.jpeg)
هاوڵاتى هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) رایدەگەیەنێت تورکیا شەش هەزار چەکداری تیرۆریستی لەناوچە جیاوازەکانی ئیدلیبەوە هێناوەتە رۆژئاوای کوردستان ئەوەش بۆ پاکتاوکردنی کورد. ئەوەش دوای راگەیاندنی ئاگربەستی ئیدلیب. مستەفا بالی بەرپرسی راگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات وتی «هەر هێرشێکی نوێی تورکیا بۆسەر رۆژئاڤا هێرش نیە بۆسەر هێزەکانی سوریای دیموکرات، بەڵکو هێرشێکە بۆسەر کورد بەئامانجی پاکتاوکردنی». هەروەها وتی «تورکیا کەڵک لەهەموو هەڵمەتێک وەردەگرێت بۆ داگیرکاریی زیاترو دابەشکردنی سوریا شتێکی نوێ نییە، بۆیە ئێستاش شەش هەزار چەکداری تیرۆریستی لەناوچە جیاوازەکانەوە هێناوەتە باکوری سووریا». سەرۆکی روسیا ڤلادمیر پوتین و هاوتا تورکییەکەی، رەجەب تەیب ئەردۆغان پێنجشەممە گەیشتنە رێکەوتنێک، دوای چەند کاتژمێرێک لە گفتوگۆکردن لەمۆسکۆ بۆئەوەی شەڕ لەئیدلیب رابگیرێت پارێزگای ئیدلیب له‌باکوری خۆرئاوای سوریا بەیانیی هەینی (6ی ئازار)ی بە ئارامی دەستپێکرد، ئاسمانی شارەکە بۆ یەکەمین جار لەماوەی چەند مانگدا بێ فڕۆکەن، لە دوای ئاگربەستەکەی نێوان روسیا و تورکیا. بەڵام ئەم ئارامییە پێدەچێت گرژی تر بەدوای خۆیدا بهێنێت و تورکیا هێزە بریکارەکانی لەئیدلیبەوە بگوازێتەوە بۆ رۆژئاڤای کوردستان. تورکیا پێشتر رێکەوتنێکی ئاگربەستی لەگەڵ ئەمریکا واژۆکرد کەپەلامارەکانی رۆژئاڤا بوەستێنێ و نەچێتە قوڵایی زیاتر لە (٣٠) کیلۆمەترەوە. مستەفا بالی وتی «دوو شت نابێت لەبیر بکرێت ئەوەش دوو گرێبەستی ئاگربەستە یەکیان لەنێوان ئەمریکاو تورکیا، ئەوی دیکەش لەنێوان روسیا و تورکیا، بەڵام تورکیا پابەندی هیچ لەو گرێبەستانە نەبووە. وتیشی «ئەو پێشێلکارییەی تورکیاش لەکاتێکدایە کەئێمە بەندەکانی هەردوو رێککەوتنەکەمان جێبەجێ کردو هەم هێزەکانمان لەسەر سنووری تورکیا کشانەوەو هەم بۆ پاراستنی خەڵک دوو شاری سەرێ کانی و گرێ سپی-مان چۆڵ کرد». بەرپرسی راگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات وتیشی «ئێستا هێزەکانی ئێمە لەخاڵەکانی سەر سنووردا نین و هێزەکانی حکومەتی ناوەندی سنوورەکان دەپارێزن، هەر هێرشێکی نوێی تورکیا بۆسەر ناوچەی کوردستانی سوریا هێرش بۆسەر هێزەکانی سوریای دیموکرات نییە، بەڵکو هێرشێکە بۆسەر کورد بەئامانجی پاکتاوکردن». هێمنییەکی بێوێنه له‌ئیدلیبی سوریادا دوای رێکه‌وتنێکی ئاگربەست هه‌رێمی ئیدلیب له‌باکوری خۆرئاوای سوریا بەیانیی هەینی (6ی ئازار)ی بەئارامی دەستپێکرد، ئاسمانی شارەکە بۆ یەکەمین جار لەماوەی چەند مانگدا بێ فڕۆکەن، لەدوای ئاگربەستەکەی نێوان روسیا و تورکیا. رێکخراوی روانگەی سوری بۆ مافه‌کانی مرۆڤ و پەیامنێرێکی ئاژانسی فرانس پرێس لەپارێزگای ئیدلیب رایانگەیاند رێکەوتننامەکە، کە لەنیوەشەودا چووە بواری جێبەجێکردنەوە، پێدەچوو ره‌چاوبکرێت. سەرۆکی رێکخراوەکە، رامی عەبدولڕەحمان «نەبوونی هیچ ئامادەییەکی فڕۆکەکانی رژێم و روسیا لەئاسمانی ئیدلیب» پشتڕاستکردەوە. ناوبراو وتی شەڕو پێکدادانێک لەپێش بەرەبەیاندا بووەهۆی کوشتنی شەش چەکداری رژێم و نۆ ئەندامی پارتی تورکستانی ئیسلامی، گروپێکی تووندڕەو کە زۆرینەیان ئوغورن، بەڵام بەشێوەیەکی گشتی پێدەچوو شه‌ڕکه‌ران تێبینی ئاگربەستەکە بکه‌ن. سەرۆکی روسیا ڤلادمیر پوتین و هاوتا تورکییەکەی، رەجەب تەیب ئەردۆغان پێنجشەممە گەیشتنە رێکەوتنێک، دوای چەند کاتژمێرێک لەگفتوگۆکردن لەمۆسکۆ. رێکەوتنەکە دەبێتەهۆی دروستکردنی رێڕەوێکی ئەمنی لەسەر شاڕێگەی سەرەکیی M4 لەباکوری سوریا، ئەو شوێنەی هێزەکانی تورکیاو روسیا دواتر دەورییەی هاوبەشێ لێ ئەنجامدەدەن.
عومەر فەتاح پەرلەمان تۆمەتبار دەکرێت بەوەی کەپێشتر هیچ هەنگاوێکی نەناوە بۆ رێگریکردن لەڤایرۆسی کۆرۆنا ناسراو بەکۆڤید ١٩، ئێستاش زۆرینەیان واژۆی نووسراوێک ناکەن بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوە ، ئەوەش وەکو رێکارێکی خۆپاراستن لەڤایرۆسەکە. مونا قەهوەچی سکرتیری پەرلەمان دەڵێت پەرلەمانتاران ئامادەنین واژۆ بکەن بۆ دانیشتنێک لەسەر کۆرۆنا ، بەڵام پەرلەمانتاران دەڵێن پێیان وتوون کۆبوونەوە سنووردار بکەن و دەبوو پێش بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە کۆبوونەوە بکرایە. نزیکه‌ى مانگێک له‌مه‌وبه‌ر ژماره‌یه‌ک په‌رله‌مانتار یاداشتێکیان داوه‌ته سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانى کوردستان، بۆ ئه‌وه‌ى کۆبونه‌وه‌یه‌کى نائاسایی رێکبخات له‌سه‌ر نه‌خۆشى کۆرۆناو ئاماده‌کاریه‌کانى حکومه‌ت بۆ چۆنیه‌تى رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى، به‌ڵام کۆبوونه‌وه‌که تائێستا رێکنه‌خراوه. سکرتێرى په‌رله‌مانیش هۆکاره‌که‌ى بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێنته‌وه یاداشته‌که واژۆى پێویستى له‌سه‌ر نه‌کراوه‌و داواکراوه‌ته‌وه که‌ژماره‌ى واژۆکان زیاتربکرێت، په‌رله‌مانتارێکیش ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات هه‌وڵه‌که‌ی ئه‌وان بۆ کۆبوونه‌وه له‌لایه‌ن دوو فراکسیۆنى تره‌وه له‌باربراوه بۆ ئه‌وه‌ى بیکه‌ن به‌ده‌ستکه‌وتى خۆیان. رۆژان محه‌مه‌د ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له‌فراکسیۆنى یه‌کێتى نیشتیمانى، یه‌کێک له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ى واژۆى له‌سه‌ر یاداشته‌که کردووه، ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات پێش ئاشکراکردنى حاڵه‌ته‌کان له‌کۆمارى ئیسلامى ئێران، ئه‌وان وه‌ک ژماره‌یه‌ک په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنه جیاوازه‌کان به‌تایبه‌تى یه‌کێتى و کۆمه‌ڵى ئیسلامى و گۆڕان و نه‌وه‌ى نوێ، یاداشتێکیان به‌رزکردۆته‌وه بۆ په‌رله‌مان. ئه‌و په‌رله‌مانتاره به هاوڵاتى وت «داوامانکرد به‌ئاماده‌بوونى لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کانى حکومه‌ت به‌تایبه‌تى وه‌زیرى ته‌ندروستى کۆبوونه‌وه‌یه‌کى نائاسایی رێکبخرێت، بۆ چۆنیه‌تى رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌و ئاماده‌کاریه‌کى نه‌خۆشى کۆرۆنا، به‌ڵام له‌لایه‌ن چه‌ند ئه‌ندامێک له‌دوو فراکسیۆنى جیاوازو سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مانه‌وه هه‌وڵه‌که‌مان له‌باربرا». رۆژان محه‌مه‌د ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان وتیان باخه‌ڵک نه‌ترسێت و کۆبوونه‌وه‌ى داخراوى له‌سه‌رنه‌کرێت، ئێمه خۆمان وه‌زیرى ته‌ندروستى بانگهێشتى لیژنه‌کان ده‌که‌ین. وتیشى «سه‌ره‌تاى ئه‌و هه‌فته‌یەى که‌حاڵه‌ته‌کانى سلێمانى راگه‌یه‌ندرا وه‌زیرى ته‌ندروستى هاتبووه لای لیژنه‌کانى په‌رله‌مان، ئیجرائاته‌کان دره‌نگ که‌وت». سه‌باره‌ت به‌وه‌ى په‌رله‌مانى کوردستان هیچ به‌رنامه‌یه‌کى هه‌یه که‌کۆبوونه‌وه له‌سه‌ر کۆرۆنا ئه‌نجامبدات، مونا قه‌هوه‌چى، سکرتێرى په‌رله‌مانى کوردستان، له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد پێش چه‌ند رۆژێک سه‌رۆکایه‌تى یاداشتێکیان پێگه‌یشتووه بۆ داواى کۆبوونه‌وه له‌سه‌ر ئاماده‌کارى و گفتوگۆ له‌سه‌ر نه‌خۆشى کۆرۆنا، به‌ڵام به‌هۆى ئه‌وه‌ى ته‌نها چه‌ند که‌سێکى که‌م واژۆیان کردبوو داواکه ره‌تکراوه‌ته‌وه. به‌پێى په‌یڕه‌وى ناوخۆى په‌رله‌مان ده‌بێت له (10) ئه‌ندام که‌متر نه‌بێت که‌واژۆیان کردبێت، بۆیه ئێمه داوامانکرد که‌ژماره‌ى واژۆکان زیادبکرێت، ئه‌وکات سه‌رۆکایه‌تیش به‌پێى پێویستى و گرنگى ده‌یخاته به‌رنامه‌ى کاره‌وه. رۆژان محه‌مه‌د ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان، له‌باره‌ى که‌مى واژۆکانه‌وه ده‌ڵێت «نه‌خێر که‌منه‌بوو، ئێمه له‌سه‌ر قسه‌ى سه‌رۆکایه‌تى ته‌نها چه‌ند ئه‌ندامێک واژۆکانمان ته‌واونه‌کرد، ئه‌گینا په‌رله‌مانتارى زۆر هه‌بوو که‌واژۆ له‌سه‌ر یاداشته‌که بکات، به‌ڵام ئێستا لایه‌نى ته‌ندروستى داواى کردووه قه‌ره‌باڵغى نه‌کرێت، بۆیه ئیمزاى ترى ناخەینه‌سه‌ر، به‌داخه‌وه تاحاڵه‌ته‌کان له‌ناو هه‌رێم تۆمار نه‌کرا ئیجراتى پێویست نه‌کرا له‌په‌رله‌مان». مونا قه‌هوه‌چى له‌به‌شێکى دیکه‌ى قسه‌کانیدا، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد به‌پێى رێنمایی و بڕیاره‌کانى حکومه‌ت و ته‌ندروستى کۆبوونه‌وەکان سنوردارکراون و پێناچێت هیچ دانیشتنێکى فراوانى په‌رله‌مان بکرێت. وتیشى «هه‌رچه‌نده تائێستا هیچ بڕیارێک نیه بۆ دواخستنى کۆبوونه‌وه یان به‌رده‌وامىدان به‌دانیشتنه ئاساییه‌کان، ئه‌گه‌ر شتێکى گرنگ هه‌بێت و لیژنه په‌یوه‌ندیداره‌کان راپۆرتى کۆتاییان له‌سه‌ر پرۆژه یاساکان ته‌واوبکرێت، ئه‌وا سه‌رۆکایه‌تى بڕیارى پێویستیان له‌باره‌وه ده‌دات». لوقمان ئه‌حمه‌د ئه‌ندامى لیژنه‌ی کاروباری ته‌ندروستی و ژینگه و مافی به‌کاربه‌رى په‌رله‌مانى کوردستان و ئه‌ندام له‌فراکسیۆنى یه‌کێتى، ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات به‌رده‌وام لیژنه‌که‌یان به‌دواداچوون و چاودێریى دۆخه‌که ده‌کات، بۆیه سه‌رۆکایه‌تى و لیژنه‌که‌شیان به‌زه‌روریان نه‌زانیوه که‌دانیشتنى تایبه‌ت له‌سه‌ر کۆرۆنا به‌ڕێوه‌بچێت. ناوبراو به هاوڵاتى وت «ئێمه دانیشتنێکى دوورودرێژمان له‌گه‌ڵ وه‌زیرى ته‌ندروستى و ستافه‌که‌ى ئه‌نجامدا بۆ چۆنیه‌تى ئاماده‌کارى و چاره‌سه‌رى کێشه‌و گرفته‌کان، جگه له‌وانه‌ش له‌گه‌ڵ حکومه‌ت و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کانى وه‌ک فرۆکه‌خانه‌کان و ده‌روازه‌کان و پارێزگاره‌کان و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه گشتییه‌کان له‌سه‌ر خه‌تین و ته‌ندروستى به‌ئه‌رکى خۆى هه‌ستاوه‌و حکومه‌تیش له‌گه‌ڵ توانا سنورداره‌کان هه‌نگاوى باشى ناوه«. ئه‌ندامه‌که‌ى لیژنه‌ی کاروباری ته‌ندروستی، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد، به‌هۆى زیادبوونى حاڵه‌ته‌کان له‌وڵاتانى دراوسێ و له‌ناو هه‌رێمیش له‌سه‌ر بڕیارى حکومه‌ت کۆبوونه‌وه‌کان به‌وانه‌ى په‌رله‌مانیشه‌وه سنوردارکراون، ئه‌و وتیشى «سه‌رۆکایه‌تیش ئاگاداره لیژنه‌کانى په‌یوه‌ندیدار به‌م دۆخه به‌ووردى چاودێریى ده‌که‌ین، بۆیه تائێستا به‌پێویست نه‌زانراوه کۆبوونه‌وه‌ى فراوان بکرێت، ئه‌گه‌ر خوانه‌خواسته دۆخه‌که ئاڵۆزبوو بۆچى نا، ده‌کرێت بڕیاره‌که بگۆڕدرێ و کۆبوونه‌وه‌ى فراوانى له‌سه‌ر ده‌که‌ین». وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم تائێستا بوونى دە حاڵه‌تى راگه‌یاندووه که‌هه‌ڵگرى ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێن و رۆژی چوارشه‌ممه 4ى ئه‌م مانگه‌ش یه‌که‌م هاوڵاتى که‌مامۆستایه‌کى ئایینى دانیشتووى شارى سلێمانى بوو به‌هۆى کۆرۆناوه گیانی له‌ده‌ستدا. رۆژی هه‌ینی رابردووش وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێم له راگه‌یێندراوێکیدا ئاشکرایکرد که‌ئافره‌تێکی ته‌مه‌ن (33) ساڵى دووگیان دانیشتووی شارى هه‌ولێره تووشی ڤایرۆسى کۆرۆنا بووه.