پەیامێکى بەپەلە لە هەسەدەوە

هاوڵاتی   جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا نیگەرانی خۆی لە موشەکەکانی چین دەردەبڕیت کە لە دەنگ خێراترن، ئەوەش دوای ئەوەی چەند راپۆرتێکی هەواڵ لەسەر تاقیکردنەوەی پەکین لە سەر موشەکی خێراتر لە دەنگ بڵاوکرایەوە  کە توانای هەڵگرتنی چەکی ناوکی هەیە. بایدەن، پێش ئه‌وه‌ی به‌ فڕۆكه‌ی سه‌رۆكایه‌تی به‌ره‌و پێنسلڤانیا به‌ڕێ بكه‌وێت، وه‌ڵامی پرسیاری رۆژنامه‌نووسانی دایه‌وه‌ كه‌ به‌ڵێ ئه‌و نیگه‌رانه‌ لە موشەکەکانی چین. جۆ بایدن بەرلە سەرکەوتنی فڕۆکەی Air Force One و رۆیشتنی بۆ پێنسلڤانیا پرسیاری لێکرا ئاخۆ موشەکە دەنگبڕەکانی چین نیگەرانی کردووە، بایدن بە "بەڵێ" وەڵامی دایەوە. موشەکەکانی چین لە چینەکانی بەرگە هەوای سەرەوە پێنج جار خێراتر لە خێرایی دەنگ دەروات، کە نزیکەی شه‌ش هه‌زار و 200 کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا دەکات. وەزارەتی دەرەوەی چین راپۆرتەکەی فاینانشاڵ تایمزی رەتکردەوە کە دەڵێت چین لە مانگی ئاب چەکێکی تاقیکردووەتوە کە رەوانەی بۆشایی ئاسمانکراوە و بەدەوری گۆی زەوی سووڕاوەتەوە بەرلەوەی بەرەو ئامانجەکەی بڕوات کە دواتر نەیپێکاوە.  وەزارەتی دەرەوەی چین لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا راپۆرتێکی فاینانشاڵ تایمز-ی ره‌تكرده‌وه‌ كه‌ باسی له‌وه‌كردبوو، چین لە مانگی ئابدا چەکێکی تاقی کردوەته‌وە لە بۆشایی ئاسماندا و بە دەوری زەویدا رۆیشت بێت  پێش ئەوەی بەرەو ئامانجە بێسەروشوێنەکەی بڕوات.  

  هاوڵاتی عامر خالید، یه‌كێكی تر له‌ ده‌ستگیركراوانی بادینان ئازاد كراو و چوار چالاكوانی تر به‌ ساڵێك زیندانی سزا دران کە ئەوانیش راگیرانەکەیان بۆ هەژمار دەکرێت و ئازاد دەکرێن. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 21ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، دادگایی كردنی پێنج چالاكوانی دیكه‌ی بادینان له‌ دادگای دووی هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو.هه‌ریه‌كه‌ له‌ سلێمان کەنعان سلێمان، سلێمان موسا ئەحمەد، فرسەت ئه‌حمەد سەعید، عامر خالید عەگید و جەمال خەلیل مەجید، بەڕێوەچوو. عامر خالید، ئازاد كرا و چواره‌كه‌ی تریش هه‌ریه‌كه‌یان به‌ ساڵێك زیندانی سزا دران.به‌هۆی ئه‌وه‌ی ماوه‌ی راگیرانه‌كه‌یان بۆ هه‌ژمار ده‌كرێت ئه‌و چواره‌ی تریش ئازاد ده‌كرێن. ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ شه‌وی رابردوو مامۆستا به‌ده‌ل به‌رواری، ئازاد كراو گه‌ڕایه‌وه‌ ناو كه‌سوكاره‌كه‌ی.

هاوڵاتی سەرۆکی وەفدی ئۆپۆزسیۆنی سووریا لە جنێڤ ڕایگەیاند:" ئاگربەستێکی گشتگیر مەرجی سەرەکیمانە". هادی بەحرە، سەرۆکی وەفدی ئۆپۆزسیۆنی سووریا لە جنێڤ بەرلە دەربڕینی هەڵوێستەکەی سەرەخۆشی خۆی لە کەسوکاری قوربانیانی هێرشی حکومەتی سووریا بۆ سەر ئەریحا لە پارێزگای ئیدلیب کرد کە تێیدا 11 کەس گیانیانلەدەستدا لەنێویاندا منداڵ و ژن و پیاو هەبوون. سەرۆکی وەفدی ئۆپۆزسیۆنی سووریا وتی:" ئەو هێرشە بەڵگەی ئەوەیە کە ئێستا وڵاتەکە لەهەموو شتێک زیاتر پێویستی بە ئاگربەستی شەڕە". هادی بەحرە وتی:" هەندێ لایەن لە سووریا هەن چێژ لە خوێنڕشتن دەبینن کە دەبینن وڵات بەرەو خۆشگوزەرانی دەڕوات هەوڵی هێرش و پەلاماری زیاتر دەدەن". سەرەتای هەفتە گیر پیدەرسن، نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ سووریا رایگەیاند، حکومەت و ئۆپۆزسیۆن رێککەوتوون دەست بە گفتوگۆ بکەنەوە و رەشنووسێکی نوێی دەستوور ئامادەبکەن. گفتوگۆکانی جنێڤ بە نێوەندگیری نەتەوەیەکگرتووەکان پێچەوانەی گفتوگۆی ساڵانی لەمەوبەر کەمتر سەرنجی لەسەر ئاگربەستی شەڕ و لایەنی مرۆییە و سەرنجی گەورەی لەسەر نووسینەوەی دەستووری سووریایە، بە گوتەی نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئامادەکردنی دەستوورێکی نوێ کە مافی هەموو پێکهاتەکان زامن بکات، کۆتایی بەو خوێنڕشتنەش دەهێنێت کە ماوەیەکە هێوربوونەوەیەکی بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام نەشوەستاوە. لیژنە 45 کەسییەکەی دەستووری سووریا بۆ یەک هەفتە لە جنێڤ کۆدەبنەوە.  لیژنەی دەستووری سووریا لە 2019 پێکهێندرا؛ تاوەکو ئێستا 5 جار کۆبوونەتەوە، دوایین کۆبوونەوەیان لە کانوونی دووەمی ئەمساڵ بوو، بەڵام ئەو ناکۆکییە زۆرانەی لە سووریادا هەن وایکردووە، کارەکانی لیژنەکە بە سستی بەڕێوەبچن.

هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند:" پێشبینی دەکەین لە چارەگی یەکەمی ساڵی داهاتوودا، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاو لە بازاڕەکاندا بگاتە 100 دۆلار". ​ئەمڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 21ی تشرینی یه‌كه‌می 2021،  ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق لە وۆرکشۆپێکدا لە هۆتێل رەشیدی شاری بەغدا رایگەیاند:" پێشبینی دەکەن لە چارەگی یەکەمی ساڵی داهاتوودا، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاو لە بازاڕەکاندا بگاتە 100 دۆلار، ئەمەش بەهۆی کاریگەری دابەزینی کۆگای ستراتیژیی ئەمریکا و جیهان و باشبوونەوەی دۆخی ئابووری جیهان کە بەهۆی لێکەوتەکانی کۆرۆناوە پێشتر زیانی پێگەیشتبوو". وەزیری نەوتی عێراق راشیگەیاند، حکومەت نرخی بەرمیلێک نەوت لە بودجەی ساڵی 2022 لە نێوان 55 و 65 دۆلار جێگیردەکات، پێشبینیش دەکەن  ئەو نرخە گۆڕانکاری بەسەردابێت و دۆخی ئابووری نیشتمانی وڵات باشتربێت و کوررتهێنانی داراییش لە بودجەی گشتی تێپەڕێنێت.  وەزیر نەوت ئاماژەی بەوەشکرد، بەم نزیکانە کۆمپانیای شلمبنجەر دەستدەکات بە پرۆسەی لێدانی 96 بیری نەوت لە کێڵگەی رۆژئاوای قورنە 1، کە گەورەترین دەبێت لە مێژووی وڵات و پرۆژەکەش رۆژانە 80 هەزار بەرمیلی دیکە زیادکات. وەزیری نەوتی عێراق هەروەها رایگەیاند کە ئەندامانی ئۆپێک بەدوای ئەو رێگەچارانە دەگەrێن بۆ ئەوەی بازاڕی نەوت هاوسەنگ بکەن ئەگەر هاتوو نرخەکانی نەوت بەرزبوونەوە بۆ ئاستێکی بەرز لەبەر ئەوەی بەرهەمهێنەرانی نەوت نایانەوێت نرخی نەوت بگاتە ئاستێک کە جێگای پەسەند نییە. بەرەبەیانی ئەمڕۆ پێنجشەممە لەگەڵ کردنەوەی بازاڕەکانی ئاسیا نرخی نەوتی برێنت نزیکبووەوە لە 86 دۆلار و هەر بەرمیلێک بە 85 دۆلار و 75 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. نرخی نەوتی سووکی تەکساسیش هەر بەرمیل بە 83 دۆلار و 87 سەنت مامەڵەی پێوەکرا. وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند، بەبڕوای ئەوان ئاستی پەسەندکراوی نرخی نەوت لە ماوەیەکی درێژخایەندا لە نێوان 75 دۆلار بۆ 85 دۆلارە.

هاوڵاتی لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەمانی هەرێمی کەتەلۆنیا،بە زۆرینەی دەنگ  ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریای، كە لە كانتۆنەكانی ڕۆژئاوای كوردستان پێهاتووە،بەفەرمی ناساند.   ئەمڕۆ چوارشەممە 20ی تشرینی یەکەمی 2021. پەرلەمانی هەرێمی کەتەلۆنیای سەر بە ئیسپانیا، لەکۆی ١٢٩ ئەندامی پەرلەمان ١١١ پەرلەمانتار دەنگیاندا بە بەفەرمیی ناساندنی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا. بەفەرمی ناساندنی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لەلایەن پەرلەمانی كەتەلۆنیاوە لەكاتێكدایە، توركیا بە ئاشكرا باس لە هێرشكردنە سەر كانتۆنەكانی ڕۆژئاوادەكات و لەماوەی ڕابردوودا، بەرپرسانی ڕۆژئاوای كوردستان داوایان لە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی كرد، خۆبەڕێوەبەریی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بە فەرمی بناسێنن.  

هاوڵاتی ئاسۆ قادر، دەڵێت:" ئەوەی بە راستی زیاتر نیگەرانییەكەی قوڵتر كردەوەو گومانەكانیشی زیاتر كرد لەسەر دەرئەنجامەكانی هەڵبژاردنەكان، خودی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بوو كە لە راگەیاندنی دەرئەنجامە بەرایی و نافەرمییەكان گۆڕانكاری زۆر گەورە بەسەر ژمارەی كورسییەكاندا هات». ئاسۆ قادر، ناسراو بەئاسۆ حاجی، نووسەرو رۆژنامەنوس لەم چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی جەختی لەوەكردەوە:"پرۆسەی هەڵبژاردن پرۆسەیەكی دیموكراتییەو ژمارەی كورسی لایەنەكان پەیوەندی بە رێژەی دەنگدەرانەوە هەیە، لەو رێژەیە چەند دەنگیان بەو كاندیدە یان لایەنە سیاسییە داوەو نرخی كورسی ژمارەی دەنگدەران دیاری دەكات. وتی:"لەم هەڵبژاردنەی ئەمجارەی پەرلەمانی عێراق گومانێكی زۆر لەسەر ژمارەی كورسییەكان یان ئەو دەرئەنجامانەی كە لەهەڵبژاردنەكان دروستبوون كۆمەڵێك لایەنی لەهەرسێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق (شیعە، سوننە، كورد) ئەوانەی پێیان دەوترێت كەمە نەتەوایەتییەكان كە ئەو وشەیە بەشیاو نازانم و دەڵێم پێكهاتەكانی دیكە. ئاسۆ حاجی ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد "ئەوەی بە راستی زیاتر نیگەرانییەكەی قوڵتر كردەوەو گومانەكانیشی زیاتر كرد لەسەر دەرئەنجامەكان خودی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق بوو كە لە راگەیاندنی دەرئەنجامە بەرایی و نافەرمییەكان گۆڕانكاری زۆر گەورە بەسەر ژمارەی كورسییەكاندا هات، ئەو گۆڕانكاریانە گومانەكانی ئەو لایەنانەی بەهێزتر كرد، لەگەڵ ئەوەش ئەو ئامێرە ئەلیكترۆنیەی لەهەڵبژاردنەكان بەكارهات هەر بۆ خۆی پرسیاری زۆری لەسەر بوو، پاشان ئەو رسیڤەرو كۆكەرەوەی دەنگەكان كە لەوڵاتانی ئیمارات دانرابوو كە شتێكی زۆر بێمانابوو كە بەچ شێوازێك حكومەتی عێراقی رێگای بەوەدا كە تەنها ئەوە ئاماژەو سەلمێنەرێكی ئەوەیە كەحكومەتی عێراق نە باوەڕی بەخۆی هەیە نە بەدامەزراوەكانی هەیە". ئەم نوسەرە ئەەوشی دوپاتكردەوە:"ناتوانم ئەوە رەتبكەمەوە یان پشتڕاستی بكەمەوە، بەڵام دەڵێم ئەو هۆكارانەی باسمكرد هەم خودی كۆمسیۆن، هەم میكانیزمی هەڵبژاردنەكان كە ئەو ئامێرەی تێدا بەكارهات لەگەڵ كۆكەرەوەی دەنگەكان لەئیمارات كە ئەوە تا رادەیەكی زۆر گومانەكان بەهێز دەكات و حەقیش بەو لایەنانە دەدات كە گومان بكەن، پرسیارەكە لێرەیە بۆ گومان نەكەن، ئایا ئیمارات دڵسۆزترە بۆ دەنگەدەری عێراقی یان عێراقییەكان، ئایا ئەو كۆمپانیا ئەڵمانییەی كەئەركی پاراستنی ئەو ناوەندەی لەئەستۆ بووە كەدەنگەكانی تێدا كۆكراوەتەوە لەئیمارات دڵسۆزترە یان عێراقییەكان. عێراق بۆ خۆی وڵاتێكی فەیك و ساختەیە، بەڵام ئەوەی ئەمجارەی حكومەتی عێراق و كۆمسیۆن كردیان تەواو ئەوەی پشتڕاست كردووەتەوە كەعێراق نە قەد وڵات بووە، نە دەبێتە وڵات    

