ڕێگەیە لە دژی پیلانی دوژمنایەتی و شەڕ پارێزەری ئاشتی و بڕیاردەری دیموکراسییە.
هاوڵاتی بەڕێوه‌بەرایەتی گشتی هاتوچۆی عێراق ئەو تایبەتمەندییانەی ئاشکرا کرد کە لە تابلۆ نوێکەی ئۆتۆمبێلدا هەیە و بڕیارە لە سەرجەمی شارەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان پەیڕەو بکرێت. ئەمڕۆ سێشەممە عەمید حەیدەر کەریم، بەڕێوه‌بەری راگەیاندن و پەیوەندییە گشتییەکان لە بەڕێوه‌بەرایەتی گشتی هاتوچۆی عێراق لە لێدوانێکی بە ئاژانسی هەواڵی عێراقییەی راگەیاند: "تابلۆکانی ئۆتۆمبێل لەسەرتاسەری عێراق و بە هەرێمی کوردستانیشەوە یەکدەخرێن". وتیشی: "لە تابلۆ نوێکەدا ناوی پارێزگا نامێنێت و بە ژمارەیەکی تایبەت پارێزگاکان جیادەکرێنەوە". ئاماژەی بەوەش کرد: "تابلۆ نوێیەکان بە کوالێتی جیهانیی و هاوشێوەی ئەو وڵاتانە دروستدەکرێن کە چوونەتە ناو رێککەوتنی ڤییەنناوە". لێدوانەکە لە کاتێکدایە کە لە رۆژی 16ی حوزەیرانی رابردوودا بەڕێوه‌بەرایەتی گشتی هاتوچۆی عێراق گەیشتن بە رێککەوتنێکی سەرەتایی بۆ یەکخستنی تابلۆی ئۆتۆمبێلەکانی ناوەند و هەرێمی کوردستان ئاشکرا کرد و ئاماژەی بەوە کرد سیستمی بەڕێکردنی مامەڵەکانی هاتووچۆ لە هەرێمی کوردستان سیستمێکی کۆنە.
هاوڵاتی بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی كۆماری (جمهوری) لە سلێمانی رایگەیاند:" ڤایرۆسی كۆرۆنا تەنگی پێهەڵچنیون و تەنها ئەمڕۆ زیاد لە 170 نەخۆش داخڵی نەخۆشخانە كراون". داهات حەوێزی، لە لاپەڕەی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك بڵاویكردووەتەوە: ئەمڕۆ زیاد لە 170 نەخۆش لە نەخۆشخانەی جمهوری داخل كراون، بەشێكیان لە بەشی چاودێری وردن، بەداخەوە زۆربەی كات شوێن نیە بۆ وەرگرتنی نەخۆشی تازە. باسی لەوەشكردووە: "ئێستا لە ئامادەكارین بۆ كردنەوەی قاوشێكی تازە بۆ داخل كردنی نەخۆش، نەخۆشێكم بینی تەمەنی 38 ساڵ بوو، 70٪ی سیەكانی ئیلتیهابات بوو و رێژەی ئۆكسجینی 65 بوو و لە چاودێریش شوێن نەبوو داخڵی بكەین، كە پرسیارم لە هاوەڵی نەخۆشەكە كرد بەداخەوە ڤاكسینی وەرنەگرتبوو!". داوا لە هاوڵاتیانیش دەكات پەلە بكەن لە وەرگرتنی ڤاكسین و دەڵێت: "تكایە پەلە بكەن لە وەرگرتنی ڤاكسین بۆ پاراستنی ژیانی خۆتان و خانەوادەكانتان".