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم پێشمه‌رگه‌یه‌کى دێرینى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى له‌باره‌ى یادى راپه‌ڕینه‌وه ده‌ڵێت «کاک نه‌وشیروانمان بینى و له‌سه‌ر راپه‌ڕین هه‌ندێ گفتوگۆمان کرد، ئێمه پێمانوت که‌هێزه‌کانمان ئاماده‌ن و ده‌مانه‌وێ هه‌ماهه‌نگیى له‌نێوانماندا هه‌بێت، کاک نه‌وشیروان خۆشحاڵى زۆرى ده‌ربڕى و هه‌تا پێیوتین له‌هه‌ر قۆڵێکه‌وه پێتانخۆشه هێرش بکه‌ن و ئێمه پێشوازى له‌و هه‌وڵه‌ى ئێوه ده‌که‌ین». عه‌بدولستار مه‌جید، پێشمه‌رگه‌ى دێرینى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى که‌ئێستا سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى ئیسلامییه له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى وتى»ژیانى به‌رپرسه‌کان و بنه‌ماڵه‌کانیان له‌وپه‌ڕى ره‌فاهیه‌تدان و خه‌ڵکیش ده‌بێ ده‌ستى له‌سه‌ر دڵى بێت تا مانگ بێت و موچه‌که‌ى وه‌ربگرێت». هه‌روه‌ها ده‌شڵێت»ئه‌وه‌ى به‌رهه‌مى راپه‌ڕینى بۆخۆى برد سه‌رانى شۆڕش و سه‌رکرده‌ى حزبه‌کانن، ده‌بوو ئێستا ژیان و گوزه‌رانى خه‌ڵک هاوشێوه‌ى وڵاتانى که‌نداو بوایه. کاک نه‌وشیروان رۆڵى سه‌ره‌کى له‌و پلانداڕشتنه‌ى راپه‌ڕیندا هه‌بوو، من بیرمه ئێواره‌یه‌ک من و مامۆستا حه‌سه‌ن بابه‌کر وه‌ک وه‌فدى بزوتنه‌وه چووینه لاى یه‌کێتى نیشتمانیى له‌دۆڵى قاسمه‌ڕه‌ش، ..... له‌سه‌ر راپه‌ڕین هه‌ندێ گفتوگۆمان کرد، ئێمه پێمانوت که‌هێزه‌کانمان ئاماده‌ن و ده‌مانه‌وێ هه‌ماهه‌نگیى له‌نێوانماندا هه‌بێت، کاک نه‌وشیروان خۆشحاڵى زۆرى ده‌ربڕى و هه‌تا پێیوتین له‌هه‌ر قۆڵێکه‌وه پێتانخۆشه هێرش بکه‌ن و ئێمه پێشوازى له‌و هه‌وڵه‌ى ئێوه ده‌که‌ین هاوڵاتى: ئه‌ندازیارى راپه‌ڕین کێ بوو؟ چۆن توانرا له‌ماوه‌ى چه‌ند رۆژێکدا راپه‌ڕین و سلێمانى و ناوچه‌کانى تر یه‌کلابکرێته‌وه تێیدا؟ عه‌بدولستار مه‌جید: له‌ڕاستیدا سته‌م و سه‌رکوتکارى و چه‌وساندنه‌وه‌ى خه‌ڵک له‌لایه‌ن به‌عسییه‌کانه‌وه گه‌یشتبووه لوتکه‌و توڕه‌یى و رقى خه‌ڵکیش به‌هه‌مان شێوه. ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ى به‌عس وه‌ک دوومه‌ڵێکى لێهاتبوو که‌کاتى ته‌قاندنى هاتبوو، نه پێشمه‌رگه به‌بێ پشتیوانى خه‌ڵک ده‌یتوانى بێته ناوشارو به‌عس رابماڵێ، نه خه‌ڵکیش ده‌یتوانى به‌بێ پشتیوانییه‌کى عه‌سکه‌رى توڕه‌ییه‌که‌ى بکاته راپه‌ڕینى سه‌رتاسه‌رى، به‌ڵام ده‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێین هه‌موو راپه‌ڕینێک ئه‌گه‌ر به‌رنامه بۆداڕێژراو نه‌بێ، هه‌رزوو شکستده‌هێنێ و سه‌رکوتده‌کرێ. ئه‌وه‌نده‌ى ئێمه وه‌ک فه‌رمانده سه‌ربازییه‌کانى بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامیى پێشوو ئاگادارى رووداو و ورده‌کارییه‌کان بین، یه‌کێتى نیشتمانیى کوردستان و له‌سه‌روو هه‌مووشیانه‌وه کاک نه‌وشیروان رۆڵى سه‌ره‌کى له‌و پلانداڕشتنه‌ى راپه‌ڕیندا هه‌بوو، من بیرمه ئێواره‌یه‌ک من و مامۆستا حه‌سه‌ن بابه‌کر وه‌ک وه‌فدى بزوتنه‌وه چووینه لاى یه‌کێتى نیشتمانیى له‌دۆڵى قاسمه‌ڕه‌ش، له‌نزیک گوندى سونێ له‌وێ کاک نه‌وشیروانمان بینى و له‌سه‌ر راپه‌ڕین هه‌ندێ گفتوگۆمان کرد، ئێمه پێمانوت که‌هێزه‌کانمان ئاماده‌ن و ده‌مانه‌وێ هه‌ماهه‌نگیى له‌نێوانماندا هه‌بێت، کاک نه‌وشیروان خۆشحاڵى زۆرى ده‌ربڕى و هه‌تا پێیوتین له‌هه‌ر قۆڵێکه‌وه پێتانخۆشه هێرش بکه‌ن و ئێمه پێشوازى له‌و هه‌وڵه‌ى ئێوه ده‌که‌ین. ئامانجى راپه‌ڕین شتى تر بوو ئه‌وه‌ى ئێستا هه‌یه شتى دیکه‌یه، خه‌ڵک کاراکته‌رو قوربانیده‌رى سه‌ره‌کى راپه‌ڕین بوو، ئه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌که‌ى راپه‌ڕینى بۆخۆى برد سه‌رانى شۆڕش و سه‌رکرده‌ى حزبه‌کانن. ده‌بوو ئێستا ژیان و گوزه‌رانى خه‌ڵک هاوشێوه‌ى وڵاتانى که‌نداو بوایه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ژیانى به‌رپرسه‌کان و بنه‌ماڵه‌کانیان له‌وپه‌ڕى ره‌فاهیه‌تدان و خه‌ڵکیش ده‌بێ ده‌ستى له‌سه‌ر دڵى بێت تا مانگ بێت و موچه‌که‌ى وه‌ربگرێت هاوڵاتى: پاش 29 ساڵ ئایا گه‌یشتن به‌و ئامانجه‌ى راپه‌ڕینى له‌پێناودا کرا؟ عه‌بدولستار مه‌جید: به‌داخه‌وه نه‌خێر پێى نه‌گه‌یشتین، ئامانجى راپه‌ڕین شتى تر بوو ئه‌وه‌ى ئێستا هه‌یه شتى دیکه‌یه، خه‌ڵک کاراکته‌رو قوربانیده‌رى سه‌ره‌کى راپه‌ڕین بوو، ئه‌وه‌ى به‌رهه‌مه‌که‌ى راپه‌ڕینى بۆخۆى برد سه‌رانى شۆڕش و سه‌رکرده‌ى حزبه‌کانن. ده‌بوو ئێستا ژیان و گوزه‌رانى خه‌ڵک هاوشێوه‌ى وڵاتانى که‌نداو بوایه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ژیانى به‌رپرسه‌کان و بنه‌ماڵه‌کانیان له‌وپه‌ڕى ره‌فاهیه‌تدان و خه‌ڵکیش ده‌بێ ده‌ستى له‌سه‌ر دڵى بێت تا مانگ بێت و موچه‌که‌ى وه‌ربگرێت. ئه‌و هێزانه‌ى له‌شاخ هه‌بوون، راپه‌ڕین نه‌یتوانى له‌چوارچێوه‌ى یه‌ک سوپاى نیشتمانییدا رێکیان بخات و له‌برى حزب، حکومه‌ت و دامه‌زراوه‌ى ده‌وڵه‌تیمان هه‌بوایه، ئێستا دواى (٢٩) ساڵ له‌ڕاپه‌ڕین، تازه گوێبیستى هێزى فڵان حزب و له‌ناو حزبدا لیواى فڵان به‌رپرس و فیسار سه‌رکرده هه‌یه، دواى دوو ده‌یه له‌ڕاپه‌ڕین ئه‌وه‌شى به‌عس له‌ده‌زگا و کارگه‌و دامه‌زراوه به‌جێیهێشتبوو، سه‌رانى شۆڕش هه‌موویان وێرانکردو له‌جێگه‌یدا ده‌زگا و دامه‌زراوه‌ى حزبیى و شه‌خسییان دروستکرد. گه‌نجێک هیچ مافێکى پێنه‌درێت و دواى (١٦) ساڵ خوێندن ناچار به‌گرتنه‌به‌رى رێى مان و نه‌مانى ئه‌وروپا بگرێت و له‌وڵاتى خۆى رابکات، باسى راپه‌ڕینى چى بۆ بکرێت؟! ده‌سه‌ڵاتدارانى کورد ده‌یانتوانى کارێک بکه‌ن خه‌ڵک ئینتیماى بۆ وڵاتى خۆى هه‌بێت، به‌ڵام ئه‌وان به‌گه‌نده‌ڵى و سته‌م و دابه‌شکردنى کۆمه‌ڵگه کارێکیان کردووه، ئینتیماى خه‌ڵکیان له‌ناوبرد هاوڵاتى: گه‌نجێکى ته‌مه‌ن 28 ساڵ و خوار ئه‌و ته‌مه‌نه نازانن راپه‌ڕینیش چییه؟ چۆن ده‌کرێت وشیار بکرێنه‌وه له‌وبارەیه‌وه؟ عه‌بدولستار مه‌جید: گه‌نجى ئێستا ناهه‌قى نیه ئه‌گه‌ر ئاگاى له‌ڕابردوو نه‌بێت و نه‌شیه‌وێت ئاگاى لێبێت. گه‌نجێک بچوکترین خه‌ون و خولیاى خۆى له‌م هه‌رێمه بچوکه‌دا نه‌بینێته‌وه، گه‌نجێک هیچ مافێکى پێنه‌درێت و دواى (١٦) ساڵ خوێندن ناچار به‌گرتنه‌به‌رى رێى مان و نه‌مانى ئه‌وروپا بگرێت و له‌وڵاتى خۆى رابکات، باسى راپه‌ڕینى چى بۆ بکرێت؟! ده‌سه‌ڵاتدارانى کورد ده‌یانتوانى کارێک بکه‌ن خه‌ڵک ئینتیماى بۆ وڵاتى خۆى هه‌بێت، به‌ڵام ئه‌وان به‌گه‌نده‌ڵى و سته‌م و دابه‌شکردنى کۆمه‌ڵگه کارێکیان کردووه، ئینتیماى خه‌ڵکیان له‌ناوبرد. سه‌رانى شۆڕش ئێستا هه‌ریه‌که‌یان بارته‌قاى سه‌د ساڵ سه‌روه‌ت و سامانیان کۆکردۆته‌وه. ئه‌وه خۆیانن که‌دان به‌وه‌دا ده‌نێن ژێرزه‌مینه‌کانیان پڕکردووه له‌دۆلارى دزراو هاوڵاتى: خه‌ڵک له‌ئێستادا نائومێدو بێزاره، ئایا ئه‌وانه‌ى له‌شاخ بوون ئێستا خه‌ریکى خزمه‌تى خه‌ڵکن یان خۆده‌وڵه‌مه‌ندکردن؟ عه‌بدولستار مه‌جید: جا خۆ هه‌موو که‌س وه‌ڵامى ئه‌و پرسیاره له‌ئه‌رزى واقیعدا ده‌بینێت. تۆ سه‌یرکه ئه‌م ده‌سه‌ڵاتدارانه چ که‌تنێکیان له‌کۆمه‌ڵگه‌دا ناوه‌ته‌وه، ئه‌وه هیچ خۆیان له‌ته‌له‌فزیۆنه‌وه نه‌بێت خه‌ڵک نایان بینێت، مناڵه‌کانیشیان قوتابخانه‌و زانکۆى تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌یه. سه‌رانى شۆڕش ئێستا هه‌ریه‌که‌یان بارته‌قاى سه‌د ساڵ سه‌روه‌ت و سامانیان کۆکردۆته‌وه. ئه‌وه خۆیانن که‌دان به‌وه‌دا ده‌نێن ژێرزه‌مینه‌کانیان پڕکردووه له‌دۆلارى دزراو. ئه‌م کابینه‌یه نه‌یتوانیوه یه‌ک هه‌نگاو به‌ئاراسته‌ى چاکسازیدا بنێت، نه‌یتوانیوه یه‌ک به‌ڵێن له‌وانه‌ى له‌سه‌ره‌تادا به‌خه‌ڵکیاندا جێبه‌جێى بکه‌ن. پێشتر نه‌وت ناشه‌فاف بوو ئێستا ناشه‌فافتره، پێشتر روبعه موچه هه‌بوو ئێستاش ئه‌گه‌ر یه‌ک مانگ به‌غدا پاره نه‌نێرێت ئه‌و روبعه موچه‌یه‌شى پێنادرێت، پێشتر گه‌نده‌ڵیه‌کى زۆر هه‌بوو، ئێستا ره‌گى داکوتاوه، پێشتر په‌رله‌مان نوزه‌یه‌کى تیابوو، ئێستا بۆته پاشکۆو سێبه‌رى حزب و حکومه‌ت و وه‌ک نه‌بوو وایه هاوڵاتى: ئایا کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌توانێت داواکارییه سه‌ره‌تاییه‌کانى خه‌ڵک جێبه‌جێ بکات؟ عه‌بدولستار مه‌جید: کابینه‌ى نۆیه‌میش هاوشێوه‌ى ئه‌وانه‌ى پێش خۆیه‌تى و ره‌نگه خراپتریش. ئه‌وه‌ى گۆڕاوه ته‌نها ده‌موچاوه‌کانن، ئه‌م کابینه‌یه نه‌یتوانیوه یه‌ک هه‌نگاو به‌ئاراسته‌ى چاکسازیدا بنێت، نه‌یتوانیوه یه‌ک به‌ڵێن له‌وانه‌ى له‌سه‌ره‌تادا به‌خه‌ڵکیاندا جێبه‌جێى بکه‌ن. پێشتر نه‌وت ناشه‌فاف بوو ئێستا ناشه‌فافتره، پێشتر روبعه موچه هه‌بوو ئێستاش ئه‌گه‌ر یه‌ک مانگ به‌غدا پاره نه‌نێرێت ئه‌و روبعه موچه‌یه‌شى پێنادرێت، پێشتر گه‌نده‌ڵیه‌کى زۆر هه‌بوو، ئێستا ره‌گى داکوتاوه، پێشتر په‌رله‌مان نوزه‌یه‌کى تیابوو، ئێستا بۆته پاشکۆو سێبه‌رى حزب و حکومه‌ت و وه‌ک نه‌بوو وایه. مانگى رابردوو پاره‌که که‌مێک دواکه‌وت دابه‌شکردنى موچه گه‌یشته (٤٣) رۆژ و زیاتریش. ئه‌ى تۆ رۆژى (٥٠٠) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت بفرۆشیت، داهاتى ناوخۆت گه‌یشتبێته زیاتر له (٣٠٠) ملیار دینار، ئه‌مریکاش موچه‌ى پێشمه‌رگه‌ت بۆ بدات به‌و حاڵه‌شه‌وه به‌بێ پاره‌که‌ى به‌غدا نه‌توانى موچه‌ى خه‌ڵک بده‌ی، ئیتر حکومه‌تى چى؟! هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر به‌راوردى کابینه‌ى هه‌شته‌م و نۆیه‌م بکه‌ین ته‌نها له‌ته‌مه‌نى هه‌شت مانگدا، کامیان ئه‌دایان باشتر بوو؟ عه‌بدولستار مه‌جید: کابینه‌ى هه‌شت رووبه‌ڕووى کۆمه‌ڵێک ته‌حه‌دیات و کێشه‌ى گه‌وره بووه‌وه که شه‌ڕى داعش قورسترینیان بوو جگه له‌دابه‌زینى نرخى نه‌وت و ...هتد . ئه‌گه‌ر هه‌ندێ سه‌ختى گوزه‌ران هه‌بووبێ ره‌نگه هه‌ندێ پاساویش هه‌بووبێت، ئێستا ئه‌و قه‌یران و کێشانه بوونیان نیه و دۆخه‌که‌ش وه‌ک خۆیه‌تى. چاوت له‌و پاره‌یه نه‌بێت که له‌به‌غداوه دێت و هه‌ندێ عه‌یب و عارى حکومه‌تى داپۆشیوه، مانگى رابردوو پاره‌که که‌مێک دواکه‌وت دابه‌شکردنى موچه گه‌یشته (٤٣) رۆژ و زیاتریش. ئه‌ى تۆ رۆژى (٥٠٠) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت بفرۆشیت، داهاتى ناوخۆت گه‌یشتبێته زیاتر له (٣٠٠) ملیار دینار، ئه‌مریکاش موچه‌ى پێشمه‌رگه‌ت بۆ بدات به‌و حاڵه‌شه‌وه به‌بێ پاره‌که‌ى به‌غدا نه‌توانى موچه‌ى خه‌ڵک بده‌ی، ئیتر حکومه‌تى چى؟! هاوڵاتى: به‌شێکى زۆر له‌سه‌رکرده‌کانى شاخ ئاماده‌نین ئێستا بێنه ناو خه‌ڵکه‌وه، پێتوایه هۆکاره‌که‌ى چییه؟ عه‌بدولستار مه‌جید: هى ئه‌وه‌یه که‌ئێستا جیهانى ئه‌وان و ماڵ و مناڵیان ئه‌و جیهانه نیه که‌خه‌ڵک تیاى ده‌ژى، ئه‌وان له‌دۆڵێک و خه‌ڵک له‌دۆڵێکى تر، من پێموایه به‌شێک له‌وانه ئه‌م وڵاته‌یان ته‌نها بۆ خۆده‌وڵه‌مه‌ندکردن و پڕکردنى گیرفانى خۆیان ده‌وێت، ئه‌گینا وڵات وێران بێت و خه‌ڵک هه‌مووى له‌ناوبچێت هیچ،باکیان پێی نیە، تا ئەم عەقڵیەتەش نەگۆڕێت، کە دڵنیام ناگۆڕێت، نابێ چاوەڕێی دنیایەکی باشتر بۆ خەڵک بکرێت .