 هاوڵاتی موراد قەرەیلان، ڕایگەیاند:" دەوڵەتی تورک بە شێوەیەکی ڕون و ئاشکرا گازی کیمیایی لەدژی گەریلا بەکاردەهێنێت،  بانگەوازیشی لە دەزگا و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان کرد لێکۆڵینەوە لەوبارەوە بکەن". موراد قەرەیلان فەرماندەی بڕیارگەی ناوەندی پاراستنی گەل(نەپەگە) لەبارەی هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک و بەرخۆدانی گەریلاکانی ئازادیی، وەڵامی پرسیارەکانی ماڵپەڕی مەدیا نیوزی دایەوە. قەرەیلان دەستنیشانی کرد، دەوڵەتی داگیرکەری تورک بە چەکی کیمیایی هێرش دەکات، داواشی کرد شاندێکی نیودەوڵەتیی لێکۆڵینەوە لەوبارەوە بکات. قەرەیلان، ڕوونیکردەوە: ئێمە هێزەکانمان لە گردی سوور کشاونەتەوە، بەڵام دەوڵەتی تورک هێشتا نەیتوانیوە بچێتە ئەو گردە، تەرمی هەڤاڵەکانمان هێشتا لەناو تونێل دان، ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان دەتوانن بچنە ئەو تونێلە و سەیر بکەن بزانن ئایا چەکی کیمیایی بەکارهاتووە یان نا. فەرماندەی بڕیارگەی نەپەگە بانگەوازیشی لە هێزە کوردییەکان کرد بۆ پێکهێنانی یەکێتییەکی نەتەوەیی و سیاسەتێکی هاوبەش و ڕاشیگەیاند: هەر هێزێک خۆی بسپێرێ بە هێزی جەوهەری خۆی مسۆگەر سەردەکەوێت. قەرەیلان، جەختی لەوەكردەوە:"  دەوڵەتی تورک یاسای نێودەوڵەتی شەڕ پێشێل دەکات و تاوان ئەنجام دەدات، پیویستە دامودەزگاکانی بەرپرس چاویان لەئاست ئەم تاوانە دانەخەن و دەستوەردان بکەن، ئەگەر بێن لێکۆڵینەوە بکەن ئەوا شاهیدی دەدەن، توانای ئێمەش ئەوەندەیە، ئێمە پێشتریش لە گارە بانگەوازیمان کرد، ئێستاش جارێکی دیکە بانگەوازیی دەکەن، شاندەکان دەتوانن لێکۆڵینەوە بکەن و شتی باوەڕپێکراو دەست بخەن".

هاوڵاتی وتەبێژی پارتی ڕایگه‌یاند:" پۆستی سەرۆک کۆمار بۆ کوردستانە و داوا لە لایەن و پێکهاتەکانی دیکە دەکەین نەبنە لایەنگر لەدانانی کەسێک بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار".     ئەمڕۆ چوارشەممە 20ی تشرینی یەکەمی 2021. کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی هاوبەشی پارتی  و حزبی زەحمەتکێشانی کوردستان، مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی ڕایگەیاند، ڕاستە ئێمە ڕکابەری یەکترین لەسەر ئەوەی ڕێگەی جیاوازمان هەیە  بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان، بەڵام هاوبەشی لەنێوانماندا هەیە و بابەتە نەتەوەیی و نیشتیمانییەکان پێویستە کۆکراوەی هەموومان بێت بەو ئامانجەش سەردانی لایەنە کوردییەکانمان دەستپێکردووە. وتیشی، ئەگەر ناوخۆی ماڵی کوردستان یەکڕیز بێت ئەو دەستانەی دەیانەوێ درز دروستبکەن ناتوانن، لە ڕابردوودا لایەنی دژ بە مافەکانی ئێمە توانییان هەندێک خەڵک ئاراستە بکەن بۆ ئەوەی دژ بە مافەکەنیان قسە بکەن، ئێمە نامانەوێت جارێکی دیکە ئەوە ڕووبداتەوە، بەڵکو دەمانەوێ لەگەڵ هەموو لایەنەکان وڵات بەڕێوە ببەین. ئەوەشیخستەڕوو، چارەسەرکردنی کێشەکان پێویستی بە هێزێکی زۆر هەیە.        وتەبێژی پارتی سەبارەت به‌ یەکلاکردنەوەی پۆستی سەرۆک کۆمار لە نێوان لایەنە کوردستانییەکان وتی، تا ئێستا هیچ ڕێککەوتنێک نەکراوە لەسەر پۆستەکان، ئەوەی تاوەکو ئێستا لای پارتی ڕوونە ئەوەیە کە پۆستی سەرۆککۆمار بۆ کوردە، بۆ کێ دەبێت ئەوە پێویستە قسەی لەسەر بکرێت، بەڵام نابێت بۆ حزبێک بە میرات بێت، بەڵکو پێویستە بە ڕێککەوتن بێت.      سەبارەت بە ڕێککەوتنیان لەگەڵ لایەنە عێراقییەکان، مەحموود محەمەد وتی، ڕێککەوتنێکی نەنووسراو لەلایەن سێ پێکهاتەی عێراقی کراوە، ئەویش لەلایەن کورد و سووننە و شیعە، پۆستەکانی سەرۆک کۆمار و سەرۆکوەزیران و سەرۆکی پەرلەمان لەنێوان پێکهاتەکان دابەشکراوە، پێمان باشە هیچ کەسێک لە ئێمە قسە لەسەر دانانی پۆستی سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران نەکات کە بۆ کێ دەبێت، هەروەها ئەوانیش نه‌بنه‌ ته‌ڕه‌ف لە دانانی پۆستی سەرۆک کۆمار.    

  هاوڵاتی له‌سه‌ر بڕیارى هاوسه‌رۆكى یه‌كێتى گۆڕانكارى له‌پۆستى لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى حزبه‌كه‌ى له‌كه‌ركوك ئه‌نجامدراو ، بڕیاردرا رەوەند مەلا مەحموود بکرێتە لێپرسراوی مەڵبەندی یەکێتی لە کەرکووک. ئەمڕۆ چوارشەممە 20 تشرینی یەکەمی 2021، یەكێتی لە كەركوكد كۆبونەوەی ئاسایی خۆی كردو لە کۆبوونەوەکەدا بڕیاری دوورخستنەوەی محەممەد عوسمان لە لێپرسراوێتیی مەڵبەندی کەرکووک پەسندکراوە، رەوەند مەلا مەحموود پێشنیازکراوە و لەلایەن هاوسەرۆک بافڵ تاڵەبانی پەسند کراوە".  بە بڕیاری کۆبوونەوەی ئەندامەکانی ئەنجوومەنی سەرکردایەتی یەکێتی و بە سەرپەرشتی هاوسەرۆکی یەکێتی بافڵ تاڵەبانی، ئاسۆ مامەندیش وەکو سەرپەرشتیاری مەکتەبی سیاسیی یەکێتی لە کەرکووک دیاریکراوە. ئەمە لەكاتێكدایە پێشتر حەمە سور دوشیوانی بەرپرسی مەڵبەندی یەکێتی لە كەركوك بوو بەڵام بە فەرمانی  هاوسەرۆکی یەکێتی بافڵ تاڵەبانی لە پۆستەكەی دورخراوەتەوە.

