.jpeg)
ئارا ئیبراهیم چه‌ند ئه‌ندامێکى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رو به‌ڕێوه‌بردنى هاوپه‌یمانى ئه‌وه ئاشکرا ده‌که‌ن له‌واده‌یه‌کى نزیکدا هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌رى هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه، ئه‌مه له‌کاتێکدایه که دوو بۆچونى جیاواز هه‌یه بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى یان مانه‌وه‌ى وه‌ک قه‌واره‌یه‌کى سیاسى، به‌ڵام هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌که له‌لایه‌ن دامه‌زرێنه‌ره‌که‌یه‌وه که ئێستا سه‌رۆک کۆماره یه‌کلایی بۆته‌وه. هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌رى له کۆتایى ساڵى رابردوو له‌لایه‌ن به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح دامه‌زرێندراو به‌شێک له کادرانى یه‌کێتى و به‌رپرسانى کۆمه‌ڵ‌و یه‌کگرتوو چوونه پاڵیان. ته‌مه‌نى هاوپه‌یمانێتیه‌که هێشتا نه‌گه‌یشتۆته یه‌ک ساڵ بڕیاری لێدراوه له‌م مانگى 11ه‌دا هه‌ڵبوه‌شێرنرێته‌وه. حه‌سه‌ن بارام، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى به‌رێوه‌بردنى هاوپه‌یمانى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت «زۆرینه‌ى ئه‌نجومه‌نى به‌ڕێوه‌بردن و ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رى هاوپه‌یمانى له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یدان که له‌ئێستادا زه‌روره‌ت نییه به‌رده‌وام بێت، که‌مینه‌یه‌کیش له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان هاوپه‌یمانى رێکبخرێته‌وه‌و به‌رده‌وام بێت». هه‌روه‌ها حه‌سه‌ن بارام وتیشى »هێشتا بڕیارى کۆتایى نه‌دراوه، به‌ڵام هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ته‌واوه‌تى هاوپه‌یمانى ماوه‌یه‌کى که‌مى ماوه ره‌نگه هه‌فته‌یه‌ک یا ماوه‌یه‌کى تر بڕیارى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه رابگه‌یه‌ندرێت». له‌دواى ئه‌وه‌ى به‌رهه‌م ساڵح بڕیاریدا بچێته‌وه ناو یه‌کێتى، دواتر له ٢ى تشرینى یه‌که‌م بووه سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌سه‌ر پشکى یه‌کێتى، سه‌ره‌راى نیگه‌رانیه‌کانى پارتى، ئێستا هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هاوپه‌یمانى تا دێت واده‌که‌ى نزیکتر ده‌بێته‌وه. ئه‌و دوو کورسیه‌ش که هاوپه‌یمانێته‌یه‌که له هه‌ڵبژاردنى ئایاری ئه‌مساڵدا به‌ده‌ستی هێنا ده‌بن به کورسی یه‌کێتى له په‌رله‌مانى عێراق و به‌م پێیه‌ش ژماره‌ى کورسیه‌کانى حزبه‌که ده‌بن به 20. به‌پێى زانیارییه‌کانى هاوڵاتی، هه‌ریه‌ک له ئارام قادر و سه‌رگوڵ قه‌ره‌داغى، که پێشتر له‌ناو کۆمه‌ڵ به‌رپرسیارێتیان هه‌بووه له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د ره‌ئوف که له‌ناو یه‌کگرتوو بووه له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌و رێکخستنه‌وه‌ى هاوپه‌یمانین، حه‌سه‌ن بارام پشتراستى ئه‌و زانیاریانه‌ى کرده‌وه‌و وتیشى «هێشتا گفتوگۆ به‌رده‌وامه و بڕیارى کۆتایى بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى نه‌دراوه، به‌ڵام له‌ڕووى یاساییه‌وه به‌رهه‌م ساڵح وه‌ک سه‌رۆکى قه‌واره‌ى سیاسى و زۆرینه‌ى ده‌سته‌ى دامه‌زرێنه‌رو به‌ڕێوه‌بردن ده‌توانن هه‌ڵیبوه‌شێننه‌وه«. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتی، له‌ماڵى به‌رهه‌م ساڵح کۆبونه‌وه‌یه ئه‌نجامدراوه له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌ى پێشتر له‌ناو یه‌کێتیدا بوون و بڕیارى کۆتایى دراوه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ناو یه‌کێتى. حه‌سه‌ن باران جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که ده‌رگا کراوه‌ته‌وه بۆ چونه‌وه ناو یه‌کێتى، به‌ڵام هێشتا گفتوگۆ ماوه. له‌لایه‌کى تره‌وه، عوسمان گوڵپى وته‌بێژى هاوپه‌یمانى بۆ دیموکراسى و دادپه‌روه‌رى ئاماژه به‌وه ده‌دات دوو بۆچونى جیاواز له‌سه‌ر قه‌واره‌که هه‌یه بۆ مانه‌وه‌و رێکخستنه‌وه یا هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى. عوسمان گوڵپى، وته‌بێژى هاوپه‌یمانى له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتی وت «دوو بۆچونى جیاواز له‌نێو هاوپه‌یمانى بۆ مانه‌وه‌و رێکخسته‌وه‌و به‌رده‌وام بوون یا هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى هه‌یه‌و هێشتا بڕیارى له‌سه‌ر نه‌دراوه، ئه‌وانه‌ى پێشتر یه‌کێتى بوون له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یدان، ئه‌وانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى یه‌کێتى له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌یدان». ده‌رباره‌ى کۆبونه‌وه‌که‌ى ماڵى به‌رهه‌م ساڵح، گوڵپى ده‌ڵێت هه‌ر بڕیارێکى تێدا درابێت بڕیارى شه‌خسى بوه نه‌ک هه‌وڵى هاوپه‌یمانى «به‌رهه‌م ساڵح ئێستا جێگرى سکرتێرى یه‌کێتى و سه‌رۆک کۆمارى عێراقه، ئه‌و کۆبونه‌وه‌یه‌ى که کراوه کۆبونه‌وه‌یه‌کى دۆستانه بووه هه‌ر بڕیارێکى تێدا بدرێت گفتوگۆى شه‌خسى بووه نه‌ک هاوپه‌یمانى». عوسمان گوڵپى ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو که هاودیدیانى هاوپه‌یمانى ده‌بێت کۆبونه‌وه بکه‌ن »تا ئێستا هاوپه‌یمانى قه‌واره‌یه‌کى سیاسیه«. جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که رۆشتنى به‌رهه‌م ساڵح له سه‌رۆکایه‌تیکردنى هاوپه‌یمانى و دیموکراسى بۆ ناو یه‌کێتى به مه‌به‌ستى وه‌رگرتنه‌وه‌ى پۆستى سه‌رۆک کۆماری عێراق و جێگرى دووه‌مى سکرتێرى گشتى یه‌کێتى «زه‌ره‌رى له هاوپه‌یمانى داوه و کاریگه‌رى گه‌وره‌ى له‌سه‌ر هاوپه‌یمانى هه‌بووه«. وتیشی «رۆشتنى یه‌ک هاودید زه‌ره‌ى هه‌یه چ جاى سه‌رۆکه‌که‌ى». ده‌رباره‌ى له‌حاڵه‌تى مانه‌وه‌ى هاوپه‌یمانى له‌ڕووى داراییه‌وه پشت به چى ده‌به‌ستێت، وته‌بێژى هاوپه‌یمانى ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که هاوپه‌یمانى که‌ناڵى ئاسمانى نییه‌و له‌به‌رده‌م هه‌ڵبژاردندا نییه میکانیزمى رێگه‌ى به‌رده‌وام بوون له‌ئاینده‌دا ئاشکرا ده‌کرێت. بڕیاره به‌رهه‌م ساڵه‌ح له‌گه‌ڵ خۆیدا هەشت تا 10 که‌سی نێو هاوپه‌یمانى بکاته ڕاوێژکاری خۆى له سه‌رۆکایه‌تى کۆمار.
یاد قوربانی کانتۆنەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بیر لەبەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان (بیتکۆین، ئیتیریەم، هتد...) دەکەنەوە وەک جێگرەوەیەکی دراوی لیرەی سوری کە لەئێستادا تێچووی ئاڵوگۆڕپێکردن و حەواڵەی پارە زۆر لەسەریان دەکەوێت و بەرپرسێکی هێزەکانی سوریای دیموکرات ڕایدەگەیەنێت کەبەکارهێنانی ئەم دراوە ئەلکترۆنیە نوێیە لەگەڵ بیروباوەڕی ئۆجەلاندا یەکدەگرێتەوە. ڕۆژئاوای کوردستان کە لەئێستادا لەسێ کانتۆندا کۆبۆتەوە تائێستا دراوی لیرەی سوری بەکاردێنێت، ئەمەش دراوی ئەو ڕژێمەیە کەساڵانێکی زۆر بەرهەڵستی دژی کردووە. ئەرسەلان سەردەم، بەڕێوەبەری پرۆگرامی گەشەپێدانی تەکنەلۆجیای ڕۆژئاوای کوردستان، لەچاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ مەڵپەڕی (کۆیندێسک)ی تایبەت بەهەواڵی دراوە گریمانەییەکان دەڵێت کەدراوە گریمانەییەکان بەشێکی گرنگی فیکرو هزری سۆسیالیستین کە بەندە لەسەر بەخەسارنەبردنی سەرچاوەکان، کەفەلسەفەی کارکردنی ئەوانە. ئەو دەڵێت: «تۆ تەکنەلۆجیات پێویستە تاکەمتر ئاو بەکاربخەیت، تا پەیوەندیەکی پتەوترت لەگەڵ سروشتدا هەبێت و تەکنەلۆجیات پێویستە بۆ بەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان کەتۆڕێکی دارایی عەمەلیە کەکۆمەڵگا دەتوانێت سودی لێ ببینێت». عامر تاکی، کەیەکێکە لەگەریلاکانی یەکینەکانی پاراستنی گەل، هەڵگری ناسنامەی بەریتانیەو لەئەسڵدا ئێرانیە. ئەو لەساڵی ٢٠١٥وە پەیوەندی بەهێزەکانی یەپەگەوە کردوە بەڵام ساڵانێکی زۆر لەدروستبوونی دراوی بیتکۆیندا کاری کردوەو ناوێکی تەواو ناسراوە وەک یەکەمین پەرەپێدەرەکانی ئەو دراوە. ئەو بەماڵپەڕەکە ڕادەگەیەنێت کە بە بەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان دەتوانن ڕێژەی ئاڵوگۆڕی دراو تەواو کەمبکەنەوە کە بەهۆی پەیوەندی ئاڵۆزەوە لەگەڵ وڵاتە دراوسێکاندا زۆر لەسەر هێزەکانی ڕۆژئاوای کوردستان دەکەوێت، دەڵێت: «تێچووی هەر حەواڵەیەکی دراو لەگەڵ ئیستەنبوڵدا ١٠% لەسەرمان دەکەوێت. لەو باوەڕەداین گەر دەستبکەین بە بەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان ئەم ڕێژەیە بۆ ٢% داببەزێت بۆ سەرانسەری جیهان نەوەک تەنها بۆ ئیستەنبوڵ». کوردانی ڕۆژئاوا لەبیری دانانی سیستەمێکی بەرفراوانی دراوی گریمانەیین کەیارمەتی گەشەی ئابورییان بدات. سەردەم لەکۆتاییدا دەڵێت: «بەبەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان دۆخێکی خۆبەڕێوەبەری دروستدەکەین و ڕۆڵە جیاوازەکان لەکۆمەڵگەدا دابەشدەکەین. ڕۆژئاوای کوردستان هەلێکی باشە تا ببینین سیستەمی بەکارهێنانی دراوە گریمانەییەکان سەرکەوتوو دەبێت یاخود نا.»
هاوڵاتی تۆپهاوێژەکانی سوپای تورکیا پێگەکانی ئەمڕۆ بۆردومانی ناوچەی زەور مەغاریان کرد لە خۆرئاوای کۆبانێ. میدیا فەرمی تورکیا بڵاوی کردەوە بۆ بۆردومانەکە بۆ رێگرییکردن بووە لە چالاکییەکانی یەپەگە لە ناوچەی زەور مەغار کە دەکەوێتە خۆرهەڵاتی رووباری فورات و خاوەنی ژمارەیەک بەرزاییە کە بەسەر سنوورکانی تورکیادا دەڕوانێت. ئەمەش لەکاتێکدایە چەند رۆژێک لەمەوبەر رەجەن تەیب ئۆردۆگان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند کە ئەمریکا لە پرسی مەنبجدا فریوی داون
ئارا ئیبراهیم پێشنیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق پرۆژه‌ى بودجه‌ى 2019ى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى عێراق کرد، په‌رله‌مانتارێکى لیژنه‌ى دارایى ده‌ڵێت:" نه‌ده‌بوو وه‌زیرى دارایى که کورده ره‌زامه‌ندى نیشانبدایه له‌ناردنى ئه‌و پرۆژه‌یه چونکه که‌موکورى زۆرى تێدایه. ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق پرۆژه‌ى بودجه‌ى 2019ى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى عێراق کردووه له‌کاتێکدا به‌وته‌ى په‌رله‌مانتاران که‌موکورى زۆرى تێدایه. ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید، بریارده‌رى لیژنه‌ى دارایى له فراکسۆنى کۆمه‌ڵ له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا به سایتى هاوڵاتى وت"نه‌ده‌بوو وه‌زیرى دارایى که کورده ره‌زامه‌ندى نیشانبدایه به‌ره‌وانه‌کرنى پرۆژه‌ى بودجه‌ى 2019ى عێراق بۆ په‌رله‌مان، چونکه که‌موکورى زۆرى تێدایه". له‌کابینه‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى، فوئاد حوسێن له‌پشکى پارتى دیموکراتى کوردستان بۆته وه‌زیرى دارایى و ئابورى حکومه‌تى عێراق. بریارده‌رى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى عێراق باسى له‌وه‌شکرد، له‌به‌رئه‌وه‌ى کورد که‌مینه‌یه ناتوانێت داواى ره‌وانه‌کرده‌وه‌ى بکات بۆ حکومه‌تى عێراق"مه‌گه‌ر له‌حاڵه‌تێکدا له خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مدا فشار دروست بکات تا بنێردرێته‌وه‌و داواى چاره‌سه‌رکردنى که‌موکورییه‌کان بکات به‌تایبه‌ت هیچ به‌شه بودجه‌یه‌کى بۆ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه دیارى نه‌کردووه". هاوکات، ئه‌ندامێکى فراکسۆنى یه‌کگرتوو ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد 6تشرینى دووه‌م ده‌چنه‌وه بۆ په‌رله‌مان بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ر ئه‌و وه‌زیرانه‌ى که پێشتر متمانه‌یان پێنه‌دراوه تا ده‌نگیان له‌سه‌ر بده‌ن. جه‌مال کۆچه‌ر، ئه‌ندامى فراکسۆنى یه‌کگرتوو بۆ سایتى هاوڵاتى وتى" ئێمه ئێستا له‌ماڵه‌وه‌ین و رۆژى 6ى 11 ده‌چینه‌وه بۆ په‌رله‌مان بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ر ئه‌و وه‌زیرانه‌ى له قۆناغى یه‌که‌مدا ده‌نگیان پێنه‌درا تا ئه‌مجاره ده‌نگیان پێ بده‌ین، به‌ڵام گه‌شتنى پرۆژه بودجه‌ى عێراق له‌رووى یاساییه‌وه ده‌بێت په‌رله‌مان گفتوگۆى له‌سه‌ر بکات". کۆچه‌ر جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه، پرۆژه بودجه‌ى عێراق که‌موکورتى زۆرى تێدایه پشک و ئیتحقاقى پێشمه‌رگه‌و بودجه‌ى بۆ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه تێدا نییه‌و ئه‌و به‌شه بودجه‌یه‌ى بۆ هه‌رێمى کوردستان دیارى کراوه زۆر که‌مه‌و ده‌بێت زیاد بکرێت تا هه‌رێم و به‌غدا بگه‌نه رێکه‌وتن" کورد به‌و بره بودجه‌یه رازى نییه که بۆى دیارى کراوه، ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت رێکه‌وتن بکرێت ده‌بێت پشکى هه‌رێم زیاد بکرێت". له‌پرۆژه‌ى بودجه‌ى 2019ى عێراقدا، پشکى کورد به له‌سه‌دا 12.67 دیارى کراوه که بره‌که‌ى 8 تریلۆن و 970 ملیار دیناره له‌گه‌ڵ بڕى 44 ملیار دینارى مانگانه بۆ هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان، ئه‌مه‌ش له‌به‌رانبه‌ر هه‌نارده‌کردنى رۆژانه‌ى 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتدا.