عومەر فەتاح نەخۆشخانەی تایبەت بەکۆرۆنا لەسلێمانی لەسێ بەش پێکهاتوەو (65) قەرەوێڵەی هەیەو ئامێری تایبەت بەپشکنینی کۆرۆنای تێدایە، ماوەی (١٠) رۆژە شەوو رۆژ کاری تێدا دەکرێت و بەبەردەوامی (450) کرێکارو وەستا ئیشی تیادەکەن. نەخۆشخانەکە ناوی (ئاسا)یە کورتکراوەی ناوی ئەو سێ خێرخوازەیە کەئەرکی سەرەکی دروستکردنی پرۆژەکەیان لەئەستۆ گرتووە جگە لەو سێ کەسە ، ژمارەیەک خێرخوازی تر بەشێوازی جۆراوجۆر بەشدارییان تێداکردووە. سەرپەرشتیارانی پرۆژەکە لە 95%ی کارکردن لەبیناکەی تەواوکراوەو جگە لەهەندێک وردەکاری ئێستا تەنها دانانی ئامێرە پزیشکییەکانی ماوە کە لەژوورو هۆڵەکانی پێشوازی نەخۆشدا دابنرێت. بەوتەی بەڕێوەبەری گشتی دەزگای تەندروستی پێشمەرگەش بڕیارە ئەمڕۆ کاتژمێر چواری ئێوارە نەخۆشخانەکە بکرێتەوەو لە 15ی ئەم مانگەشەوە هەر نەخۆشێک کە گومانی لێبکرێت یان هەڵگری ڤایرۆسی کۆرۆنا بێت لەو نەخۆشخانەیە پێشوازی لێدەکرێت و دەخرێتە ژێر چاودێرییەوە. لەدوای بڵاوبوونەوەو ئاشکراکردنی خاڵەتی ڤایرۆسی کۆرۆنا لەکۆماری ئیسلامی ئێران، لەهەرێمی کوردستان ئامادەکاری و رێوشوێنی تەندروستی و ئەمنی توند گیرایەبەر بۆ خۆپارێزی و خۆبەدوورگرتن لەنەخۆشیەکە، لەو چواچێوەیەدا رۆژی پێنجشەممە 27ی مانگی دووی رابردوو دروستکردنی نەخۆشخانەیەکی تایبەت بەنەخۆشی کۆرۆنا لەلایەن چەند خێرخوازێک و بەسەرپەرشتی دەزگای تەندروستی سلێمانی چووە بواری جێبەجێکردنەوە. نەخۆشخانەکە لەگەڕەکی قڕگەو لەنزیک نەخۆشخانەی شۆڕشی سلێمانی، زەوی بۆ دروستکردنی نەخۆشخانەی تایبەت بەکۆرۆنا تەرخانکراو بەڕووبەری زەویەکە پێکهاتووە لەپێنج هەزار مەتر. حاجی سالار شاسوار تەمەن (58) ساڵ یەکێکە لەو خێرخوازانەی کەئەرکی دروستکردنی نەخۆشخانەکەی لەگەڵ چەند کەسێکی دیکە گرتووەتە ئەستۆی خۆی و رۆژانە نزیکەی (18) کاتژمێر لەسەر پرۆژەکەیەو بەووردی چاودێری بەڕێوەچوونی کارەکان دەکات، ئەو ئاماژەی بۆ ئەوەکرد لەسەرەتاوە بڕیاربوو نەخۆشخانەکە تەنها (30) تەختی بێت و لەماوەی (15) رۆژدا تەواوبکرێت، بەڵام دواتر رێژەکەی زیادکراوە بۆ (65) تەختی و ماوەکەشی کەمکراوەتەوە بۆ (11) رۆژ. حاجی سالار لەلێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى وتی «ئەم نەخۆشخانەیە لەسەر ئەرکی کۆمەڵێک سەرمایەداری شاری سلێمانی دروستدەکرێت، جگە لەو خێرخوازانەش رۆژانە خەڵکی زۆری وەک کرێکارو وەستا دێن بەخۆبەخشی کاردەکەن لەدیوارو کاری بۆیاخ و کارەکانی تر». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو خەڵکی دیکەش هەبووە چیمەنتۆو بلۆک و پێداویستی دیکەی هێناوەو داوای کردووە بەشداری لەو کارە خێرخوازیەدا بکات، وتیشی «ئێمە لەسەرەتاوە چاوەڕوانی ئەوەمان نەبوو خەڵکی ئەوەندە بەپەرۆشەوە بێن بەدەممانەوە هاوکارمان بن». بەگشتیی نەخۆشخانەکە لەسەر رووبەری دوو هەزار مەتر دروستکراوەو تەنها دوو هەزار مەتری کراوە بەبینا، ئەوەی کەدەمێنێتەوە بڕیارە پارکێکی ئۆتۆمبێل و باخچەیەکی تێدا دروستبکرێت و لەداهاتووشدا بەپێی پێویست بیناو ژووری دیکە لەسەر زەویەکە دروستدەکرێت. بینای نەخۆشخانەکە لەسێ بەش پێکهاتووە، بەشێکیان (18) ژوورەو بەشێکی دیکەیان (15) ژوورەو بەشێکی دیکەیان تایبەتە بەپزیشک و کارمەندان لەچوار ژووری (10 بە 16) مەتر پێکهاتووە. حاجی سالار سەرپەرشتیاری پرۆژەکە وتی «وەک لەسەرەتای پرۆژەکەوە بەڵێنماندابوو بەکەمترین ماوە تەواوی بکەین زۆر خۆشحاڵم ئەوە بەڵێنەکەی خۆمان بردەسەرو ئیتر نەخۆشخانەکە ئامادەیەو دەکەوێتە کار». حاجی سالار "بەدیاریکراوی نازانین چەندمان خەرجکردووە، ئێمە بۆ خودامان کردووە حەزیش ناکەین ئاشکرای بکەین" نزیکەی (11) رۆژە 24 کاتژمێر (450) کرێکارو وەستاو سەرپەرشتیار لەچەند شوێنێکی جیاوازەوە سەرقاڵی کارو ئیشن لەپرۆژەکەدا، سەبارەت بەو بودجەیەی کە لەو نەخۆشخانەیەدا خەرجکراوە. حاجی سالار وتی «بەدیاریکراوی نازانین چەندمان خەرجکردووە، ئێمە بۆ خودامان کردووە حەزیش ناکەین ئاشکرای بکەین، چونکە تەنها پارەکەی هی ئێمە نەبووە، خەڵکی خێرخوازی دیکەش بەشدارییان کردووە بەچیمەنتۆ یان بەئاسن و ئەلەمنیۆم و کاشی و بۆیاخ، بۆیە نازانین چەند سەرفکراوەو هەوڵمانداوە باشترین جۆری کوالێتی تێدا بەکاربهێنین». لەدوای تەواوبوونی کارەکانی بینا، بڕیارە ئامێرە پزیشکییەکان لەژوورەکاندا دابنرێت و دواتر چەند رۆژێک راهێنان بەکارمەندو پزیشکەکان دەکرێت و ئیدی نەخۆش وەردەگیرێت. شەماڵ جەبار یاوەر بەڕێوەبەری گشتی دەزگای تەندروستی پێشمەرگە، ئەوە دەخاتەڕوو کە پرۆژەکە لە 95%ی کاری بیناکە کۆتایی هاتووەو زۆربەی ئامێرەکانیش ئامادەن. شەماڵ جەبار لەلێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى وتی «لەدوای دەرکەوتنی نەخۆشیەکە لەنزیکی هەرێم و بەتایبەتی لەئێران بەزوویی پلانمان دانا بۆ دروستکردنی نەخۆشخانەکەو چۆنیەتی رووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسەکە، سەرەتا بڕیاربوو رووبەرەکە بچووک بێت و ژمارەی ژوورەکان کەم بێت، بەڵام دواتر رێژەو ژمارەکانمان زیادکردو ستافمان کرد بەدوو ئەوەندەو سێ ئەوەندەو شکور بۆ خوا ئێستا لەقۆناغی کۆتاییدایە، ئێمە وەک دەزگای تەندروستی پێشمەرگە هەموو کارەکانمان کردووە بەهاوکاری ئەو خێرخوازانە، جگە لەوانە لەهیچ لایەنێکەوە هاوکاریی نەکراوین». نەخۆشخانەکە ناوی (ئاسا)یە بۆ چاودێری وردو پارێزبەندی پزیشکی، ناوەکەش کورتکراوەی ناوی ئەو سێ خێرخوازەیە کەئەرکی دروستکردنی پرۆژەکەیان لەئەستۆ گرتووە. شەماڵ جەبار یاوەر ئاماژە بۆ ئەوەدەکات هەوڵیانداوە باشترین و نوێترین ئامێری پزیشکی بهێننە نەخۆشخانەکەو ئەو شووشانەی کە لەبەشەکانی بینا بەکارهاتووە ئەنتی بەکتریایە. وتیشی «هەر ژوورێک دوو تەختی تێدایەو ئامێرەکانیش گەیشتووەو لەدەرەوە هێنراوەو لەلایەن چەند بازرگان و سەرمایەدارێکەوە بەشێکی دابینکراوە، تەنانەت سیستمی ئۆکسجینی بیناکەش مەرکەزی دەبێت». بینای نەخۆشخانەکە کراوە بەسێ بەشەوە، بەشی چاودێریی سەرەتایی لە (18 ) ژوور پێکهاتووەو ئەو کەسانەی کەگومانیان لێدەکرێت لەو بەشە دەخەوێندرێن و نموونەیان لێوەردەگیرێت بۆ پشکنین، دوای پشکنین ئەگەر دەرکەوت هەرکەسێک هەڵگری ڤایرۆسەکە بێت دەبرێتە بەشی دووەمی نەخۆشخانەکە کەپێکهاتووە لە (15) ژوورو هەر ژوورەی دوو تەختی تێدایە، بەشی سێیەمیش تەرخانکراوە بۆ پزیشک و کارمەندان. شەماڵ جەبار یاوەر بەڕێوەبەری گشتی دەزگای تەندروستی پێشمەرگە، ئاماژەی بۆ ئەوەکرد هەر لەناو نەخۆشخانەکە پشکنین بۆ ڤایرۆسی کۆرۆنا دەکرێت و ئامێرەکەیان بۆ دابینکردووە. شەماڵ جەبار یاوەر بە هاوڵاتى وت « هەوڵمانداوە بیناکە زۆر بەباشی دروستبکەین، چونکە ئەگەر خوای کرد بەزوویی لەم ڤایرۆسە رزگارمان بوو بۆ بەشی چاودێریی ورد بەکاریدەهێنین، کە ئێرە دەبێتە گەورەترین یەکەی چاودێریی ورد لەسەر ئاستی عێراق نەک کوردستانیش». شەماڵ جەبار یاوەر جەختی لەسەر ئەوەکردەوە، بەپێی پلانەکانی ئەوان بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە بینای نەخۆشخانەکە بەشێوەیەکی فەرمی بکرێتەوە. وتیشی «ئێمە چەند رۆژو شەوێکە نەخەوتووین بۆ ئەوەی ئەم کارە تەواوبکەین، دەزگای تەندروستی توانیمان شاکارێکی دیکە تۆماربکەین و سەرکەوتنمان بەدەستهێنا، دوای کردنەوەی بیناکە ئێمە بۆ ماوەی چەند رۆژێک راهێنان دەکەین بەکارمەندو پزیشکەکان و دواتر لە 15ی ئەم مانگەوە هەر نەخۆشێک گومانی لێبکرێت یان هەڵگری ڤایرۆسەکە بێت لێرە دەمێنێتەوە، چونکە لەدەرەوەی قەرەباڵغی و کەناری شارە». ئەو بەرپرسەی تەندروستی هێمای بۆ ئەوەشکرد کە شتێکی «دڵخۆشکەرە» کەبەو ماوە کەمە توانیویانە سەنتەرێکی تایبەت بۆ رووبەڕووبوونەوەی نەخۆشیەکە لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی دروستبکەن. وتیشی «سەلماندمان ئێمەش توانامان هەیە وەکو کوردستان کەکاری باش و قورس بکەین، هەرچەندە وەک پێویست هیچ هاوکارییەک نەکراوین». سەبارەت بەدابینکردنی کارمەندو پزیشک، شەماڵ جەبار وتی «هەتا (100) کەسیش پێویست بکات لەکارمەندو پزیشک و شۆفێرو کارگوزارو هەر بەشێکی دیکە لەدەزگای تەندروستی پێشمەرگەوە ئەوەندەمان هەیە بتوانین بیانگوازینەوە بۆ ئێرەو سەرپەرشتی نەخۆشخانەکە بکەن». ناوبراو ئامۆژگاری هاووڵاتیان دەکات بۆ خۆپاراستن لەنەخۆشی کۆرۆنا، بەوەی کەخۆیان بەدووربگرن لەترس و دڵەراوکێ و تەنها گرنگی بدەن بەلایەنی پاکوخاوێنی. وتیشی «هەتا پێیان دەکرێ خۆیان بپارێزن بەمانەوەیان لەماڵەکانی خۆیان، هەوڵبدەن کەمترین چوونە دەرەوەیان هەبێت مەگەر بۆ کاری زۆر پێویست بێت، ئەگینا خۆیان بەدووربگرن لەقەرەباڵغی».
شاناز حه‌سه‌ن به‌رپرسانى ده‌روازه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان و کۆمارى ئیسلامى ئێران، رایده‌گه‌یه‌نن به‌هیچ جۆرێک هاتوچۆى بارزگانى له‌گه‌ڵ ئێران راناگیرێت و پێویست ناکات خه‌ڵک بترسێت. موختار حاجى عه‌لى، لێپرسراوى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌کانى مه‌رزى نێوده‌وڵه‌تى باشماخ له‌سنورى قه‌زاى پێنجوێن، ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات له‌ئێستادا له‌مه‌زرى باشماخه‌وه ته‌نها هاتنى گه‌شتیارانى ئێرانى راگیراوه، هاتوچۆى بازرگانى زۆر به‌ئاسایى وه‌ک پێشتر هه‌یه. ناوبراو له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى وتى «مه‌رزه‌کان هیچ کات داناخرێن، ته‌نیا ئه‌و که‌لوپه‌ل و خوارده‌مه‌نیانه‌ى که دێنه هه‌رێمه‌وه، له‌سه‌ر مه‌رزه‌کان ده‌گوازرێنه‌وه ناو بارهه‌ڵگرى عێراقى و شوفێره‌کانى خۆمان ده‌یانهێننه ناو هه‌رێمه‌وه، ئه‌وه‌ش وه‌ک رێکارێک بۆ بڵاونه‌بوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنا». له‌باره‌ى هاتنه‌وه‌ى گه‌شتیارانى هه‌رێمه‌وه، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد تا (15) ی مانگ ده‌توانن ئه‌وانه‌ى له‌ئێرانن بگه‌ڕێنه‌وه هه‌رێم و له‌دواى ئه‌و رێکه‌وته‌وه مه‌رزه‌کان به‌ڕووى گه‌شتیارانى هه‌رێمیشدا داده‌خرێن. ئه‌و به‌رپرسه‌ى مه‌رزى باشماخ باسى له‌وه‌کرد تاکو ئێستا له‌مه‌رزى باشماخه‌وه، هەزارو ( 892) که‌س هاتوونه‌تەوه هه‌رێمى کوردستان، وتیشى «له‌سه‌ره‌تاى سه‌رهه‌ڵدانى ڤایرۆسه‌که له‌ئێران رۆژانه به‌لێشاو خه‌ڵک ده‌هاتنه‌وه، به‌ڵام ئێستا زۆر که‌مبووه‌ته‌وه‌و رۆژانه ته‌نیا (15) بۆ (20) که‌س ده‌گه‌ڕێنه‌وه«. موختار حاجى عه‌لى، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد له‌ئێستادا خه‌ڵک خۆى له‌وه تێگه‌یشتووه، ئه‌و هه‌موو راگرتن و پشکنینه ته‌نیا بۆ سه‌لامه‌تى گیانى هاووڵاتیانه‌و داوا ده‌که‌ن پشکنینیان بۆ بکرێت ئه‌وکات بڕۆنه‌وه بۆ ناو خێزانه‌کانیان. ئه‌حمه‌د قادر، قایمقامی قه‌زاى چۆمان، که‌مه‌رزى حاجى ئۆمه‌ران ده‌که‌وێته ئه‌و سنوره‌وه له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ته‌نیا هاتوچۆى گه‌شتیارانى ئێرانى بۆ هه‌رێم راگیراوه، ئه‌و هاووڵاتیانه‌ى خۆمان ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌و تاماوه‌ى چوارده رۆژ ده‌خرێنه ناو که‌ره‌نتینه‌کانه‌وه‌و تادواى ئه‌و ماوه‌یه تێکه‌ڵ به‌کۆمه‌ڵگه ده‌کرێنه‌وه«. له 21ى شوباتى 2020وه تا رۆژى شه‌ممه زیاتر له (900 ) که‌س له‌مه‌رزى حاجى ئۆمه‌رانه‌وه هاتوونه‌ته‌وه هه‌رێمى کوردستان، قایمقامى چۆمان باسى له‌وه‌شکرد پێشتر رۆژانه به‌سه‌دان که‌س ده‌هاتنه هه‌رێمه‌وه، به‌ڵام له‌ئێستادا زۆر که‌مبۆته‌وه، رۆژانه (10) بۆ (20) که‌س ده‌گه‌ڕێنه‌وه. ناوبراو وتیشى «هاتوچۆى بارزگانى به‌هیچ شێوه‌یه‌ک رانه‌گیراوه‌و ئاڵوگۆڕى باره‌کان ده‌کرێت له‌گه‌ڵ شۆفێره عیراقییه‌کان و هه‌موو رێکارێک گیراوه‌ته‌به‌ر بۆ خۆپاراستن له‌و ڤایرۆسه‌و هه‌موو بارهه‌ڵگره‌کان پاکژده‌کرێنه‌وه ئینجا داخڵ ده‌بن». جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه تائێستا هیچ بڕیارێک نیه بۆ راگرتنى هاتوچۆى بازرگانى و به‌پێى رۆژو پێویستى رێنمایى نوێ ده‌رده‌چێت، وتیشى «له‌داهاتوودا هه‌ر بڕیارێک بدرێت له‌لایه‌ن لیژنه‌ى باڵاى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى کۆرۆنا بێگومان له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندى و سه‌لامه‌تى هاوڵاتیاندا ده‌بێت