عەمار عەزیز نزیكەی هەفتەیەكە مامۆستایانی وانەبێژ لەچەند ناوچەیەكی هەرێمی كوردستاندا بایكۆتی دەوامیان كردووەو گردبوونەوە دەكەن و سوورن لەسەر بەردەوامیدان بەبایكۆتی دەوام تا فەرمانی دامەزراندنیان بۆ دەردەچێت. لەهەرێمی كوردستاندا 21 هەزار مامۆستای وانەبێژ لەخوێندنگاكاندا خزمەت دەكەن و وەزارەتی پەروەردەش بۆ پڕكردنەوەی كەمی میلاكاتی بەكاریاندەهێنێت. عەلی رەئووف ، نوێنەری گشتی مامۆستایانی هەرێمی كوردستان لە پارێزگای دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: " چەندین ساڵە داوا لەحكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین چارەنووسی وانەبێژان یەكلایی بكاتەوە، لەكۆبوونەوەی وەزارەتی دارایی و دیوانی ئەنجومەنی وەزیران و پەروەردە بڕیاریان داوە كە كێشەی مامۆستایانی وانەبێژ چارەسەر بكەن، بەڵام تائێستا هیچ بڕیارێك دەرنەچووە ، ئێمە تەنها بەدامەزراندن بایكۆت دەشكێنین". هەروەها عەلی رەئووف باسی لەوەشكرد، لەهەفتەی ئاییندە بڕیارە دوایین كۆبوونەوە لەنێوان هەرسێ‌ نوێنەرانی وانەبێژان لەسەرتاسەری كوردستان ئەنجامبدرێت، ئەگەر لەو كۆبوونەوەیە بڕیاری كۆتایی كەدامەزراندنیانە دەرنەچێت  ئەوا لەبەردەم بینای حكومەتی هەرێم لەهەولێر خێوەت هەڵدەدەن، وتیشی:" لەوێش دەبین تا چارەنووسی وانەبێژان یەكلایی دەكرێتەوە ، داواش لەهەموو پەروەردەكانی هەرێمی كوردستان دەكەین كە هەر پەروەردەیەك خێوەتی تایبەت بەخۆی هەبێت ، هەموو لایەك دڵنیا دەكەینەوە كە ئێمە بەهیچ شێوەیەك دەستبەرداری مافی خۆمان نابین". هاوكات، كاروخ عەبدوڵا، نوێنەری مامۆستایانی پارێزگای سلێمانی و كەركوك لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی، ئاماژەی بەوەكرد كە " رۆژانە مامۆستایانی وانەبێژ تووشی سوكایەتی و هەڕەشە دەبن، لەچەند رۆژی رابردوو لەیەكێك لەخوێندنگاكانی سلێمانی بەڕێوەبەرێك شەقێكی لەمامۆستایەكی ژن داوە كە هاوكات ئەو مامۆستایە دایكیشە، تەنها لەسەر ئەوەی كە مامۆستاكە وتوویەتی بۆچی جیاوازی لەنێوان مامۆستای وانەبێژ و مامۆستای دامەزراو دەكەی ، لەسەر ئەم كەیسە قسە لەگەڵ بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی و وەزیری پەروەردە دەكەم ئەگەر هیچ هەڵوێستیان نەبێت كەیسەكەی دەدەم بەدەزگا راگەیاندنەكان ". كاروخ عەبدوڵڵا پێشیوابوو كە بایكۆتكردنی هۆڵەكانی خوێندن ، سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەرانی خوێندنگاكان" هەڕەشە لەمامۆستایانی وانەبێژ دەكەن"، بەڵام خۆشبەختانە هەڕەشەكانیان هیچ كاریگەری لەسەر مامۆستایانی وانەبێژ نەكردووە. نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژی سلێمانی و كەركوك دەشڵێت كە لەكۆبوونەوەی هەرسێ‌ لایەنی حكومەت پێشنیاركراوە بۆ هەر وانەبێژێكی بڕوانامەی دبلوم مانگانە 300 بۆ 350 هەزار خەرج بكرێت ، بۆ بەكالۆریۆس 400 بۆ 450 دینار خەرجبكرێت، بەڵام تا ئێستا هیچ بڕیارێكی فەرمی بۆ دەرنەچووە. دژوار شەماڵ، ناوی وانەبێژێكە لەسنوری پارێزگای دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: " بەرپرسانی پەروەردە لەسنوری پارێزگای دهۆك هەڕەشەی فەسڵكردن لەدەوام لەئێمە دەكەن ، بۆیە ئێمە ناتوانین بایكۆتی دەوام بكەین یان بەشداربین لەخۆپیشاندان، بەدواداچوونی ورد لەسەر مامۆستایانی وانەبێژ دەكەن ئەگەر نیازی خوپێشاندانیان هەبێت یان بایكۆتی دەوام بكەن رێگا نادەن كەمافی خۆمانە دامانبمەزرێنن". "داواكاری خۆمان ئاراستەی نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ كردووە ، ئەوان لەگەڵ بەرپرسانی پەروەردە كۆدەبنەوە ، هیوادارین ئەمە دواینجار بێت و حكومەتی هەرێم  چارەسەرێكی ریشەیی و لەبەرژەوەندی وانەبێژان بڕیار بدات تا ئێمەش لەم سەرئێشەیە رزگاربین"، دژوار شەماڵ وای وت. مەهدی خەلیل ، بەڕێوەبەری پەروەردەی بەردەڕەش بە( هاوڵاتی )ی وت " ئێمە هەزار و 650 مامۆستای وانەبێژمان هەیە، پەروەردەی ئاكرێش زیاتر لە 2 هەزار وانەبێژی هەیە ، پشكی شێری وانەبێژان سنوری پارێزگای دهۆك دكەونە سنوری پەروەردەی بەردەڕەش و ئاكرێ‌ ، لەچەند رۆژی رابوردوو كۆمەڵێك مامۆستای وانەبێژ بایكۆتی دەوامیان كردبوو ، ئێمە هەڕەشەو فشارمان لەهیچ وانەبێژێك نەكردوە، تەنها لەڕێگای ئەنجومەنی باوكان و موختارەكان وتوومانە حەزدەكەین ئەو مامۆستایانە بگەڕێنەوە سەر دەوامی خۆیان ، ئەگەر هەر نەگەڕێنەوە ئێمە ئەوكات ناچاردەبین وانەبێژێكی تر بێنین، ناكرێت خوێندكاران بەبێ‌ مامۆستابن ". مەهدی خەلیل وتیشی: " هەموو پەروەردەكانی سنوری پارێزگای دهۆك سێ‌ بژاردەیان داوەتە بەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەی پارێزگای دهۆك كەئەوانیش ، یەكەم ئەگەر لەتوانای حكومەتدا بێت وانەبێژان بكرێن بەهەمیشەیی، دووەم كرێی وانەبێژیان زیاد بكرێت ، سێ‌یەم مانگانە بڕە پارەیەكیان بۆ دابین بكرێت بەشێوەی مەقتوعە، ئەو سێ‌ بژاردەیە ئاراستەی وەزیری پەروەردە كراون، وەزیری پەروەردەش لەگەڵ وەزیری دارایی و ئەنجومەنی وەزیران تاووتوێی ئەو بژاردانە دەكەن ". "تائێستا هیچ بڕیارێكی فەرمی بۆ وانەبێژان دەرنەچووە ، بەڵام هەموو دەزگا پەیوەندیدارەكان لەسەر خەتن تا ئەم كێشەیە چارەسەربكرێت ، ئێمە لەپێش هەموو كەسێك حەزدەكەین كێشەی وانەبێژان چارەسەربكرێت چونكە لەبەرژەوەندی هەموو لایەكدایە". رۆژی 17ی تشرینی یەكەم  وەزارەتی  دارایی و ئابوری راگەیەندراوێكیان لەسەر چارەسەركردنی مامۆستایانی وانەبێژ  بڵاوكردەوە، تێدا هاتووە بەمەبەستی چارەسەركردنی كێشەی مامۆستایانی وانەبێژ لەگەڵ هەریەك لەوەزیری پەروەردە و سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران كۆبووە، هەرسێ‌ لەسەر ئەوە رێككەوتن ، كێشەی مامۆستایانی وانەبێژ چارەسەری كۆتایی بۆ بدۆزنەوە، سووربوون لەسەر ئەوەی كێشەكە بەمیكانیزمێكی نوێ چارەسەربكرێت "