هاوڵاتی لایه‌نه کوردییه‌کان هیواکانیان له‌سه‌ر عادل عه‌بدولمه‌هدى کاندیدى ڕاسپێردراو بۆ پێکهێنانى حکومه‌تى نوێی عێراق هه‌ڵچنیوه، چاویان له‌وه‌یه له‌ڕێگه‌ى دۆستایه‌تى له‌مێژینه‌یه‌وه له‌گه‌ڵ سه‌رکرده کورده‌کان له‌سه‌رده‌مى کابینه‌که‌یدا کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانیان له‌گه‌ڵ به‌غدا یه‌کلایی بکه‌نه‌وه. به‌درێژایی دواى ڕوخانى رژێمى سه‌دام حوسه‌ین، لایه‌نه کوردییه‌کان به‌گشتى له‌سه‌ره‌تادا هیوایان به‌سه‌رجه‌م ئه‌و که‌سانه هه‌بووه که پۆستى سه‌رۆک وه‌زیرانیان له عێراقدا وه‌رگرتووه، تا مافه‌کانیان له‌عێراقدا به‌ده‌ستبهێنن و کێشه‌کانیان له‌گه‌ڵ به‌غدا چاره‌سه‌ر بکه‌ن، به‌ڵام کێشه‌کان وه‌کو خۆیان ماونه‌ته‌وه. به‌ڵام ڕه‌نگه هیچ کات به‌ئه‌ندازه‌ى ئه‌مجاره کورد هیواى به‌سه‌رۆک وه‌زیرانى نوێ له عێراق نه‌بێت، به‌و پێیه‌ى دۆستى دێرینى کورده‌کانه و په‌یوه‌ندى باشى له‌گه‌ڵ سه‌رکرده و لایه‌نه کوردییه‌کان هه‌یه. له‌گه‌ڵ ڕاسپاردنیدا له‌دووى ئه‌م مانگه‌دا له‌لایه‌ن سه‌رۆک کۆماره‌وه بۆ پێکهێنانى کابینه‌ى نوێ، عادل عه‌بدولمه‌هدى زنجیره‌یه‌ک په‌یامى پاڵپشتى پێگه‌یشت، که به‌شێکیان له‌لایه‌ن لایه‌نه کوردییه‌کانه‌وه بوو. ئێستا کورد هاوشێوه‌ى لایه‌ن و پێکهاته‌کانى دیکه چاوى له هه‌نگاوه‌کانى عادل عه‌بدولمه‌هدى و کارنامه‌ى حکومه‌ته‌که‌یه‌تى که پێده‌چێت له‌م ڕۆژانه‌دا ڕابگه‌یه‌نرێت. دانا جه‌زا ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌فراکسیۆنى پارتى به هاوڵاتی وت «مه‌سه‌له‌ى گه‌شبینی کورد به عادل عه‌بدولمه‌هدى شتێکى له‌سه‌دا سه‌د نییه، به‌ڵام په‌یوه‌ندى به‌وه‌وه هه‌یه که ئه‌و که‌سێکى میانڕه‌وه و تا ڕاده‌یه‌ک تێکه‌ڵاوییه‌کى مێژویی هه‌یه له‌گه‌ڵ سه‌رکرده‌کانى کوردو تێگه‌یشتنى هه‌یه بۆ پرسه‌کان و کاندیدێکى ته‌وافوقییه«. وتیشى «تا ئێستا شتێکى نێگه‌تیفى نه‌بووه، هیوادارین وابێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ش له‌کاتى کارکردندا ده‌رده‌که‌وێت کاتێک ده‌چێته سه‌ر کورسی، به‌و پێیه‌ى ئه‌وانه‌ى چونه‌ته سه‌ر ئه‌و کورسییه زۆرجار جیاوازبوون له‌و که‌سه‌ى پێشتر». دانا جه‌زا باسى له‌وه‌کرد، عادل عه‌بدولمه‌هدى پشتیوانییه‌کى سه‌ره‌کى له‌ناو په‌رله‌مان یان دامه‌زراوه‌ى سه‌ربازى نییه، پێویستى به‌وه‌یه سه‌رجه‌م لایه‌نه‌کان پشتیوانى بکه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت سه‌رکه‌وتوو بێت، پێویسته ئه‌ویش هه‌وڵبدات هه‌موو لایه‌نه‌کان ڕازیبکات له‌ناویاندا کورد. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و په‌رله‌مانتاره پێشبینى ناکات له‌سه‌رده‌مى عادل عه‌بدولمه‌هدیدا هه‌موو کێشه هه‌ڵواسراوه‌کانى نێوان به‌غدا و هه‌رێم چاره‌سه‌ر بکرێن «به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌نیەتێکى باش بیه‌وێت کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات، ئه‌گه‌ر ده‌ستور بکات به پێوه‌ر، لایه‌نه‌کانى دیکه ده‌ستوه‌ردان له‌کاره‌کانیدا نه‌که‌ن، من ته‌سه‌ور ده‌که‌م بتوانێت زۆربه‌ى کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات». له‌پاڵ پرسی گه‌نده‌ڵى و تیرۆرو چه‌ندین کێشه‌ى که‌ڵه‌که‌بوو که چاوه‌ڕوانى عادل عه‌بدولمه‌هدین، چه‌ندین کێشه‌ى هه‌ڵواسراوى نێوان هه‌رێم و به‌غدا که ساڵ به‌ساڵ گه‌وره‌تر بوون چاوه‌ڕوانى ئه‌و کابینه نوێیه‌یه که عادل عه‌بدولمه‌هدى ده‌یه‌وێت له که‌سانى ته‌کنۆکرات پێکى بهێنێت. دیارترین کێشه‌کان بریتین له‌کێشه‌ى نه‌وت و بودجه و ناوچه کێشه‌له‌سه‌ره‌کان و پێشمه‌رگه، که تا ئێستا هه‌رێم و به‌غدا له‌سه‌ریان ناکۆکن و ساڵانێکى درێژه به‌بێ چاره‌سه‌ر ماونه‌ته‌وه. میران محه‌مه‌د په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌به‌غدا به هاوڵاتی وت «هه‌موومان هیوامان هه‌یه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات، له‌به‌رئه‌وه‌ى پیاوێکى میانڕه‌وه، هه‌رچه‌نده ئه‌و هێشتا به‌فه‌رمى ده‌ستبه‌کارنه‌بووه«. وتیشى «سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه عادل عه‌بدولمه‌هدی تێکه‌ڵى زۆر بووه له‌گه‌ڵ کورد، که هیوادارین ئه‌و هۆکارانه رۆڵى هه‌بێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان». عادل عه‌بدولمه‌هدى به‌راورد به سه‌رکرده عێراقییه‌کان تا ئێستا هه‌ڵوێستێکى توندى به‌رانبه‌ر کورد نه‌بووه و به‌رده‌وام جه‌ختى له ڕێگه‌ى گفتوگۆ و دانوستان کردوه‌ته‌وه، بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و که له کابینه‌که‌ى حه‌یده‌ر عه‌بادیدا که ساڵى 2014 پێکهێنرا بۆ ماوه‌ى دووساڵ وه‌زیرى نه‌وت بوو، کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا له‌سه‌ر پرسی نه‌وت وه‌کو خۆیان مانه‌وه و چاره‌سه‌ر نه‌کران. له پرسی پێکهێنانى کابینه‌ى حکومه‌ته‌که‌شیدا، باس له‌وه‌ده‌کرێت عادل عه‌بدولمه‌هدى که کاندیدى ته‌وافوقى لایه‌نه ناکۆکه شیعییه‌کانه، سێ پۆستى وه‌زیرى بۆ کورد داناوه، که که‌متره له ژماره‌ى ئه‌و پۆستانه‌ى پێشتر بۆ کورد دانرابوون، به‌ڵام ئه‌وه نه‌بووه‌ته هۆى ئه‌وه‌ى به‌ر ڕه‌خنه‌ى کورد بکه‌وێت، به‌و پێیه‌ى ئه‌و به‌ڵێنیداوه کۆتایی به پشک پشکێنه‌ى حزبى بهێنێت و له‌سه‌ر بنه‌ماى لێهاتویی وه‌زیره‌کانى کابینه‌که‌ى دیارى بکات. غالب محه‌مه‌د ئه‌ندامى فراکسیۆنى گۆڕان له په‌رله‌مانى عێراق پێیوایه، عادل عه‌بدولمه‌هدى هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه «مافى کوردى خواردووه« له پێکهێنانى حکومه‌تدا، به‌ڵام ده‌بێت چاوه‌ڕوان بکه‌ن بزانن کاره‌کانى چۆنه‌و ده‌توانێت چى بکات، پێش ئه‌وه‌ى حوکمى پێشوه‌خته‌ى له‌سه‌ر بده‌ن. وتیشى «کورد بۆ مالیکى و عه‌بادی و جه‌عفه‌ریش ئه‌و هیوایه‌ى هه‌بوو، به‌ڵام هیچیان وا ده‌رنه‌چوون، بۆیه پێویسته چاوه‌ڕێ بکه‌ین». غالب محه‌مه‌د باسى له‌وه‌کرد، عادل عه‌بدولمه‌هدى کاتى خۆى وه‌زیرى نه‌وت بوو، ئه‌وکات هه‌رێمى کوردستان نه‌وتى سپى بۆ نه‌ده‌هات، که زۆر پێویستى بوو، «با تۆزێک وردبین نه زۆر زۆر دڵخۆش بین نه زۆر ڕه‌شبین بین با جارێ چاوه‌ڕوان بین، به‌ڵکو بتوانێت شتى باش بکات». ئه‌و په‌رله‌مانتاره پێیوایه، ئه‌وه‌ى کێشه‌ى سه‌ره‌کى کورده له به‌غدا ئه‌وه‌یه پارتى و یه‌کێتى بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان سیاسه‌ت ده‌که‌ن. عادل عه‌بدولمه‌هدى (76 ساڵ) هه‌م پشتیوانى تارانى هه‌یه هه‌م پشتیوانى واشنتۆن، که هه‌ردووکیان له‌دواى هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌که‌ى عێراقه‌وه له 12ى ئایارى ئه‌مساڵ هه‌وڵیانده‌دا پێکهێنانى حکومه‌ت له‌به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان یه‌کلایی بکه‌نه‌وه، به‌تایبه‌ت له‌پرسی دیاریکردنى سه‌رۆک وه‌زیراندا. هه‌رچه‌نده له‌دواى ڕاسپاردنییه‌وه تا ئێستا عادل عه‌بدولمه‌هدى هیچ قسه‌یه‌کى له‌باره‌ى هه‌ڵوێستى به‌رانبه‌ر کێشه‌کانى هه‌رێم و به‌غدا و چۆنیه‌تى چاره‌سه‌رکردنیان نه‌کردووه، به‌ڵام چاوه‌ڕوانده‌کرێت له‌ڕۆژانى سه‌ره‌تاى ده‌ستبه‌کاربووندا وه‌ک سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق دانوستان له‌گه‌ڵ کورده‌کان بکات له‌سه‌ر پرسی داهاتى نه‌وتى هه‌رێم، که یه‌کێکه له گه‌رمترین پرسه‌کان له‌سه‌ر ئاستى عێراق و هه‌رێم. مه‌حمود عوسمان سیاسه‌تمه‌دارى کورد بۆ هاوڵاتی وتى «کێشه‌ى کورد ئه‌وه‌یه هیچ گوێ به دیراسه‌ت نادات و شت لێکناداته‌وه، عه‌بادیش که هات چونکه ناکۆک بوو له‌گه‌ڵ مالیکى، یه‌کسه‌ر هه‌موو کورد پشتیوانى عه‌بادیان کرد، بێ مه‌رج چونه ناو کابینه‌که‌یه‌وه، دواتر ده‌رکه‌وت عه‌بادى زۆر خراپ بوو به‌رانبه‌ر کورد، به‌تایبه‌تى له پرسی ریفراندۆمدا». وتیشى «ئێستا بێئه‌وه‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى ده‌ستى به کارکردن کردبێت به‌شێوه‌ى فه‌رمى هه‌موویان که‌وتونه‌ته پیاهه‌ڵدانى، له‌سیاسه‌تدا ئه‌وه هه‌ڵه‌یه، ده‌بێت بوه‌ستى بزانیت چیت له‌گه‌ڵدا ده‌کات و به‌رنامه‌که‌ى چییه و بۆ کورد چى ده‌کات به‌کرده‌وه«. مه‌حمود عوسمان ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، عادل عه‌بدولمه‌هدى جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران و وه‌زیرى نه‌وت و وه‌زیرى دارایی بووه «شتێکى وامان لێنه‌بینیوه که کردبێتى، لایه‌نه کوردییه‌کان که‌وتونه‌ته په‌له‌په‌ل و پیاهه‌ڵدانى به‌وه‌ى دۆستى کورده، بێ ئه‌وه‌ى چاوه‌ڕوان بکه‌ن بزانن ده‌توانێت چی بکات».