عومه‌ر فه‌تاح له‌ده‌روازه فه‌رمی و لاوه‌کیه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان و کۆمارى ئیسلامى ئێران رێوشوێنه‌کان توندوتۆڵ ده‌کرێنه‌وه بەرامبەر بەوانەی بەقاچاخ دەگەڕێنەوە بۆ خۆدەربازکردن لەپشکنینی ڤایرۆسی کۆرۆنا، ئەوانەشی بگیرێن رەوانەی ئێران دەکرێن ئەگەر دانیشتوانی ھەرێمیش بن. ئه‌و که‌سانه‌ى به‌ئاشکرا دەگەڕێنەوە بۆ ماوه‌ى 14 رۆژ ده‌خرێنه ژێر چاودێرى پزیشکییه‌وه، ئه‌وانه‌شى خۆیان ئاشکرانه‌که‌ن له رێگه‌ى هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایشه‌وه ده‌ستگیرده‌کرێنه‌وه‌و ده‌خرێنه ژێر چاودێریى ورده‌وه. پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه: بارى قاچاخ و ده‌رمانیشمان گرتووه پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه، نزیکه‌ى (117) کیلۆمه‌ترى هاوسنووره له‌گه‌ڵ شارى کرماشان و پاوه‌و نه‌وسودو مه‌رزى ته‌ته‌و چه‌ند شارو شارۆچکه‌یه‌کى دیکه‌ى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان، هاوکات مه‌رزى پشه له‌ناحیه‌ى به‌مۆو مه‌رزى شۆشمێ له‌ته‌ویڵه ده‌که‌وێته سنورى ئه‌و پارێزگایه‌وه. ئازاد تۆفیق پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه، له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ئه‌وان وه‌ک ئیداره هه‌ر له‌ساتى یه‌که‌مى بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که له‌ئێران هه‌موو رێوشوێنێکیان گرتوه‌ته‌به‌رو هه‌ردوو ده‌روازه‌که‌یان داخستوه‌و رێگه‌ناده‌ن هیچ جۆره هاتوچۆیه‌ک ئه‌نجامبدرێت. وتى «رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى و ناوخۆش وه‌کخۆى جێبه‌جێده‌که‌ین و دووشوێنمان ته‌رخانکردووه بۆ مانه‌وه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى که له‌ئێران دێنه‌وه، تائێستا نزیکه‌ى (50) که‌س که‌ره‌نتینه کراون و ده‌توانین تا (110) که‌س چاوێرى بکه‌ین، به‌ڵام ئیشه‌ڵا ناگاته ئه‌و ژماره‌یه«. له‌به‌شێکى دیکه‌ى قسه‌کانیدا پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ئه‌وان لیژنه‌ى تایبه‌تیان دروستکردووه بۆ ده‌ستگیرکردنى ئه‌وکه‌سانه‌ى به‌قاچاخ دێنه‌وه‌و خۆیان ناخه‌نە ژێر چاودێرییه‌وه، ئازاد تۆفیق وتى «چه‌ندین که‌سمان ده‌ستگیرکردووه‌و ئاسایش و پۆلیش له‌ڕێگه‌ى چاودێرى کردنى سنووره‌کانه‌وه توانیویانه چه‌ندین بارى قاچاخ ده‌رمان و ده‌مامک و پێداویستى ترى پزیشکى ده‌ستبه‌سه‌ردا بگرن، که به‌کۆڵ ویستراوه بهێنرێته هه‌رێمه‌وه«. قایمقامى چۆمان: هه‌رکه‌س به‌قاچاخ بێته‌وه ره‌وانه‌ى ئێرانى ده‌که‌ینه‌وه سنورى قه‌زاى چۆمان ناحیه‌کانى سمێلان، گه‌ڵاڵه، حاجی ئۆمه‌ران و قه‌سرێ ده‌گرێته‌وه‌و سنورێکی به‌رفراوانی جوگرافی له‌گه‌ڵ چه‌ند شارێکى رۆژهه‌ڵاتی کورستان هه‌یه‌و هاوسنوره له‌گه‌ڵ شارى پیرانشارو ده‌روازه‌ى حاجى ئۆمه‌رانیش ده‌که‌وێته ئه‌و سنوره‌وه. ئه‌حمه‌د قادر قایمقامى چۆمان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات ئه‌وان سنوره‌کانیان توندوتۆڵکردووه‌و ئه‌وانه‌ى ده‌گه‌ڕێنه‌وه که‌ره‌نتینه ده‌کرێن. ناوبراو به‌‌هاوڵاتى وت «هه‌ر له‌یه‌که‌م رۆژه‌وه به‌هاوکارى فه‌رمانگه جیاوازه‌کان تیمى ته‌ندروستى و ئاسایش و پۆلیس و تیمى دیکه جێگیرکراون و پشکنین بۆ هه‌موو که‌سێک ده‌کرێت و رێوشوێنى توند گیراوه‌ته به‌ر». قایمقامى چۆمان وتی «به‌هۆى ئه‌وه‌ى هێشتا له‌سنوره‌که‌ى ئه‌وان رێژه‌یه‌کى زۆر به‌فر ماوه‌ته‌وه له‌سه‌ر سنوره‌کان هاتووچۆ به‌قاچاخ زۆر قورسه‌و پێناچێت به‌ئاسانى هیچ که‌سێک ده‌ربازى بێت. ئه‌حمه‌د قادر وتیشى «به‌ڵام ئێمه هه‌ر تیمى خۆمان ئاماده‌کردووه‌و هه‌ر که‌سێک به‌قاچاخ بێته‌وه ره‌وانه‌ى ئێرانى ده‌که‌ینه‌وه‌و له‌م یه‌ک دوو رۆژه‌شدا که‌سێکى ئێرانى که‌کارى کۆڵبه‌رى کردووه به‌قاچاخ هاتبوو، ده‌ستبه‌جێ ره‌وانه‌ى ئه‌ودیو کراوه‌ته‌وه«. له‌سنورى ئیداره‌ى راپه‌رین (110) که‌س که‌ره‌نتینه کراون هاوشێوه‌ى ناوچه‌کانى دیکه، له‌سنورى ئیداره‌ى راپه‌ڕین رێوشوێنى توندگیراوه‌ته‌به‌ر به‌رانبه‌ر به‌و که‌سانه‌ى که له‌ئێرانه‌وه به‌نایاسایی دێنه‌وه‌و چه‌ند که‌سێک ده‌ستگیرکراون و خراونه‌ته ژێر چاودێریى پزیشکییه‌وه. به‌کر بایز قایمقامی قەزای پشدەر له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو ئه‌وان رێنماییه‌کانى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و ناوخۆو لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان جێبه‌جێ ده‌که‌ن و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش دوو جێگاى تایبه‌تیان بۆ ئه‌و که‌سانه دیاریکردووه که له‌ئێرانه‌وه ده‌گه‌ڕێنه‌وه. قایمقامی قەزای پشدەر وتی «ئێمه دوو جێگه‌مان کردووه‌ته‌وه‌و تائێستا له‌یه‌کێکیان (60) که‌س و ئه‌ویتریشیان (50) که‌س له‌ئێران هاتوونه‌ته‌وه، خستووماننه‌ته ژێر چاودێرییه‌وه ئه‌وه‌شى که نوێ بێت ده‌ینێرین بۆ رانیه‌و سلێمانى». جه‌ختى له‌سه‌ر ئه‌وه‌کردەوه ئه‌وان ئه‌گه‌ر که‌سێکیش دوو هه‌فته پێش راگه‌یاندنى حاڵه‌تى کۆرۆنا له‌ئێران بووبێت خستوویانه‌ته ژێر چاودێرییه‌وه‌و ده‌بێت (14) رۆژ که‌ره‌نتینه بێت. به‌کر بایز وتیشى «له‌سنوورى ئێمه‌وه هیچ مه‌رزێکى لاوه‌کى یان رێگه‌یه‌کى وانییه که‌خه‌ڵک به‌قاچاخ بێته‌وه، به‌ڵام هه‌ر بۆ دڵنیایی خۆمان ئه‌و شوێنانه‌ى گومانمان لێى هه‌بووبێت ئاسایش و پۆلیسمان لێ جێگیرکردووه بۆ ئه‌وه‌ى که‌س نه‌توانێت به‌قاچاخ بێته‌وه«. له‌دوای تۆمارکردنی چه‌ند حاڵه‌تێکی ڤایرۆسی کۆرۆنا، له‌کۆماری ئیسلامی ئێران و عێراق، بۆ به‌رگریکردن و خۆپاراستن له‌ڤایرۆسه‌که حکومه‌تی هه‌رێم چه‌ند بڕیارو رێنماییه‌کی تایبه‌تیان ده‌رکردووه له‌ناو سه‌نته‌ری شارو شارۆچکه‌کانیشدا چه‌ند رێوشوێنێکی پزیشکی گیراوه‌ته‌به‌ر. ئیداره‌ى گه‌رمیان: ئه‌وانه‌ى له‌مه‌رزى مونزیرییه‌وه هاتوونه‌ته‌وه خراونه‌ته ژێر چاودێرییه‌وه سنورى ئیداره‌ی گه‌رمیان، پێکهاتووه له‌هه‌ریه‌که له‌قه‌زاکانی (که‌لار، کفری، به‌شێک له ناحیه‌کانی قه‌زای خانه‌قین و هاوسنوره له‌گه‌ڵ شارى کرماشان و چه‌ند شارو شارۆچکه‌یه‌کى دیکه‌ى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان و ده‌روازه‌ى په‌روێزخان ده‌که‌وێته سنوره‌که‌و مه‌رزى مونزیرییه‌ش له‌خانه‌قین هاوسنوره له‌گه‌ڵ گه‌رمیانداو رۆژانه سه‌دان که‌س له‌و دوو ده‌روازه‌یه‌وه هاتووچۆ ده‌که‌ن بۆ کۆمارى ئیسلامى ئێران. هه‌ڤاڵ ئیبراهیم وته‌بێژى ئیداره‌ى گه‌رمیان ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد ئه‌وکه‌سانه‌ى به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى له‌ده‌روازه‌ى په‌روێزخانه‌وه ده‌گه‌ڕێنه‌وه ده‌یانخه‌نه ژێر چاودێرییه‌وه‌و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌ناو که‌لار شوێنێکیان دیاریکردووه‌و تائێستا زیاتر له (200) که‌سیان خستووه‌ته ژێر چاودێریى پزیشکیه‌وه‌و پرۆسه‌که‌شیان به‌رده‌وام ده‌بێت. ئه‌وه‌شى وت «ئه‌و بنکه‌یه له‌ژێر چاودێرى به‌رپرسانى مه‌رزو قایمقام و ته‌ندروستى و ئاسایش و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کاندایه، به‌پێى پێویست پشکنین بۆ ئه‌وکه‌سانه ده‌کرێت که‌ده‌مێننه‌وه«. سه‌باره‌ت به‌وه‌ى چ هه‌نگاوێک گیراوه‌ته‌به‌ر به‌رانبه‌ر به‌و که‌سانه‌ى به‌شێوه‌ى نایاسایی دێنه‌وه، هه‌ڤاڵ ئیبراهیم وتى «هیچ که‌سێک به‌قاچاخ نه‌هاتووه، ئه‌وه‌شى ده‌وترێ له‌مه‌رزى مونزیریه‌وه هاتوون، ئه‌وانه‌ى خه‌ڵکى سنوره‌که بوون لاى خۆمان خستووماننه ژێر چاودێرییه‌وه، ئه‌وانه‌شى خه‌ڵکى ناوه‌ڕاست و باشورى عێراق یان سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌و شوێنه‌کانى تربوون ناردوماننه‌ته‌وه‌و ئه‌وان لاى خۆیان که‌ره‌نتینه‌یان کردوون». قایمقامى پێنجوێن: مه‌رزه لاوه‌کییه‌کان داخراوه‌و رێوشێونه‌کان تونده قه‌زاى پێنجوێن رووبه‌رێکى به‌رفراوانى هه‌یه له‌گه‌ڵ رۆژهه‌ڵاتى کوردستان و هاوسنوره له‌گه‌ڵ شاره‌کانى مه‌ریوان و سه‌قزو بانه‌و هه‌ردوو ده‌روازه‌ى باشماخ و سه‌یرانبه‌ن ده‌که‌ونه ئه‌و سنوره‌وه‌و رۆژانه جگه لەوه‌ى نزیکه‌ى هه‌زار ئۆتۆمبێلى بارهه‌ڵگرو سووته‌مه‌نى، سه‌دان هاوڵاتى و گه‌شتیار هاتووچۆ له‌و دوو ده‌روازه‌یه‌وه ده‌که‌ن، جگه له‌و دوو مه‌رزه پێنج مه‌رزى لاوه‌کى ده‌که‌وێته ئه‌و سنوره‌وه. زانا ره‌حمان قایمقامى پێنجوێن ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد، ئه‌وان به‌پێى رێنماییه‌کانى سه‌رووى خۆیان رێوشوێنى پێویستیان گرتووه‌ته‌به‌رو له‌ده‌روازه‌ى نێوده‌وڵه‌تى باشماخ تیمێکى ته‌ندروستى جێگیرکراوه‌و هه‌ر گه‌شتیارێک له‌ئێران بگه‌ڕێته‌وه دواى پشکنین و رێوشوێنه ئیدارییه‌کان به‌ئۆتۆمبێلى تایبه‌ت ده‌یگوازنه‌وه بۆ ئه‌و شوێنانه‌ى که له‌سلێمانى دیاریکراوه‌و بۆماوه‌ى (14) رۆژ له‌ژێر چاودێریدا ده‌بن. ناوبراو به‌‌هاوڵاتى وت «ئێمه مه‌رزه‌کانمان توندوتۆڵکردووه‌و رێگه به‌وه‌ناده‌ین که‌س به‌قاچاخ بێته‌وه‌و بزانین هه‌ر که‌سێکیش به‌نایاسایی هاتووه‌وە ئه‌وه راده‌ستى هێزه‌کانى پۆلیس و ئاسایشی ده‌که‌ین و ئه‌وان ئیجرائاتى پێویستیان به‌رانبه‌ر ده‌گرنه به‌رو ده‌خرێنه ژێر چاودێرییه‌وه«. سه‌باره‌ت به‌هاتووچۆى بازرگانى له‌ده‌روازه‌کانه‌وه، قایمقامى پێنجوێن ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد که له‌ده‌روازه‌ى باشماخه‌وه ئاڵوگۆڕی بازرگانی به‌رده‌وامه، به‌ڵام به‌کۆمه‌ڵێک رێوشوێنى ته‌ندروستیى توندوتۆڵ، وتیشى «سه‌باره‌ت به‌مه‌رزى سه‌یرانبه‌نیش که‌هه‌موو میوه‌و سه‌وزه‌کانى لێوه هاورده‌ده‌کرا دوو هه‌فته‌یه داخراوه‌و ئێستا باره‌کان له‌ڕێگه‌ى باشماخه‌وه دێته هه‌رێم». رۆژى دووشه‌ممه‌ى رابردوو، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ئاسایشی پارێزگای سلێمانی ئاشکرایکردکه‌باندێکیان ده‌ستگیرکردووه که‌خه‌ڵکیان له‌ئێرانه‌وه به‌قاچاخ هێناوه‌ته‌وه. به‌پێى ناوه‌رۆکى راگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى ئاسایش دوای کۆکردنه‌وه‌ی زانیاری و به‌گوێره‌ی مادده‌ی (76) له‌یاسای سه‌رۆکایه‌تیی هه‌رێمی کوردستان، باندێکی قاچاخییان ده‌ستگیرکردووه که له (15) که‌س پێکهاتوون و قاچاخچێتییان به‌مرۆڤه‌وه کردووه‌و هه‌ندێک له‌تۆمه‌تباره‌کان شۆفێرن و هه‌ندێکی دیکه‌یان کاسبن و ساڵی له‌دایکبوونیان له‌نێوان 1966 بۆ 2004دایه، سه‌رجه‌میان کوردو دانیشتووی هه‌رێمی کوردستانن. له راگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى ئاسایشى سلێمانیدا ئاماژه بۆ ئه‌وه‌کراوه تۆمه‌تباره‌کان دانیان به‌تاوانه‌کانیاندا ناوه به‌وه‌ی به‌ئۆتۆمبێل و به‌شێوه‌یه‌کی نایاسایی به‌رامبه‌ر به‌بڕێک پاره هاوڵاتیانیان بردووه‌ته ئێران یاخود له‌ئێرانه‌وه هێناویانه‌ته هه‌رێم.
راپۆرتی: رۆیتەرز وەرگێرانی: کاکەلاو عەبدوڵا لەگەڵ ئەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ لەسەرتاسەری ئێراندا لەبڵاوبوونەوەدایە، کەناوەندی سەرهەڵدانی ڤایرۆسەکەیە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دڵەراوکێ لەنێو زۆربەی ئێرانیەکاندا پەرەیسەندووە کەهەندێکیان نیگەرانی ئەوەن سیستەمی فەرمانڕەوایی ئایینی وڵاتەکەیان جڵەوێکی توندوتۆڵی نییە بەسەر نەخۆشییەکەوە. هەموو رۆژێک بارهەڵگرە پڕ لەسپرا پاکژکەرە (ڤایرۆس کوژ)ەکان شەقامەکان، مەزارگاکان، پارکە گشتییەکان، تەنەکە خۆڵەکان، تەوالێتە گشتتیەکان، هەروەها مارکێتەکانی قوم، تاران و شارەکانی تر پڕدەکەن کەحاڵەتی تووشبوونیان تێدا تۆمارکراوە. تەلەڤزیۆنەکانی سەر بەحکومەت کارمەندەکانی پاککردنەوەی پیشان دەدا کەوێستگەکانی میترۆو پاسیان پاکدەکردەوە. «بۆنی دەرمانە پاکژکەرەکان بوونەتە کابوس بۆم، شارەکەمان بۆنی گۆڕستان ومەیتخانەی لێدێت»، زیبا رەزایی تەمەن (٦٢) ساڵ وای وت کەمامۆستایەکی خانەنشینە. بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی تەندروستی، سەرهەڵدانی خێرای ڤایرۆسەکە زیاتر لە (٧٠) کەسی کوشتووەو حاڵەتەکانی تووشبونیش نزیکدەبنەوە لەدوو هەزار. بەرپرسان داوایان لەخەڵکی ئێران کردووە کەدووربکەونەوە لەشوێنە گشتییەکان و لەماڵەوە بمێننەوە لەکاتێکدا بەشێوەیەکی کاتی قوتابخانەکان، زانکۆکان، ناوەندە وەرزشی و کلتورییەکان لەسەرتاسەری وڵاتەکەدا داخراون. «ماوەی هەفتەیەکە ماڵەوەمان بەجێنەهێشتووە. منداڵەکان وانە بەئۆنلاین دەخوێنن و تەنها هاوسەرەکەم دەچێتە دەرەوە ئەویش بۆ کڕینی شتومەک و کارکردن»، سەمار تەمەن (٣٨) ساڵ وای وت کەخەڵکی شاری شیرازە. بۆ ئەوەی رێگە بگرێت لەدروستبوونی پشێویی و ترس، حکومەت شاری قومی دانەخستووە کەشارێکی پیرۆزی شیعەکانەو لەلایەن بەرپرسانەوە وەک ناوەندنی سەرهەڵدانی ڤایرۆسەکە دەستنیشانکرا. هەرچەندە چەند رێکارێکی فراوانیان سەرپاندووە وەک سنوردارکردنی ئەوەی کێ رێی پێبدرێت بچێتە دەرەوەو ناوەوەی قوم. هەندێک دەمارگیری ئایینی، بەپیاوە ئایینیەکانیشەوە، بیرۆکەی داخستنی ناوچە پیرۆزەکەیان رەتکردووەتەوە بۆ رێگەگرتن لەتەشەنەسەندنی ڤایرۆسەکە بەوپێیەی پێیانوایە مەزارگەی قوم «شوێنێکە بۆ چاکبوونەوە». چەند ڤیدیۆیەک لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاوبوونەوە کەچەند کەسێکی نیشاندەدا دەرگاو گۆڕەکانی مەزارگەی مەعسومەیان دەلێسایەوە، ئەمەش وەک بەرەنگارییەک دژی ئامۆژگارییەکانی وەزارەتی تەندروستی کە رایگەیاندبوو دووربکەونەوە لەدەستلێدان یان ماچکردنی مەزارگەکە، کەخەڵکی زۆر سەردانی دەکەن. لێکەوتەیەکی بەگوژم و لەپڕ مایک رایان، بەرپرسی پرۆگرامی باری لەناکاوی رێکخراوی تەندروستی جیهانی لە ٢٧ی شوباتدا رایگەیاند ئێران مامەڵە لەگەڵ ڤایرۆسێکدا دەکات کەزۆر لەوە خراپترە کە تائیستا مرۆڤ لێی تێگەشتووە. حکومەت یەکەم حاڵەتی تووشبون و مردنی بە ڤایرۆسەکە لە ١٩ی شوباتدا راگەیاند. بەرپرسانی ئێران، بەسەرۆک حەسەن رۆحانیشەوە، هەموو ئەو نیگەرانیانەیان پشتگوێخستووە کە لەلایەن خەڵکی ئێرانەوە ئاراستەیان کراوە لەسەر شێوازی مامەڵەکردنیان لەگەڵ سەرهەڵدانی ڤایرۆسەکە و باس لەوەدەکەن هەموو رێکارە پێویستەکان بۆ زاڵبوون بەسەر قەیرانەکەدا جێبەجێکراوە. کۆمەڵیک پزیشک کە لەلایەن رۆیتەرزەوە پەیوەندییان پێوە کرا وتیان کە نەخۆشخانەکانی تاران، قوم، رەشت پڕی خەڵک بوون و باری نەخۆشخانەکان گرانبوون. «نەخۆشخانەکان پڕن لەکەسی تووشبوو، گوێبیستی سەدەها هەواڵی مردن دەبین. پێویستمان بە نەخۆشخانەی زیاترە، ژمارەی مردن بەرز دەبێتەوە»، پزیشکیک لەئێران وای وت کە داوای کرد ناوی نەهێنرێت. وەزارەتی تەندروستی فەرمانی بەنەخۆشخانەکان کردووە تەنها ئەو کەسانە داغڵ بکات کە تووشبوون لەگەڵ ئەو نەخۆشانەی پیویستیان بەچاودێری بەپەلە هەیە. ژمارەیەکی زۆر لە نەخۆشخانەکانی سەر بەسوپا تەرخانکراون بۆ چارەسەرکردنی تووشبووەکان. پزیشکێک لەقوم، کەئەمیش نەیویست ناوی بهێنرێت، بە رۆیتەرزی راگەیاند نەخۆشییەکە چەند رۆژێک پیش ئەوەی رابگەنرێت بوونی هەبووە. «ئێمە نەخۆشی زۆرمان هەبوو بەهەمان نیشانەی نەخۆشییەوە، بەڵام بە دەرمانی هەڵامەت چارەسەریان بۆ کراو نێردرانەوە بۆ ماڵەوە». هەندێک لە رەخنەگران فەرمانڕەوایانی ئایینی تۆمەتبار دەکەن بەشاردنەوەی سەرهەڵدانی ڤایرۆسەکە لەسەرەتاوە بۆ ئەوەی زامنی بەشداریکردنێکی زۆر بکەن لە بانگەشەکانی هەڵبژاردندا لەمانگی شوباتدا. هەندێکی تر پێیانوایە پەردەپۆشکردنی رووداوەکە بۆ ئەوە بوو کە رێژەی بەشداریکردن کەم نەکات لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمان لە ٢١ی شوباتدا. دواتر عەلی رەبیعی وتەبێژی حکومەت هەموو ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوەو وتی کەسەرهەڵدانی ڤایرۆسەکە نابێت بەسیاسی بکرێت. «بەناو هەموو وڵاتەکەدا بڵاوبووەتەوە، چۆن شتی وا دەبێت لەماوەی تەنها (١٠) رۆژدا؟ بەڕوونی ئەوان راستییەکانیان پەردەپۆش کرد تا پلانەکانی خۆیان جێبەجێ بکەن، دووبارە درۆیان لەگەڵ کردینەوە»، فەریبا تەمەن (٣٤) ساڵ وای وت کەمامۆستایەکی ئامادەییە لە شاری تەبرێز. متمانەی خەڵکی ئێران بە سەرکردەکانیان دزری تێکەوتووە بەهۆی سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکانی ساڵی پارو دانپێدانانی درەنگی خستنەخوارەوەی بێ مەبەستی فرۆکە ئۆکرانییەکە کە بووەهۆی مردنی هەر (١٧٦) سەرنشینەکەی. «ئەگەر منداڵەکانم بەم ڤایرۆسە نەمرن، بەبرسێتی دەمرن»، عەلی حوسەینی تەمەن (٣٩) ساڵ وای وت کە کارمەندێکی بیناسازییە. وتی «کاروباری بیناسازی ئێستا نەماوە و منیش بێکارم».