عەمار عەزیز زەید موحەمەد فارس، كەهاوكات ئاغای گوندێكە، لە 2010 تائێستا 103 پارچەزەوی بەبێ‌ بەرامبەر لەسەر ئەو گەنجانەی تازە هاوسەرگیریان كردووە دابەشكردووە. گوندی دۆلیجان دوو هەزارو 250 كەس نیشتەجێن كە 410 خێزان دەكات كە سەر بەقەزای بەردەڕەشە لەسنوری پارێزگای دهۆك، ئاغای گوندەكە بۆ هەموو ئەوانەی ژیانی نوێی هاوسەرگیری ئەنجامدەدەن 250 مەتر زەویان بەبێ بەرانبەر بۆ دابین دەكات. سەلمان موحەمەد چافشین ، موختاری گوندی دولێجانە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « زەید موحەمەد فارس ، ئاغای گوندی دولێجان زۆر هاوكاری نیشتەجێ‌بووانی گوندی دولێجان دەكات، هەر گەنجێك هاوسەرگیری بكات یان خێزانێك لەماڵدا شوێنەكەیان بەرتەسك بێت، ئەوا شێخ زەید پارچەزەویەكی 250 مەتری بێ‌ بەرامبەریان پێدەدات». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد لەساڵی 2010 تائێستا (103) پارچەزەوی بێ‌ بەرامبەر بەسەر ئەو گەنجانەدا دابەشكردووە. «هەر گەنجێكی گوندەكە داوا لەشێخ زەید بكات بەبێ‌ دوودڵی پارچەزەویەكی پێ‌دەدات، شانازی بەو كارەی شێخ زەید دەكەین، ئێستا كێشەی سەرەكی لەبەردەم گەنجان بەتایبەت ئەوانەی تازە هاوسەرگیری دەكەن نەبوونی پارچەزەویەكە یان خانووە، بەڵام سوپاس بۆ خوا ئەم كێشەیە لەگوندەكەماندا نیە»، سەلمان موحەمەد جاڤشین وادەڵێت. شڤان سادق، خەڵكی گۆندی دولێجانەو یەكێك لەو گەنجانەی كە پارچەزەویەكی بێ‌ بەرامبەر وەرگرتووە بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد كە لەساڵی 2018 ژیانی هاوسەرگیریی پێكهێناوەو خانووی باوكی زۆر گەورە نیەو شوێنی هەموویان نەدەبووەوە، وتیشی:»دوای ماوەیەك حەزمكرد خانووەیەكی سەربەخۆ بۆ خۆم دروست بكەم، داوام لەشێخ زەید كرد تا پارچەزەویەكم پێبدات، بەخۆشحاڵییەوە پارچەیەزەویەكی 250 مەتری بەبێ‌ بەرامبەر پێداوم ، لێرەوە زۆر سوپاسی ئەو دەكەین كە هاوكاری من و دەیان گەنجی تری كردووە ، هیوادارین نموونەیان زۆر بێت «. شڤان سادق ئەوەشی خستەروو كە «ئەگەرئەو پارچە زەویە وەرم نەگرتایە دەبوو بە پارە بیكرم  یان گوندم بەجێبهێشتایە ئەوەش بۆ من زۆر قوڕس دەبوو، چونكە دایك و باوكم و تەواوی خزم و كەس وكارم لەناو گوندا دەژین ، دۆخی دارایی منیش رێگای نەدەدا بچم لە شارێك یان هەر شوێنێك پارچە زەویەك بە پارە بكڕم». زەید موحەمەد فارس، ئاغای گوندی دولێجان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «مێژووی دابەشكردنی پارچەزەوی بۆ سەر خەڵكی گوندەكە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی باب و باپیرانم، ئێمەش هەمان رێبازی ئەومان گرتووەتەبەر، ئەمە ئەركی خۆمانەو تا لەژیاندا بین دابەشكردنی پارچەزەوی بێ‌ بەرامبەر بۆ خەڵكی گوند بەردەوام دەبێت، پێكهێنانی هاوسەرگیری لەمكاتەدا بۆ گەنجان قوڕسە، بۆیە ئێمە دەمانەوێت ئەو بارە قورسە لسەر ملی ئەوان كەمێك سووك بكەین تابتوانین بەئاسانی و بێ‌ كێشە ژیانی هاوسەری پێكبێنن». «هەر گەنجێك لەگوندی دولێجان بەتایبەت ئەوانەی تازە هاوسەرگیرییان پێكهێناوە داوا لەمن بكات پارچەزەویەكی پێ‌بدەم ئەوا بێ‌ دوودڵی پێی دەدەم ، بۆ من دڵخۆشكردنی ژن و پیاوێك لەهەموو ماڵی دونیا بەقیمەتترە ، زەید موحەمەد فارس وا دەڵێت