هاوڵاتی مەلا بەختیار، ئەندامی ئەنجوومەنی باڵا ی سیاسی یەكێتی لەپەیامێكدا بۆ كۆمەڵی ئیسلامی رایگەیاند : "لە چرکەساتێکدا بەبێ مەرام باسکرا.. خوانەخواستە هیچ مەبەستێکم بۆ کەمکردنەوەی پێگەی کۆمەڵ. لە قسەکانمدا نەبووە خوانەخواستە هیچ مەبەستێکم بۆ کەمکردنەوەی پێگەی کۆمەڵ. لە قسەکانمدا نەبووە." دەقی پەیامەکەی مەلا بەختیار: داوای لێبوردن لە سەرکردایەتی کۆمەڵی دادگەری دانیشتنی دۆستانەی بەندە و برایانی پارتی، بەهۆی ئاخاوتنی وتەبێژی کۆمەڵەی دادگەرییەوە کە فەرمویەتی، بەشداری لە حکومەتی عێراقدا ناکەین. لە چرکەساتێکدا بەبێ مەرام باسکرا. بەئاسایش لەکاتی باسکردنەکەدا، پێکەنین. بەڵام ئەو گرتە ڤیدیۆیەی کە بڵاوکرایەوە و ئەمانەتی میدیایی تیایدا نەپارێزراوە، بەندە بەرۆشنی گوتومە: کۆمەڵی دادگەری بڕیارێکی واقیعی داوە. خوانەخواستە هیچ مەبەستێکم بۆ کەمکردنەوەی پێگەی کۆمەڵ. لە قسەکانمدا نەبووە. وادیارە، هەندێك لە بەرپرسانی کۆمەڵی دادگەری، لەبەر ئەو بارەدەرونیەی سەرەنجامی هەڵبژاردن، ئەم بە ناشەرعی بڵاوکردنەوەی هەواڵەکەیان، پێ ناخۆش بووە و، رەخنەیان لێگرتووین. لێرەدا، بەش بە حاڵی خۆم، دەڵێم: ئەگەر بە ئاستەم بەرێزانی کۆمەڵ، نیگەران بوون، داوای لێبووردنیان لێدەکەم. دڵنیاشم ئەگەر باش گوێیان لە قسەکان گرتبێ، بەرپرسانە رای خۆمان وتووە. لەگەڵ رێزم..
هاوڵاتی بە بڕیاری سەرۆك كۆماری عێراق بڕیاری لێخۆبشونی تایبەت بۆ ژماره‌یه‌ك سزادراو له‌عێراق ده‌ركراو ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى داد كرا. به‌پێى نوسراوێكی سه‌رۆكایه‌تى كۆمارى عێراق‌و ژماره 58 له‌ساڵى 2021 لێبوردنى تایبه‌ت بۆ 571 سزادراو ده‌ركراوه. لێبوردنه‌كه به‌نوسراوێكى فه‌رمى له‌سه‌رۆكایه‌تى كۆمارى عێراقه‌وه ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى دادكراوه به‌مه‌به‌ستى جێبه‌جێكردنى.
هاوڵاتی فازڵ میرانی، سكرتێری مه‌كته‌بی سیاسی پارتی رایگه‌یاند:"پۆستی پارێزگاری كه‌ركوك مافی كورده و پێویسته له به‌غدا ئه‌و پرسه یه‌كلایی بكه‌نه‌وه". له باره‌ی پۆستی سه‌رۆك كۆماریشه‌وه دەڵێت:" ئێمه نه‌ته‌وه‌یی دووه‌مین له عێراق، بۆیه ئه‌و پۆسته وه‌ك ئیستیحقاقی نه‌ته‌وه‌یی ده‌بێت بۆ كورد بێت". ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 19ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، وەفدێكی باڵای پارتی به سه‌رۆكایه‌تی فازڵ میرانی، سكرتێری مه‌كته‌بی سیاسی ئه‌و حزبه، له هه‌ولێر سه‌ردانی حزبی شیوعی كوردستانی كرد. دوای كۆبوونه‌وه‌كه فازڵ میرانی، سكرتێری مه‌كته‌بی سیاسی پارتی و كاوه مه‌حمود، سكرتێری حزبی شیوعی كوردستان كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیان ئه‌نجامدا. فازڵ میرانی وتی: "پۆستی پارێزگاری كه‌ركوك