هاوڵاتی، کۆچەر فەتاح بەردەم تۆمارگای گشتی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی پڕبوو لەدەرچوانی پۆلی ١٢، دەستە دەستە روویان لەتۆمارگا دەکرد بۆ دۆزینەوەی ناوەکانیان، بەڵام زۆرێک لەوانە بەبێ هیوایی دەگەڕانەوەو ناویان لە هیچ زانکۆو پەیمانگایەک نەهاتبۆوە. بەرپرسانی تۆمارگا داوایان لەخوێندکارە بێهیواکان کرد کەبڕۆن فۆڕمی سکاڵا لەسایتی وەزارەتی خوێندنی باڵا پڕ بکەنەوە کە بەشێوەی ئۆنلاین کارادەکرێت. بەڵام خوێندکاران دوای بێهیوایی لەسکاڵانیشیان لەچەند شوێنێک رژانە سەر شەقام و خۆپشیاندانیان سازکرد. بۆ وەرگرتنی خوێندکاران لەزانکۆو پەیمانگاکان وەزارەتی خوێندنی باڵا سیستەمی فۆڕمی ئۆنلاین پەیڕەودەکات، هەندێک لەخوێندکاران خۆیان فۆرمەکانیان پڕناکەنەوە دەیبەنە سەنتەرو پەیمانگا ئەهلیە فێرکاریەکان، لەوێ لەنێو حەشامات و جەنجاڵیدا کەتەنها چەند رۆژێک مۆڵەتی پڕکردنەوەی هەیە، سەنتەرەکان بەسەدان فۆڕم پردەکەنەوە بۆ خوێندکاران. هەندێک لەسەنتەرەکان کەمتر ئاگایان لەخواستی خوێندکارەکان هەیەو لەکاتی پڕکردنەوەی فۆرمەکەدا ناوی ئەو بەشە بۆ خویندکاران نایەوە کە خۆی پڕی کردۆتەوە، یان هەندێکیان سەرەڕای ئەوەی نمرەکەشی نزم نیە بەهۆی هەڵە پڕکردنەوەو ناوی نەگەڕاوەتەوە. هاوڕێ حسێن، خوێندکارێکە کە تێکڕای نمرەکانی ٧٥ی هێناوە ، ماوەی دووساڵە فۆڕم پڕدەکاتەوە ناوی نەهاتووەتەوەو وەک خۆی دەڵێت» سێ رۆژە دێت بۆ تۆمارگاو دەستی دەستی پێدەکەن و دەڵێن دەبێت فۆڕمی سکاڵا بەشێوەی ئۆنلاین پڕبکاتەوە». ئەوان ناتوانن هیچی دیکەی بۆ بکەن». لەسەر گلەیی و ناڕەزاییەتیەکانی ئەو خوێندکارانەی کەناویان نەهاتووەتەوە بەختیار عوبێد، بەڕێوەبەری تۆماری گشتی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی وتی «هۆکاری نەهاتنەوەی ناوی ئەو خوێندکارانەی کە نمرەکانیان بەرزە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیستەمەی کە لەسەدا ٧٠ی رێژەی کورسیەکانی وەرگرتن بۆ دەرچووانی خولی یەکەمە و لەسەدا ٣٠ی بۆ دەرچووانی خولی دووەمە چونکە نمرەی خوێندکاران لە خولی دووەمدا بەرزبووە». بەختیار عوبێد، بەڕێوەبەری تۆماری گشتی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی بە هاوڵاتی وت»ئەو خوێندکارانەی کە ناوەکانیان نەهاتووەتەوە یان گلەییان لەشوێنی ناوەکانیان هەیە دەتوانن لە رێگەی سایتی زانکۆلاینەوە تانە بگرن لە نەهاتنەوەی ناوەکانیان و بەشێکی زۆری ئەو خوێندکارانەی کە ناویان نەگەڕاوەتەوە بەپێی نمرەی وەرگرتنی ساڵی رابردوو لەزانکۆو پەیمانگاکان فۆڕمەکانیان پڕکردوەتەوە بۆ ئەمساڵیش گۆڕانکاری بەسەر نمرەو شوێنی وەرگرتنی خوێندکاراندا هاتووە». خوێندکار هەبووە تەنها ئەو کۆلێژەی پڕکردووەتەوە کە ساڵی رابردوو نمرەکەی خۆی لێوەرگیراوە، یان بەرزتریش بۆ ئەمساڵیش ئەگەر ئەو کۆلێژە نمرەکەی بەرزبووبێتەوە ئەوا ئەو خوێندکارە لەوێ وەرناگیرێت، بۆیە بەشێکی زۆری ناو نەهاتنەوەی خوێندکاران پەیوەندی بە خۆیانەوە هەیە. وتیشی»بەشێک لەخوێندکاران ناڕازین دەڵێن خوێندکاری واهەیە نمرەکەی ٥٤ بەڵام ناوی هاتووەتەوە، بەڵام ئەوان لە ٦٠ زیاتریان هێناوە ناویان نەهاتووەتەوە، هەندێک بەش هەیە لەسەدا ٧٠ی نمرەکانیان بۆ هەژمارکراوەو لەسەدا ٣٠ی نمرەکەی دیکەشیان لەسەر کردیدیتەکانە کە بەسێ وانە یان زیاترە، خوێندکار ئەگەر نمرەکەی کەمتریش بێت بەو لەسەدا ٣٠یە شوێنی وەرگرتنەکەی بەرزدەبێتەوە». زەیتون سەعدی، تەمەن ٢١ ساڵ خوێندکاری ئامادەیی تریفەی کچانە لەهەورامان و نمرەی ٦٠ی بەدەستهێناوە لەسەرۆکایەتی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی بوو، هاتبووە سەنتەرەکە بۆ ئەوەی بزانێت بۆ ناوی نەهاتووەتەوە. ئەو بە بێتاقەتییەوە قسەی بۆ هاوڵاتی کردو وتی «لەسەنتەرێک فۆڕمەکەم پڕکردووەتەوە، تەنها ئەو شوێنانەم لەفۆڕمەکەدا نووسیەوە کە ساڵی رابردوو وەریگرتووە، بۆیە نە لەخوێندنی ئێواران و نە پارالێڵ و نە زانکۆی ئەهلی فۆڕمی پڕنەکردووەتەوە ئێستاش ناوم نەگەڕاوەتەوە، لەهیچ شوێنێکیش وەرناگیرێم، من نازانم چی بکەم و ١٢ ساڵی خوێندنم بەفیڕۆچوو». زۆر جار وا ریکدەکەوێت هەندێک لەو خوێندکارانەی کە لەسەنتەرەکان فۆڕم پردەکەنەوەو ناویان ناگەڕێتەوە یان بەشێکیان بۆ دێتەوە بەدڵیان نیە، بەڵام ئەگەر خوێندرکارەکەش هەر ناڕەزایەتیەکی هەبێ ناتوانێت مافی خۆی وەرگرێتەوە، چونکە بەپێی سیستمی قبوڵ مەرکەزیە. زانا عەبدولڕەحمان، بەرپرسی راگەیاندنی پەیمانگای یاد بە هاوڵاتی وت «زیاتر لە ١٠٠ خوێندکار لە پەیمانگای یاد فۆڕمی زانکۆ لاینیان پڕکردووەتەوە، نزیکەی ٥٠ خوێندکار ناویان نەهاتووەتەوە لەهیچ زانکۆو پەیمانگایەک، بەڵام زۆربەیان ئەوانەن کەخوولی دووەمیان هەیە، لای ئێمە ژمارەیەک مامۆستاو خاوەن ئەزمونی بەتوانا فۆڕمەکانیان بۆ خوێندکاران پڕکردووەتەوە». بۆ پڕکردنەوەی هەر فۆرمێک بڕی ٢٠-50 هەزار دینار لەخوێندکار وەردەگیرێت، بەرپرسانی هەندێک لەو پەیمانگایەنە دەڵێن ئەو سیستەمەی کەئەمساڵ وەزارەتی خوێندنی باڵا بۆ وەرگرتنی خوێندکاران پەیڕەوی کردووە «سیستەمێکی زۆر خراپ و نادادپەروەر» بووە. زانا عەبدولڕەحمان وتی «نادادپەروەریەکە لەوەدایە کە لەسەدا ٧٠ی بۆ دەرچوانی خولی یەکەمەو لەسەدا ٣٠ی بۆ خولی دووەم، بەجۆرێک هەر خوێندکارێک لە خولی یەکەمدا نمرەکەی لە ٦٠ زیاتر بێت ناوی هاتووەتەوە، بەڵام خوێندکارێکی دیکە کەخولی دوەمی هەیە، نمرەکەی لە ٧٢ کەمتربێت ناوی نەهاتووەتەوە». وتیشی «ئەوان بۆ هاوکاری خوێندکاران کردویانەو هەستیان بەبەرپرسیارێتی کردووە هیچ هەڵە رودانێک رووینەداوە و ئەوان لەسەر نمرەی خوێندکاران و بەراوردکردنی بەساڵی رابردوو فۆڕمەکە پڕدەکەنەوە لەخوارو سەرو بەشەکەی خۆی و هاوتای بەشەکەی خۆی کە لەساڵی رابردوو وەرگیراوە بەشەکان بۆ خوێندکاران دادەنێن». وته‌بێژى وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵا ئاماژه به‌وه ده‌دات سه‌رجه‌م ئه‌و خوێندکارانه‌ى که ناویان نه‌هاتۆته‌وه‌و یان کێشه‌یه‌کیان هه‌یه ده‌توانن سکاڵا تۆمار بکه‌ن. وەکو هەوڵێک بۆ چارەسەرکردنی کێشەی هەندێک لەو خوێندکارانە، سێشەممەی رابردوو عه‌باس ئه‌کره‌م، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵا له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا وتی «خوێندکاران ده‌توانن له‌نێوان 25ى ئه‌م مانگه تا کۆتایى مانگ سکاڵا و داواکارییه‌کانیان بنێرن بۆ وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵا». هه‌موو ساڵێک کێشه‌ى نه‌هاتنه‌وه‌ى ناوى خوێندکارانى پۆلى 12ى ئاماده‌یى دروستده‌بێت و به‌شێکى زۆر له‌خوێندکاران بێبه‌ش ده‌بن له‌وه‌رگرتنیان له‌زانکۆ‌و په‌یمانگا حکومى و ئه‌هلییه‌کان. ئه‌مه له‌کاتێکدایه خۆپیشاندانى خوێندکارانى 12ى ئاماده‌یى له‌سلێمانى و هه‌ولێر ده‌ستیپێکردووه و چاوه‌ڕێى وه‌ڵامى جدى وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵاو په‌روه‌رده ده‌که‌ن. شەنگە حەسەن کەنمرەی ٧٥ی هێناوە لەپەروەردەی تایبەت لەچەرمۆ ناوی هاتووەتەوەو حەزی لەبەشەکەی نییە. ئەو دەڵێت کە پووری فۆڕمەکەی بۆ پڕکردووەتەوە دواتریش بردویانە بۆ سەنتەرێکی پڕکردنەوەی فۆڕمی زانکۆلاین پێیان وتوون «زۆر باش» پڕکراوەتەوە بەس خۆی حەزی لەو بەشە نییە. سیما خالیدی تەمەن ٢٠ ساڵ، یەکێکی دیکە بووە لەو خوێندکارانەی بە بێتاقەتیەوە قسەی بۆ هاوڵاتی کردو وتی «من دوو ساڵە لەپۆلی ١٢ی ئامادەییە ئەمساڵیش نمرەی ٧٠ی هێناوە بەڵام لەخولی دووەم بووم فۆڕمەکەشم هیچ هەڵەی تێدا نییە، ئەو دەڵێت من ئەو کۆلێژو بەشانەشم هەمووی پڕکردووەتەوە کە لەخوار نمرەکەی خۆمەوە وەرگیراوە بەڵام هەر ناوم نەهاتووەتەوە». بەختیار عوبێد، بەڕێوەبەری تۆماری گشتی زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی سەبارەت بەپڕکردنەوەی فۆڕمەکان لەلایەن سەنتەرە ناحکومییەکانەوە بەختیار عوبێد وتی کە ئەوان وەک خوێندنی باڵا لە هەموو زانکۆ حکومییەکان ناوەندێکیان هەبووە بۆ پڕکردنەوەی فۆڕم بۆ خوێندکاران، «بەڵام خوێندکاران بەشێکیان خۆیان چوونەتە سەنتەرە ناحکومییەکان کە بەبرێک پارە فۆڕمیان پڕکردووەتەوە کە تەنها بۆ سوودی بازرگانی دانراون ئەو سەنتەرانە». وتیشی «خوێندکار چووەتە ئەو سەنتەرانە بەدوو جار فۆڕمەکەی بۆ پڕکراوەتەوە کە لەبەرامبەردا ٥٠ هەزار دیناری لێوەرگیراوە. دواتریش بەباشی بۆی پڕنەکراوەتەوە بۆیە هاتووەتەلای ئێمە بۆ پڕکردنەوەی فۆڕمەکەی». بۆ ئەمساڵى خوێندن ٥٢ هەزارو ٤٢ خوێندکار بەهەر چوار رێگاى (زانکۆلاین، ڕاستەوخۆ، کریدیت، ئێواران) داواکارى خوێندنیان لەزانکۆ و پەیمانگاکان پێشکەشکردبوو، بەڵام ٢٨ هەزارو ٦٠٩یان وەرگیراون که دەکاته سەدا ٥٣ و ٢٣ هەزار و ٤٣٣ خوێندکاریش بەهۆی کەمی کۆنمرەکانیان لەزانکۆو پەیمانگەکان وەرنەگیراون رۆژی ١٦ی ئەم مانگەش وەزارەتی خوێندنی باڵا رایگەیاند کە ١٦ هەزار خوێندکاری دیکە لەزانکۆو پەیمانگاکان وەردەگیرێن، پلانی وەرگرتنی دەرچووان لەزانکۆکان بەڕێژەی 10% بۆ بەشە ئەندازیارییەکان و 20% بۆ بەشەکانی دیکە زیادکراوە.
ئارا ئیبراهیم جڤاتى نیشتمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بەرنامەی هەیە ئەو هەڵسوڕاوە رەخنەگرانەی نێو حزبەکەی دەربکات کە بەپێی «دیسپلینی حزب» ناجوڵێنەوە، بەڵام ژمارەیەکی تر لە ئەندامانی جڤاتەکە بەرهەڵستی ئەو بڕیارە دەکەن و پێیانوایە سزادانى ئەندامانیان دەبێتە هۆی ‹مه‌رگى گۆڕان». له‌سه‌ره‌تاى ئه‌م هه‌فته‌یه‌دا جڤاتى نیشتمانى گۆڕان به ئاماده‌بوونى عومه‌ر سه‌ید عه‌لى، رێکخه‌رى گشتى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان کۆبونه‌وه‌ى خۆى ئه‌نجامداو تێیدا بڕیاردرا کۆنفرانسى نیشتمانى ئه‌نجامبده‌ن پاشان هه‌ڵبژاردنى ناوخۆیى گۆڕان ئه‌نجامبدرێت، کە بەرنامە هەیە رەخنەگرانی ئەم دواییەی حزبەکە دەربکرێن. هاوکات، بڕیاریانداوه کار به پاداشت و سزا بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى له دسپلینى حزبى ده‌رچوون ده‌ربکرێن له‌بزوتنه‌وه‌که. کاروان هاشم، ئه‌ندامى جڤاتى نیشتمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت «به‌شێک له‌و براده‌رانه‌ى له که‌مپینى هه‌ڵبژاردندا نه‌ک پشتیوانى بزوتنه‌وه‌که نه‌بوون، به‌ڵکو زه‌ره‌رى گه‌وره‌یان له بزوتنه‌وه‌که داوه، تۆمه‌تیان بۆ هاوڕێکانیان دروستکردووه. ئه‌گه‌ر که‌سێک تۆمه‌تى ناڕه‌وا بۆ بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و کاراکته‌ره‌کانى بکات ده‌بێت ده‌ربکرێت، له‌هه‌ر ئاستێکدا بێت، که‌سێک له‌ناو بزوتتنه‌وه‌ى گۆڕان پله‌و پۆستى وه‌رگرتبێت». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، ئه‌و تۆمه‌تانه کاریگه‌رى نه‌رێنى له‌سه‌ر ده‌نگده‌رانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان دروستکردووه‌و «هه‌موو حزبێک دسپلینى خۆى هه‌یه کارەکته‌رى ناو بزوتنه‌وه‌که بشکێنن، بڕیارێکمان داوه له‌جڤاتى نیشتمانى ره‌چاوى پاداشت و سزا ده‌کات، له‌ده‌ستور رونکراوه‌ته‌وه کێ سزا ده‌درێت، ئه‌وانه‌ى تۆمه‌ت ده‌که‌ن و بونه‌ته هۆى کێشه و به‌رپرسیارێتی گه‌وره‌یان هه‌بووه ده‌رده‌کرێن». کاروان هاشم، نمونه‌ى ئه‌وه‌ى هێنایه‌وه که په‌رله‌مانتارى گۆڕان هه‌بووه چووه ماڵ به‌ماڵ گه‌ڕاوه ئیشى بۆ حزبێکى دیکه‌و کاندیده‌که‌یان کردووه‌و هه‌ڵسوڕاوى گۆڕان هه‌بووه هانى خه‌ڵکى داوه بایکۆتى هه‌ڵبژاردن بکه‌ن، ، وتی «ئه‌مانه شایەنى ئه‌وه‌ن ده‌ربکرێن». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه عومه‌ر سه‌ید عه‌لى له‌کۆبونه‌وه‌ى جڤاتى نیشتمانى پێیانى راگه‌یاندووه «هه‌مومان به‌رپرسین له‌شکستى گۆڕان هه‌ر یه‌که‌و به‌پێى قه‌باره‌ى خۆى». له‌لایه‌کى تره‌وه چه‌ند هه‌ڵسوڕاوێکى دیارى گۆڕان پرۆژه‌یان داوه‌ته بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بۆ ئه‌وه‌ى بزوتنه‌وه‌که بچێته‌وه رێچکه‌ى خۆى و ره‌خنه‌یان له‌ئه‌داى کارى سیاسى گرتوه، یه‌کێک له‌وانه شێرکۆ محه‌مه‌د ئه‌مین په‌رله‌مانتارى گۆڕان بووه. شێرکۆ حه‌مه ئه‌مین، ئه‌ندامى خولى په‌رله‌مانى کوردستان له‌فراکسیۆنى گۆڕان وتى «به‌هیچ جۆرێک له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیم له‌سه‌ر بنه‌ماى ره‌خنه سزاى خه‌ڵک بدرێت له‌ناو گۆڕاندا، به‌تایبه‌تى ئه‌و ره‌خنانه‌ى له‌چوارچێوه‌ى کارى حزبى و رێکخراوو پرۆژه‌کاندایه که له‌ڕێگه‌ى ئۆرگانه حزبیه‌کانه‌وه پێشکه‌ش کراون، سزادانى خه‌ڵک مه‌رگى گۆڕانه له‌ژێر هیچ ناوێکدا بێت به‌هانه‌یه«. هه‌روه‌ها وتی «ئێمە خۆمان ناخەینە ده‌ره‌وه‌ى گۆڕان و خۆمان به‌خاوه‌ن و دروستکه‌رى گۆڕان ده‌زانین، کار ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى بزووتنه‌وه‌که بچێته‌وه سه‌ر شاڕێگاى راسته‌قینه‌ى خۆى که کاک نه‌وشیروان مسته‌فا دروستى کردووه«. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتی، بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان زیاتر کار بۆ دروخستنه‌وه‌ى هه‌موو ئه‌و ده‌نگه ناڕازیانه ده‌کات که ره‌خنه‌یان له رێکخه‌رى گشتى و کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فا گرتووه ئه‌مه‌ش به‌پێى وته‌ى چه‌ند ئه‌ندامێکى جڤاتى نیشتمانى که ئاماده‌نه‌بوون ناویان بهێندرێت. دانا عه‌بدولکه‌ریم، ئه‌ندامى ژورى حکومه‌ت و په‌رله‌مان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتی وت «ئه‌وه‌ى فه‌وزا دروستبکات و ئه‌وه‌ى به‌پێى پره‌نسیپی حزب کار نه‌کات، ئیجرائاتى حزبى له‌گه‌ڵ ده‌کرێت به‌پێى ده‌ستورى گۆڕان». لە دوای ئاشکراکردنی ئەنجامە بەراییەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەرکەوت دەنگەکانی گۆڕان بۆ نیوە دابەزیوە، ئەمەش کاردانەوەی هەندێک لە هەڵسوڕاوانی حزبەکەی بەدوای خۆیدا هێناو رێکخەری گشتی و خانەی راپەڕاندیان تۆمەتبارکرد. یەکیک لەوانە عه‌بدوڵا مه‌لا نورى هه‌ڵسوڕاوى گۆڕان بوو کە لەچاوپێکەوتنێکی رۆژنامەی هاوڵاتی-دا وتی «له‌دواى کۆچى دوایى نه‌وشیروان مسته‌فا سه‌رکردایه‌تى گۆڕان سه‌رکه‌وتوو نه‌بون، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى له‌ئاستى خواره‌وه پشتیوانییه‌کى گه‌وره کران و ده‌رفه‌تى گه‌وره‌و متمانه‌یان پێدرا، هه‌تا له‌کاتى هه‌ڵبژاردنى ئه‌و تیمه خه‌ڵکانێک قوربانیان به‌خۆیاندا، به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌ئاستى ئه‌و چاوه‌ڕوانییانه‌دا نه‌بوون». عه‌بدوڵا مه‌لا نوورى رەخنەی لە رێکخەری گشتی گرتبوو کە کەسانێک لەدەرەوەی دەزگا فەرمیەکانی گۆڕان دەستتێوەردان دەکەن، دواى ئه‌م قسانە، عەبدوڵا مەلا نوری تووشى گوشارى رێکخه‌رى گشتى بووەوەو به‌هۆیه‌وه داواى کلیلى ژووره‌که‌ى لێکرا. له‌به‌شێکى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا لەگەڵ هاوڵاتی عەبدولا مەلا نوری وتی «ئه‌گه‌ر خانه‌ى راپه‌ڕاندن و جڤاتى نیشتمانى و رێکخه‌رى گشتى به‌هێز بێت هیچ که‌سێک ناتوانێت ده‌ستتێوه‌ردان له‌کاروبارى ئه‌واندا بکات، بڕیارى وا هه‌بووه خانه‌ى راپه‌ڕاندن داویه‌تى بڕیاره‌که له‌دواى ئه‌وه‌ى چۆته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه له‌ده‌ره‌وه‌ى ئۆرگانى ره‌سمى گۆڕانه‌وه بڕیاره‌که هه‌ڵوه‌شێندراوه‌ته‌وه‹›. به‌پێى نامه‌یه‌کى تایبه‌تى ژماره‌یه‌ک هه‌ڵسوڕاوى گۆڕان که‌واژۆى هه‌ریه‌که له (د.شێرکۆ حه‌مه ئه‌مین، د.غالیب محەمه‌د، د.ئه‌مین به‌کر، د.چیا عه‌باس، د.ئومێد حه‌مه‌عه‌لی، د.ئیسماعیل نامیق، ڕه‌وه‌ز هه‌ڵکه‌وت و کاوه محه‌ممه‌د)ی له‌سه‌ره، ئه‌و هه‌ڵسوڕاوه دیارانه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، ئاڕاسته‌ى جڤاتى گشتى بزوتنه‌وەکه‌یان کردوه به‌ناونیشانى «سازى سیاسی». تێیدا رخنه‌ده‌گرن له‌هه‌وڵى دورخستنه‌وه‌ى عه‌بدوڵاى مه‌لا نوری.