سازدانی: هیوا كازم بۆ گفتوگۆكردن سەبارەت بەپێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق و بەهێزبوونی پێگەی كورد لەپەرلەماندا كەخاوەنی 63 كورسیە سەركردایەتی كورد چۆن مامەڵە بكات، ئەنوەر حسێن بازگر، نووسەرو رۆژنامەنووس لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هاوڵاتی: بەشێكی زۆر لەچاودێرانی سیاسی باس لەوەدەكەن، لەبەردەم پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق، ئاستەنگی زۆر دروست دەبێت، تێڕوانینی ئێوە لەو بارەیەوە چییە؟ ئەنوەر حسێن بازگر: لەڕاستیدا، دوو رەهەندی هەیە، یەكێكیان، رەهەندی یاساییە، ئەویش لەیاسای هەمواركراوی ساڵی (2020)ی، یاسای ژمارە (9)، ماددی (45)دا هاتووە، ئەو هێزەی كەزۆرترین كورسی بەدەستدەهێنێت، دەتوانێت حكومەت پێكبهێنێت، ئەم یاسایەش لەقازانجی رەوتی سەدرە، بەڵام سەبارەت بەلایەنەكانی تر، كە لەئێستادا بەشێكیش لەهێزە توندڕەوەكان پاشەكشەیان كردووە، ئەوان دەڵێن ئەو یاسایەی لەلایەن دادگای فیدڕاڵی عێراقەوە، لەساڵی (2014) و (2018) كاری پێكراوە و بەركارە، بەپێی ئەو یاسایە ئەو فراكسیۆنەی لەناو پەرلەمانی عێراق زۆرترین كورسی كۆبكاتەوە دەتوانێت حكومەت پێكبهێنێت، نەك لەدەرەوەی پەرلەمان چەند كورسی بەدەستهێناوە. ئەم بۆچوونەی ئەو لایەنانە مەبەستیان خۆیانە بۆ ئەوەی كەڕەوتی سەدری لێدەربكەن، بۆچوونی سێیەمیش هەیە، بەپێی یاسای نوێی ساڵی (2020) كە جێبەجێكردنی مسۆگەرە، موقتەدا سەدر دەتوانێت حكومەت پێكبهێنێت، چونكە زۆربەی كورسییەكانی بەدەستهێناوە، هەروەها رەوتی سەدریش رایگەیاندووە، كەئێستا خەریكی هاوپەیمانێتییەكن، لەگەڵ هەندێك هێزی كوردی، تەقەدومونی حەلبوسی، هەندێك هێزی تر. هەروەها لەرووی رەهەندە سیاسییەكەی ئەوەیە، لەدوای ئەوەی ئەنجامی سەرەتایی هەڵبژاردنەكان بڵاوبووەوە، هەم هێزە شیعییەكان كە زۆرینەی دەسەڵاتداری عێراق و پەرلەمانیان بەدەستەوە بوو، بۆ نموونە ئیئتلافی فەتحی ئێستا، كە لەهێزەكانی دەوڵەتی ئێستای رەوتی فەتح و حیكمەو عەبادی پێكهاتوە، لەڕابردوودا (89) كورسییان بەیەكەوە هەبووە، ئێستا كورسییەكانیان دابەزیوە بۆ نزیكەی (35) كورسی، تووشی شۆك بوون، هەروەها رۆیتەرز رایگەیاندووە، هێزە سیاسییەكانی شیعەكانی دۆستی ئێران پاشەكشەیان كردووە، بەپێچەوانەوە پێی وایە هاوپەیمانەكانی توركیا، سعودیە، ئیمارات و ئەمەریكا، سەركەوتنی زۆریان بەدەستهێناوە، هەر لەبەر ئەوەیە، ئیسماعیل قائانی، جێنشینی قاسم سولەیمانی، گەیشتۆتە عێراق. هەڵبژاردنی (2021)، ئاڵوگۆڕی گەورەی بەسەر پارسەنگ، هێزو كورسی هێزە سیاسییەكاندا هێناوە، شیعەی ئێرانی پەراوێز خستووە، عەلاوی لەگۆڕەپانەكە نەماوە، میلیشیاكان دۆڕاون، بۆیە لەگەڵ ئەم ئاڵوگۆڕە پەرلەمانی و سیاسییە، رەنگە عێراق بەرگەی ئەمە نەگرێت و تووشی ململانێی توند ببێتەوە. هاوڵاتی: پێتانوایە ئەمریكا لەلایەك و توركیاو وڵاتانی عەرەبی دەستتێوەردان بكەن لەدۆخی عێراقدا تا یەكلاكردنەوەی پێكهێنانی حكومەتی عێراق؟ ئەنوەر حسێن بازگر: ئەمریكا، توركیا، ئیمارات و سعودیە هەموویان خەریكی دەستتێوەردانن لەئەنجامی هەڵبژاردنەكان، لەڕووی دیوە سیاسییەكەی بڕیار دەدرێت كێ حكومەتی داهاتوی عێراق پێكدەهێنێت و سەرۆك وەزیران دیاری بكات. هەروەها شیعەكانی، رەوتی حیكمە و عەبادی بەیەكەوە، حەشدی شەعبی و هادی عامری، كورسییەكانیان دابەزیوە، ئەوان رایانگەیاندووە، رەنگە باشترین، كاندیدیان كازمی بێت، لەبەرئەوەی بێ كێشەیەو كەسایەتییەكی سەربەخۆییە، ئەمەش بۆ ئەوەیە كە ئەو هەلە لەژێر دەستی موقتەدا سەدر دەربهێنن، لەهەمانكاتدا زۆربەی چاودێرانیش پێیان وایە كەموقتەدا سەدر، رەنگە كاندیدەكەی مستەفا كازمی بێت لەداهاتوودا. هاوڵاتی: ئەگەر موقەتەدا سەدر دووبارە كازمی كاندید بكاتەوە بۆ سەرۆك وەزیران، بەچ مەرجێك دەبێت، هەر بەو جۆرەی كەئێستا هەیە؟ ئەنوەر حسێن بازگر: دیوێكی ئاسایی دووبارە كاندیدكردنەوەی مستەفا كازمی بۆ سەرۆك وەزیران، ئەوەیە كە كازمی سەركەوتنی بەدەستهێناوە لەماوەی كابینەی رابردووی خۆیدا، بۆ نموونە رایگەیاندووە، كە زیاتر لە (12) ملیار دۆلاری خستۆتە سەر بودجەی خەوێنراوی عێراق، لەهەمانكاتدا رۆڵی هەبووە لەچاكسازی عێراق، پاشەكشەی ملیشیاكان و حەشدی شەعبی، لەگۆڕەپانی سیاسی عێراق. هەروەها ئەو پێشكەوتنەی رەوتی سەدرو بەشێكی تر لەهێزە سیاسییەكانی عێراق بەدەستیانهێناوە دەورو نەخشەی كازمییە لەگەڵ سەرۆك كۆمارو حەلبوسی، كە سێ پێكهاتەی سەرەكی عێراقن، هەروەها ئەم سێ سەرۆكایەتییە جەختیان لەسەر ئەوە كردۆتەوە كەهەڵبژاردنەكان تەزویری تێدا نەكرێت، ئەمەش بەو مانایە نییە، كە ناكرێت، بەڵام رێگری زۆری لێكراوە، بۆیە ئەو بۆچوونەی رەوتی سەدرو مستەفا كازمی لەوەدا یەكدەگرێتەوە، كە نایانەوێت لەعێراق ملیشیا هەبێت، مەبەستیشیان ملیشیاكانی حەشدی شەعبیە. هەروەها دەڵێن؛ نابێت دەخالەتی دەرەكی هەبێت، هەربۆیە رەنگە كازمی كاندیدێكی باش بێت، كە بەشێكی زۆر لەهێزە سیاسییە عێراقییەكان قبوڵیانە، لەوەش گرنگتر وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاش پشتگیری دەكات، توركیاو وڵاتانی كەنداویش، بەو هۆكارەی كازمی كێشەی بۆ ئێران دروست نەكردووە لەعێراقدا، بەڵام لەهەمانكاتیشدا دەیەوێت عێراق بەرەو هاوپەیمانێتی نوێی وڵاتانی عەرەبی ببات، هەروەكو بینیشمان لەماوەی رابردووشدا ماكرۆنی سەرۆكی فەڕەنسا سەردانی عێراقی كرد، پشتیوانی لەكازمی كرد، هەموو ئەو پشتیوانیانە رەنگە شانسێكی باش بێت بۆ كازمی، بەڵام بێ ركابەریش نییە. هاوڵاتی: دەكرێت متمانەی زۆر بەموقتەدا سەدر بكرێت كە فراكسیۆنەكەی خاوەنی 73 كورسییە؟ ئەنوەر حسێن بازگر: موقتەدا سەدر خودی خۆی و هێزەكەشی، هێزێكە مانۆرسازی گەورە دەكات، بەردەوام ئاڵوگۆڕی سەیری بەسەردا دێت، رەنگە زۆر متمانەكردن پێی كارێكی قورس بێت، وەكو ئەوەی بینیمان لەهەڵبژاردنەكاندا، پاشەكشەی كردو دووبارە گەڕایەوە. عێراق جگە لەوەی كەحكومەت رەنگە درەنگ پێكبێت، لەبەردەم مەترسی و هەڕەشەدایە، بۆ نموونە لەبارەی ئەو هێزە سیاسییە توندڕەوە شیعییانەی پاشەكشەیان كردووەو كورسییاكانیان دابەزیوە، هەڕەشەی ئەوە دەكەن لەئەنجامی هەڵبژاردنەكان رازی نابن، بەڵام واقیعییەت ئەوەیە، هێشتا عێراق لەژێر كاریگەریی و هەیمەنەی وڵاتانی ناوچەكەدایە، دەتوانین بڵێین ئەمجارە عێراق لەململانێی ئێرانی - ئەمەریكی گۆڕاوە، بۆ ململانێی ئێرانی - عەرەبی و توركی. هاوڵاتی: بەشێكی زۆری لایەنە شیعەكان كەدەنگەكانیان زۆر كەمی كردووە، دەڵێن بە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان رازی نابین، ئەمە ئاستەنگی گەورە دەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق؟ ئەنوەر حسێن بازگر: بەداخەوە ئەو هێزو لایەنانەی لەدوای رووخانی حكومەتی بەعسەوە، بەهۆی ئەوەی زۆرینەی عێراق پێكدەهێنن، دەسەڵاتی عێراقییان بەدەستەوەیە، وەكو بینیمان فەساد، گەندەڵی، زۆری میلیشیا، بەرتەسكردنەوەی ئازادییەكان و كوشتنی خۆپیشاندەرانی، لێكەوتەوە، لەلایەكی ترەوە راستە رەوتی سەدر زۆرینەی دەنگەكانی بەدەستهێناوە، بەڵام هێزەكانی (ئیمتیداد و تشرینەكان)، كە لەخۆپشاندەرانن زیاتر لە (40) كورسییان بەدەستهێناوە، هەموو ئەمانە شیعەشن، لەهەمان كاتدا لەهەڵسوكەوت، دەسەڵات و بەڕێوەبردنی حكومەت لەلایەن هێزە شیعییەكانەوە لەماوەی حكومڕانی عەبادی، مالیكی و عادل عبدولمەهدی ناڕازی بوون و نیگەرانن، چونكە جگە لەوەی عێراقییان بەرەو هەڵدێر بردووە نەیانتوانیوە چاكسازی بكەن، داخوازییەكانی خەڵكی عێراق دابین بكەن، جگە لەپشێوی و ئاژاوە نانەوە، پێشیان وایە زیاتر دەخالەتی وڵاتان بەقازانجی شیعەكان هاتۆتە پێش. هەروەكو وتم: هێزە سیاسییە شیعە توندڕەوەكانی كەكورسییەكانیان دابەزیوە، بەتایبەتی گروپەكانی حەشدی شەعبی، كەتایبی حزبولڵا، عەسایبی ئەهلی حەق، رایانگەیاندوە، بەهەر نرخێك بێت ئەوان ئەنجامی هەڵبژاردنەكان قبوڵناكەن، ئەمەش بەمانای هەڕەشەكردن دێت، دوو ئەگەری هەیە، یەكێیان نانەوەی شەڕو پشێویی و نائارامییە، یەكێكیشیان كەئەگەری لاوازە هەڵوەشاندنەوەی پرۆسەی هەڵبژاردنە، بۆ سەرلەنوێ كردنەوەی، چونكە ئەوان دەڵێن؛ گوایە توركیا و ئیمارات دەستكاری دەنگەكانیان كردووە، ئەمەش قسەیەكی سەیرە كە شیعەكان دەیكەن، بەو هەموو تواناو دەسەڵاتەی لەساڵی (2003) دەیكەن لەعێراقدا، بەردەوام تۆمەتبارن بەوەی كە خەریكی ساختەكاری بوون و رێزیان لە پرسی دیموكراسی نەگرتووە، بەڵام ئێستا ئەوان باسی ساختەكاری دەكەن، جگە لەوەش كە چەند دژی كوردو سوننەكان بوون، لەلایەكی ترەوە ئێستا دەبینن كە هەم كورد كورسییەكانی زیادی كردووە، هەم سوننەكانیش بۆ یەكەم جارە لەدوای رووخانی بەعسەوە بە یەكگرتویی و بەو دەنگە زۆرەوە دێنەوە گۆڕەپانی سیاسی، هەربۆیە ئەو گۆڕانكارییانە جێگای قبوڵكردنی ئەو هێزە سیاسییە شیعە توندڕەوانە نین. هاوڵاتی لایەنە كوردییەكان، 63 كورسییان بەدەستهێناوە، ئەمەش ژمارەیەكی كەم نییە، كورد دەتوانن چی بكات، لەسەر پرسی ماددەی (140)ی دەستور، چارەسەری ئەو كێشانەی كە كورد هەیەتی لەگەڵ بەغداد؟ ئەنوەر حسێن بازگر: یەكەم جارە كورد بەو شێوەیە ژمارەی كورسییەكانی زیاد بكاتەوە، لە دوای یەكەمین هەڵبژاردن لە (2005)، كە لەلایەن ئەنجومەنی حوكم بەڕێوە برا، ئەو كاتە (75) كورسی هەبوو، هەروەها هێزە سیاسییە كوردستانییەكانیش دەبێت ئەوە بزانن، دەرئەنجامی ململانێی ناوخۆیی و دەسەڵات گرتنەدەست شیعەكانی ئاوا پەرتەوازە كرد، كەخۆشیان لەو بارودۆخە نیگەرانن، هەربۆیە كوردیش دەبێت وەكو تەجروبەیەك ئەو بارودۆخەی شیعەكان، ببینێت، لانیكەم وتارێكی یەكگرتوویان هەبێت، بەرانبەر بەو بارودۆخەی كە لەعێراقدا دێتە پێش، بەتایبەت بەرانبەر ئەوەی لەكەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان لەگەڵ كورد دەكرێت، لەلایەكی ترەوە كە راستە نفوز و هەیمەنەی (ی.ن.ك)، لەو ناوچانە زۆرن، بەڵام ئەو بارودۆخە تەنها روو لە (ی.ن.ك) نییە، بەڵكو روو لەپارتی دیموكراتی كوردستان، بزوتنەوەی گۆڕان و هێزە ئیسلامییەكانیشە، چونكە فاكتەرەكە فاكتەرێكی ئیتنیكی و مەزهەبییە. بەو مانایەی كورد لەگەڵ سوننەو شیعەكان، پەیوەندی هەیە، بۆ نموونە لەگەڵ سوننەكان سنورو خاكێكی زۆری جێناكۆكیان هەیە، كە سوننەكان بۆ خۆشیان بارودۆخییان خراپە، هەروەها دەسەڵاتداریشمان لەگەڵ زۆرینەی شیعەكان هەیە، بۆیە شیعەكان پێیان وایە دوو پێكهاتە لەعێراقدا هەیە، كەكورد و عەرەبن. هەروەها لە بابەتی ریفراندۆم و (16)ی ئۆكتۆبەر بینیمان چی بەرانبەر بەكورد كرا، بۆیە پێویستە هێزە كوردییەكان یەكگرتوو بن، چونكە ئەو بۆچوونە شۆڤێنییەی عەرەبی و هێزە سیاسییانە نەگۆڕاوە. گرنگتر لەهەموو ئەوانە، ئەو لێكنزیكبوونەوەو هاوپەیمانێتییەی پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان، دەتوانێت دەورو نەخشی زۆری هەبێت، بەرەو یەكگوتاری كوردی، هیوادارم هێزە سیاسییە كوردستانییەكان لەم هاوپەیمانێتییە، بەپێی خواست و داواكانیان لەبەرانبەر شیعەكان یەكبگرن. بەدەستهێنانی ئەو (63) كورسییە دەتوانێت دەورو نەخشی زۆری هەبێت، لەبەدیهێنانی خواستەكانی خەڵكی كوردستان، جێبەجێكردنی ماددەی (140)، لەچارەسەركردنی ئەو فشارە ئابوری و سیاسییانەی لەسەر كوردە، هەروەها ئەو پاشەكشەیەی كە هێزە سیاسییە شیعەكان كردویانە، بەتایبەت كەڕادیكاڵ و توندڕەو بوون، بەرانبەر بەكورد و تەنانەت سوننە و شیعەكانیش، هەموو ئەو هۆكارانە، هەلومەرجێكی نوێی بۆ عێراق هێناوەتە پێش كە پێموایە، كورد دەتوانێت، دەورو نەخشی جددی تری تێدا ببینێت. هاوڵاتی: پێتانوایە رۆڵی كوردو لایەنە سیاسییەكانی لەپێكهێنانی حكومەتی عێراقدا، چۆن دەبێت؟ ئەنوەر حسێن بازگر: بەو هێزو قورساییەی كە كورد لەعێراقدا هەیەتی، هەروەها كشانەوەی بەشێكی زۆری هێزە شیعییەكانی ئێران، دەتوانێت ئەجێندای هەبێت، خاڵی گرنگیش ئەوەیە كە سەرۆك كۆمار بەدەست كوردەوەیە، بەتایبەتی لەبارەی (ی.ن.ك) كە مافی خۆیەتی، سەرۆكی پەرلەمانیش، ئەوەش وەكو رۆتینیاتی پێكهێنانی حكومەت. بەڵام هۆكاری تری گرنگیش بۆ نموونە مافی ماددی، بودجە و میزانییە، بابەتی نەوت، هەموو ئەمانە بەشێكی زۆری كێشەی ئەم چەند ساڵەن، رەنگە بەكاندیدكردنەوەی كازمی كورد بتوانێت ئیدارەی باشتر لەگەڵ حكومەتی داهاتووی عێراق بكات، ئەو كێشانە چارەسەربكرێت، هیواداریشم وا بچێتە پێش، لەهەمانكاتیشدا ئێران، توركیاو ئەمریكا رازین بەوەی كە كورد دەورو نەخشی هەبێت. لەلایەكی ترەوە بۆچوونێكی وەهمی لەناو هێزە سیاسییە شیعەو سونییەكاندا هەیە، پێیان خۆشە هەمیشە كورد لەگەڵیان بێت، بۆ ئەوەی كە كورد داوای دەوڵەتی كوردی و جیابوونەوە نەكات، بەڵام لەهەر حاڵەتێكدا كورد دەتوانێت پێداگری لەسەر بەشێكی زۆری مافەكانی بكات