هی كورده، زه‌روره كورد له به‌غدا ئه‌و پرسه یه‌كلایی بكاته‌وه، ئه‌وه‌ی جێگه‌ی خۆشحاڵیش بوو كه كورد ئه‌مجاره‌ش كوردستانیه‌تی كه‌ركوكی سه‌لمانده‌وه و توانی شه‌ش كورسی به ده‌ستبهێنێت". له باره‌ی پۆستی سه‌رۆك كۆماریشه‌وه كه هه‌ندێك له سوننه‌كان داوای ده‌كه‌ن وتی، "ئێمه نه‌ته‌وه‌یی دووه‌مین له عێراق، بۆیه ئه‌و پۆسته وه‌ك ئیستیحقاقی نه‌ته‌وه‌یی ده‌بێت بۆ كورد بێت، به‌ڵام ده‌بێت وه‌ك كورد له‌سه‌ر ئه‌وه گفتوگۆ بكه‌ین كه كێ وه‌ریده‌گرێت". له باره‌ی سه‌ردانی لایه‌نه عێراقییه‌كان فازڵ میرانی وتی: "كورد به یه‌ك تیم ده‌ڕوات بۆ به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ی له باره‌ی دانووستانه‌كانی پێكهێنانی حكومه‌ت گفتوگۆ له‌گه‌ڵ لایه‌نه براوه‌كانی عیراق بكه‌ن". وتیشی: "پارتی له‌سه‌ر ئه‌ساسی كورسی سه‌ردانی لایه‌نه‌كان ناكات، به‌ڵكو پارتی بۆ پرسی یه‌كڕیزی و ته‌بایی له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كان دانووستان ده‌كات".
هاوڵاتی نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ ئەفغانستان دەستی لە کارکێشایەوە و خەمباری خۆی بۆ گەلی ئەفغانستان دەربڕی بۆ "ئەو بارودۆخەی کە تێیکەوتوون". ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند:" سوپاس و پێزانینی فراوانمان بۆ زاڵمای خەلیلزاد هەیە کە چەندین دەیە خزمەتی گەلی ئەمریکای کردووە، وتیشی تۆماس وێست، جێگری خەلیلزاد شوێنەکەی ئەو دەگرێتەوە وەک نێردەی تایبەتیی ئەمریکا بۆ ئەفغانستان". لە نامەی دەستلەکارکێشانەوەکەیدا، خەلیلزاد نووسیویەتی: "من دان بەوەدا دەنێم ئەو رێککەوتنە سیاسییەی لەنێوان حکومەتی ئەفغانستان و تاڵیباندا هەبوو بەو جۆرەی کە خوازیاری بووین، نەچووەپێش. هۆکارەکەشی بۆ چەندین بابەتی زۆر ئاڵۆز دەگەڕێتەوە، کە لە چەند رۆژ و مانگەکانی داهاتوودا باسیان دەکەم". زاڵمای خەلیلزاد وتیشی:" هەست بە خەمباری بۆ گەلی ئەفغانستان دەکات بۆ "ئەو بارودۆخەی کە تێیکەوتوون"، راشیگەیاند دەستلەکارکێشانەوەکەی لەکاتێکدایە ئەمریکا بە قۆناخێكی نوێ لە "سیاسەتەکانی لە ئاست ئەفغانستاندا تێدەپەڕێت". دەستلەکارکێشانەوەی خەلیلزاد لەدوای دوو مانگ دێت لە گەڕانەوەی دەسەڵاتی تاڵیبان لە ئەفغانستان کە لە 15-8-2021 دەستیان بەسەر کابوولدا گرت و هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی بەشێوەیەکی شپرزە و ناڕێکخراو کشانەوە، کە بووە جێگەی رەخنەی زۆربەی وڵاتانی جیهان و ناوخۆی ئەمریکاش. زاڵمای خەلیزاد لە ئەیلوولی 2018وە وەک نێردەی تایبەتیی ئەمریکا بۆ کاروباری ئاشتەوایی ئەفغانستان دەستبەکاربوو، ئەوەش رێگەی پێدا دەستی باڵای هەبێت لە گفتوگۆکانی نێوان شاندی تاڵیبان و ئەمریکا کە لە سەردەمی ئیدارەی ترەمپدا بە چڕی لە دەوحەی قەتەر بەڕێوەچوون.