هاوڵاتی پارتى دیموکراتى کوردستان ڕایده‌گه‌یه‌نێت ڕێژه‌ى ده‌نگه‌کانیان له‌سنورى سلێمانى و ده‌وروبه‌رى زیاتره له‌ژماره‌ى ڕێکخستنه‌کانیان، به‌و هۆیه‌شه‌وه داواده‌کات پشکى هه‌بێت له‌به‌ڕێوه‌بردنى پارێزگاکه، یه‌کێتیش ده‌ڵێت ده‌نگه‌کانى پارتى زیادینه‌کردووه‌و ڕێژه‌ى نه‌گۆڕه. ده‌نگه‌کانى پارتى له‌سنورى پارێزگاى سلێمانى له‌یه‌که‌م هه‌ڵبژاردنه‌وه تا دوایین هه‌ڵبژاردن که له 30ى ئه‌یلولى ئه‌مساڵدا به‌ڕێوه‌چوو، هه‌ڵکشان و داکشانى به‌خۆوه بینیوه. له‌یه‌که‌م هه‌ڵبژاردندا له‌ساڵى 1992 پارتى له‌و پارێزگایه زیاتر له 92 هه‌زار ده‌نگى به‌ده‌ستهێنا، له‌هه‌ڵبژاردنى 2005یشدا نزیکى ئه‌و ڕێژه‌یه‌ى هێنایه‌وه، به‌ڵام له هه‌ڵبژاردنى 2010دا بۆ 82 هه‌زار که‌میکرد، له‌هه‌ڵبژاردنى 2014شدا 86 هه‌زار ده‌نگى به‌ده‌ستهێنا. له‌هه‌ڵبژاردنى 12ى ئایارى ئه‌مساڵى په‌رله‌مانى عێراقدا پارتى ده‌نگه‌کانى بۆ نزیکه‌ى 49 هه‌زار ده‌نگ که‌میکرد، به‌ڵام له‌هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستاندا ڕێژه‌که‌ى بۆ 71 هه‌زار ده‌نگ به‌رزبووه‌ته‌وه هه‌رچه‌نده نه‌گه‌یشتووه‌ته‌وه به‌ده‌نگه‌کانى له‌یه‌که‌م هه‌ڵبژاردندا. عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن وته‌بێژى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى له‌سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه به هاوڵاتی ڕاگه‌یاند، «به‌راورد به‌هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق ده‌نگمان زیادکردووه و له‌سه‌دا 12ى ئه‌م هاوڵاتییانەى ئه‌م شاره ده‌نگیان به پارتى داوه، «بۆیه ئێمه به‌ش و حزورمان له‌م شاره هه‌یه به‌و ڕێژه‌یه«. وتیشى «یه‌کێتى 22 کورسی هه‌یه که مه‌رکه‌زه‌که‌ى سلێمانییه، که‌واته له‌سه‌دا 22ى ئه‌م شاره‌ى هه‌یه، گۆڕان 12 کورسی هه‌یه، که‌واته ڕێژه‌ى جه‌ماوه‌رى ئه‌وان له‌م شاره ئه‌وه‌نده‌یه«. عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن باسى له‌وه‌کرد، ئه‌وان له‌ده‌نگه‌کانى خۆیان ڕازین، «به‌راورد به هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق و ده‌نگمان زۆر سه‌رکه‌وتووه، تێبینیشمان له‌سه‌ر شێوازى به‌ڕێوه‌چوونى هه‌ڵبژاردن هه‌یه، بۆ نمونه رێژه‌ى به‌شدارى خه‌ڵک له هه‌ڵبژاردن له سلێمانى له‌سه‌دا 54 نیه، به‌ڵکو زۆر که‌م بووه«. له‌به‌شێک له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى پێشوودا باس له‌وه‌ده‌کرا که‌ژماره‌ى ده‌نگه‌کانى پارتى که‌متره له ژماره‌ى ڕێکخستنه‌کانیان، به‌ڵام عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن وتى «ئه‌و دۆخه‌مان تێپه‌ڕاندووه، ده‌نگه‌کانمان زۆر زیاتره له‌ژماره‌ى رێکخستنه‌کانمان، چونکه ئێمه پێش هه‌ڵبژاردن جارێکى تر ئامارى رێکخستنه‌کانمان وه‌رگرتووه‌ته‌وه ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌که شه‌فاف بوایه ده‌نگى زیاترمان ده‌هێنا». وتیشی «سلێمانى شارى پێکه‌وه‌ژیانه و هه‌رکه‌سێک ویستبێتى به‌ڕه‌نگى خۆى ڕه‌نگى بکات، ئه‌م شاره ره‌دفیعلى هه‌بووه، ئه‌مه سنورى سه‌وز نییه، به‌ڵکو سنورى کوردستان و هه‌موو لایه‌نه‌کانه«. سه‌باره‌ت به‌وه‌ى بۆچى تائێستا ژماره‌ى ده‌نگه‌کانى لایه‌نه‌کان به‌تایبه‌تى پارتى و یه‌کێتى کاریگه‌رى نه‌بووه له‌سه‌ر هاوکێشه‌ى ده‌سه‌ڵات له‌سنورى زۆنى سه‌وزو زه‌رد له‌نێوان ئه‌و دوو لایه‌نه‌دا، عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن وتى «ئه‌و زه‌مه‌نه رۆیی ئه‌گه‌ر تا ئێستا پرسی دوو ئیداره‌یی بوبێت ئێستا ئه‌و نه‌خشه نوێیه‌ى ده‌نگدان هێنایه کایه‌وه، ده‌بێت سیماى دوو ئیداره‌یی نه‌مێنێت و نابێت به ئێره بوترێت سنورى زۆنى سه‌وز». جه‌ختیشیکرده‌وه، پارتى 45 کورسی په‌رله‌مانى هه‌یه مافى خۆیه‌تى پشکى له‌به‌ڕێوه‌بردنى سنورى سلێمانى هه‌بێت وه‌ک هه‌ر پارێزگایه‌کى ترى کوردستان «هه‌رچه‌نده تائێستا ئه‌مه نه‌بووه به‌ڵام له‌ئێستا به‌دواوه ئه‌مه قۆناغ و سه‌ره‌تایه‌کى نوێیه«. له‌سه‌رجه‌م هه‌ڵبژاردنه‌کاندا تائێستا پارتى و یه‌کێتى زۆرترین ده‌نگیان له‌ناوچه‌کانى جێ نفوزى خۆیان به‌ده‌ستهێناوه، پارتى له هه‌ولێر و دهۆک و یه‌کێتیش له‌سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ده‌نگه‌کانیان له‌سنورى زۆنى یه‌کترى هیچ کاریگه‌رى له‌سه‌ر هاوکێشه‌ى هێزو ده‌سه‌ڵات له‌و ناوچانه نه‌بووه. پارتى دیموکراتى کوردستان له‌سنورى هه‌ولێر و دهۆک ده‌سه‌ڵاتى یه‌که‌م و به‌ڕێوه‌بردنى ئه‌و پارێزگایانه‌ى به‌ده‌سته‌وه‌یه، یه‌کێتیش له‌پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه. سامان گه‌رمیانى ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى پێیوایه، هۆکارى ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى هێشتا دیموکراسییه‌ت له‌هه‌رێمى کوردستان له‌سه‌ره‌تادایه، به‌ڵام پێیوایه هه‌ڵکشان و داکشانى ده‌نگه‌کانى یه‌کێتى و پارتى که‌پێشتر په‌نجا به‌په‌نجا بوو، سه‌ره‌تایه‌کى باشه بۆ تێپه‌ڕاندنى ئه‌و دۆخه. سامان گه‌رمیانى بۆ هاوڵاتی وتیشى «یه‌کێتى به‌درێژایی مێژوو ته‌قه‌بولى ده‌ستاوده‌ستى ده‌سه‌ڵاتى کردووه‌و ئه‌وه‌مان پێ ئاساییه، رۆژێک بوو 18 کورسیمان هه‌بوو له‌په‌رله‌مان پێمان ئاسایی بوو، ئێستا بووه به 21و هه‌وڵده‌ده‌ین له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى داهاتوو زیاترى بکه‌ین». سه‌باره‌ت به‌ده‌نگه‌کانى پارتى له‌سنورى زۆنى سه‌وز، سامان گه‌رمیانى وتى «ده‌نگى پارتى له‌زۆنى سه‌وز وه‌کو خۆیه‌تى و جێگیره و رێژه‌ى نه‌گۆڕه، هه‌موو حزبێک مافى خۆیه‌تى هه‌وڵبدات ده‌نگى باش بهێنێت»
سازدانى: ئارا ئیبراهیم یه‌حیا رێشاوى ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتوو ئاماژه به‌وه‌ده‌کات که‌که‌مبوونه‌وه‌ى ده‌نگه‌کانى یه‌کگرتوو له‌سلێمانى په‌یوه‌سته به‌ئه‌داى حزبه‌که‌یان له‌سلێمانى. سه‌باره‌ت به‌بادینانیش په‌یوه‌ستى ده‌کات به‌فشاره سیاسیه‌کانه‌وه. یه‌حیا عومه‌ر رێشاوی له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا له‌گه‌ڵ هاوڵاتی «که‌مبونه‌وه‌ى ده‌نگه‌کانمان ئینکارى ناکرێت، ژینگه‌ى سیاسى له‌بادینان یارمه‌تیده‌ر نه‌بووه بۆ یه‌کگرتوو. ئه‌وه‌ى په‌یوه‌سته به‌سلێمانیه‌وه په‌یوه‌ندى به‌ساخته‌کاریی و ئه‌داى یه‌کگرتووى ئیسلامى هه‌یه له‌سلێمانى». هاوڵاتی: چى وایکرت یه‌کرگرتوو پاشه‌کشه‌ى گه‌وره له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا بکات؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ژینگه‌ى سیاسى له‌هه‌رێمى کوردستاندا سروشتى نییه‌و موماره‌سه‌ى سیاسى به‌ئاسانى ناکرێت تا ده‌رئه‌نجامه‌کانى کارى سیاسى سروشتى بن. دیاره باس له‌ساخته‌کارى و نفوسى ده‌سه‌ڵات و پاره که لاى دوو لایه‌نى دیارى کراوه، باس له بێئومێدیه که بۆ خه‌ڵک دروستکرا له‌نه‌چونه سه‌ر سندوقه‌کانى ده‌نگدان، باس له‌ئه‌داى یه‌کگرتووش ده‌کرێت، ده‌ئه‌نجامه‌کان هه‌م بابه‌تین هه‌م زانستیشن. له‌م حاڵه‌ته‌دا یه‌کێک بین له‌و جزبانه‌ى دانمان به‌وه‌دا نا که پێویستمان به به‌خۆداچونه‌وه هه‌یه ئه‌وەمان ناونا پاشه‌کشێ، له‌به‌یاننامه‌ى ئه‌نجوه‌مەنى جێیبه‌جێکارو سه‌رکردایه‌تیدا دانمان به‌وه‌دانا که پێویستمان به‌به‌خۆداچونه‌وه هه‌یه، که‌واته گرفتێک هه‌یه‌و خۆڵ ناکه‌ینه چاوى خه‌ڵک، له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى هه‌موو ئه‌و شتانه باس ده‌کرێت پێویستمان به‌به‌خۆداچونه‌وه هه‌یه. هاوڵاتی: ده‌نگه‌کانتان له بادینان و سلێمانى ده‌نگێکى زۆرتان له‌ده‌ستدا، ئایا دروستبونى نه‌وه‌ى نوێ ده‌نگى ئێوه‌ى بردووه؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ئینکارى ناکرێ دروستبونى هێزى نوێ وه‌کو چۆن وه‌ختى خۆى یه‌کگرتووى ئیسلامى که دروستبوو کاریگه‌رى له‌سه‌ر ده‌نگه‌کانى پارتى و یه‌کێتى کرد، به‌هه‌مان شێوه‌یه ئه‌و هێزه نوێیه‌ش کاریگه‌رى له‌سه‌ر ده‌نگه‌کانى یه‌کگرتوو هه‌بووه. ئه‌وه‌ى په‌یوه‌سته به بادینان ئه‌و که‌مبونه‌وه‌یەى ده‌نگه‌کان ئینکارى ناکرێت، ژینگه‌ى سیاسى له‌بادینان یارمه‌تیده‌ر نه‌بووه بۆ یه‌کگرتوو به‌پێى سروشتى خۆى گه‌شه بکات. ئه‌وه‌ى په‌یوه‌سته به‌سلێمانیه‌وه به‌شى زۆرى په‌یوه‌ندى به ساخته‌کارییه‌کانه‌وه هه‌یه په‌یوه‌سته به‌ئه‌داى یه‌کگرتووى ئیسلامى له‌سلێمانى. هاوڵاتی: تاچه‌ند لاوازى هه‌ڵوێستى سیاسى کاریگه‌رى له‌سه‌ر که‌مبونه‌وه‌ى ده‌نگه‌کانتان هه‌بووه؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ئێمه باسمان له‌سه‌قامگیرى کوردستان کردووه‌و بوونمان له‌بادینان و سۆران هه‌بووین بۆیه هه‌ڵوێستمان به‌و شێوه‌یه بووه، په‌یوه‌ست بووه به‌وه‌ى هه‌رێمى کوردستان به‌ئاقارێکى خراپدا نه‌ڕوات. راسته هه‌ڵوێستى سیاسى یه‌کگرتوو له‌باسى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و پارێزگارى سلێمانى و په‌رله‌مان ده‌کرێت که‌هه‌ڵوێسته‌کانمان به‌و شێوه‌یه بووه هه‌موو ئه‌مانه له‌به‌ر خاترى تێکنه‌چونى سه‌قامیرى کوردستان بووه. هاوڵاتی: به‌ڵام خۆ لایه‌نه‌کانى تر هه‌ڵوێستیان رون و راشکاو بووه‌و سه‌قامگیرى کوردستانیشیان تێکنه‌دا؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: کاتى خۆى نیه‌تى سیاسیمان هه‌بوو وا ته‌وقوع ده‌کرا ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌مان له‌سه‌ر پرسى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم و پارێزگارى سلێمانى به‌بارێکدا بشکێته‌وه ترسمان هه‌بوو به‌ره‌و ئاقارێکى خراپ بڕوات و شه‌ڕى ناوخۆ دروست ببێت، ئه‌مه لاى هه‌ندێ که‌س به‌هه‌ڵوێستى لاوازى یه‌کگرتوو له‌قه‌ڵه‌م درابێت، هیچ هێزێکى سیاسیش وه‌ک یه‌کگرتوو بوونى سه‌رتاسه‌رى نییه له‌هه‌رێمداو یه‌کگرتوو له بڕیارداندا وه‌ک حزبه‌کانى تر ناتوانێت به‌ئاسانى بڕیار بدات. ئه‌گه‌ر له‌هه‌رێمى کوردستاندا بونى زۆنى زه‌ردو سه‌وز به‌رده‌وام نه‌بوایه ره‌نگه به‌ئاسانتر بمانتوانیایه بڕیار بده‌ین. هاوڵاتی: ده‌وترێت به‌شێکى زۆر له‌وانه‌ى که له‌سه‌ر یه‌کگرتوو پۆست و ئیمتیازاتیان وه‌رگرت، ئیشیان بۆ یه‌کگرتوو نه‌کرد له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا؟ ئه‌م ره‌خنه‌یه به‌جدى له‌ناو یه‌کگرتوودا هه‌یه؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ئێمه چه‌ندین ئه‌ندام په‌رله‌مانمان هه‌یه له ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و سه‌رکردایه‌تیدان که‌خانه‌نشین بوون و ئیش ده‌که‌ن له‌ڕێکخستنه‌کاندا ئیشیان بۆ یه‌کگرتوو کردووه، نایشارینه‌وه هه‌ندێ براو خوشکمان هه‌بووه که نه‌یانتوانیوه ئیش بۆ یه‌کگرتوو بکه‌ن یان قه‌ناعه‌تیان به‌وه بێت به‌م شێوازه ئیشکردنه‌ى ئێستاى یه‌کگرتوو رازى نه‌بن. هاوڵاتی: بڕیارى ئۆپۆزسیۆنبوونتان دا، به‌پێنج ئه‌ندامى په‌رله‌مانه‌وه ده‌توانن فشار دروست بکه‌ن له‌سه‌ر حکومه‌تى نوێ؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: بڕیارى ئۆپۆزسیۆن بوون تازه نییه له‌ناو یه‌کگرتوو، ئێمه له‌چه‌ندین وێستگه‌دا به‌شدارى حکومه‌تمان کردووه یان بوینه‌ته ئۆپۆزسیۆن. ئێمه له‌وێستگه‌یه‌کدا به‌شدارى حکومه‌تمان کردو ده‌رکه‌وت ئه‌م دوو حزبه باڵاده‌سته (پارتى و یه‌کێتى) هاوکار نین له‌وه‌ى پرۆژه‌کانى تۆ له‌حکومه‌ت جێبه‌جێ بکرێت و وه‌زیره‌کانت ده‌ستکراوه بن و ده‌ورى خۆیان ببینن و رێگریت لێده‌که‌ن، وه‌زیرى کاره‌بامان هه‌بوو وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌کان هاوکارى نه‌ده‌کرد له‌وه‌ى وه‌زیره‌که‌ى ئێمه سه‌رکه‌وتوو بێت، له‌به‌رئه‌وه ناکرێت به‌م شێوازه به‌رده‌وام بیت. هاوکات له‌ناو رێکخستنه‌کانى ئێمه راپرسى کرا که ئایا چى بکه‌ین که نزیکه‌ى 720 که‌س زیاترن له‌کادرى وه‌سه‌تى زائیده‌ن بۆچونى سه‌رکردایه‌تیش به‌ڕێژه‌ى له‌سه‌دا 72% بۆچونیان له‌سه‌ر ئه‌وه بوو ببینه ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌ماندا به‌شدارى ده‌که‌ین و له‌حکومه‌ت به‌شدارى ناکه‌ین. هاوڵاتی: یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه کۆمه‌ڵ‌و نه‌وه‌ى نوێ و گۆڕان ببنه ئۆپۆزسیۆن تا پێکه‌وه ببنه گروپێکى فشارى کردارى له‌سه‌ر حکومه‌ت؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: له‌دواى ساخته‌کاریه‌کانه‌وه کۆبونه‌وه‌ى هاوبه‌شمان هه‌بووه له‌سه‌ر ساخته‌کارییه‌کان که‌ئه‌نجامدراوه‌و باس له‌هه‌ماهه‌نگى کراوه له‌به‌غداو له‌هه‌رێمى کوردستان، دوورکه‌وتنه‌وه بوو له‌شه‌ڕى راگه‌یاندن به‌شى زۆرى جێبه‌جێ کرا. پێمانخۆشه به‌ره‌ى ئۆپۆزسیۆن به‌ره‌یه‌کى فراوان بێت بتوانین چاودێرێکى به‌هێز بین به‌سه‌ر حکومه‌ته‌وه. هێشتا قسه‌ى جدى نه‌کراوه له‌گه‌ڵ ئه‌و لایه‌نانه‌دا بۆ ئه‌وه‌ى داواى ئۆپۆزسیۆنبونیان لێبکه‌ین. هاوڵاتی: بڕیاره ئه‌نجومه‌نى گشتى یه‌کگرتوو سبه‌ى کۆببنه‌وه بۆ هه‌ڵسه‌نگاددنى ئۆرگانه‌کانتان، ده‌تانه‌وێت چى بکه‌ن؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: به‌پێى په‌یڕه‌وو پرۆگرام ساڵانه ئه‌نجومه‌نى گشتى یه‌کگرتوو کۆبونه‌وه ده‌که‌ین، که ئه‌م حاڵه‌ته‌ش هه‌یه باسکردنه له‌م دۆخه‌ى ئێستاى یه‌کگرتوو. دیاره یه‌کگرتوو له‌ناو هه‌بوو بواره‌کانى ئۆرگانه‌کانیدا پێویستى به‌هه‌ڵسه‌نگاندن و خۆڕێکخستنه‌وه هه‌یه‌و پێویستیان به‌وه‌یه په‌نجه بخرێته سه‌ر که‌موکوڕییه‌کان و هه‌وڵى گه‌شه‌پێدانى بدرێت، هه‌موو ئۆرگانه‌کان راپۆرتى خۆیان ده‌نوسن. ئه‌وه‌ش هه‌یه هه‌ندێ که‌س خۆیان واز له‌پۆسته‌کانیان بهێنن و که‌سى تر له‌شوێنه‌کانیان دابنرێت، هه‌موو ئه‌و بڕیارانه له‌وێدا کۆده‌کرێته‌وه‌و به‌رز ده‌کرێته‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى ده‌نگى له‌سه‌ر ده‌درێت و ده‌کرێته بڕیار جێبه‌جێ ده‌کرێت. هاوڵاتی:ئیجرائات له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌دا ده‌که‌ن که بونه‌هۆى پاشه‌کشه‌ى یه‌کگرتوو یان نا؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ئیجرائاته‌که باس کردن نییه له‌وه‌ى که‌سێک ده‌ربکرێت یا که‌سێک دروبخرێته‌وه، به‌ڵکو راسپارده‌کردنى ئه‌دائه‌که‌ى بێت، یان که‌سێک خۆى داواى ئه‌وه بکات و ئیشه‌که‌ى نه‌کات و واریده ئه‌وه. ئومێدمان هه‌یه کۆبونه‌وه‌ى رۆژى پێنجشه‌ممه گۆڕانکارى باش له‌ناو یه‌کگرتوودا رووبدات و خه‌ڵکى رێکخستنه‌کانمان ئومێدى زۆریان به‌و کۆبونه‌وه‌یه هه‌یه. هاوڵاتی: یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى و بزافى چاکسازى و گه‌شه‌و چه‌ند که‌سایه‌تیه‌کى ئیسلامى لیستى(به‌ره‌و ئیسڵاح)تان پێکهێنا، پێتوانیه ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها بونایه ده‌نگه‌کانتان زیاتر ده‌بوو؟ یه‌حیا عومه‌ر رێشاوى: ناتوانم پێشبینى ئه‌وه بکه‌م، ئه‌و خه‌ڵکه‌ى نه‌چووه بۆ ده‌نگدان کاریگه‌رى له‌سه‌ر که‌مکردنه‌وه‌ى ده‌نگه‌کانى یه‌کگرتوو هه‌بووه، ئه‌گه‌ر یه‌کگرتوو به‌ته‌نهاش به‌شدارى بکردایه خه‌ڵک هه‌ر نه‌ده‌چووه سه‌ر سندوقه‌کانى ده‌نگدان، ده‌نگه‌کانى یه‌کگرتوو ئه‌وه‌نده که‌مى کردووه که 107 هه‌زار بووه، بۆیه ته‌سه‌ور ناکه‌م ئه‌گه‌ر به‌ته‌نها بوینایه باشتر بێت.
.jpg)
ئارا ئیبراهیم وته‌بێژى یه‌کێتى وه‌به‌رهێنان ڕایگه‌یاند، به‌پێى ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى دانراوه، کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم له 14 وه‌زاره‌ت پێکده‌هێندرێت، جه‌ختیشده‌کاته‌وه گرنگه گۆڕان و کۆمه‌ڵى ئیسلامى به‌شدارى حکومه‌ت بکه‌ن و ته‌نها پارتى و یه‌کێتى نه‌بێت. یاسین مه‌حمود، وته‌بێژى یه‌کێتى وه‌به‌رهێنانى هه‌رێمى کوردستان، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتی وتى «به‌پێى ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى دانراوه بۆ پێکهێنانى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم، بڕیاردراوه حکومه‌ت بچوکبکرێته‌وه بۆ 14 وه‌زاره‌ت و چه‌ند وه‌زاره‌تێک تێکه‌ڵبکرێن». ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمدا گرنگى زۆر به که‌رتى تایبه‌ت ده‌درێت بۆ پاڵپشتى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ ئه‌وه‌ى بتوانێت به‌رنامه‌ى چاکسازیی بۆ خزمه‌تى خه‌ڵک جێبه‌جێ بکات. یاسین مه‌حمود وتیشى «وه‌به‌رهێنان ده‌کرێته وه‌زاره‌تێک و وه‌ک ده‌سته نامێنێت ده‌بێته وه‌زاره‌تى وه‌به‌رهێنان و په‌ره‌پێدان، ده‌سته‌ى گه‌شتوگوزارو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى په‌ره‌پێدانى پیشه‌سازى ده‌چێته پاڵى، وه‌زاره‌تى شاره‌وانى و ئاوه‌دانکردنه‌وه تێکه‌ڵ ده‌کرێن و نیشته‌جێکردن ده‌کرێته ده‌سته‌یه‌کى سه‌ربه‌خۆ یان نامێنێت». ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که وه‌زاره‌تى دارایى و پلاندانان ده‌بێته یه‌ک و وه‌زاره‌تى کاره‌باو سامانه سروشتیه‌کان ده‌بێته وه‌زاره‌تى وزه‌و وه‌زاره‌تى بازرگانى و کار تێکه‌ڵ ده‌کرێن و وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌و خوێندنى باڵا ده‌بێته یه‌ک، وتیشی «له‌هه‌موو وڵاتێکدا به‌و شێوه‌یه‌یه‌و ئه‌وه‌ش گفتوگۆى زۆر هه‌ڵده‌گرێت به‌تایبه‌ت له‌نێوان پارتى و یه‌کێتیدا». یاسین مه‌حمود باسى له‌وه‌شکرد، وه‌زاره‌تى دادو ئه‌وقاف وه‌ک ئێستا نامێنێت و ده‌ستکارى ده‌کرێن. هاوکات باسى له‌وه‌شکرد وه‌زاره‌ته‌کانى شه‌هیدان و ئه‌نفال و ناوخۆ‌و پێشمه‌رگه رۆشنبیرىو لاوان و وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ‌و سه‌رچاوه‌کانى ئاو وه‌ک خۆى ده‌مێنێت و ئه‌گه‌رى هه‌یه ته‌ندروستى و ژینگه بکرێته یه‌ک وه‌زاره‌ت. یاسین مه‌حمود، وتیشى «بچوککردنه‌وه‌ى حکومه‌ت خه‌رجى سه‌رشانى حکومه‌تى هه‌رێم که‌مده‌کاته‌وه، وه‌زاره‌ته‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌کرێته 14 وه‌زاره‌ت و چوار ده‌زگاش دروستده‌کرێت له‌ناو ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران». وته‌بێژى یه‌کێتى وه‌به‌رهێنان پێشیوایه «یه‌کگرتوو هه‌ڵه‌ى گه‌وره‌ى کردووه که‌بڕیاریداوه ببێته ئۆپۆزسیۆن، چونکه کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ خزمه‌تى خه‌ڵکى کوردستان ده‌بێت». وتیشى «بۆچوونى کۆمه‌ڵى ئیسلامیم زۆر پێ جوان بوو، سیاسى عاقڵ ده‌بێت په‌له نه‌کات له‌بڕیاردان، بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و کۆمه‌ڵ وا باشتره به‌شدارى حکومه‌ت بکه‌ن، چونکه به‌ڕاستى ئه‌گه‌ر ته‌نها یه‌کێتى و پارتى بن که‌رتى تایبه‌ت ده‌که‌وێته دڵه‌ڕاوکێوه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌وان به‌شداربن که‌رتى تایبه‌ت زیاتر کار ده‌کات و ترسى کارکردنى که‌متر ده‌بێته‌وه«. پێکهاته‌ى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم سه‌رۆک وه‌زیران جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ و سه‌رچاوه‌کانى ئاو وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده و خوێندنى باڵا وه‌زاره‌تى وزه وه‌زاره‌تى دارایى و پلاندانان وه‌زاره‌تى ته‌ندروستی و ژینگه وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى و لاوان وه‌زاره‌تى وه‌به‌رهێنان و په‌ره‌پێدان وه‌زاره‌تى بازرگانى و کار وه‌زاره‌تى شاره‌وانى و ئاوه‌دانکردنه‌وه وه‌زاره‌تى ناوخۆ وه‌زاره‌تى کاروبارى شه‌هیدان و ئه‌نفالکراوان وه‌زاره‌تى کاروبارى پێشمه‌رگه وه‌زاره‌تى گواستنه‌وه و گه‌یاندن وه‌زاره‌تى داد حکومه‌تى هه‌رێم له‌کابینه‌ى هه‌شته‌مدا، له 19 وه‌زاره‌ت و سێ فه‌رمانگه‌و دوو ده‌سته‌و ده‌زگایه‌ک و ئه‌نجومه‌نى باڵاى خانمان پێکهاتبوو.