هاوڵاتی قایمقامی سلێمانی رایگه‌یاند :" بەڕەچاوگرتنی یاساکە رێگری تەواو لە ھەموو جۆرە زیادەڕۆییەک دەکەن و چاوپۆشی لە ھیچ کەس و لایەنێک ناکرێت و یاساکە وەک خۆی بەسەر ھەمواندا جێبەجێدەکەن". ئەمڕۆ چوارشەممە 20 تشرینی یەکەمی 2021، لە دیوانی قایمقامیەت ئاوات محەمەد، قایمقامی سلێمانی لەگەڵ بەڕێوەبەری ناحیەکانی بازیان و بەکرەجۆ و تانجەرۆ و لیژنەی یاسایی قایمقامیەتی سلێمانی کۆبوەوە و رێکارەکانی چارەسەرکردنی کێشەی زیادەڕۆیی لە سنووری قایمقامیەتی سلێمانی گفتوگۆی لە بارەوەکرا. به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی قایمقامیه‌ت، ئاوات محه‌مه‌د قایمقامی سلێمانی رایگه‌یاند: "بەپێی یاسای ژمارە سێی ھەموارکراوی ساڵی 2019 پەرلەمانی کوردستان کە تایبەتە بە مامەڵەکردن لەگەڵ کێشەی زیادەڕۆیی، قایمقامیەتی سلێمانی بە ھەماھەنگی شارەوانی سلێمانی و لایەنە پەیوەندیدارەکان دەست بەکاردەبن بۆ جێبەجێکردنی یاساکەو بەشێوەیەکی یاسای و بەپشت بەستن بە یاساکە ھەنگاو بۆ چارەسەرکردنی کێشەی زیادەڕۆیی دەنێن". ئاوات محەمەد، وتیشی: "بەڕەچاوگرتنی یاساکە رێگری تەواو لە ھەموو جۆرە زیادەڕۆییەک دەکەن و چاوپۆشی لە ھیچ کەس و لایەنێک ناکرێت و یاساکە وەک خۆی بەسەر ھەمواندا جێبەجێدەکەن". بەپێی یاساکە ئەو خانووە نیشتەجێبوانەی بەر لە 31-12-2020، بەشێوەی زیادەڕۆیی دروست کراون بەبڕێک پارە تاپۆدەکرێن و دەکرێت بەناویانەوە، ھەر خانوویەک لە دوای ئەو رێکەوتە دروست کرابێت نایاساییە و قەرەبووش نایانگرێتەوە و لەمەودواش رێگری لەھەموو جۆرە زیادەڕۆییەک دەکرێت.