هاوڵاتی ئەمڕۆ لەشاری هەولێر وەفدێكی پارتی سەردانی بزوتنەوەی ئیسلامی کرد وتەبێژی بزووتنەوەی ئیسلامی رایگەیاند:" 65%ی خەڵکی کوردستان و عێراق بایکۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنەکانی کرد، ئەوەش نیشانەی نیگەرانی خەڵکی عێراق و هەرێمی کوردستان بەرامبەر خراپی دۆخی وڵات و سیاسیەتی سەرجەم حزبەکان". ئەمڕۆ سێشەممە ، 19ی تشرینی یەکەمی 2021، دوای ئەوەی دوێنێ وەفدێكی پارتی سەردانی بزوتنەوەی ئیسلامی کرد لە كۆنگرەیەكی هاوبەشدا عەبدوڵا وەرتی، وتەبێژی بزوتنەوەی ئیسلامی رایگەیاند:" حزبەکەیان باوەڕی وایە خەڵکی کوردستان بەگشتی لەحزبەکان نیگەرانە لەبەر ئەوەی لەئەنجامی سیاسیەتی حکومەت نرخی سوتەمەنی، کەلوپەلێک و هەموو شتێکی دیکە گرانبووە". باسی لەوەشکردوە، 65%ی خەڵکی کوردستان و عێراق بایکۆتی پرۆسەی هەڵبژاردنەکانی کرد، ئەوەش نیشانەی نیگەرانی خەڵکی عێراق و هەرێمی کوردستان بەرامبەر خراپی دۆخی وڵات و سیاسیەتی سەرجەم حزبەکان. مەحموود محەممەد، وتەبێژی مەکتەبی سیاسیی پارتی و ئەندامی شاندی ئەو حزبە بۆ سەردانیکردنی لایەنەکان رایگەیاند:" پەیوەندییەکانی نێوان پارتی و بزوتنەوەی ئیسلامی بۆ پێش راپەڕین دەگەڕێننەوە و هەردوولا لە چەندین وێستگەدا بەیەکەوە خەباتیان کردووە، بۆیە سەردانەکە بۆ نوێکردنەوەی پەیوەندییەکان و بەسەر کردنەوەی لایەنەکان بووە. ئاماژەی بەوەشکرد، پارتی باوەڕی وایە دەبێت سەرجەم لایەنەکان لەبەغدا یەکگرتووبن، بۆیە داوایانکرد ئەو لایەنانەش کە کورسییان بەدەستنەهێناوە پشتیوانی ئەوانەبن کە دەچنە پەرلەمانی عێراق، تاوەکو ئەوانیش بەهێز و پشتیوانییەکی زیاترەوە داکۆکی لەمافەکانی کورد بکەن. دوای ئەوەی دوێنێ وەفدێكی پارتی دیموکراتی کوردستان بەمەبەستی "رەواندنەوەی ئەو نیگەرانیانەی کە لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دروستبووبوون" لەسلێمانی سەردانی سەرکردایەتی یەکێتی، گۆڕان و حزبی سۆسیالیستی کرد، ئەمڕۆش لە هەولێر لە سەردانیكردنەكەیان بەردەوامن و بڕیارە دواتر سەردانی حزبی شوعی بكەن.