هاوڵاتی سه‌ره‌تای هه‌فته‌ی داهاتوو عێراق مه‌راسیمی چله‌ی ئیمام حسێن که‌سایه‌تى پیرۆزى شیعه‌کان ده‌گێڕێت و به‌هۆیه‌وه دامه‌زاروه فه‌رمییه‌کانی ده‌وڵه‌ت له‌پشووی فه‌رمیدا ده‌بن، به‌و هۆیه‌شه‌وه راگه‌یاندنی پێکهێنانی حکومه‌تی نوێی عێراق پێشده‌خرێت، له‌کاتێکدا سه‌رجه‌م کاندیده وه‌زاریه‌کان یه‌کلایی نه‌کراونه‌ته‌وه. ئه‌گه‌رچی رێکه‌وتی 3\11\2018 دوایین واده‌یه بۆ راده‌ستکردنی ناوی وه‌زیره‌کانی کابینه‌ی داهاتووی عێراق، به‌ڵام بڕیاره ئەمڕۆ عادل عه‌بدولمه‌هدی سه‌رۆک وه‌زیرانی راسپێردراو ناوی کاندیده‌کانی بۆ پڕکردنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ته‌کانی حکومه‌ته‌که‌ی راده‌ستی په‌رله‌مان بکات بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ریان. خالید ئه‌سه‌دی سه‌رکرده له‌هاوپه‌یمانی بونیادنانی شیعه‌کان که‌نوری مالیکی و هادی عامری سه‌رکردایه‌تی ده‌که‌ن، جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که به‌هۆی مه‌راسیمی چله‌ی ئیمام حسێنه‌وه پێویسته به‌ر له‌کۆتایی ئه‌م هه‌فته‌یه یاخود سه‌ره‌تای هه‌فته‌ی داهاتوو ناوی وه‌زیره‌کان پێشکه‌ش به‌په‌رله‌مان بکرێن. هه‌رچه‌نده له‌ماوه‌ی چه‌ند رۆژی رابردوودا چه‌ند سیناریۆیه‌کی جیاواز له‌باره‌ی دابه‌شکردنی وه‌زاره‌ته‌کان بڵاوکرانه‌وه، به‌ڵام زوو نوسینگه‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی ئه‌و سیناریۆیانه‌ی ره‌تکرده‌وه. خالید ئه‌سه‌دیش دووپاتیده‌کاته‌وه «که‌تائێستا به‌شێوه‌ی کۆتایی ئه‌وه‌ی ئاشکرا نه‌کردووه که پێکهاته‌و نه‌خشه‌ی حکومه‌ته‌که‌ی چۆن ده‌بێت، ئێمه‌ش ئه‌و مافه‌ی پێده‌ده‌ین که ورده‌کارییه‌کان ئاشکرا نه‌کات، به‌ڵام پێویسته له‌کۆتا رۆژه‌کانی به‌ر له‌راگه‌یاندنی کابینه‌که‌ی کوتله سیاسییه‌کانی ناو په‌رله‌مان له‌سروشتی پێکهاته‌ی حکومه‌ته‌که‌ی ئاگادار بکاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان هه‌بێت هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌و پێکهاته‌یه بکه‌ن». به‌وته‌ی به‌رپرسانی شیعه کابینه وه‌زارییه‌که‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی هاوشێوه‌ی کابینه‌که‌ی پێش خۆی له 22 وه‌زاره‌ت پێکدێت، که کوتله شیعییه‌کان 12 وه‌زاره‌ت و کوتله سوننیه‌کان شه‌ش وه‌زاره‌ت و کوتله کوردییه‌کان چوار وه‌زاره‌ت و وه‌زاره‌تێکیش بۆ که‌مایه‌تییه‌کان دیاریکراوه که به‌ئه‌گه‌ری زۆره‌وه پێکهاته‌ی مه‌سیحی ئه‌و وه‌زاره‌ته وه‌رده‌گرێت. ئه‌مه له‌کاتێکدایه که‌وا بڕیاره عادل عه‌بدولمه‌هدی هیچ گۆڕانکارییه‌ک له‌ژماره‌و جۆری وه‌زاره‌ته‌کان نه‌کات و هاوشێوه‌ی کابینه‌که‌ی حه‌یده‌ر عه‌بادی، کابینه‌که‌ی عه‌بدولمه‌هدیش له 22 وه‌زاره‌ت پێکدێت، هاوڵاتییه‌ک له‌زاری چه‌ند که‌سایه‌تییه‌کی سیاسی ئاگاداره‌وه به‌وه‌ی زانیوه که دابه‌شکردنی وه‌زاره‌ته سیادییه‌کان له‌نێوان پێکهاته‌کان یه‌کلایی کراوه‌ته‌وه‌و وه‌زاره‌ته‌کانی تریش بڕیاره تا کۆتایی ئه‌م هه‌فته‌یه یه‌کلایی بکرێنه‌وه. له‌نێو وه‌زاره‌ته سیادییه‌کاندا، هه‌ریه‌ک له‌وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه، ناوخۆ و نه‌وت بۆ شیعه، وه‌زاره‌تی دارایی بۆ کورد و وه‌زاره‌تی به‌رگری و پلاندانان بۆ سوننه‌کان دانراون، جیا له‌وه‌ی هه‌ریه‌ک له‌وه‌زاره‌ته‌کانی داد و کۆچ و کۆچبه‌ران بۆ کورد دیاریکراون و له‌و نێوه‌نده‌شدا هه‌ریه‌ک له‌یه‌کێتی و پارتی کاندیدیان بۆ سێ وه‌زاره‌ته‌که پێشکه‌ش کردووه، به‌جۆرێک وه‌زاره‌تی دارایی و کۆچ و کۆچبه‌ران بۆ پارتی و وه‌زاره‌تی دادیش بۆ یه‌کێتی. کاوه محه‌مه‌د په‌رله‌مانتاری گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق که له‌ماوه‌ی چه‌ند رۆژی رابردوودا به‌ئه‌ندامێتی وه‌فدێکی بزوتنه‌وه‌که له‌گه‌ڵ عادل عه‌بدولمه‌هدی کۆبووه‌ته‌وه جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که عادل عه‌بدولمه‌هدی پێیڕاگه‌یاندون که له‌ماوه‌ی چه‌ند رۆژی داهاتوودا کابینه‌که‌ی ئاماده ده‌کات و پێشکه‌شی په‌رله‌مانی ده‌کات چونکه وه‌ک ئه‌و ده‌ڵێت «عادل عه‌بدولمه‌هدی نایه‌وێت گوشاری کاتی له‌سه‌ر بێت بۆیه پێشوه‌خت کابینه‌که‌ی ئاماده ده‌کات». ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که عه‌بدولمه‌هدی وتوویه‌تى ئه‌گه‌ر بێتو له‌چه‌ند رۆژی داهاتوو له‌گه‌ڵ ئه‌و لایه‌نه کوردییانه نه‌گاته رێککه‌وتن ئه‌وه وه‌زاره‌ته‌کانی کورد به‌به‌تاڵی ده‌هێڵێته‌وه یاخود به‌و شێوه‌یه‌ی خۆی به‌باشی ده‌زانێت یه‌کلایی ده‌کاته‌وه. له‌باره‌ی به‌شداریکردنی گۆڕانیشه‌وه کاوه محه‌مه‌د وتى «جارێ قسه له‌سه‌ر ئه‌وه نه‌کراوه، ئێستا قسه‌مان له‌سه‌ر پێگه‌ی کوردو رۆڵی ئێمه‌یه له‌ناو حکومه‌تی عێراق، له‌گه‌ڵ عادل عه‌بدولمه‌هدی ته‌رکیزمان له‌سه‌ر به‌رنامه‌که‌ی کردو پێمانوت که بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان چاوه‌ڕوانی ئه‌وه ده‌که‌ین که رۆڵی هه‌بێت له‌چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی نێوان کورد و به‌غدا». هه‌ریه‌ک له‌خالید شوانی و سمکۆ ئەسعەد که راوێژکاری مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتییه کاندیدی ئه‌و حزبه‌ن بۆ پۆستی وه‌زاره‌تی داد و ڤیان ده‌خیل، ئه‌ندامی خولی پێشووی په‌رله‌مانی عێراقیش کاندیدی پارتییه بۆ پۆستی وه‌زاره‌تی کۆچ و کۆچبه‌ران، هه‌روه‌ها د.فوئاد حسێنیش بۆ پۆستى وه‌زیری دارایی. جوان ئیحسان سه‌رۆکی فراکسیۆنی یه‌کێتی له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق به هاوڵاتی وت «له‌و سێ وه‌زاره‌ته دوو وه‌زاره‌تیان به‌ر پارتی و وه‌زاره‌تێکیشی به‌ر یه‌کێتی ده‌که‌وێت، که وه‌زاره‌ته‌که‌ی یه‌کێتی وه‌زاره‌تی داده‌و ئێمه‌ش دوو کاندیدمان بۆ ئه‌و پۆسته پێشکه‌ش کردووه که یه‌کێکیان کاک خالید شوانی و ئه‌ویتریان کاک سمکۆی راوێژکاری مه‌کته‌بی سیاسی یه‌کێتییه بۆ کاروباری یاسایی». به‌هۆی که‌می ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ی به‌ر کورد ده‌که‌ون لایه‌نه کوردییه‌کانی تر له‌پۆسته وه‌زارییه‌کان بێبه‌ش ده‌بن و هیچ پۆستێکی وه‌زارییان به‌رناکه‌وێت، سه‌رۆکی فراکسیۆنی یه‌کێتی به‌دووری نازانێت ئه‌و حزبانه له‌پۆسته‌کانی تر پشکیان به‌ربکه‌وێت. سه‌لیم شوشکه‌یی په‌رله‌مانتاری کۆمه‌ڵی ئیسلامی کوردستان له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که «کورد 29 خاڵی هه‌یه‌و یه‌کێتی به‌به‌ده‌ستهێنانی پۆستی سه‌رۆک کۆمار 15 خاڵی بردووه، پارتیش به‌هۆی پۆستی جێگری دووه‌می سه‌رۆکی په‌رله‌مانه‌وه 9 خاڵی بردووه، که‌چی ئێستا داوای زۆربه‌ی پۆسته‌کانی تریش ده‌که‌ن». ئه‌و ده‌ڵێت «به‌ڕای من ده‌بوو ئه‌و دوو لایه‌نه حیساب بۆ لایه‌نه‌کانی تری وه‌کو کۆمه‌ڵ و گۆڕان و یه‌کگرتوو بکه‌ن، چونکه ئه‌و 29 خاڵه بۆ هه‌موو لایه‌نه کوردییه‌کانه نه‌ک ته‌نها بۆ پارتی و یه‌کێتی». شوشکه‌یی ده‌ڵێت «ئێمه تاکو ئێستا نیه‌تی به‌شداریکردنمان له‌حکومه‌ت هه‌یه به‌ڵام له‌به‌ر که‌میی کورسییه‌کانمان وه‌زیرمان به‌رناکه‌وێت، ئاماده‌ین که حکومه‌تی عێراق هه‌ر پۆستێکی تر له‌خوار وه‌زیر به‌ئێمه بسپێرێت و بتوانین خزمه‌تی خه‌ڵکی عێراق و هه‌رێمی کوردستانی پێ بکه‌ین، ئه‌گه‌ر پۆستیشمان پێنه‌درێت ئێمه له‌به‌ر ئه‌و دۆخه‌ی عێراق تێیدایه‌و له‌به‌ر رێککه‌وتنی هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر عادل عه‌بدولمه‌هدی ئێمه بڕیارمان داوه ده‌نگ به‌کابینه‌که‌ی بده‌ین». ده‌شڵێت «پێیانوتووین که ئێوه پۆستی سه‌رۆکی ده‌سته یاخود بریکاری وه‌زیرتان به‌رده‌که‌وێت به‌ڵام تاکو کابینه‌که رانه‌گه‌یەندرێت ده‌سته‌و بریکاری وه‌زیره‌کانمان پێنادرێت، چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین تاکو ده‌نگ له‌سه‌ر کابینه‌که ده‌درێت و من پێموایه ئه‌وکات کۆمه‌ڵی ئیسلامیش ئیستیحقاقی خۆی وه‌رده‌گرێت چونکه ئێمه خاڵ و نیوێکمان هه‌یه، به‌و پێیه‌ش ده‌توانین هه‌م بریکاری وه‌زیریش بگرین». ئه‌گه‌رچی باس له‌وه‌ده‌کرێت که‌ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه که‌پارتی و یه‌کێتی له‌سه‌ره‌تادا بایکۆتی کابینه‌که‌ی عه‌بدولمه‌هدی بکه‌ن و ئه‌ویش وه‌زاره‌ته‌کانی کورد به‌چۆڵی بهێڵێته‌وه، به‌ڵام جوان ئه‌وه به‌دوور ده‌زانێت و دووپاتیده‌کاته‌وه که «ئێمه رامانگه‌یاندووه که پشتیوانی عادل عه‌بدولمه‌هدین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌سێکه میسداقییه‌تێکی سیاسی هه‌یه و قبوڵکراوه‌و که‌سێکه ده‌توانێت ئه‌و ئه‌مانه‌ته بگرێته ده‌ست، بۆیه ته‌سەور ناکه‌م ئه‌و ئه‌گه‌ره رووبدات». هه‌رچه‌نده پێشتر وا چاوه‌ڕوان ده‌کرا که کابینه‌که‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی دوور بێت له‌دابه‌شکاریی تائیفی به‌ڵام ئاماژه‌کان بۆ ئه‌وه ده‌چن که له‌دابه‌شکردنی وه‌زاره‌ته‌کان پشت به‌حزب و لایه‌نه سیاسیه‌کان به‌ستراوه و عه‌بدولمه‌هدیش نه‌یتوانیوه کۆتی ئه‌و دابه‌شکارییه بشکێنێت. له‌ئێستادا کێشه له‌سه‌ر پۆستی جێگری سه‌رۆک وه‌زیران هه‌یه و زۆرێک له‌لایه‌نه‌کان داوای ئه‌و پۆسته ده‌که‌ن، به‌ڵام محه‌مه‌د سه‌یهودی، په‌رله‌مانتاری شیعه له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران پێیوایه که «عادل عه‌بدولمه‌هدی په‌نا بۆ ئه‌وه ده‌بات که یه‌کێک له‌وه‌زیره‌کان له‌هه‌مان کاتدا جێگری سه‌رۆک وه‌زیران بێت، ئه‌وه‌ش بۆ دوورکه‌وتنه‌وه له‌ئیحراجی». هاوپه‌یمانی میحوه‌ر که گه‌وره‌ترین قه‌واره‌ی په‌رله‌مانیی سوننه‌یه‌و خۆی به‌نوێنه‌رانی ته‌واوی پارێزگا سوننیه‌کان ده‌زانێت، جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که هاوپه‌یمانی میحوه‌ر شه‌ش وه‌زاره‌تی به‌رده‌که‌وێت و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ئێمه کۆمه‌ڵێک که‌سایه‌تی به‌ڕێزو ته‌کنۆقراتمان بۆ ئه‌و پۆستانه ده‌ستنیشان کردووه، که به‌شێکی زۆریان روخساری نوێ و گه‌نجن. له‌یس دلێمی وته‌بێژی میحوه‌ر ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ی بۆ هاوپه‌یمانێتیه‌که‌یان یه‌کلایی کراونه‌ته‌وه بریتین له‌وه‌زاره‌ته‌کانی به‌رگری و په‌روه‌رده‌و کشتوکاڵن، ده‌ڵێت «ژماره‌ی وه‌زراته‌کانمان جێگیر بوون، به‌شێک له وه‌زاره‌ته‌کانیش یه‌کلایی بوونه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه به‌شێک له‌وه‌زاره‌ته‌کان گۆڕانکارییان به‌سه‌ردا بێت و له‌نێوان میحوه‌ر و کورد یاخود لایه‌نه‌کانی تر ئاڵوگۆڕیان پێوه بکرێت». ئه‌مه له‌کاتێکدایه نه‌وه‌ی نوێ به‌فه‌رمی خۆی وه‌ک هێزێکی ئۆپۆزسیۆن راگه‌یاندووه‌و ره‌تیده‌کاته‌وه هیچ پۆستێکی حکومی له‌کابینه‌که‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی وه‌ربگرێت. سه‌رکه‌وت شه‌مسەدین، سه‌رۆکی فراکسیۆنی نه‌وه‌ی نوێ له‌په‌رله‌مانی عێراق جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که ئه‌وان «داوایان له‌لایه‌نه‌کانی تر کردووه که پێکه‌وه به‌ره‌یه‌کی به‌هێزی ئۆپۆزسیۆن له‌عێراقدا دروستبکه‌ین بۆ چاودێریکردنی حکومه‌ت و بردنه پێشه‌وه‌ی پڕۆسه‌ی سیاسی و به‌هێزکردنی په‌رله‌مان له‌ڕووی چاودێریکردنی حکومه‌ته‌وه دوور له دابه‌شکاری نه‌ته‌وه‌یی و تائیفی». ده‌شڵێت «ئه‌وه هه‌ڵویستی ئێمه‌یه له‌سه‌ر حکومه‌ته‌که، ئیتر وه‌زاره‌ته‌کان چین و چی به‌کێ ئه‌درێت ئه‌وه به‌لای ئێمه‌وه گرنگ نییه‌و ئه‌و ورده‌کارییه په‌یوه‌ندی به‌و هێزانه‌وه هه‌یه که ده‌یانه‌وێت بچنه حکومه‌ته‌وه«. به‌وته‌ی سه‌رۆکی فراکسیۆنی نه‌وه‌ی نوێ ئه‌وان توانیویانه تائێستا 20 – 30 په‌رله‌مانتار له‌ده‌وری خۆیان کۆکردووه‌ته‌وه بۆ بوون به ئۆپۆزسیۆن و ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ش له‌ژماره‌یه‌ک کوتله‌و قه‌واره‌ی جیاوازن. فراکسیۆنی پارتی لەئەنجومەنی نوێنەران جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەوان پێیانوایە کە هێندەی گرنگی بە بەرنامەی کاری حکومەت دەدەن هێندە پۆستیان بەلاوە گرنگ نییە. ڤیان سەبری سەرۆکی فراکسیۆنه‌که دەڵێت «پشکی کورد و پشکی پارتی پشت بەئیستیحقاقی هەڵبژاردن و ژمارەی خاڵەکان دەبەستێت، ئێمەش وەک هەندێک کەفائەتی خۆمان بۆ پۆستەکان دیاریکردووە» بەگرنگیشی دەزانێت کەهاوسەنگی هەبێت لەبەرنامەی حکومەتدا لەڕووی دۆسیە سیاسی و ئەمنی و ئابوورییەکانەوە. وتیشی «دەکرێت ئێمە حکومەتێکی بەهێز لەعێراق دروستبکەین کەپێداویستییەکانی هاووڵاتیبوون لەعێراق و هەرێمی کوردستان دابین بکات و جۆرێک لەتەوافوق و هاوسەنگی و شەراکەتی راستەقینە لەنێوان هەموو پێکهاتەکان هەبێت». هاوکات جەماڵ کۆچەر، پەرلەمانتاری یەکگرتوو لەپەرلەمانی عێراق، جەخت لەوەدەکاتەوە کە ئەوان وەک یەکگرتوو هیچ پۆستێک نەخراوەتە بەردەستیان. نیگەرانە لەوەی شتێک نییە بەناوی گفتوگۆی کوردی لەگەڵ لایەنەکانی تر، بەوتەی ئەو «ئەوەی هەیە تەنها گفتوگۆی تاکلایەنەی لایەنە کوردییەکانەو ئەوەش بەکێشه دەزانێت».