   هاوڵاتی شۆفێرانی شارۆچکەى کەلار و چەمچەماڵ لە دژی گرانبوونی نرخى بەنزین گردبوونەتەوە و ڕێگا سەرەکییەکانیان داخستووە. ئەمڕۆ چوارشەممە 20ی تشرینی یەکەمی 2021، بەشێكى زۆر لە شۆفێرانی سنوورى شارۆچکەى چەمچەماڵ لە دژی گرانبوونی نرخى سوتەمەنى و بەتایبەت بەنزین لە بانى مەقان گردبوونەوە و ڕێگاى سەرەکى کەرکوک و سلێمانیان داخستووە. هەروەها، شۆفێرانى شارۆچکەى کەلاری ناوەندی ئیدارەی گەرمیان لە گەڕەکی بەردەسوورى دەروازەى شارۆچکەکە گردبوونەتەوە و ڕێگاى سەرەکى شارۆچکەکە و سلێمانیان داخستووە. خۆپیشاندەران داوا دەکەن، نرخی بەنزین کەمبکرێتەوە، کە نرخەکەی لە ئێستادا بارگرانییەکی زۆری بۆ دروست کردوون. دوێنێش بەشێك لە شۆفێرانی شارۆچکەى دەربەندیخانى سەر بە پارێزگاى سلێمانى لە دژی گرانبوونی نرخى سوتەمەنى و بۆ هەمان مەبەستیش لە چەند ڕۆژى ڕابردوودا بەهۆى بەرزبونەوەى نرخى بەنزین شۆفێرانى هێڵەكانی پاسی ناو شار لەبەردەم قائیمقامیەتى سلێمانى گردبوونەوە.  لە ماوەى دوو ڕۆژى رابردووەوە نرخی جۆرەکانى بەنزین بەشێوەیەکى بەرچاو بەرزبوەتەوە بە جۆرێک لیترێک بەنزینی سۆپەر بۆ هەزار و ١٥٠ دینار، لیترێک بەنزینى موحەسەن بۆ هەزار و ٥٠ دینار و لیترێک بەنزینى نۆرماڵ بۆ ٩٠٠ دینار بەرز بووەتەوە و ئەوەش ناڕەزایەتى هاوڵاتیان و شۆفێرانى لێکەوتووەتەوە.

سازدانی: هاوڵاتی نووسەرو رۆژنامەنوسێك داوا لەسەركردایەتی كورد دەكات هیچ رێككەوتنێك لەگەڵ مالكی یان سەدر نەكەن لەئێستادا تا لەناو ماڵی شیعەدا كاندیدی سەرۆك وەزیران یەكلادەكرێتەوەو دەشڵێت:» پارتی كاندیدی هەیە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمارو لەگەڵ یەكێتی ئەو پۆستە یەكلاییدەكەنەوە». ئاسۆ قادر، ناسراو بەئاسۆ حاجی، نووسەرو رۆژنامەنوس لەم چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی دەڵێت:»ئەوە حەق نییە بكرێتە گرفتێكی گەورە ئەوە پشكی كوردەو پشكی بەتەنها لایەنێكی دیاری كراو نییە، راستە یەكێتی ئەوەی بەركەوت لەكاتی هەبوونی جەنابی مام جەلالدا بووە، مام جەلال خۆزگە ئێستاش لە ژیاندا بوایە بێگومان هەتا ئەو پۆستە هی مام جەلال بوو، مەرج نییە دوای مام جەلال پۆستی سەرۆك كۆمار هی یەكێتی بێت". ناوبراو وتیشی:" پارتی بێگومان كاندیدی بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق هەیە، بەڵام پرۆژەو پێشنیاری دیكەو ئۆپشنی بۆ یەكێتی دەبێت لەنێوان سەرۆك كۆمارو ئەو ئۆپشنەدا یەكێتی ئازاد دەكات كامەیان هەڵدەبژێرێت". لەبارەی كاندیدی پارتیەوە جەختی لەوەكردەوە:" ئەوەی كاك نێچیرڤان بارزانی راست نییەو نە دەچێتە بەغداو نە دەبێتە سەرۆك كۆمار، چونكە ئەو سەرۆكی هەرێمی كوردستانە، بە كاك نێچیرڤانیشەوە ئەو كەسانەی ناوت هێنان شایەنی ئەو پۆستەن، ئەوانە هەموو تێكۆشەرن و هەموو تەمەنیان لەخەباتكردندا بووەو جێگەی رێزن، ئەسڵەن سەرۆك كۆماری وڵاتێكی فاشلی وەك عێراق بەرانبەر بەگەورەیی ئەو تێكۆشەرانە زۆر جیاوازە". ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:" كاك فوئاد حوسێن جاری پێشوو ركابەری بەرهەم ساڵح بوو ئەگەر قاسم سولەیمانی نەبوایە سەرۆك كۆمار دەبوو، هەموو ئەوانی دیكەش راستن و كە شتێك لە میدیا باس كراوە راستە بەڕێژەیی بەڵام بە موتڵەقی نا".