هاوڵاتی دادگای هەولێر بڕیاری ساڵێک زیندانی بەسەر بەدەل بەرواری و ئومێد بەرۆشکییدا سەپاند، هەرچەندە زیاتر لە ساڵێکە دەستگیر کراون و دەبوو راستەوخۆ لەسەر ئەو کەیسە ئازاد بکرانایە، بەڵام بەهۆی ئەوەی ٢٦ی تشرینی دووەمەوە زیندانییەکەیان بۆ هەژمار کراوە، لە کۆتایی مانگی داهاتوو بەدەل بەرواری ئازاد دەکرێت و ئومید بەرۆشکیش بۆ تەواوکردنی حوکمەکەی دادگای دهۆک، لە زیندان دەمێنێتەوە. ئەمڕۆ سێشەممە ، 19ی تشرینی یەکەمی 2021، لە دادگایی دووى تاوانەکانی هەولێر پرۆسەى دادگاییکردنى مامۆستا بەدەل بەروارى و ڕۆژنامەنووس و چالاکوان ئومێد بەرۆشکى بەڕێوەچوو ئاسۆ هاشم، پارێزەری خۆبەخش لە دۆسیەی زیندانیكراوانی بادینان رایگەیاند:"لە دانیشتنی ئەمڕۆی دادگای تاوانی هەولێردا بڕیاردرا هەردوو تۆمەتباران مامۆستا بەدەل بەرواری و ئومێد بەڕۆشکی، ساڵێک زیندانی بکرێن و وتیشی: "بەهۆی ئەوەی نزیکەی ساڵێک راگیرابوون، ماوەیەکی دیکە ئازاد دەکرێن". ئاسۆ هاشم وتی: "بەدەل بەرواری دوای 36 رۆژی دیکە و ئومێد بەرۆشکی دوای شەش رۆژی دیکە ئازاد دەکرێن". رۆژی 15ی ئایاری 2020 واتە رۆژێک پێش گردبوونەوەی ژمارەیەک مامۆستای دهۆک لە پارکی ئازادی لە دژی دواکەوتنی مووچەکانیان، مامۆستا بەدەل بەروارى، کە یەکێک بوو لە رێکخەرانى سەرەکیى گردبوونەوەکە، لەلایەن پۆلیسى دهۆکەوە دەستگیرکرا. هەرچەندە بەدەل بەرواری و ئومێد بەرۆشکی، لەنێو ئەو 14 کەسە بوون، کە دەبووایە لە کۆتایی مانگی مایسی 2021 ئازادبکرێن، بەڵام بە بڕیاری دادوەر بە تۆمەتی هاندان و بەپێی ماددەی 222 لە یاسای سزاکانی عێراق، خرانەوە زیندانەوە. لەئێستادا زیاتر لە 81 چالاكوان و ڕۆژنامەنوس هەر یەكەیان بە تۆمەتی جیاواز لە سنوری پارێزگای دهۆك لە زینداندان.
هاوڵاتی سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی لە عێراق بە فەرمی داوای لە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق کرد بە دەست دەنگەکانی ئەو وێستگانەی دەنگدان بژمێرێت کە دەنگی كاندیدەكانی هاوپەیمانییەکەیانی تێدایە، ئەوەش دوای ئەوەی هاوپەیمانیی فەتح، کە باڵی سیاسی گروپەکانی حەشدی شەعبییە گومانی خستووەتەسەر راستی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن و دەڵێت ئەنجامەکانی ئەو هەڵبژاردنە "ساختەکراون". ئەمڕۆ سێشەممە ، 19ی تشرینی یەکەمی 2021، لەنوسراوێكی فەرمیدا فالح فەیاز، سەرۆکی هاوپەیمانی عەقدی نیشتمانییە داوا لە کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەکات: "رەزامەندی بدات بۆ بە دەست ژماردنی دەنگەکانی ئەو وێستگانەی، کە دەنگی كاندیدەكانی هاوپەیمانی عەقدی نیشتمانییانی تێدایە؛ بۆ دڵنیابوون لە راستی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن". هاوپەیمانی عەقدی نیشتمانی لە هەڵبژاردنی پێشوەختی خولی پێنجەمی پەرلەمانی عێراق کە لە 10ی ئەم