ئارا ئیبراهیم نوێنه‌رى یه‌کگرتووى ئیسلامى له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم بۆ سایتى هاوڵاتى ده‌ڵێت:"سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم چه‌ترى هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌کانه‌و نێچیرڤان بارزانى به‌ڵێنیدا ئیستحقاقى لایه‌نه‌کان له به‌شدارى حکومه‌تى داهاتووى عێراق بخاته سه‌رشانى خۆى". ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 4ى ئازارى 2020 نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ سه‌رۆک و نوێنه‌رى پارتى و یه‌کێتى و گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو کۆبونه‌وه‌و له راگه‌یه‌ندراوه‌که‌یاندا یه‌کهه‌ڵوێستى نێوانیان دووپات کردووه‌ته‌وه. خه‌لیل ئیبراهیم، نوێنه‌رى یه‌کگرتوو له لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد یه‌کهه‌ڵوێستى لایه‌نه سیاسییه‌کان خاڵێکى سه‌ره‌کى بووه له کۆبونه‌وه‌که‌دا که باسى پاراستن و گرنگى یه‌کریزى کرا، وتیشى:" ئێمه هیچ به‌دیلێمان نییه جگه له‌یه‌کریزى، چونکه دۆخى عێراق و ناوچه‌که زۆر ئاڵۆزه و مه‌ترسییه‌کان هه‌یه‌و ناتوانین ده‌ستکه‌وته‌کانمان بپارێزین ئه‌گه‌ر به یه‌کریزى نه‌بێت، ناتوانین مافه‌کانى خۆمان که له‌ده‌ستور هاتووه بیخه‌ینه ناو به‌رنامه‌ى حکومه‌تى داهاتوو ئه‌گه‌ر یه‌کریز نه‌بین". خه‌لیل ئیبراهیم جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه ئه‌و یه‌کریزییه که‌ى پارێزراو و جدى ده‌بێت کاتێک ده‌بێت مه‌بده‌ئى ماف و ئه‌رک هه‌ردووک پێکه‌وه بن" راسته ئێمه هه‌موومان به‌رپرسیارێتی نیشتمانیمان له‌سه‌ر شانه، به‌ڵام به‌رانبه‌ر ئه‌و مه‌سئولییه‌ته شایسته‌ى هه‌ر حزبێک لایه‌نێک ئه‌ویش مه‌وزوعێکه، الحه‌مدولیلا ئێمه له‌سه‌ر هه‌موو ئه‌و شتانه هاورابووین". هه‌روه‌ها وتى:"سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم وه‌کو مه‌وقع هى هه‌موانه‌و دامه‌زراوه‌یه‌کى نیشتمانى و ده‌ستورییه، ئێستا ئێمه وه‌ک هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌ژێر ئه‌و چه‌تره‌ى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمداین، نێچیرڤان بارزانى جه‌ختى له‌سه‌ر ئیستحقاقى لایه‌نه‌کان کرده‌وه که پابه‌ند ده‌بن و جدى بوو له‌و مه‌وزوعه وه‌کو مه‌سئولییه‌ت کاک نێچیرڤان ئیستحقاقى لایه‌نه‌کانى خسته ئه‌ستۆى خۆى". نوێنه‌ره‌که‌ى یه‌کگرتوو له کۆبونه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم باسى له‌وه‌شکرد، شتى هه‌ره گرنگ ئه‌وه بووه شاندى به‌غدا به یه‌کریزى و یه‌ک وتارى ئیشیان کرد له‌کاتى گفتوگۆى کابینه‌که‌ى عه‌لاوى له به‌غدا و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ئه‌وله‌ویه‌تى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورده. محه‌مه‌د تۆفیق عه‌لاوى، شه‌وى 2ى ئازار داواى لێبوردنى له گه‌لى عێراق کرد که نه‌توانرا حکومه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ پێکبهێنێت و رایگه‌یاند:" له‌نێوان خه‌ڵک و پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران، خه‌ڵکم هه‌ڵبژارد، هه‌ندێک لایه‌نى سیاسى بوونه به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م دروستکردنى حکومه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ". نوێنه‌ره‌که‌ى یه‌کگرتوو ده‌ڵێت ئه‌و وه‌فده‌ى هه‌رێم به‌رده‌وام ده‌بێت تا ئه‌و کاته‌ى کاندید له‌به‌غدا بۆ سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق دیارى ده‌کرێت، وتیشى:"به‌رنامه‌ى کارمان ده‌بێت به‌رچاو روون ده‌بین، وه‌ره‌قه‌ى دانوسندنمان ده‌بێت، ئێمه ده‌بێت خه‌مى عێراقیش بخۆین بێجگه له هه‌رێم، هه‌ر ئاڵۆزییه‌ک و قه‌یرانێک له عێراقدا هه‌بێت راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ کاریگه‌رى له‌سه‌ر ئێمه‌ش ده‌بێت". هاوکات، ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه وه‌فدى هه‌رێم به‌پێى پێویست ده‌چێته به‌غدا که کاندیدێک راده‌سپێردرێت، ئه‌و شانده ئیش و کارى خۆى ده‌کات له‌به‌غداو له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان کۆبونه‌وه ئه‌نجام ده‌درێت که جۆرو ته‌مه‌ن و مه‌هام و ئه‌رکه‌کانى ئه‌و حکومه‌ته و به‌شى کورد چۆنه هه‌مووى تاوتوێ ده‌کرێت" لاى ئێمه مافه‌کانى کورد و شایسته داراییه‌کان و کێشه هه‌ڵواسراوه‌کان چۆن چاره‌سه‌ر ده‌کرێت و تاچه‌ند وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ى داخوازییه‌کانى کورد ده‌بێت ئه‌وه لاى ئێمه ئه‌وله‌ویه‌ت و گرنگه".
ئارا ئیبراهیم ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان رێگاى نه‌دا پارێزگاره‌کانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌و سەرپەرشتیارانی ئیداره‌کانى راپه‌رین و گه‌رمیان به‌شدارى کۆبوونه‌وه‌یه‌کى دوێنێی ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بکه‌ن لەسەر راگرتنی دەوامی فەرمانگەکان بەھۆی کۆرۆناوە. دوێنێ ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى هه‌وڵیدا بۆچوونى پارێزگاره‌کانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه له‌گه‌ڵ سه‌رپه‌رشتیارى ئیداره‌ى گه‌رمیان و راپه‌ڕین وه‌ربگرێت بۆ راگرتنى ده‌وام، به‌ڵام به‌هۆى ناکۆکیەکانی له‌گه‌ڵ حکومه‌تى هه‌رێم شکستیهێنا. ئه‌ندامانى فراکسیۆنه‌کانى پارتى و گۆڕان پێیانوایه له‌ده‌سه‌ڵاتى حکومه‌تى ناوه‌ندى هه‌ولێر (حکومه‌تى هه‌رێم)دایه ده‌وام رابگرێت نه‌ک ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى، به‌ڵام ئه‌ندامانى فراکسیۆنه‌کانى یه‌کێتى و کۆمه‌ڵ ده‌ڵێن ئه‌نجومه‌ن ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ى هه‌یه. رێکه‌وت زه‌کى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به هاوڵاتى وت «به‌پێى یاساى ژماره 3ى ساڵى 2009 ئه‌و مافه‌مان هه‌یه که‌ده‌سه‌ڵاتى بڕیارو ده‌رکردنى رێنمایى هه‌یه و پارێزگار پابه‌ند ده‌کات به‌و بڕیارانه‌ى که ئه‌نجومه‌ن ده‌ریده‌کات». بەڵام به‌رزان حامد، ئه‌ندامى فراکسیۆنى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به هاوڵاتى وت کە به‌پێى یاساکە «ئه‌نجومه‌ن ده‌سه‌ڵاتى ده‌رکردن و بڕیارو رێنمایى و پێشنیارى هه‌یه نه‌ک راگرتنى ده‌وام». ئەوەش لەکاتێکدایە رۆژى 25ى شوباتى 2020 ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به‌به‌شدارى هه‌ردوو به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى په‌روه‌رده‌و ته‌ندروستى سلێمانى بڕیاریاندا له‌سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌کانى خوێندن بۆ ماوه‌ى مانگێک و تابه‌روارى 24ى ئازار ده‌وام رابگیرێت بۆ پاراستنیان له‌تووشبوون به‌ڤایرۆسى کۆرۆنا. کۆبوونه‌وه‌که‌ى ئه‌نجومه‌ن بۆچى شکستى هێنا؟ ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به‌پشت به‌ستن به‌پێى یاساى ژماره 3ى ساڵى 2009و له‌سێ بڕگه‌ى یاسایى که له‌بڕگه‌ى هه‌شت له‌مادده‌ى 6و بڕگه‌ى 3 له‌مادده‌ى 19 و له‌گه‌ڵ مادده‌ى پێنجه‌مدا به‌ڕوونى باسى ده‌سه‌ڵاتى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا ده‌کات بۆ هه‌ر حاڵه‌تێکى پێویست که‌ده‌وام رابگرن. راگرتنى ده‌وام رای جیاى له‌نێوان ئه‌ندامه‌کاندا دروستکردووه که‌فراکسیۆنه‌کانى یه‌کێتى و کۆمه‌ڵ له‌گه‌ڵیدان و فراکسیۆنه‌کانى پارتى و گۆڕان به‌ده‌سه‌ڵاتى حکومه‌تى ناوه‌ندى هه‌رێمى ده‌زانن. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت «حه‌زێکى زۆر له‌مه‌رکه‌زییه‌تى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمدا هه‌یه‌و زۆر زیادى کردووه به‌راورد به‌کابینه‌ى هه‌شته‌م». رێکه‌وت زه‌کى، وتی «له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه به‌پارێزگارى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌و سه‌رپه‌رشتیارانى ئیداره‌ى گه‌رمیان و راپه‌ڕین راگه‌یه‌ندراوه که‌به‌شدارى کۆبوونه‌وه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى نه‌که‌ن، نازانین ئه‌م ترسه چییه له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌لایه‌ن کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه«. رێکه‌وت زه‌کى ئه‌وه‌ى نه‌شارده‌وه که‌پێشتر بڕیارى راگرتنى ده‌وامى سه‌رجه‌م دایانگه‌و باخچه‌و ناوه‌نده‌کانى خوێندن له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگا درا» کاریگه‌رى له‌سه‌ر کۆبوونه‌وه‌که‌ى دوێنێى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى هه‌بووه«. پارێزگاى سلێمانى سنورێکى فراوانى له‌گه‌ڵ ئێران هه‌یه که‌ژماره‌یه‌کى زۆر ڤایرۆسى کۆرۆنا تۆمار کراون سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى پێیوابوو ده‌بێت حساب بۆ تایبه‌تمه‌ندى سلێمانى بکرێت له‌وباره‌یه‌وه. هاوکات، میدیا ئه‌حمه‌د ئه‌ندامى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «هۆکاره‌که ئه‌وه‌بوو که به‌هه‌ردوو پارێزگارى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌و سه‌رپه‌رشتیارى ئیداره‌کانى راپه‌رین و گه‌رمیان وترابوو که نه‌چنه کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانییه‌وه، ئیتر لایه‌نى حکومییه یان حزبیه روون نییه«. ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد نییه‌تى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بۆ ئه‌وه‌بووه گوێ له‌پارێزگارى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌و ئیداره‌ى راپه‌ڕین و گه‌رمیان بگرن له‌سه‌ر ڤایرۆسى کۆرۆنا تا به‌هه‌ماهه‌نگى بڕیارى له‌سه‌ربده‌ن، به‌ڵام ئه‌وان ئاماده‌نه‌بوون به‌شدارى بکه‌ن. وتیشى «ئایا پێویست ده‌کات بکرێته پشوو یان نه‌کرێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دابووین ده‌وام رابگیرێت و خه‌ڵک له‌دڵه‌راوکێیه‌کى زۆردا ده‌ژى، مه‌عقول نییه باخچه‌و دایانگاکان نیه‌و فه‌رمانبه‌ریش ده‌وام بکات ئه‌ى منداڵه‌کانى ببات بۆ کوێ». میدیا ئه‌حمه‌د، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌سه‌ڵاتى ئه‌وه‌ى هه‌یه ده‌وام رابگرێت له‌حاڵه‌تى نائاساییدا» ئێستا که‌ڤایرۆسى کۆرۆنا هه‌یه له‌سلێمانیدا ئیتر چ شتێک هه‌یه له‌وه زیاتر تاریئ بێت». ئه‌ندامێکى دیکه‌ى فراکسیۆنى یه‌کێتى پێیوابوو حکومه‌تى هه‌رێم بڕواى به سیستمى لامه‌رکه‌زى نییه بۆ پارێزگاکان. ناکۆکی ده‌که‌وێته نێوان حکومه‌تى هه‌رێم‌و ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانییه‌وه سه‌باح فه‌تاح، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «حکومه‌تى هه‌رێم ده‌سه‌ڵاتێکى مه‌رکه‌زیى هه‌یه‌و ئه‌مه راسته‌و حکومه‌تى هه‌رێم نه بڕواى به لامه‌رکه‌زى هه‌یه‌و نه بڕواى به‌دابه‌زینى ده‌سه‌ڵاته‌کان هه‌یه«. ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد حاڵه‌تى ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌ولێرو دهۆک بوونى نییه‌و ناکرێت ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێرو دهۆک بڕیاریان نه‌داوه ئیتر ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى که پێنج حاڵه‌تى کۆرۆناى هه‌یه بڕیار نه‌دات. وتیشى «ئێران سنورى سلێمانى به‌پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌وه زۆر به‌رفراوانه، حکومه‌تى هه‌رێم رێگربووه له بڕیارى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى». پارتى و گۆڕان: ده‌وام راگرتن له‌ده‌سه‌ڵاتى حکومه‌تى ناوه‌ندى هه‌ولێردایه نه‌ک ئه‌نجومه‌ن ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت ده‌بێت وه‌زاره‌تى ناوخۆ به‌هه‌ماهه‌نگى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاو یه‌که ئیدارییه‌کان بڕیار له‌سه‌ر راگرتنى ده‌وام بدات. به‌رزان حامد، ئه‌ندامى فراکسیۆنى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت» به‌پێى یاساى ژماره 3ى ساڵى 2009 ئه‌نجومه‌نى ده‌سه‌ڵاتى ده‌رکردن و بڕیارو رێنمایى و پێشنیارى هه‌یه نه‌ک راگرتنى ده‌وام، هه‌ر بڕیارێک له‌وباره‌یه‌وه بدرێت ده‌بێت به‌هه‌ماهه‌نگى وه‌زاره‌تى ناوخۆو یه‌که ئیدارییه‌کان بێت». ناوبراو پێیوابوو حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان تایمه‌تمه‌ندى داوه‌ته پارێزگاى سلێمانى له‌باره‌ى بوونى پێنج حاڵه‌تى تووشبوو به‌ڤایرۆسى کۆرۆناو هه‌موو رێوشوێنه‌کان گیراوه‌ته‌به‌ر، وتیشى «هه‌رکات پێویست بکات ده‌وام رابگیرێت حکومه‌تى هه‌رێم له‌ڕێگه‌ى وه‌زاره‌تى ناوخۆوه به پارێزگارو سه‌رپه‌رشتیارانى ئیداره‌کان راده‌گه‌یه‌نێت». ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت ته‌نها حکومه‌تى هه‌رێم ده‌سه‌ڵاتى راگرتنى ده‌وامى هه‌یه. ره‌سوڵ عه‌بدوڵا، سه‌رۆکى لیژنه‌ى یاسایى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌فراکسیۆنى گۆڕان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر راسته له‌ناو ئه‌نجومه‌نى پارێزگا هه‌ڵبژێردراوه، به‌ڵام سیاسه‌تى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و وه‌زاره‌ته‌کان به‌ڕێوه‌ده‌بات، پارێزگارى سلێمانى ترسى هه‌بوو که‌کێشه‌و به‌ریه‌ککه‌وتن رووبدات له‌نێوان ئه‌نجومه‌ن و حکومه‌تى هه‌رێمدا، بۆیه به‌شدارى نه‌کرد «. ناوبراو پێشیوابوو ئه‌و بڕیاره‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى بۆ راگرتنى ده‌وامى ناوه‌نده‌کانى خوێندن «زۆر زۆر نایاسایى بووه راگرتنى ده‌وامى ناوه‌نده‌کانى خوێندن، ئه‌نجومه‌ن ده‌توانین ته‌نها پێشنیار بکات و بیداته حکومه‌تى هه‌رێم نه‌ک بڕیار بدات، که بڕیارى دا حکومه‌تى هه‌رێمى نیگه‌ران کردبوو»، ره‌سوڵ عه‌بدوڵا وا ده‌ڵێت. ره‌سوڵ عه‌بدوڵا وتیشى «گرژییه‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم و ئه‌نجومه‌نى پارێزگا له‌دوو کۆبوونه‌وه‌ى رابردوو زیادى کردووه، جۆرێک له ناتێگه‌شتن هه‌یه«. هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى کاره‌کانى ئه‌نجومه‌ن جددى تر ده‌که‌ن دواى ئه‌نجامدانى کۆنگره‌ى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان و به‌تایبه‌ت هه‌ڵبژاردنى هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى (بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى) رۆڵى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به«جددى تر» ده‌بینرێت، له‌مباره‌یه‌وه رێکه‌وت زه‌کى سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه‌و وتى:» به‌ڵێ دواى هه‌ڵبژاردنى هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى ئه‌و جددیه‌ته ده‌بینم له‌ناو ئه‌نجومه‌ندا». دواى هه‌ڵبژاردنى هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى به«جددى تر» هاوکات سه‌باح فه‌تاح ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى وتى «یه‌کێتى له رابردوو و ئێستاو داهاتوو باوه‌ڕى به‌لامه‌رکه‌زى هه‌یه له‌و کاره‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان، چونکه لامه‌رکه‌زى له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکه‌و رۆتین ناهێڵێت و ئیشوکاره‌کان زووتر به‌رهه‌میان ده‌بێت و داهاتى پارێزگاکان بۆ سنوره‌که بێت تا بۆ خزمه‌تى باشتر کێبڕکێ بکرێت «. «ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى ئێستا هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى هاوکارو پشتیوانى ئێمه بوون که‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان رێگایان نیشانداوین چۆن خزمه‌تى خه‌ڵک بکه‌ین و هاوکارى و پشتیوانییه‌که زیاتر ده‌بێت، خزمه‌ت به‌خه‌ڵک بکرێت زیاتر له‌ناو خه‌ڵکدان»، سه‌باح فه‌تاح واى وت. رەخنە دەگیرێت لەبڕیارەکانی
شاناز حه‌سه‌ن چەند شاره‌زایه‌کى فیکرى ئیسلامی ره‌خنه لەفتوایه‌کى ئه‌نجومه‌نی باڵای فتوای هه‌رێمی کوردستان ده‌گرێت که رایگه‌یاندووه ئه‌وانه‌ی به‌ڤایرۆسی کۆرۆنا گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن پله‌ی «شه‌هید»یان هەیە، هەندێکیان دەڵێن دیاریکردنی ئەو پلەیە لەدەسەڵاتی خوادایە، هەندێکیشیان دەڵێن بابەتێک نیە فڕێبدرێتە ناو خەڵکەوە. رۆژى سێشه‌ممه 3-3، ئه‌نجومه‌نی باڵای فتواى هه‌رێم کۆبووه‌وه‌و له‌کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیدا سه‌باره‌ت به‌هه‌نگاوه‌کانی خۆپاراستن له‌بڵاوبوونه‌وه‌ی ڤایرۆسی کۆرۆنا چه‌ند بڕیارو رێنماییه‌کى ده‌رکرد، لەلایەکەوە وتی نوێژی هەینی هەڵناگیرێت و هەروەها مردووان بەڤایرۆسی کۆرۆناشی بە»شەهید» ناوبرد. بابەتەکە کاردانەوەی زۆری لەشەقام و تۆڕە کۆمەڵایتییەکان بەدوای خۆیدا هێناو هەندێک لەشارەزایانی فکری ئیسلامیش رخنە لەفتواکە دەگرن. عومەر عەلی غەفور پێشنوێژو وتارخوێن لەسلێمانی، دەڵێت لیژنەی باڵای فتوای هەرێمی کوردستان قسەیان لەسەر دوو شت کردووە کەئیشی ئەوان نیە قسەی تێدابکەن. عومەر عەلی غەفور لەبارەی فتوای راگرتنی نوێژی هەینی و ناونانی مردووانی کۆرۆنا بە «شەهید» رەخنەی گرت و وتی «ئەوانە لەبارەی دوو شتەوە قسەیان کردووە کەمافی ئەوان نیە، یەکەمیان ئیشی وەزارەتی تەندروستییەو دووەم ئیشی خودایە». له‌یه‌کێک له‌بڕیاره‌کانى لیژنه‌ى فتوادا هاتووه به‌پێی شه‌رع ناتوانرێت له‌ئێستا وتاری هه‌ینی مزگه‌وته‌کان رابگرێت، ته‌نیا له‌و شوێنانه نه‌بێت که به‌دڵنیاییه‌وه نه‌خۆشییه‌که‌ی لێ بڵاوبووه‌ته‌وه‌و ده‌بێته (په‌تا)، ده‌کرێت به‌شێوه‌ی کاتیی تاکۆتاییهاتنی ڤایرۆسه‌که به‌هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ ئه‌وقاف و ته‌ندروستی و لیژنه‌ی فه‌توای سنووره‌که نوێژی به‌جه‌ماعه‌ت و وتاری هه‌ینی رابگرن. بەڵام هەندێکی تر دەڵێن وەکو لیژنەی فتوا دەبێت پابەندبن بەبڕیارەکەیانەوە. لەگەڵ ئەوەشدا پێیان وایە هەر کەس ترسی لەتوشبوون هەیە دەتوانێت نەچێت بۆ نوێژی هەینی. سه‌باح به‌رزنجى، په‌رله‌مانتارى پێشووى په‌رله‌مانى کوردستان و شاره‌زای فیکرو عه‌قیده‌ی ئاینى ئیسلام، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى وتى «پابه‌ندم به‌بڕیاره‌کانى لیژنه‌ى فتواوه‌و بڕیاره‌که به‌کۆبوونه‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک مامۆستاو زانا بووه‌و بیر له‌هه‌موو لایه‌نه‌کانى کراوه‌ته‌وه، ئینجا بڕیار دراوه«. ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه ئه‌و بڕیاره مه‌به‌ست ئه‌وه‌نیه خه‌ڵک حه‌زه‌رى خۆى وه‌رنه‌گرێت، به‌ڵکو هەرکەس که‌مه‌ترسى هه‌یه له‌خۆى بۆى هه‌یه نەچێتە نوێژى هه‌ینى و سه‌ردانى مزگه‌وت نەکات. سه‌باح به‌رزنجى وتیشى «هه‌موو که‌سێک حه‌کیمى حاڵى خۆیه‌تى، بۆیه من مه‌ترسیم هه‌بێت یان به‌رگریم که‌مبێت، ئه‌وانه پاساون بۆ مرۆڤ خۆى و ده‌توانێت نه‌چێت بۆ نوێژى هه‌ینى و بۆ مزگه‌وتیش، به‌ڵام ناکرێت بڕیارى داخستنى بدرێت». له‌به‌شێکى دیکه‌ى راگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى فتوادا ئه‌وه خراوه‌ته‌ڕوو ئه‌وانه‌ی به‌ڤایرۆسی کۆرۆنا گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن پله‌ی شه‌هیدیان هه‌یه، لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار به‌رپرسه له‌ڕێکاره‌کانی به‌خاکسپاردنی به‌پێی ئه‌حکامه‌کانی شه‌ریعه‌تی ئیسلام. له‌باره‌ى ئه‌و فتوایه‌وه، سه‌باح به‌رزنجى، وتی «ئه‌و فه‌رمووده هى ئه‌وه‌یه هه‌ر که‌سێک به وه‌با بمرێت واته به (تاعون)، ئه‌و که‌سه ئه‌جرى هه‌یه به‌و مه‌رجه‌ى که‌ئه‌و که‌سه ئیماندار بێت، به‌ڵام ئه‌وه به‌و مانایه نیه که‌خه‌ڵک خۆى تووش بکات بۆ ئه‌وه‌ى به‌شه‌هید دابنرێت، به‌ڵکو ته‌نیا بۆ دڵدانه‌وه‌ى ئه‌و که‌سانه‌یه که‌تووشى ڤایرۆسێکى ئاوا ده‌بن و نه‌ک خه‌ڵک بچێت خۆى خۆى تووش بکات». له‌بڕیارێکى دیکه‌ى ئه‌نجومه‌ندا هاتووه ئه‌و که‌سانه‌ی نه‌خۆشن یان مه‌ترسی تووشبوونیان هه‌یه ده‌توانن ئه‌و ماوه‌یه تا نه‌خۆشییه‌که ده‌ڕوات به‌شداری نوێژی هه‌ینی و جه‌ماعه‌ت نه‌که‌ن. سەباح بەرزنجی باسکردنى شه‌هید ده‌بێته هۆى ئه‌وه‌ى خه‌ڵک خۆى نه‌پارێزێت نه‌به‌ز ئیسماعیل، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئێمه پشتیوانى هه‌ر بڕیارێک ده‌که‌ین که‌بڕیارى لیژنه‌ى باڵاى فتوا بێت». هه‌روه‌ها وتیشى «به‌پێى ئه‌و خاڵانه‌ى که لیژنه‌ى فتوا خستویانه‌ته‌ڕوو، چونکه ئه‌وان عالمى گه‌وره‌ن بۆیه ئێمه پشتیوانى ده‌که‌ین». بەڵام سەباح بەرزنجی دەڵێت «هه‌موو جۆره په‌تایه‌ک که بڵاوده‌بێته‌وه‌و بەتایبەت ئەو نه‌خۆشیانه‌ى که‌خه‌ڵکێکى زۆر ده‌کات به‌قوربانى ئه‌و فه‌رمووده‌یه کە باسی شەهید دەکات ده‌یگرێته‌وه، به‌ڵام نابێت له‌کاتێکى ئاوادا ئه‌وه باس بکرێت، چونکه ئه‌وه ده‌بێت به‌هاندانى خه‌ڵک له‌سه‌رئه‌وه‌ىکه‌خۆینه‌پارێزن».چالاکییه‌کانى
ئارا ئیبراهیم سه‌رۆک کۆمارى عێراق گه‌ڕێکى دیکه‌ى دانوساندنى له‌گه‌ڵ لایه‌نه شیعییه‌کاندا ده‌ستپێکردۆته‌وه بۆ دیاریکردنى که‌سێک رایبسپێرێت بۆ کابینه‌ى نوێى عێراق ئه‌وه‌ش دواى شکسته‌که‌ى عه‌لاوى له‌پێکهێنانى حکومه‌تدا. به‌پێى ده‌ستور به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌ماوه‌ى (15) رۆژدا که‌سێکى دیکه ده‌ستنیشان ده‌کات و رایده‌سپێرێت بۆ پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق و ئه‌و که‌سه‌ش ده‌بێت له‌ماوه‌ى ته‌نها (15) رۆژدا کابینه‌که‌ى پێکبهێنێت. شه‌وى 1ى ئازار محه‌مه‌د تۆفیق عه‌لاوى راسپێردراوى کابینه‌ى نوێى حکومه‌تى عێراق دواى شکستهێنانى، داواى لێبوردنى کردو رایگه‌یاند «به‌شێک له‌لایه‌نه سیاسییه‌کان که‌پێشتر ئیدعاى پێکهێنانى حکومه‌تێکى دوور له‌حزبیان ده‌کرد، به‌ڵام له‌واقیعدا رێگریان له‌به‌رده‌م له‌دایکبوونى حکومه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ دروستکرد». راوێژکارێکى سه‌رۆک کۆمارى عێراق ده‌ڵێت:» سه‌رۆک کۆمارى عێراق گفتوگۆو دانوسان له‌گه‌ڵ شیعه‌و سوننه‌و کوردیشدا ده‌کات». سالار مه‌حمود، راوێژکارى سه‌رۆک کۆمارى عێراق، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد به‌پێى مادده‌ى 76ى ده‌ستور له‌بڕگه‌ى سێیه‌می هه‌میشه‌یى عێراق جارێکى تر سه‌رۆک کۆمارى عێراق گفتوگۆ له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کان بۆ ده‌ستنیشانکردنى که‌سێک ده‌ستپێکردووه‌ته‌وه، وتیشى:» سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌گه‌ڵ کوردو سوننه‌ش کۆبوونه‌وه ئه‌نجامده‌دات بۆ دیارىکردنى که‌سێک بۆ سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق و له‌ئێستادا گفتوگۆى به‌رده‌وام هه‌یه«. ناوبراو پێشیوابوو ئه‌و که‌سه‌ى کاندید ده‌کرێت ده‌بێت ره‌چاوى داخوازى خه‌ڵکى عێراق بکرێت به رێکارى ده‌ستورى. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، چه‌ند ناوێک ده‌هێندرێت بۆ ئه‌وه‌ى کاندید بکرێت له‌نێو لایه‌نه شیعییه‌کاندا که‌پێکهاتوون له (مسته‌فا کازمى سه‌رۆکى ده‌زگاى هه‌واڵگرى عێراق و هه‌یسه‌م جبورى، سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى عێراق). کورد ئه‌مجاره زیاتر پێداگر ده‌بێت به‌رانبه‌ر به‌غدا ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى عێراق ده‌ڵێت ده‌بێت له‌به‌رنامه‌ى حکومه‌تى عێراقى نوێدا کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا باس بکرێت. مه‌ریوان نادر، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»داواکارییه‌کانمان بۆ کابینه‌ى نوێى عێراق ئه‌وه‌یه که‌پێگه‌ى سیاسى هه‌رێمى کوردستان له‌به‌رچاو بگیرێت له‌سه‌ر ئاستى ئه‌جێنداى حکومى و به‌رنامه‌کانى داواکارییه‌کان و کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانى نێوان هه‌رێم به‌غدا بۆ چاره‌سه‌رکردن ره‌نگبداته‌وه«. ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد ده‌بێت رۆڵى هه‌بێت له‌دانانى وه‌زیره‌کاندا ئه‌وه‌ى پشکى کورده که« خۆمان بڕیار له بڕیارى میکانزمى کاندیده‌کانى وه‌زیره کورده‌کان بده‌ین». ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى یه‌کێتى پێشیوابوو هه‌ر که‌سێک ئه‌زموونى محه‌مه‌د تۆفیق عه‌لاوى دووباره بکاته‌وه شکست ده‌هێنێت،» عه‌لاوى لایه‌نى سیاسى کاندیدى کردبوو سه‌ربه‌خۆ نه‌بوو، له‌به‌رئه‌وه هه‌ر که‌سێکى دیکه ئه‌زموونى ئه‌و دووباره بکاته‌وه کابینه‌که‌ى تێناپه‌ڕێت له‌په‌رله‌مانى عێراقدا». هه‌روه‌ها ڤیان سه‌برى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى عێراق جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه پرسى دیارى کردنى کاندیدى سه‌رۆک وه‌زیران په‌یوه‌ندى به‌ماڵى شیعه‌کانه‌وه هه‌یه. ڤیان سه‌برى پێشیوابوو یه‌کهه‌ڵوێستى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد به‌رانبه‌ر به‌غدا گرنگى خۆى هه‌بووه بۆ دابینکردنى مافه‌کان به‌پێى ده‌ستورى عێراق،» ده‌بێت سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد کاندیدى وه‌زیره کورده‌کان دابنێت، پۆستى وه‌زیر پۆستێکى سیاسییه ناکرێت خه‌ڵکانى دیکه بۆمان دیارى بکه‌ن». رۆژى دووشه‌ممه 2ى ئازارى 2020 مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى پارتى په‌یامێکى پێزانینى بۆ لایه‌نه کوردستانییه‌کان بڵاوکرده‌وه‌و تێیدا ئه‌وه‌ى خستبووه‌ڕوو که «پڕ به‌دڵ سوپاسى هه‌موو لایه‌نه سیاسییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌م که‌سه‌ربارى بوونى بۆچوونى جیاوازى سیاسی، به‌ڵام له‌بابه‌تى پێدان و پێنه‌دانى متمانه به‌حکومه‌تى تازه‌ى عێراق یه‌کڕیزبوون». هه‌روه‌ها مه‌سعود بارزانى ده‌شڵێت «ئه‌م یه‌کهه‌ڵوێستییه‌ى حزبه کوردستانییه‌کان له‌به‌غدا به‌ده‌ستکه‌وتێکى مێژوویى بۆ گه‌لى کوردستان جێگه‌ى پێزانینه«. ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌به‌غدا ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه که‌ئه‌مجاره کورد پێداگرى زیاترى ده‌بێت به‌رانبه‌ر به‌غدا. ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید، ئه‌ندامى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئه‌و ئه‌زموونه‌ى عه‌لاوى دووباره نابێته‌وه‌و که‌سێک نایات بڵێت وه‌زیرى سه‌ربه‌خۆ داده‌نێم، هه‌ر که‌سێک کاندید بکرێت بۆ پێکهێنانى کابینه‌ى نوێى عێراق دانوساندنى راسته‌وخۆى له‌گه‌ڵ هێزه سیاسییه‌کاندا ده‌بێت تا کاندیدى وه‌زیره‌کان سه‌ر به‌حزب و کوتله سیاسییه‌کان بن بۆ ئه‌وه‌ى له‌په‌رله‌ماندا پاڵپشتى بکه‌ن و ده‌نگى پێبده‌ن». ناوبراو وتیشى «ئه‌مجاره سه‌رکردایه‌تى سیاسى کورد زیاتر پێداگر ده‌بێت له‌دیارى کردنى کاندیدى وه‌زیره‌کانیداو به‌رنامه‌ى حکومه‌ته‌که که‌مافه‌کانى کورد تێیدا به‌رجه‌سته ببێت». ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، ده‌رکه‌وت هێزه سیاسییه‌کانى عێراق نوقته‌ى به‌هێزیان له‌نێو په‌رله‌ماندا به‌کارده‌هێنن بۆ وه‌رگرتنى پۆستى وه‌زاره‌ته‌کان، وتیشى «حه‌لبوسى زیاتر له (50) په‌رله‌مانتارى له‌به‌رده‌ستدایه‌و به‌کاریده‌هێنێت به‌رانبه‌ر هه‌ر کاندیدێکى سه‌رۆک وه‌زیران، ته‌نانه‌ت هێزه شیعییه‌کانیش به‌هه‌مان شێوه«. ئه‌و په‌رله‌مانتارەى کۆمه‌ڵ له‌به‌غدا جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که‌هێزه شیعییه‌کان ئاماده‌نه‌بوون پشتگرى له‌عه‌لاوى بکه‌ن و قه‌ناعه‌تیان پێى نه‌بوو، «شیعه‌کان به‌ته‌نها چۆن توانییان بڕیارى ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کان به‌بێ یه‌کده‌نگى کوردو سوننه بده‌ن، ده‌یانتوانى ده‌نگ به‌عه‌لاویش بده‌ن و تێیبپه‌ڕێنن». له‌مانگى کانونى دووه‌مدا دواى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى له‌نزیک فرۆکه‌خانه‌ى به‌غدا، په‌رله‌مانى عێراق به‌بێ ئاماده‌بوونى کوردو سوننه بڕیاریاندا هێزه بیانییه‌کان له‌عێراق بکرێنه ده‌ره‌وه وه‌ک ئاماژه‌یه‌کى روون بۆ هێزه‌کانى ئه‌مریکا. سێ سیناریۆ بۆ حکومه‌تى عێراق له‌ئارادایه له‌مانگى 11ى ساڵى رابردوو خۆپیشاندانه‌کانى عێراق ده‌ستیپێکردو زیاتر له‌چوار مانگ به‌رده‌وام بوو به‌و هۆیه‌وه زیاتر له (650) که‌س بوونه قوربانى و زیاتر له (22) هه‌زار که‌سى دیکه برینداربوون و یه‌کێک له‌مه‌رجه سه‌ره‌کییه‌کانیان دیارى کردنى کاندیدێکى سه‌ربه‌خۆ بوو له‌ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌کان بۆ سه‌رۆک وه‌زیرانى نوێى عێراق و دواتر له‌ماوه‌ى شه‌ش مانگدا هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ئه‌نجامبدرێت. به‌پێى بۆچوونى په‌رله‌مانتاران و راوێژکارێکى سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌ئێستادا چه‌ند سیناریۆیه‌ک باس ده‌کرێت بۆ تێپه‌ڕاندنى ئه‌م دۆخه‌ى عێراق که‌یه‌کێکیان مانه‌وه‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى سه‌رۆک وه‌زیرانى حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌ره تا دیارىکردنى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته که له‌شه‌ش مانگ تا ساڵێک تێپه‌ڕ نه‌کات مه‌ریوان نادر، په‌رله‌مانتارى یه‌کێتى باسى له‌وه‌کرد به‌پێى ده‌ستور سه‌رۆک کۆمار (15) رۆژى له‌به‌رده‌مدایه بۆ دیارى کردنى کاندیدێک بۆ سه‌رۆک وه‌زیران و ئه‌و کاندیده‌ى سه‌رۆک وه‌زیران ته‌نها (15) رۆژى له‌به‌رده‌مدایه بۆ پێشکه‌شکردنى وه‌زیره‌کانى ئه‌گه‌ر ئه‌مه رووینه‌دا «شرۆڤه‌کارانى یاسایى ده‌ڵێن ده‌سه‌ڵات ده‌ڕوات بۆ لاى سه‌رۆک کۆمار تا ئه‌وکاته‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ئه‌نجامده‌درێت». ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد سیناریۆیه‌کى دیکه هه‌یه که عادل عه‌بدولمه‌هدى سه‌رۆک وه‌زیرانى کاربه‌ڕێکه‌رى عێراق به‌رده‌وام بێت له‌کاره‌کانى تا هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ئه‌نجامده‌درێت یان جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران بۆ کاروبارى وزه رابسپێردرێت وه‌ک سه‌رۆک وه‌زیران تائه‌وکاته‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ده‌کرێت که له‌شیعه‌کانه. هاوکات، کوردستان سێوکانى، راوێژکارى سه‌رۆک کۆمارى عێراق بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ى نه‌شارده‌وه که‌دۆخى عێراق دواى شکسته‌که‌ى محه‌مه‌د تۆفیق عه‌لاوى بۆ پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق ته‌واو ئاڵۆز بووه، به هاوڵاتى وت» سیناریۆى مانه‌وه‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى له‌ناو ماڵى شیعه‌کاندا جارێکى دیکه که‌وتۆته‌وه به‌رباس و موناقه‌شه‌ى ده‌که‌ن، ئه‌گه‌ر له‌سه‌رى رێکبکه‌ون ده‌کرێت جارێکى دیکه له‌په‌رله‌مان متمانه‌ى پێبدرێته‌وه تا ئه‌وکاته‌ى هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته له‌عێراقدا ده‌کرێت». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که‌هه‌وڵه‌کانى به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق بۆ ئه‌وه‌یه ئه‌و ماوه‌یه‌ى له‌به‌رده‌ستیدایه شیعه‌کان که‌ده‌بێت ناوێکى راده‌ست بکه‌ن له‌شیعه‌کان تا بتوانێت له‌ماوه‌ى ده‌ستوریدا کابینه‌ى حکومه‌ت پێکبهێنێت، وتیشى:» به‌قه‌ناعه‌تى خۆم بۆ کورد وا باشترە عادل عه‌بدولمه‌هدى بمێنێته‌وه‌و ده‌کرێت هه‌ندێک گۆڕانکارى له‌وه‌زاره‌ته‌کاندا بکات و به‌رنامه‌یه‌کى چاکسازى جێبه‌جێ بکات»
شاناز حه‌سه‌ن وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم ئاشکراى ده‌کات، (500) که‌س به‌ڕێگه‌ى قاچاخ گەڕاونەتەوە ھەرێمی کوردستان و به‌شێکى زۆریان هێشتا نه‌خراونه‌ته ژێر چاودێرى پزیشکی پشکنینی کۆرۆناوە. محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «له‌و (500) که‌سه‌ى که به‌قاچاخ هاتوونه‌ته‌وه، ژماره‌یه‌کیان خۆیان هاتوون و پشکنینیان کردووه، به‌ڵام ژماره‌یه‌کى زۆریان هێشتا ماون و نه‌هاتوون، بۆیه داوایان لێده‌که‌ین هاوکارمان بن بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین رێگرى له‌بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که بکه‌ین». جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه ئه‌و که‌سانه که‌نایانه‌وێت که‌ره‌نتینه بکرێن و هیچ نیشانه‌یه‌کى ڤایرۆسه‌که‌یان تێدا ده‌رنه‌که‌وتووه ئه‌وا تاته‌واوبونى ماوه‌ى (14) رۆژه‌که، به‌رکه‌وتنه‌کانیان سنوردار بکه‌ن و تێکه‌ڵى خه‌ڵکى نه‌بن و خۆیان که‌ره‌نتینه بکه‌ن. له‌هه‌رێمى کوردستان له‌دواى بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنا به‌تایبه‌ت له‌وڵاتى ئێران، له‌زۆربه‌ى خاڵه سنورییه‌کان و شوێنه پێویسته‌کان که‌ره‌نتینه دروستکراوه، بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى که‌هاوڵاتى عێراق و هه‌رێمى کوردستانن که له‌ئێران ده‌گه‌ڕێنه‌وه تاماوه‌ى (14) رۆژ له‌ژێر چاودێرى و پشکنینى ته‌روستیدا ده‌مێننه‌وه محه‌مه‌د قادر وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى، له‌به‌شێکى دیکه‌ی قسه‌کانیدا ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که‌ژماره‌ى که‌ره‌نتینه‌کان له‌هه‌رێمى کوردستان گه‌یشتۆته زیاتر لە (24) شوێن. تائێستا ژماره‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى که‌که‌ره‌نتینه کراون له دوو ھەزار که‌س زیاتر بووه‌و رۆژانه‌ش به‌رده‌وام ژماره‌که به‌ره‌و زیادبوون ده‌ڕوات. محه‌مه‌د قادر باسى بارودۆخى ناو بنکه‌کانى چاودێرى کرد که‌ڕۆژانه خه‌ڵکانێک هه‌ن خۆیان واهه‌ست ده‌که‌ن نیشانه‌کانى ڤایرۆسه‌که‌یان تێدا ده‌رکه‌وتووه، وتى «هه‌ندێک که‌س ترسیان هه‌یه خۆیان به‌گومانلێکراو پشکنینیان بۆ ده‌کرێت و که‌گومانلێکراوبوو جیاده‌کرێنه‌وه‌و ئه‌گه‌ر ئاسایش بوو رێنمایه ته‌ندروستیه‌کانیان پێده‌درێت و ده‌نێردرێنه‌وه ناو که‌ره‌نتینه‌کان
عومه‌ر فه‌تاح باوکى کچه حه‌وت ساڵانه‌که کەساڵی رابردوو دەستدریژی کرایەسەری، رایده‌گه‌یه‌نێت حکومه‌ت و ئه‌و لایه‌نانه‌ى که‌ئاماده‌ییان ده‌ربڕی بۆ هاوکارى و پشتیوانى له‌دۆسیه‌ى کچه‌که‌ى، هه‌نگاوێکى کردارییان نه‌ناوه، پارێزه‌رێکیشی ئاشکراى ده‌کات دۆسیه‌که دووباره چۆته‌وه قۆناغى لێکۆڵینه‌وه، بەڵام کچەکە ھێشتا دەترسێت و توێژەری بۆ دابیننەکراوە. سه‌ره‌تای مانگی چواری ساڵی 2019 له‌گه‌ڕه‌کێکی شارى هه‌ولێر کچێکی ته‌مه‌ن هه‌شت ساڵان به ئۆتۆمبێلێک ده‌ڕفێنرێت و به‌وته‌ى که‌سوکاره‌که‌ى له‌ڕێگه‌ى حه‌به‌وه بێهۆش ده‌کرێت و دواتر ده‌ستدرێژیی ده‌که‌نه‌سه‌رى و له‌شوێنێکی چۆڵه‌وانیدا فڕێی ده‌ده‌ن. حکومه‌تی هه‌رێم 21ى مانگى دووى رابردوو راگه‌یه‌ندراوێکی بڵاوکرده‌وه‌و رایگه‌یاند ئه‌و پێنج تۆمه‌تباره‌ی که‌پێشتر به که‌فاله‌ت ئازادکرابوون، ده‌ستگیرکراونه‌ته‌وه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌کیش چاوپۆشی له‌تۆمه‌تبارانی ئه‌م تاوانه قیزه‌ونه ناکرێت. لوقمان ئیسماعیل، باوکی کچه‌که، له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى وتی «حکومه‌ت و وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌و پارێزگارى هه‌ولێرو لایه‌نه‌کانى تریش هیچ هه‌نگاوێکى کردارییان نه‌نواندوه له‌دۆسیه‌که‌دا». وتیشى «کچه‌که‌م هێشتا له‌ماڵه‌وه‌یه‌و نه‌چووه‌ته‌وە بۆ قوتابخانه، چونکه ناتوانم بیخه‌مه قوتابخانه‌یه‌کى حکومى ئه‌گه‌ر نه‌توانرێت گره‌نتى ئه‌وه‌م بدرێتێ پارێزگارى لێده‌کرێت. من به‌هۆى ئه‌و گرفته‌وه شوێنێکى جێگیرم نیه‌و ئێستا چوومه‌ته‌وه بۆ گوند». باسی لەوەشکرد پارێزگارى هه‌ولێر پێی وتووە خانویه‌کی بۆ ده‌گرێت و شه‌ش مانگ کرێی بۆ ده‌دات، لوقمان ئیسماعیل وتی «ئه‌ویش هه‌ر قسه‌ى سه‌رشاشه‌و راگه‌یاندنه‌کان بوو هیچ نه‌کراوه«. باوکى کچه حه‌وت ساڵانه‌کە دەڵێت زۆر نیگه‌رانه له‌وه‌ى کاره‌کانى دۆسیه‌ى کچه‌که‌ى «به‌خاوى» ده‌ڕوات «هه‌نگاوى پێویست نه‌نراوه، چه‌ند جارێک که‌سوکارى ئه‌و که‌سانه‌ى گیراون خه‌ڵکیان ناردووه بۆ ئه‌وه‌ى به رێگه‌ى عه‌شایه‌رى سوڵح بکه‌ین، به‌ڵام من ئه‌وه‌م ره‌تکردووه‌ته‌وه‌و ده‌مه‌وێت یاسا سه‌روه‌ربێت و تۆڵه‌و سزاى خۆیان وه‌ربگرنه‌وه«. رووداوه‌که له‌نیسانی 2019 روویداوه، دواتر به‌تۆمه‌تی ده‌ستدرێژی و به‌پێی مادده‌ی (393) چه‌ند تۆمه‌تبارێک ده‌ستگیران و دواتر به‌که‌فاله‌ت ئازادکراون و دواتر له‌ژێر فشاری په‌رله‌مانتاران و چالاکوانانی کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی تۆمه‌تباره‌کان ده‌ستگیرکرانه‌وه. له‌دوو هه‌فته‌ى رابردووشدا فراکسیۆنه جیاوازه‌کانی په‌رله‌مانی کوردستان، له‌سه‌ر دۆسیه‌ی کچه حه‌وت ساڵه‌که هاتنه ده‌نگ و هه‌موویان کۆک بوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی به‌زوویی تۆمه‌تباران دادگایی بکرێن و سزای یاسایی خۆیان وه‌ربگرن. رێبین سه‌باح پارێزه‌رى دۆسیه‌ى کچه حه‌وت ساڵانه‌که، ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌کرد دواى راگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى حکومه‌ت و ده‌ستگیرکردنه‌وه‌ى تۆمه‌تباره‌کان، دۆسیه‌که چووه‌وه قۆناغى لێکۆڵینه‌وه. رێبین سه‌باح به هاوڵاتى وت «دۆسیه‌که هه‌ندێک که‌مووکوڕى و شتى نوقسان بوو، ئێستا دووباره له‌دادگاى هه‌ولێر لێکۆڵینه‌وه له‌ده‌ستگیرکراوه‌کان ده‌کرێت و ئیفاده‌ى ئه‌وانه وه‌رده‌گیرێته‌وه که له‌دۆسیه‌که‌دا ناویان هاتووه، دواتر ده‌چێته قۆناغى ئه‌وه‌ى که‌دانیشتنى تایبه‌ت له‌سه‌ر بڕیاردان له‌سزاکان به‌ڕێوه‌بچێت». ئه‌و پارێزه‌ره جه‌ختى له‌سه‌ر ئه‌وه‌کرده‌وه ئه‌و چه‌ند جارێک کچه‌که‌ى بینیوه‌و له‌ڕووى ده‌رونییه‌وه زۆر باش نیه‌و له‌چوار ده‌ورى خۆى زۆر ده‌ترسێت و به‌گومانه‌وه له‌شته‌کان ده‌ڕوانێت. رێبین سه‌باح وتی «ئه‌و کچه پێویستى به‌وه‌یه توێژه‌رێکى ده‌روونى کۆمه‌ڵایه‌تى تایبه‌تمه‌ندى له‌بوارى منداڵان بۆ ته‌رخانبکرێت، بۆ ئه‌وه‌ى ورده ورده کار له‌سه‌ر هێورکردنه‌وه‌ى بکرێت بۆ ئه‌وه‌ى دووباره بگه‌ڕێته‌وه بۆ ناو کۆمه‌ڵگا». رێبین سه‌باحى پارێزه‌ر، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد ژماره‌یه‌کى زۆر پارێزه‌ر له‌شاره‌کانى هه‌رێم ئاماده‌ییان ده‌ربڕیوه بۆ ئه‌وه‌ى وه‌ک خۆبه‌خش کار له‌دۆسیه‌که‌دا بکه‌ن، وتی «له‌م هه‌فته‌یەدا بریکارنامه بۆ (10) پارێزه‌ر ده‌که‌ینه‌وه‌و به‌شێوه‌یه‌کى فه‌رمى کار له‌دۆسیه‌که‌دا ده‌که‌ن تاکۆتایی».
شاناز حه‌سه‌ن وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى رایگەیاند توندترین رێنمایى و رێکاره‌کانى خۆپاراستن له‌سه‌رجه‌م شاره‌کانى هه‌رێمى کوردستان په‌یڕه‌وده‌کرێت بۆ خۆپاراستن له‌ڤایرۆسى کۆرۆنا. هه‌موو پشکنینه‌کان له‌کوردستان ده‌کرێت و به‌چوار کاتژمێر ئه‌نجامه‌که‌ى ده‌رده‌چێت. محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئێمه توندترین رێنمایى خۆپاراستن به‌کارده‌هێنین، بۆیه له‌دواى تۆمارکردنى ئه‌و حاڵه‌تانه‌وه رێنماییه‌کان وه‌ک خۆى ده‌مێنێته‌وه«. له‌باره‌ى جۆرو شێوازه‌کانى ئه‌و رێکارانه‌ى خۆپاراستن و جێبه‌جێکردنى، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد زۆر رێکارى گونجاویان گرتۆته‌به‌ر بۆ خۆپاراستن و دورکه‌وتنه‌وه‌ى قه‌ره‌باڵغى. وتیشى «بۆیه ئه‌گه‌ر دۆخه‌که خراپتر بوو پێویستی کرد ده‌وامى فه‌رمانگه‌کان رابگیرێت ئه‌وه‌ش ده‌کرێت بۆ سه‌لامه‌تى گیانى هاوڵاتیان و ریگرى له‌بڵاوبونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که، به‌ڵام له‌ئێستا پێویستى نه‌کردووه«. رۆژى یه‌کشه‌ممه، به‌ڕێوەبه‌رایه‌تى ته‌ندروستى سلێمانى، بوونى چوار حاڵه‌تى تووشبوونى به‌ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌شارى سلێمانى راگه‌یاندو دواتر ژماره‌ى حاڵه‌تەکان بۆ پێنج به‌رزبووه‌وه. محه‌مه‌د قادر ئاشکرایکرد ئه‌و پێنج که‌سه، له‌ناو بنکه‌کانى چاودێرى بوون و چواریان ئه‌ندامى یه‌ک خێزانن و له‌شارى ئابادان بوون و ئه‌وه‌ى تر له‌ڕشته‌وه واته باکورى ئێران بووه به‌رکه‌وتنیان له‌ده‌ره‌وه‌ى خه‌ڵک نه‌بووه. له‌هه‌ولێرو سلێمانى و دهۆک به‌هه‌رسێکیان (250) قه‌ره‌وێڵه‌ى جیاکراوه ئاماده‌یه بۆ بوونى هه‌ر حاڵه‌تێک له‌هه‌ر شارێکدا، ئه‌گه‌ر پێویست بوو له‌تواناماندا هه‌یه ئه‌و قه‌ره‌وێڵانه زیاتر بکه‌ین. دکتۆر محه‌مه‌د قادر، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه، داتاکان سنورداره زۆرێک له‌داتاکان ئاماژه به‌وه ده‌ده‌ن له‌پله‌ى گه‌رمیه زۆره‌کان ڤایرۆسى کۆرۆنا خێراتر له‌ناو ده‌چێت، که‌متر تواناى مانه‌وه‌ى هه‌یه. وتیشى»هه‌ندێک داتا ئاماژه به‌و ده‌ده‌ن له‌هه‌واى کراوه‌دا که‌متر ده‌مێنێته‌وه‌و له‌هه‌واى داخراودا زیاتر ده‌مێنێته‌وه‌و به‌سه‌ر پێستى مرۆڤ که‌متر ده‌مێنێته‌وه، له‌سه‌ر رووکارى ته‌خته‌و ئاسن زیاتر ده‌مێنێته‌وه، به‌پێى بارودۆخه‌کان ده‌گۆڕێت، به‌ڵام له‌هه‌موو حاڵه‌تێکدا به‌پێى به‌رزبوونه‌وه‌ى پله‌ى گه‌رمى ڤایرۆسه‌که به‌ره‌و نه‌مان ده‌چێت». سه‌باره‌ت بەشوێنى ئه‌نجامدانى پشکنینه‌کان و کاتى ده‌رچوونى ئه‌نجامه‌کانى ئه‌و که‌سانه‌ى که‌گومانى هه‌ڵگرى ڤایرۆسى کۆرۆنایان لێده‌کرێت، وته‌بیژه‌که‌ى وه‌زاره‌ت وتى «پشکنینه‌کان هه‌مووى لێره ده‌کرێت و له‌ماوه‌ى سێ بۆ چوار کاتژمێر ئه‌نجامه‌کانیشى ده‌رده‌چێت».