مانگەدا ئۆکتۆبەری 2021 بەڕێوەچوو پێنج کورسی بردەوە، هەر لە نووسراوەکەی هاوپەیمانی عەقدی نیشتمانیدا هاتووە: "پێویستە کۆمسیۆن بەرپرسیارێتی یاسایی و رەوشتی لە ئەستۆ بگرێت بەوەی لێکەوتە نەرێنییەکانی مانەوەی گومان و بێمتمانەیی بە ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمان لە 2021 بڕەوێنێتەوە". ئەمە لە کاتێکدایە لە دوو رۆژی رابردوودا لە بەغدا و بەسرە لە باشووری عێراق لایەنگرانی گرووپەکانی حەشدی شەعبی خۆپێشاندانیان کرد و ناڕەزایەتییان لە دژی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەربڕی و بە ساختەکردنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن تۆمەتباریان کرد. رۆژی یەکشەممە 10-10-2021 پرۆسەی دەنگدانی گشتی لەعێراق و هەرێمی کوردستان بەڕێوەچو و 23 ملیۆن و 986 هەزار و 741 دەنگدەر مافی دەنگدانیان هەبو. سێ هەزار و 226 کاندیدیش کێبڕکێیان بۆ بەدەستهێنانی 329 کورسی پەرلەمانی عێراق کرد. دوای دوو ڕۆژ کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان لە عیراق، دوایین ئەنجامە بەراییەکانی ھەڵبژاردنەکانی پێشوەختەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی راگەیاند کە زۆربەی ژمارەیەک لایەنی سیاسیی بە تایبەتیش لایەنە شیعەکان ئەنجامەکانیان قبوڵ نەکرد لەهەمانكاتدا لەگەڵ ڕاگەیاندنی ئەنمجامە كۆتاییەكانیش چەندین تانە و سكاڵا روبەروی كۆمسیۆن كرانەوە و تائێستا هەندێك لایەن ئەنجامەكانیان قبوڵ نەكردووە.
شاناز حەسەن مامۆستایانی وانەبێژ لەسنوری پارێزگای سلێمانی ئەمڕۆ سێشەممە گردبوونەوە و داوایانکرد حکومەتی هەرێم بە دەم داواکارییەکانیانەوە بچێت و بەهەمیشەیی دابمەزرێندرێن و ساڵانی خزمەتیان بۆ هەماژبکرێت، دەشڵێن، بەپێچەوانەوە تا جێبەجێکردنی داواکارییەکانیان ناگەڕێنەوە بۆ هۆڵەکانی خوێندن. ئەمڕۆ سێشەممە ، 19ی تشرینی یەکەمی 2021، دەستەی سەرپەرشتیاری مامۆستایانی وانەبێژ لە راگەیەنراوێکدا باس لەوەش دەکەن، داوا دەکەن حکومەتی هەرێم بێ جیاوازی و لەسەر بنەمای خزمەت و ساڵانی دەرچون، هەلی دامەزراندنی هەمشەییان بۆ بڕەخسێنێت. ئەوەش هاتووە، داواش دەکەن لەکاتی دامەزراندنیاندا بەهەمیشەیی پێویست دەکات ساڵانی خزمەتیان بۆ هەژماربکرێت و وەڵامی هەردوو داواکارییەکانیان لە زوترین کاتدا بدرێتەوە. یەكێك لە مامۆستا ناڕازییەكانی سونری پارێزگای سلێممانی بۆ هاوڵاتی دوا و وتی:" تەنیا داواكاری ئێمە دامەزراندنی هەمیشەییە چونكە دەزانین هەموو ناوەندەكان پێویستیان بە ئیمەیە و داواكاریەكەمان ڕەوایە". ماردین جەزا، 6ساڵە مامۆستای وانەبێژە، جەختی لەوەكردەوە: ناچنەوە هۆڵەكانی خوێند و وتی:" تا حكومەت وەڵاممان نەداتەوە ناچینەوە هۆڵەكانی خوێندن و لەسەر مانگرتنی خۆمان بەردەوام دەبین". مامۆستایەكی دیكە لە سنوری رانیە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد:" تەنیا بە هەمیشەیی كردن دەیانگێڕێتەوە ناوەندەكانی خوێندن و وتی:" حوكمەت پێویستی بە ئێمەیە، بەڵام لەبەر ئەوەی دینارێك بۆ گرفانی خۆیان كەمنەبێتەوە نایەوێت بمانكاتە هەمیشەییی". هاوكات پێشترعومەر گوڵپی، ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی کوردستان رایگەیاندوە، پاشئەوەی وەڵامدراونەتەوە کە بەهۆی خراپی دۆخی داراییەوە حکومەت مامۆستایانی وانەبێژ دانامەزرێنێت، "بۆیە داوا لەحکومەت دەکەین وەڵامی نوێ‌و چارەسەری گونجاو بۆ مامۆستایانی وانەبێژ بدۆزێتەوە، بەجۆرێک هاوتابێت لەگەڵ باشبونی دۆخی دارایی هەرێم‌و ئەو داهاتەی ئێستە دەگاتە دەست حکومەت". ئەمەش لەكاتێكدایە وەزارەتی دارایی و ئابووری لە راگەاندراوێكدا رایگەیاند:" کێشەى مامۆستایانى وانەبێژ چارەسەرى کۆتایى بۆ بدۆزنەوە، کێشەکانیان لە ماوەکی نزیکدا چارەسەر بکرێت." چەند رۆژێکە مامۆستایانی وانەبێژ لە چەند ناوچەیەکی هەرێمی کوردستان بایکۆتی دەوامیان کردووە و گردبوونەوە دەکەن. ئەمڕۆ لە بەردەم نووسینگەی سلێمانیی پەرلەمانی کوردستان بەشێک لە مامۆستایانی وانەبێژ گردبوونەوە، هاوکات لە سنووری چەمچەماڵ و سەیدسادقیش ئەو مامۆستایانە گردبوونەوەیان ئەنجامدا جەختیان لەوە كردۆتەوە چارەسەری ئەوان تەنیا " دەمەزراندنە".
.jpg)
هاوڵاتی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند:" ئەمڕۆ سیشەممە و پێش کەمتر لە 24 کاتژمێر بەسەر کۆتاییهاتنی وادەی پێشکەشکردنی تانەکان، ئەنجومەنی کۆمسیاران پێداچوونەوەی بۆ 1360 سکاڵاکرد و بۆ یەکلاییکردنەوەیان رەوانەی دەستەی دادوەری کۆمسیۆنی کردون". حەسەن سلێمان، بەڕێوەبەری راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق لەلێدوانێکدا رایگەیاند:" تاوەکو ئەمڕۆ سێشەممە کە دواین رۆژی پێشکەشکردنی تانەی لایەنەکانە لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەکان، 1360 سکاڵا پێشکەشکی کۆمسیۆن کراون و ئەنجومەنی کۆمسیارانیش و بۆ یەکلاییکردنەوەیان رەوانەی دەستەی دادوەری کۆمسیۆنی کردون". عیماد جەمیل، ئەندامی دەستەی راگەیاندنی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند:" ئەمڕۆ ئەو وادەیە کۆتایی دێت کە بۆ تانەی لایەنەکان دیاریکرابو سەبارەت بە ئەنجامە بەراییەکانی ھەڵبژاردنەکان، دواتریش لەماوەی یەک هەفتەدا وردبینی و پێداچونەوە بە تانەکاندا دەکرێت. ئاماژەی بەوەشکرد، دواتریش لەماوەی 10 رۆژدا دەستەی دادوەریی بۆ ھەڵبژاردنەکان بە تانەکاندا دەچێتەوە، لەکۆتاییشدا ناوی ئەندامانی خولی پێنجەمی پەرلەمان رادەگەیەنرێت. ئەندامەکەی دەستەی راگەیاندنی کۆمسیۆن وتی:"ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنەکان لەلایەن کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانەوە پەسەند دەکرێت و دواتریش بۆ دادگای باڵای فیدڕاڵی بەرزدەکرێتەوە".