سازدانى: ئارا ئیبراهیم نوێنه‌رى پێشووى په‌یوه‌ندییه‌کانى یه‌کێتى له‌یۆنان باس له‌بڕیاره‌که‌ى ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا ده‌کات بۆ کردنه‌وه‌ى رێگا بۆ کۆچبه‌ران و ده‌ڵێت «پاش بڕیاره‌که‌ى ئه‌ردۆغان هه‌ر کۆچبه‌رێک بگاته یۆنان ده‌ستگیرده‌کرێت و سنورداشى تورکیا ده‌کرێته‌وه«. حسێن حه‌مه‌ساڵح، نوێنه‌رى پێشووى په‌یوه‌ندییه‌کانى یه‌کێتى له‌یۆنان که‌ماوه‌ى (25) ساڵه له‌و وڵاته‌دایه، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ئاماژه به‌وه‌ده‌دات یۆنان رێوشوێنى توندى ئه‌منى گرتووته‌به‌ر بۆ رێگرتن له‌گه‌یشتنى کۆچبه‌ران به‌وڵاته‌که‌ى. ناوبراو ره‌خنه له‌حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌گڕێت که‌نه‌یتوانیوه هه‌لى کار بۆ گه‌نجان دابین بکات، که‌گه‌نجه‌کان رێگه‌ى کۆچ نه‌گرنه‌به‌ر بۆ گه‌یشتن به‌ئه‌وروپاو ده‌ڵێت:»حکومه‌تى هه‌رێم پاش (29) ساڵ له‌حوکمڕانى نه‌یتوانیوه ده‌رفه‌تى کار بۆ گه‌نجه‌کان دابین بکات». ئه‌وکات جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌وه، تێچووى هه‌ر گه‌نجێکى کۆچبه‌ر له‌هه‌رێمى کوردستانه‌وه بۆ گه‌یشتن به‌وڵاتانى ئه‌وروپا زیاتر له (25) هه‌زار یۆرۆ ده‌کاته ده‌ستى قاچاغچییه‌کانه‌وه. هاوڵاتى: دواى بڕیاره‌که‌ى تورکیا بۆ کردنه‌وه‌ى سنوره‌کان به‌ڕووى کۆچبه‌راندا، وڵاتى یۆنان چ رێوشوێنێکى گرتووه‌ته‌به‌ر؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: بێگومان پێشتر ئه‌و رێگایانه کۆچبه‌رى پێدا تێپه‌ڕبووه‌و گه‌شتوونه‌ته یۆنان، به‌ڵام پاش ئه‌وه‌ى ده‌یان سه‌ربازى تورک له‌ئیدلیب له‌سوریا کوژرا ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا بڕیارى کردنه‌وه‌ى رێگاکانى به رووى کۆچبه‌راندا کرده‌وه‌و پێشتریش ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ى له‌وڵاتانى یه‌کێتى ئه‌وروپا کردبوو. حکومه‌تى یۆنان خۆى ئاماده‌کردبوو بۆ کاردانه‌وه‌ى تورکیا، دواى بڕیاره‌که‌ى ئه‌ردۆغان، حکومه‌تى یۆنان کۆبوونه‌وه‌یه‌کى ئه‌نجامدا که‌هێزى زیاتر بۆ که‌ناره ئاوییه‌کانى ره‌وانه کراوه‌و هێزى کۆماندۆو ده‌ریایى و هێزى به‌رگرى و چالاکییه مه‌ده‌نییه‌کان و سه‌ربازى یۆنانى له‌هه‌موو گونده‌کانى سه‌ر سنورى تورکیا جێگیرکردووه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک رێگا نادات کۆچبه‌ر به‌نایاسایى داخڵى یۆنان ببێت. هاوڵاتى: هێزه‌کانى یۆنان که‌جێگیرکراون ده‌توانن رێگرى ته‌واوبکه‌ن یان که‌م تازۆر کۆچبه‌ران ده‌توانن بگه‌نه یۆنان؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: به‌شه‌وان گروپ گروپى بچووکى کۆچبه‌ر هاتوونه‌ته یۆنانه‌وه هه‌ر له‌ڕێگه ئاوییه‌کانه‌وه داخڵى یۆنان بوون و نه‌بیندراون و نه‌که‌وتوونه‌ته به‌رچاوى پۆلیسى یۆنانى، به‌ڵام ئێستا له‌به‌رئه‌وه‌ى هێزه ئه‌منییه‌کان له‌سه‌ر سنوره‌کان زیادى کردووه له‌گه‌ڵ هاوڵاتیانى گونده‌کان لەسه‌ر سنوره‌کانى تورکیا هه‌واڵ ده‌ده‌نه پۆلیسى یۆنانى، هه‌ر کۆچبه‌رێک له‌و سنورانه بگیرێت ده‌نێردرێته‌وه بۆ تورکیا. هه‌ندێکجار کۆچبه‌ران تووشى رووداوى نه‌خوازراو ده‌بن و ده‌بنه قوربانى و گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن و ده‌خنکێن له‌ئاوه‌کاندا، له‌ماوه‌ى رابردوودا (25) کوردى باشوورى کوردستان له‌ده‌ریاى ئایۆن خنکان و ته‌نها سێ کۆچبه‌ر له‌و ژماره‌یه رزگارکران و پێنج ته‌رمیان دۆزرانه‌وه‌و ئه‌وانى دیکه ته‌رمه‌کانیان هه‌ر نه‌دۆزراوه‌ته‌وه هاوڵاتى: بێجگه له‌وه‌ى کۆچبه‌رێکى زۆرى سوریا له‌تورکیان و له‌ئێستادا ده‌یانه‌وێت بپه‌ڕنه‌وه بۆ یۆنان، کۆچبه‌رى کوردى باشوورى کوردستانیش ده‌یانه‌وێت بگه‌نه یۆنان؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: هیچ که‌سێک به‌پێى جاڕنامه‌ى مافه‌کانى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان که‌هیچ که‌سێک ناتوانێت رێگرى ته‌واو له‌کۆچبه‌ران بکات و خه‌ڵک ئازاده ژیانى له‌کوێ ده‌باته‌سه‌رو به‌دواى ژیانێکى باشترو ئاسوده‌تردا ده‌گه‌ڕێت، به‌ڵام راستییه‌ک هه‌یه گرنگه هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ى نییه‌تى ئه‌وه‌یان هه‌یه بگه‌نه ئه‌وروپا ئه‌وه‌یه، ئه‌و ئه‌وروپایه‌ى ئێستا وه‌ک ئه‌وروپاکه‌ى جاران نه‌ماوه‌و هیچ وڵاتێکى ئه‌وروپا له‌ئێستادا ئاماده‌نییه مافى په‌ناهه‌نده‌یى بدات. ئه‌وانه‌ى ئێستا له‌که‌مپه‌کانى وڵاتى یۆناندان سه‌ختترین و ناڕه‌حه‌تترین ژیانیان هه‌یه‌و به‌ڕێگه‌ى ئاو ده‌په‌ڕنه‌وه بۆ ئیتاڵیاو رێگه‌یه‌کى نایاساییه، یان سنورى ساڵۆنیک و مه‌که‌دۆنیاو کرواتیاو سربیا به‌کارده‌هێنن و به‌ڕێگاى وشکانى ده‌ڕۆن و ده‌چنه ئیتاڵیایه‌وه، پاره‌یه‌کى زۆرو رێگه‌یه‌کى خراپ ده‌گرنه‌به‌رو ئه‌نجامه‌که‌شیان وه‌ک پێویست نییه که‌ده‌گه‌نه ئه‌وروپاو باوه‌ڕناکه‌م ئه‌وه بهێنێت مرۆڤ خۆى بکاته قوربانى بۆ گه‌یشتن به‌ئه‌وروپا. هه‌ندێکجار کۆچبه‌ران تووشى رووداوى نه‌خوازراو ده‌بن و ده‌بنه قوربانى و گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن و ده‌خنکێن له‌ئاوه‌کاندا، له‌ماوه‌ى رابردوودا (25) کوردى باشوورى کوردستان له‌ده‌ریاى ئایۆن خنکان و ته‌نها سێ کۆچبه‌ر له‌و ژماره‌یه رزگارکران و پێنج ته‌رمیان دۆزرانه‌وه‌و ئه‌وانى دیکه ته‌رمه‌کانیان هه‌ر نه‌دۆزراوه‌ته‌وه. حکومه‌تى هه‌رێم له‌ماوه‌ى (29) ساڵ حوکمڕانیدا نه‌یانتوانیوه کارێکى وابکه‌ن گه‌نجه‌کانمان رێگای هات و نه‌هات نه‌گرنه‌به‌ر، (18) ساڵ گه‌نجێک ده‌خوێنێت و زانکۆو په‌یمانگا ته‌واوده‌کات، به‌ڵام حکومه‌ت داینامه‌زرێنێت یان کارێکى واى نه‌کردووه پڕۆژه‌ى ستراتیژى جێبه‌جێ بکات بۆ ئه‌وه‌ى هه‌لى کار زیادبکات بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نج و خێزانه‌کانمان روو له‌ئه‌وروپا نه‌که‌ن هاوڵاتى: ئایا گه‌نجان له‌هه‌رێمى کوردستان به‌که‌ڵکى ئه‌وه‌دێت خۆیان بگه‌یه‌ننه ئه‌وروپا؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: به‌داخه‌وه ئێمه چه‌ند گله‌یى له‌خه‌ڵک و گه‌نجان و خێزانه‌کانى هه‌رێمى کوردستان بکه‌ین، ده‌بێت ده‌یان جار گله‌یى زیاتر له‌حکومه‌تى هه‌رێم بکه‌ین، که تائێستا له‌ماوه‌ى (29) ساڵ حوکمڕانیدا نه‌یانتوانیوه کارێکى وابکه‌ن گه‌نجه‌کانمان رێگای هات و نه‌هات نه‌گرنه‌به‌ر، (18) ساڵ گه‌نجێک ده‌خوێنێت و زانکۆو په‌یمانگا ته‌واوده‌کات، به‌ڵام حکومه‌ت داینامه‌زرێنێت یان کارێکى واى نه‌کردووه پڕۆژه‌ى ستراتیژى جێبه‌جێ بکات بۆ ئه‌وه‌ى هه‌لى کار زیادبکات بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نج و خێزانه‌کانمان روو له‌ئه‌وروپا نه‌که‌ن، ئه‌رکه‌که ده‌که‌وێته سه‌رشانى حکومه‌ت که‌ژیان و گوزه‌رانى خه‌ڵک به‌گشتى باشتر بکات. له‌گه‌ڵ هه‌ر گه‌نجێکدا قسه‌ده‌که‌ین ده‌ڵێت له‌کوردستان نه کارم هه‌یه، نه هیچ ئیشێک، بۆیه ده‌بێت حکومه‌ت ئه‌گه‌ر خۆیشى به‌ته‌نها نه‌توانێت هه‌لى کار زیادبکات له‌ڕێگه‌ى که‌رتى تایبه‌ته‌وه کارگه‌و پڕۆژه‌ى گه‌وره بنیادبنێت بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نجه‌کانمان کاریان هه‌بێت له‌هه‌رێمى کوردستاندا که‌ئه‌وه مافى سه‌ره‌تایى ژیانیانه، گه‌نجانى هه‌رێمى کوردستان هیچى له‌گه‌نجانى وڵاتانى ئه‌وروپا که‌متر نییه‌و هه‌موو خاوه‌ن به‌هره‌ن، به‌ڵام ده‌بێت حکومه‌ت کارئاسانى بکات بۆ دابینکردنى هه‌لى کار له‌هه‌رێمى کوردستانداو خزمه‌تى خۆیان و وڵاته‌که‌شیان بکه‌ن. ئه‌و گه‌نجانه‌ى روو له‌ئه‌وروپا ده‌که‌ن ده‌چن خزمه‌تى وڵاتانى ئه‌وروپا ده‌که‌ن و ئه‌وان سوود له‌تواناو به‌هره‌ى گه‌نجه‌کانمان وه‌رده‌گرن، سه‌دان گه‌نجى کورد له‌وڵاتانى ئه‌وروپا رۆڵیان هه‌یه له‌پێشخستنى وڵاتانداو ئه‌وروپا سوودى لێبینیوه، ئه‌ى بۆ حکومه‌تى هه‌رێم هه‌وڵى ئه‌وه‌نادات یارمه‌تى و ده‌ستى گه‌نجه‌کان بگرێت و سوود له‌تواناو به‌هره‌کانیان بگرێت که‌ئه‌و سه‌رمایه مرۆییه‌ى هه‌یانه له‌هه‌رێمى کوردستاندا وزه‌که‌یان خه‌رجبکه‌ن نه‌ک له‌ئه‌وروپا. ئه‌و کۆچبه‌رانه‌ى هاتوونه‌ته که‌ناره ئاوییه‌کان له‌سنورى تورکیادان، به‌شێکى زۆری کۆچبه‌ران له‌تورکیا زانیارییان هه‌یه که‌یۆنان و بولغاریا سنوره‌کانیان نه‌کردووه‌ته‌وه، بولغاریاش رێگانادات هیچ کۆچبه‌رێک سنوره‌کانى ببه‌زێنێت و هه‌ر کۆچبه‌رێک ببینرێت ده‌ستگیرده‌کرێت و ره‌وانه‌ى تورکیاى ده‌کاته‌وه هاوڵاتى: چه‌ند په‌نابه‌رى هه‌رێمى کوردستان له‌که‌مپه‌کانى یۆناندان و ده‌یانه‌وێت له‌ڕێگه‌ى ئاوى یان وشکانى خۆیان بگه‌یه‌ننه ئه‌ڵمانیاو به‌ریتانیا؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: ژماره‌یه‌کى زۆر کۆچبه‌رى هه‌رێمى کوردستان له‌یۆناندان، دیاره باڵیۆزخانه‌ى عێراقیش ئه‌و ئاماره ورده‌ى نییه که رایبگه‌یه‌نێت چه‌ند کۆچبه‌رى عێراقى و هه‌رێمى کوردستان له‌یۆناندان، به‌ڵام ئه‌و کۆچبه‌رانه‌ى هه‌رێمى کوردستان که‌متر له‌یۆنان ده‌مێننه‌وه و هه‌موو ده‌ڕۆن به‌ره‌و وڵاتانى ئه‌ڵمانیاو به‌ریتانیاو وڵاتانى ئه‌سکه‌نده‌ناڤى. له‌ئێستادا زیاتر له‌چوار هه‌زار کۆچبه‌ر له‌که‌مپه‌کانى یۆناندان و به‌رده‌وام ئه‌م ژماره‌یه که‌م و زیاد ده‌کات، کۆچبه‌ر هه‌یه یۆنان به‌جێده‌هێڵێت و کۆچبه‌رى نوێى دیکه دێته یۆنانه‌وه. ئه‌و گه‌نجانه‌ى له‌هه‌رێمى کوردستانه‌وه کۆچ ده‌که‌ن لانى که‌م (25) هه‌زار دۆلار ده‌که‌نه ده‌ستى قاچاغچییه‌کانه‌وه بۆ گه‌یشتن به‌ئه‌وروپا، پێموایه ئه‌و گه‌نجانه به‌و بڕه پاره‌یه که‌ده‌یده‌نه قاچاغچییه‌کان ده‌توانن له‌کوردستان پڕۆژه‌یه‌کى بچوکى پێ دابمه‌زرێنن و بژێوى ژیانیانى له‌سه‌ر بنیادبنێن له‌جیاتى ئه‌وه‌ى رێگه‌ى مه‌رگ و ژیانى تێدایه بیگرنه به‌ر بۆ گه‌شتن به‌ئه‌وروپا. هاوڵاتى: رۆژى هه‌ینى تورکیا له‌ڕێگه‌ى پاسه‌وه کۆچبه‌رانى ده‌گه‌یانده که‌ناره ئاوییه‌کان تاخاکى تورکیا به‌جێبهێڵن، ئه‌مه کاردانه‌وه‌ى شه‌قامى یۆنانى لێکه‌وتووه‌ته‌وه؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: بێگومان رایگشتى یۆنانى توڕه کردووه له‌یۆنانداو سه‌رۆک وه‌زیرانى یۆنان په‌یوه‌ندى کرد به‌ئه‌نگێلا مێرکل راوێژکارى ئه‌ڵمانیاو ئیمانیۆڵ ماکرۆن سه‌رۆکى فه‌ره‌نساو سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیتاڵیاو و سه‌رۆکى وڵاتانى دیکه‌ى ئه‌وروپا که رێگرى بکرێت له‌و بڕیاره‌ى ئه‌ردۆغان داویه‌تى بۆ کردنه‌وه‌ى رێگاى کۆچبه‌ران. ئه‌و کۆچبه‌رانه‌ى هاتوونه‌ته که‌ناره ئاوییه‌کان له‌سنورى تورکیادان، به‌شێکى زۆری کۆچبه‌ران له‌تورکیا زانیارییان هه‌یه که‌یۆنان و بولغاریا سنوره‌کانیان نه‌کردووه‌ته‌وه، بولغاریاش رێگانادات هیچ کۆچبه‌رێک سنوره‌کانى ببه‌زێنێت و هه‌ر کۆچبه‌رێک ببینرێت ده‌ستگیرده‌کرێت و ره‌وانه‌ى تورکیاى ده‌کاته‌وه. هاوڵاتى: واتا هیچ رێگایه‌ک نییه بۆ گه‌یشتن به‌یۆنان له‌ڕێگه‌ى تورکیاوه؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: رێگاکان پێشتر هه‌ر هه‌مووى به‌ته‌واوى کۆنترۆڵ نه‌کراوه‌و نه‌گیراوه، گروپ گروپ کۆچبه‌ر به‌قاچاغ له‌تورکیاوه ده‌گه‌نه یۆنان، به‌ڵام پاش بڕیاره‌که‌ى ئه‌ردۆغان بۆ کردنه‌وه‌ى رێگاى تورکیا له‌مه‌ودوا یۆنان ئه‌و رێگه که‌مه‌ى که‌هه‌بووه ئه‌وه‌ش ناهێڵێت که کۆچبه‌ر پێیدا بپه‌ڕێته‌وه. هاوڵاتى: گه‌نجێگ له‌هه‌رێمى کوردستانه‌وه کۆچ بکات بۆ ئه‌وروپا چه‌ند پاره ده‌کاته ده‌ستى قاچاغچییه‌کانه‌وه؟ حسێن حه‌مه‌ساڵح: ناتوانین به‌ته‌واوى خه‌مڵاندنى بۆ بکه‌ین بۆ گه‌شتنى گه‌نجێک بۆ ئه‌وروپا چه‌ندى تێ ده‌چێت، به‌ڵام به‌پێى به‌دواداچوونى ئێمه‌و به‌ریه‌ککه‌وتنمان له‌گه‌ڵ ئه‌و کۆچبه‌رانه‌ى ده‌گه‌نه یۆنان و ئه‌وانه‌ى یۆنان به‌جێده‌هێڵن باسیان کردووه له (20) بۆ (25) هه‌زار یۆرۆ زیاتریان خه‌رج کردووه، هه‌ر کۆچبه‌رێک له‌یۆنانه‌وه بۆ ئیتاڵیا شه‌ش هه‌زار یۆرۆ زیاتر خه‌رجده‌کات و ده‌یکاته ده‌ستى قاچاغچییه‌کانه‌وه، کۆچبه‌ر هه‌یه له‌فه‌ره‌نساوه بۆ به‌ریتانیا (13) هه‌زار یۆرۆ ده‌دات بۆ گه‌یشتن به‌به‌ریتانیا. ئه‌و گه‌نجانه‌ى له‌هه‌رێمى کوردستانه‌وه کۆچ ده‌که‌ن لانى که‌م (25) هه‌زار دۆلار ده‌که‌نه ده‌ستى قاچاغچییه‌کانه‌وه بۆ گه‌یشتن به‌ئه‌وروپا، پێموایه ئه‌و گه‌نجانه به‌و بڕه پاره‌یه که‌ده‌یده‌نه قاچاغچییه‌کان ده‌توانن له‌کوردستان پڕۆژه‌یه‌کى بچوکى پێ دابمه‌زرێنن و بژێوى ژیانیانى له‌سه‌ر بنیادبنێن له‌جیاتى ئه‌وه‌ى رێگه‌ى مه‌رگ و ژیانى تێدایه بیگرنه به‌ر بۆ گه‌شتن به‌ئه‌وروپا.