هاوڵاتی پێکدادانه‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان و سوپاى تورکیا له‌باکورو ناوچه سنورییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان چڕبووه‌ته‌وه و وته‌بێژى په‌که‌که ده‌ڵێت له‌ئێستادا هیچ ئه‌گه‌رێک نییه بۆ گفتوگۆ و ڕاگه‌یاندنى ئاگربه‌ستى تاکلایه‌نه، چونکه سوپاى تورکیا به هه‌موو هێزییه‌وه شه‌ڕى ڕاگه‌یاندووه‌و «پڕۆسه‌ى قڕکردنى کورد به‌ڕێوه‌ده‌بات». پێکدادانه‌کان له‌ساڵى 2015ه‌وه ده‌ستیان پێکردووه‌ته‌وه، دواى دوو ساڵ له‌ئارامى به‌هۆى پڕۆسه‌ى ئاشتیه‌وه که له‌نێوان تورکیاو عه‌بدوڵا ئۆجه‌لاندا به‌ڕێوه‌ده‌چوو، دواى وه‌ستانى گفتوگۆکان تورکیا ده‌ستیکرده‌وه به بۆردومانکردنى پێگه و باره‌گاکانى په‌که‌که و دۆخى سه‌ربازیشى له ناوچه‌کانى باکورى کوردستان ڕاگه‌یاندو سوپاشى ڕه‌وانه‌ى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان کرد. سه‌رحه‌د ڤارتۆ وته‌بێژى په‌که‌که له‌چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتی ڕایگه‌یاند، له باکور و باشورى کوردستان شه‌ڕی سه‌خت به‌رده‌وامه، تورکیا به‌رنامه‌ى داناوه بۆ قڕکردنى کورد، له‌باکور پارتى سیاسی کوردو کوردان له‌ناو ده‌به‌ن، ته‌نانه‌ت ده‌یانه‌وێت له‌م ڕێگه‌یه‌وه کاریگه‌ریی له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنى شاره‌وانیه‌کانیش دروستبکه‌ن و ئه‌و سه‌رۆک شاره‌وانیانه‌ش له‌کورد بسه‌ننه‌وه که به‌ده‌ستیانه‌وه‌یه. هه‌ڵبژاردنى شاره‌وانییه‌کانى تورکیا له‌چه‌ند مانگى داهاتوودا به‌ڕێوه‌ده‌چێت و ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا چه‌ند جارێک هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌یکردووه که‌ده‌یانه‌وێت له رێگه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌که‌وه ئه‌و قه‌یومانه به‌ته‌واوى بسه‌پێنن که له‌شوێنى شاره‌وانییه کورده‌کان له باکورى کوردستان دایانناوه. له‌دواى ده‌ستپێکردنى شه‌ڕه‌وه تورکیا ئۆپه‌راسیۆنى له‌دژى سیاسه‌تمه‌دارانى کورد و هه‌ده‌په ده‌ستپێکردووه‌و سه‌ڕه‌اى ده‌ستگیرکردنى هه‌زاران که‌س، 102 سه‌رۆک شاره‌وانى کوردى له‌پۆسته‌کانیان دورخستووه‌ته‌وه و له‌جێگه‌ى ئه‌و قه‌یومییان له‌شوێنیان داناوه. سه‌رحه‌د ڤارتۆ ئاماژه‌ى به‌وه‌دا، تورکیا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک بوونى کورد قبوڵناکات و له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش مامه‌ڵه ده‌کات، له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا له هه‌موو به‌ره‌یه‌که‌وه هێرشى ده‌ستپێکردووه‌و گه‌ریلاش به‌رگرى سه‌خت ده‌کات، هێرشى گه‌وره‌ى تورکیاش بۆ سه‌ر گه‌ریلایه و ئه‌مساڵ شه‌ڕێکى گه‌وره ڕوویدا که تا ئێستاش به‌رده‌وامه. هێرشه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر په‌که‌که له‌سه‌ره‌تاى ئه‌مساڵه‌وه چڕتر بوونه‌ته‌وه، تورکیا هێزى وشکانى زیاترى ڕه‌وانه‌ى سنوره‌کانى هه‌رێمى کوردستان کرد به‌مه‌به‌ستى هێرشکردنه سه‌ر په‌که‌که و گه‌مارۆدانى قه‌ندیل پێگه‌ى سه‌ره‌کى په‌که‌که له‌سێگۆشه‌ى سنورى عێراق و تورکیا و ئێران، هاوکات فڕۆکه جه‌نگییه‌کانیش له ئاسمانه‌وه هێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر قه‌ندیل چڕکردووه‌ته‌وه. له‌و چوارچێوه‌یه‌دا تورکیا به قوڵایی 30 کیلۆمه‌تر خاکى هه‌رێمى کوردستانى به‌زاندووه‌و ژماره‌ى ئه‌و پێگه سه‌ربازیانه‌شى زیادکردووه که له‌سه‌ر خاکى هه‌رێم دروستیکردوون. له‌به‌رانبه‌ر چڕکردنه‌وه‌ى هێرشه‌کانى تورکیا، په‌که‌که چه‌ند جارێک چالاکى له‌قوڵایی خاکى تورکیا ئه‌نجامداوه، که دواترینیان له 15ى ئه‌م مانگه‌دا بوو، کاتێک گه‌ریلاکانى په‌که‌که هێرشیان کرده سه‌ر بنکه‌یه‌کى سه‌ربازى تورکیا له ناوچه‌ى چه‌لێی جوله‌مێرگ، پێشتر و له هه‌فته‌ى ڕابردووشدا ژماره‌یه‌ک سه‌ربازى تورکیا له‌ئیزمیر له‌چالاکییه‌کى په‌که‌که‌دا کوژران. وته‌بێژى په‌که‌که وتى «ئه‌گه‌ر شه‌ڕ به‌رده‌وام بێت و تورکیا به‌م شێوه‌یه بیه‌وێت هێرشه‌کانى فراوان بکات، گه‌ریلا مافى ئه‌وه‌ى هه‌یه له هه‌موو شوێنێک له‌دژى تورکیا چالاکى بکات و ده‌توانین له هه‌موو کوردستان و تورکیا چالاکى بکه‌ین، هێزى تورکیا 40 ساڵه له خه‌بات به‌رده‌وامه و هیچ هێرشێک تێکى نه‌شکاندووه«. وتیشى «ئێمه 40 ساڵه شه‌ڕ ده‌که‌ین، گه‌ریلا له‌ده‌ریای سپی تا ده‌ریای ڕه‌ش بوونى هه‌یه، له هه‌موو شوێنێکى باکورى کوردستان بوونى هه‌یه، تا ئێستا گه‌ریلا هیچ سه‌نگه‌رێکى خۆى به‌رنه‌داوه، به‌ڵکو خه‌باتى گه‌وره‌تر بووه«. له‌گه‌ڵ چڕبوونه‌وه‌ى هێرشه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر په‌که‌که، تورکیا ئۆپه‌راسیۆنى ده‌ستگیرکردنى سیاسه‌تمه‌دار و به‌رپرسانى کوردى له باکورى کوردستان چڕکردووه‌ته‌وه، که ماوه‌ى نۆ ساڵه به‌رده‌وامه و به‌پێی میدیاکانى نزیک له‌په‌که‌که له‌ماوه‌ى هه‌فته‌ى ڕابردوودا 300 که‌س ده‌ستگیرکراون. سه‌رحه‌د ڤارتۆ جه‌ختده‌کاته‌وه، سه‌ره‌ڕاى فشاره‌کان، له‌ڕووى سیاسیشه‌وه جموجۆڵى دیموکراسی کورد له تورکیا گه‌وره‌تر بووه‌و پاشه‌کشه‌ى نه‌کردووه، گه‌لى کورد به‌رانبه‌ر هێرش و داگیرکه‌رى ڕاوه‌ستاوه، ره‌وشى تورکیا تێکچووه له ڕووى سیاسی و ئابورى و په‌یوه‌ندییه‌کانیى ده‌ره‌وه‌یه و ئه‌وه‌ش ئه‌نجامى تێکۆشانى گه‌ریلایه. له‌گه‌ڵ چڕبوونه‌وه‌ى شه‌ڕدا، سوپاى تورکیا به‌رده‌وام باس له‌وه ده‌کات گه هێزه‌کانیان پێشڕه‌ویان کردووه‌و ده‌ستیان به‌سه‌ر ژماره‌یه‌ک ناوچه و پێگه‌دا گرتووه، که پێشتر به‌ده‌ست په‌که‌که‌وه بوون، به‌ڵام سه‌رحه‌د ڤارتۆ ده‌ڵێت «په‌که‌که شه‌ڕى گه‌ڕه‌ک و شوێنێکى دیاریکراو ناکات، په‌که‌که شه‌ڕی گه‌ریلایی ده‌کات، بۆ گه‌ریلاش پاراستنى پارچه و روبه‌رێک گرنگ نییه، به‌ڵکو له چوارچێوه‌یه‌کى گه‌وره‌تردا له‌دژى داگیرکه‌ر شه‌ڕده‌کات، گرتنى شوێنێک نه بۆ تورکیا سه‌رکه‌وتنه و نه بۆ گه‌ریلا شکسته، چونکه ئه‌وه مه‌نتیقى شه‌ڕی گه‌ریلا نییه«. په‌که‌که که‌ماوه‌ى نزیکه‌ى نیو سه‌ده‌یه شه‌ڕى چه‌کدارى له‌دژى تورکیا ڕاگه‌یاندووه، پێشتر چەند جارێک ئاگربه‌ستى تاکه‌لایه‌نه‌ى ڕاگه‌یاندووه، به‌ڵام وه‌ک وته‌بێژى په‌که‌که ده‌ڵێت له ئێستادا هیچ ئه‌گه‌رێک نییه بۆ ڕاگه‌یاندنى ئاگربه‌ست، «چونکه ده‌وڵه‌تى تورک به هه‌موو هه‌وڵ و تێکۆشانى خۆى کوردو تێکۆشانى کوردى به ئامانج گرتووه، له‌به‌رانبه‌ریشدا گه‌ریلا به‌رده‌وامه له‌تێکۆشانى خۆى، ته‌نها رێگه‌ى چاره‌سه‌ریش ئه‌وه‌یه«. وتیشى «له‌ڕۆژه‌ڤى ئێمه‌دا پرسی ئاگربه‌ست بوونى نییه‌و هیچ مه‌رج و شتێک له‌و باره‌یه‌وه له ئارادا نییه، له‌به‌رئه‌وه‌ى تورکیا به هه‌موو بوون و توانایه‌وه له دژى کورد وه‌ستاوه‌ته‌وه، ته‌نها گفتوگۆ که ئێستا له ئارادایه له‌سه‌ر به‌رده‌وامى و گه‌وره‌ترکردنى تێکۆشان، دوژمن به هه‌موو هێزى خۆیه‌وه هێرشى کردووه، ناکرێت ئێمه خه‌ریکى گفتوگۆ بین له‌سه‌ر ئاگربه‌ست». به‌رپرسانى تورکیا پێشتر چه‌ندین جار جه‌ختیان کردووه‌ته‌وه که ئامانجى هێرشه‌کانى ئه‌مجاره‌یان کۆنتڕۆڵکردنى قه‌ندیله، که به‌درێژایى مێژووى شه‌ڕو ململانێ خوێناوییه‌کانى په‌که‌که و تورکیا له‌هه‌شتاکانى سه‌ده‌ى رابردووه‌وه تائێستا، هه‌رگیز ئامانجێکى ئاسان نه‌بووه بۆ ئه‌نقه‌ره. له‌نێوان ساڵانى 1995 -1997 سوپاى توکیا سێ ئۆپه‌راسیۆنى گه‌وره‌ى بۆ کۆنتڕۆڵکردنى چیاى قه‌ندیل و وه‌ده‌رنانى په‌که‌که له‌و چیا سه‌خته ئه‌نجامدا، به‌ڵام سه‌رجه‌میان له‌لایه‌ن په‌که‌که‌وه تێکشکێنران. یه‌که‌م ئۆپراسیۆنیان به‌به‌شدارى زیاتر له 35 هه‌زار سه‌ربازى تورکیا له‌نێوان مانگى ئازار و ئایارى 1995 ئه‌نجامدرا، که هیچ ئه‌نجامێکى لێنه‌که‌وته‌وه. سوپاى تورکیا جارێکى ترو له‌نێوان ئایار و ته‌مموزى 1997 ئۆپه‌راسیۆنێکى دیکه‌ى سه‌ربازى بۆ سه‌ر قه‌ندیل ئه‌نجامدا، به‌به‌شداریى نزیکه‌ى 30 هه‌زار سه‌رباز، به‌بێ ئه‌وه‌ى هیچ ئه‌نجامێکى لێبکه‌وێته‌وه. له‌هه‌مان ساڵدا و له‌نێوان ئه‌یلول و تشرینى یه‌که‌مداو به‌به‌شداریى هه‌زاران سه‌رباز سوپاى تورکیا ده‌ستى به ئۆپه‌راسیۆنێکى سه‌ربازى کرد بۆ سه‌ر قه‌ندیل، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ئامانجه‌که‌ى خۆى نه‌پێکا.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم بڕیارده‌رى کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردن و راپرسى هه‌رێم ئه‌وه ئاشکرا ده‌کات که راپۆرتى سکاڵاکان و سندوقى قردێله‌ى سور ئاماده کراوه‌و هێشتا ئه‌نجومه‌نى کۆمسیۆن بڕیارى له‌سه‌ر نه‌داوه، ده‌شڵێت:" سه‌د هه‌زار ده‌نگى ساخته‌ش بسوتێندرێت هێشتا که‌مه". ئیسماعیل خورماڵى، بڕیارده‌رى کۆمسیۆنى باڵاى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردن و راپرسى له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ سایتى هاوڵاتى جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه که گۆڕانکارى له ده‌نگ و ژماره‌ى کورسى لایه‌نه‌کاندا رووده‌دات. هاوڵاتى: گه‌شتن به چى له‌سه‌ر 227 سندوقى قردێله‌ى سورى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستان؟ ئیسماعیل خورماڵى: ئه‌و 227 سندوقه‌ى قردێله‌ى سور بووه، کراوه‌ته راپۆرت و هێشتا ئه‌نجومه‌نى کۆمسیاران بریارى له‌سه‌ر نه‌داوه، هه‌رکات ئه‌نجومه‌ن کۆببێته‌وه بڕیارى یه‌لاکردنه‌وه‌ى ده‌دات. هاوڵاتى: ده‌نگ و ژماره‌ى کورسى لایه‌نه‌کان گۆڕانکارى به‌سه‌ردا دێت یان ته‌نها قسه‌یه؟ ئیسماعیل خورماڵى: ئه‌سڵ ئه‌وه‌یه ژماره‌ى ده‌نگ و کورسی لایه‌نه‌کان گۆڕانکارى به‌سه‌ردا بێت، ساخته‌کارى کراوه‌و سکاڵایه‌کى زۆر هه‌یه ده‌بێت ئه‌و سکاڵایانه ده‌رئه‌نجامێکى هه‌بێت، ئه‌گه‌ر سه‌د هه‌زار ده‌نگى ساخته‌ش له هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان بسوتێندرێت هێشتا که‌مه‌و وه‌ک ئه‌وه وایه هیچ نه‌کرابێت. هاوڵاتى: ده‌وترێت مامه‌ڵه‌ى کورسى له‌نێوان لایه‌نه‌کاندا هه‌یه که به کورسیه‌ک لایه‌نه نارازییه‌کان رازى بکه‌ن، ئه‌مه تا چه‌دن راستى تێدایه؟ ئیسماعیل خورماڵى: ئه‌وه‌ى ده‌وترێت که مامه‌ڵه‌ى کورسى له‌نێو کۆمسیۆن ده‌کرێت، ئه‌وه سودى ئیستغلال کردنى ئیشه‌کانى ئێمه ده‌کات، ئه‌و ده‌نگانه‌ى که هاتووه هه‌مووى راست نییه‌و ساخته‌کارى کراوه ته‌ره‌فى ساخته‌کار ده‌بێت هه‌ندێ له ده‌نگه‌کانى بگه‌رێته‌وه بچێت بۆ خه‌ڵکى تر، ئه‌گه‌ر ئه‌مه ناوبنرێت مامه‌ڵه‌ى کورسى ئه‌وه شتێکى تره، پێویسته ده‌نگى ساخته‌و ده‌نگى راستى جیابێت و دیار بێت. ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى له‌به‌رده‌ستدان وه‌کو ژماره ئه‌نجامى حه‌قیقى نییه‌و ساخته‌کارى کراوه‌و ده‌بێت ئه‌و سندوقانه‌ى ساخته‌کارى کراوه‌و لایه‌نى ساخته‌کار سزا بدرێت و ناکرێت ده‌نگێکى خه‌ڵکێکى تر که ساخته‌ى نه‌کردووه بیسوتێنیت، چونکه سنوق هه‌یه لایه‌نێک ده‌نگى که‌مى هێناوه ساخته‌کارى کردووه بۆ ئه‌وه‌ى ده‌نگى لایه‌نه‌کانى دیکه بسوتێندرێت. هاوڵاتى: پێتوایه ده‌توانن سکاڵاکان رێره‌وى خۆى ببرێت و ده‌نگى لایه‌نه‌کان به حه‌قیقى رونببێته‌وه؟ ئیسماعیل خورماڵى: ژماره‌یه‌کى زۆر سکاڵامان هه‌یه، به‌مه‌جراى خۆیدا بروات و گرفتى بۆ دروست نه‌کرێت، کۆمه‌ڵێک ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان گومانى زۆرى له‌سه‌ره، ئه‌گه‌ر سکاڵاکان شوێنى خۆى گرت ئه‌وه ئێمه رازى ده‌بین، ئه‌گه‌ر شوێنى خۆى نه‌گرێت ده‌نگى پێناده‌ین و هه‌ڵوێستى خۆمان ده‌رده‌برین. هاوڵاتى: ئاشکراکردنى ئه‌نجامه‌کان بووه به حیکایه‌تى مێشه‌که، که‌ى رایده‌گه‌یه‌نن که باس له سه‌ره‌تاى هه‌فته‌ى داهاتوو ده‌کرێت؟ ئیسماعیل خورماڵى: کات دیارى نه‌کراوه بۆ راگه‌یاندنى ئه‌نجامه‌کان، هه‌ر کاتێک ئه‌نجومه‌نى کۆمسیاران بریارى له‌سه‌ر بدات و به فه‌رمى رایده‌گه‌یه‌نین. رۆژانه و به‌رده‌وام ئه‌نجامه‌کانى هه‌ڵبژاردن ئه‌و فۆڕمانه‌ى لامانه داخڵ ده‌کرێن و تا کاتژمێر 12ى شه‌و کارى تێدا ده‌کرێت، هه‌رکات ئه‌نجامى سکاڵاکان یه‌کلاکرایه‌وه و سه‌رجه‌م داتاکان داخڵ کران کۆمسیۆن بریار ده‌دات چ کاتێک ئه‌نجامه‌کان به فه‌رمى راده‌یه‌گه‌ندرێت.
سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئه‌حمه‌دى حاجى ره‌شید، ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى پەرلەمانی عێراق رایدەگەیەنێت حکومه‌تى هه‌رێم بۆ ساڵى ئاینده ئه‌گه‌ر رێکه‌وتن له‌نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق بکرێت و 10 ترلیۆن دینار بدرێته هه‌رێم به‌شى موچه‌ى ته‌واوى فه‌رمانبه‌ران ده‌کات به‌بێ پاشکه‌وت. ئه‌حمه‌دى حاجى ره‌شید، لەم چاوپێکەوتنەی هاوڵاتی-دا ئاماژە بەوەشدەکات کەدەتوانرێت مووچەی پێشمەرگە بخرێتە سەر وەزارەتی بەرگری عێراق و کاتی خۆیشی هەوڵدراوە. وتیشی «له‌دوو سه‌رکرده‌ى یه‌کێتی بیستووه کاتى خۆى فوئاد مه‌عسوم قه‌ناعه‌تى به‌مالکى کردووه که‌ئه‌وکات سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق بووه که 80 هه‌زار پێشمه‌رگه بۆ کورد بنوسێت، دواتر مام جه‌لال ته‌له‌فونى بۆ مالکى کردووه‌و ئه‌و ژماره‌یه‌ى پێ زیادکردووه بۆ 90 هه‌زار». هاوڵاتی: حکومه‌تى ئێستاى عێراق کاربه‌ڕێکه‌ره، ده‌توانێت پرۆژه‌ى بودجه ئامادەبکات و بینێرێته ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: پڕۆژه یاساى بودجه به‌فه‌رمى نه‌گه‌یشتۆته په‌رله‌مان، ئه‌وه‌ى که گه‌یشتووه ده‌ستى من به‌شێوه‌ى نافه‌رمى نوسخه‌یه‌که له‌وه‌زاره‌تى داراییه‌وه نێردراوه بۆ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق و دیاره کۆمه‌ڵێک گۆڕانکارى تێدا ده‌کرێت ئنجا ده‌بێته پڕۆژه‌یاسا. ئیشکالیه‌تێک هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌م حکومه‌ته که کاربه‌ڕێکه‌ره بۆیه ناتوانێت بڕیارى ستراتیژى بدات، پرۆژه بودجه که‌سێک ئاماده‌ى ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ى خۆى په‌یوه‌ست بێت پێوه‌ى له‌به‌رانبه‌ر په‌رله‌ماندا، دواى ئه‌وه‌ى حکومه‌تى نوێ پێکدێت، ئه‌و حکومه‌ته نوێیه ده‌توانێت بڵێت مولزه‌م نییم به‌و پرۆژه یاسایه‌وه بۆیه ناتوانین وه‌ک په‌رله‌مان لێپێچینه‌وه له‌سه‌ر که‌موکوڕییه‌کان له‌حکومه‌تى نوێ بکه‌ین ئه‌گه‌ر بێت و حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌ر ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى بکات. حکومه‌ته‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى دواى پێکهێنانى ده‌توانێت له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق موناقه‌شه‌ى پرۆژه‌ى بودجه بکه‌ن و ئه‌وان بینێرنه په‌رله‌مان، قه‌ناعه‌تم وایه دوا ده‌خرێت تا ئه‌وکاته‌ى حکومه‌تى نوێ پێکدێت. هاوڵاتی: ئه‌و نوسخه‌یه‌ى که لاى تۆ بووه‌و به‌شێکیت بڵاوکرده‌وه، پێتوایه ئه‌وه‌ى بۆ کورد دانراوه پشکێکى که‌مه‌و به‌شى پێداویستیه‌کانى ناکات؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: رێژه‌ى بودجه‌ى هه‌رێمى کوردستان به له‌سه‌دا 12.67 ده‌کاته 8 ترلیۆن و 970 ملیار دینارو 467 ملیۆن دینار. ئه‌مه ئه‌گه‌ر هه‌ندێ گۆڕانکارى تێدابکرێت و پشکى هه‌رێم بگه‌یه‌ندرێته 10 ترلیۆن دینار، ئه‌وا موافق ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌و مه‌رجه‌ى سندوقى قه‌رزى نێوده‌وڵه‌تى که له 2017 گفتوگۆ له‌سه‌ر پرۆژه‌ى ساڵى 2018 ده‌کراو له‌گه‌ڵ سندوقى قه‌رزى نێوده‌وڵه‌تى دانیشتین ئه‌وان ده‌یانوت هه‌رێمى کوردستان ئه‌گه‌ر پشکه‌که‌ى بکرێته 10 ترلیۆن دینار ئه‌وا به‌شى خه‌رجییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ده‌کات، دیاره ئه‌وانیش ئه‌و ژماره‌یه‌یان له‌لایه‌ن حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه پێوتراوه. نامه‌یه‌کم ئاماده‌کردووه بینێرم بۆ دەزگای مه‌رکه‌زى ئامارى عێراق که له راپۆرتێکدا باسى دانیشتوانى عێراقى کردووه و ئه‌وه‌ى خستۆته‌ڕوو که‌ژماره‌ى دانیشتوانى هه‌رێمى کوردستان که‌پارێزگاى ( سلێمانى، هه‌ولێر، دهۆک) ده‌کات له‌سه‌دا 15ى دانیشتوانى عێراق پێکده‌هێنن، ئه‌گه‌ر پشکى هه‌رێم له له‌سه‌دا 12.67 بکرێته له‌سه‌دا 15، ئه‌وا پشکى هه‌رێم ده‌گاته 10 ترلیۆن دینار. هاوڵاتی: لایه‌نه سیاسییه‌کان وه‌فد ده‌نێرن بۆ گفتوگۆ له‌سه‌ر پۆسته‌کانى به‌غدا، ئایا ناکرێت پێکه‌وه وه‌ک یه‌ک تیم گفتوگۆبکه‌ن له‌سه‌ر بابه‌ته نیشتمانیه‌کان؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: له‌ڕاستیدا هه‌ر ئه‌وه باشه به‌یه‌ک تیم بچینه به‌غداو گفتوگۆ و دانوستان بکه‌ین، به‌ڵام ئایا پارتى و یه‌کێتى ئاماده‌ن واز له‌ئیمتیازات بهێنن بۆ ئه‌وه‌ى بابه‌ته نیشتمانییه‌کان موناقه‌شه بکه‌ین. پارتى و یه‌کێتى به‌به‌رده‌وام وه‌فدى مه‌کته‌بى سیاسیان له‌به‌غدا بووه بۆ پۆستى سه‌رۆک کۆمارو جێگرى دووه‌مى سه‌رۆکى په‌رله‌مان و پارێزگارى که‌رکوک، وه‌فده‌کانى به‌غداش ده‌چنه هه‌ولێرو سلێمانى بۆ دابه‌شکردنى پۆسته‌کان. پارتى و یه‌کێتى ناتوانن له‌به‌غدا ته‌نها بابه‌ته نیشتمانییه‌کان موناقه‌شه بکه‌ن، بۆیه ئه‌و له‌ده‌ستدانى متمانه‌یه بۆته هۆى ئه‌وه‌ى که کورد نه‌توانێت به یه‌ک تیم دانوستان بکات. هاوڵاتی: پشکى پێشمه‌رگه له‌پرۆژه‌ى بودجه‌ى 2019دا 444 ملیار دیناره، ناتوانن زیادى بکه‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ى بۆ حه‌شدى شه‌عبى دیاریکراوه؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: کاتى خۆى موناقه‌شه‌یه‌کى ته‌فسیلم له لیژنه‌ى دارایى له‌گه‌ڵ که‌سى دووه‌مى حه‌شدى شه‌عدى کرد که‌ئه‌وان 122 هه‌زار چه‌کداریان بۆ نوسرابوو، به‌حزورى ئه‌ندامه کورده‌کانى ناو لیژنه‌که، ئه‌و ئیقرارى کرد کورد سه‌د هه‌زار پێشمه‌رگه که‌مترى بۆ نه‌نوسرێت، به‌ڵام براده‌ره‌کانى پارتى رازى نه‌بوون، تا په‌رله‌مانتارێکیان که شاخه‌وان ده‌لۆیى بوو وتى قه‌ناعه‌تم به‌و ژماره‌یه هه‌یه. له دوو سه‌رکرده‌ى یه‌کێتیم بیستووه کاتى خۆى فوئاد مه‌عسوم قه‌ناعه‌تى به‌مالکى کردووه که‌ئه‌وکات سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق بووه که 80 هه‌زار پێشمه‌رگه بۆ کورد بنوسێت، دواتر جه‌نابى مام جه‌لال ته‌له‌فونى بۆ مالکى کردووه‌و ئه‌و ژماره‌یه‌ى پێ زیاد کردووه بۆ 90 هه‌زار. هه‌روه‌ها عه‌بدوڵا عه‌لیاوه‌یى بۆى گێڕامه‌وه که‌په‌یوه‌ندى خۆشى هه‌یه له‌گه‌ڵ سیاسیینى عێراقى، ئه‌وکاته عه‌لیاوه‌یى په‌رله‌مانتاربووه‌و مالکیش سه‌رۆکى حکومه‌ت بووه‌و ئیستسمارى ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ى کردووه بۆ ئه‌وه‌ى پێشمه‌رگه قه‌ناعه‌تى پێکردووه که 90 هه‌زار بنوسرێت، دیاره پارتى رازى نه‌بووه له‌سه‌ر ئه‌و رێژه‌یه. ئه‌وه‌ى ده‌کرێت بیکه‌ین، حه‌شد چۆن کراوه‌ته یاساو کارى پێده‌کرێت و موازنه‌ى دیاره، ده‌بێت هێزه کوردییه‌کان بکه‌نه هێزو سوپایه‌کى نیشتمانى ته‌نها پارتى و یه‌کێتى تێدا نه‌بێت و به‌کارنه‌هێندرێن، ئه‌گه‌ر بتوانین سه‌د هه‌زار پێشمه‌رگه ته‌دریب و ئه‌سلیحه‌یان دیار بێت یاسایه‌کیان هه‌بێت ئه‌وکاته ده‌توانین موناقه‌شه له‌سه‌ر زیادکردنى بودجه‌ى پێشمه‌رگه بکه‌ین، به‌داخه‌وه حکومه‌تى هه‌رێم ژماره‌ى فعلى ناداته که‌س، هێزى نیشتمانى بونه‌ته هێزى حزبى، تا یاساى بۆ ده‌رنه‌که‌ین ناتوانین بودجه‌ى موەحه‌دى بۆ ده‌ربکه‌ین. هاوڵاتی: ئایا هه‌رێمى کوردستان ده‌توانێت ئه‌و نه‌وته‌ى لێى زیاد بێت بۆ خۆى بیفرۆشێت؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: له‌ناو یاساى بودجه‌دا برگه‌یه‌ک دیارى ده‌کرێت هه‌ر بره نه‌وتێک زیادى کرد ده‌بێت بگه‌ڕێته‌وه بۆ خه‌زێنه‌ى ئیتحادى. دیاره دادگاى فیدڕاڵى له‌کۆتایى ئه‌م مانگه‌دا بڕیار له‌سه‌ر پرسى نه‌وتى هه‌رێم ده‌دات، نه‌وتى هه‌رێم وه‌ک کلیل و قفڵێک دانراوه، ئه‌گه‌ر پارتى و یه‌کێتى به‌تایبه‌ت پارتى هه‌ماهه‌نگ بێت له‌گه‌ڵ حکومه‌ته‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى و به‌شدار بێت، ئه‌وا ئه‌م کلیله به‌ئاراسته‌یه‌ک ده‌بێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هه‌ماهه‌نگى حکومه‌تى عێراق نه‌بن هه‌ر به‌پێى ماده‌کانى 111 و 112 و 121 ده‌ستورى عێراق که ته‌فسیراتى زۆر هه‌ڵده‌گرێت ده‌توانرێت له‌به‌رژه‌وه‌ندى هه‌رێم یا زیانى هه‌رێم بریار بدرێت. هاوڵاتى: ئایا ئه‌گه‌ر 10 ترلیۆن دینار بدرێته هه‌رێم له بودجه‌ى عێراق ده‌توانرێت پاشکه‌وتى موچه له‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ران لاببرێت له‌ساڵى 2019 دا؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: گه‌وره‌ترین گرفت له‌به‌رده‌ماندا ژماره‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێمه‌و تا سه‌ر ئێسقان حکومه‌تى هه‌رێم ناشه‌فافه، نازانین نه‌وت به چه‌ند ده‌فرۆشێت و داهاته‌که‌ى چه‌نده‌و چه‌ند فه‌رمانبه‌رى هه‌یه‌و نازانین چه‌ندێک خه‌رجى هه‌یه. حکومه‌تى هه‌رێم ئاماده نییه شه‌فافیه‌ت بنوێنێت مادام ئاماده نیه‌و ئه‌و قسه‌یه‌ى ئێمه راسته که له‌رووى ته‌خمینیه‌وه ده‌یکه‌ین. حکومه‌تى هه‌رێم ئێستاش ده‌توانێت پاشکه‌وتى موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران لاببات، بۆ ساڵى ئاینده ئه‌گه‌ر رێکه‌وتن له‌نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق بکرێت و 10 تریلۆن دینار بدرێته هه‌رێم به‌شى موچه‌ى ته‌واوى فه‌رمانبه‌ران ده‌کات به‌بێ پاشکه‌وت. هاوڵاتی: هه‌رێم پشکى له بودجه‌ى ته‌کمیلى ده‌بێت؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: ته‌بعه‌ن قه‌زییه‌ک هه‌یه له‌قانونى ئیداره‌ى مالى له‌فه‌قه‌ره‌ى پێنج گۆرانکارى موازانه‌یه، له‌کاتى گۆڕانکارى له زروفى ئابوورى یا نرخى نه‌وت بگۆڕێت، نرخى نه‌وت له‌جیهاندا به ره‌شبینى یا گه‌شبینى یا به‌وریاییه‌وه دایده‌نێت، عێراق دایم نرخى نه‌وت به‌وریاییه‌وه داده‌نێت ئه‌م 56 دۆلاره بۆ نرخى نه‌وت ته‌حه‌فوزیه، دیاره نرخى نه‌وت زیاتر له 56 دۆلار، ئه‌و بره زیاده‌یه‌ى نه‌وت بۆ پرکردنه‌وه‌ى کورتهێنانى بودجه داده‌نرێت، ئه‌گه‌ر له‌وه‌زیاتر بێت ده‌چێته‌وه ئیحتیادى یه‌ده‌گى عێراق. هاوڵاتى: ساڵ به‌ساڵ بودجه‌ى سیادى زیاد ده‌کرێت ئه‌مه له‌قازانجى کورد نییه، چۆن ده‌توانن ده‌ستکارى بکه‌ن و که‌مى بکه‌نه‌وه؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: له 2005 بودجه‌ى سیادى 16 برگه بووه‌و پێنج تریلیۆن دینار بووه، له ساڵى 2018 بۆته 86 برگه‌و 41 ترلیۆن له پرۆژه بودجه‌ى 2019 46 تریلیۆنى بۆ دانراوه. ئه‌م زیادکردنه له‌به‌رژه‌وه‌ندى هه‌رێمى کوردستان نییه، ده‌بێت سیاسیه‌کان له‌کاتى پێکهێنانى حکومه‌تى عێراق گفتوگۆى له‌سه‌ر بکرێت و رێکه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌تانه بکه‌ن که جێگه‌ى ناکۆکى گه‌وره‌یه‌و ته‌وزیعى ئیرادات و نه‌فه‌قات بکه‌ن، گفتوگۆ له‌سه‌ر نه‌فه‌قاتى سیادى و حاکیمه بکرێته‌وه. ئێستا له‌پرۆژه بودجه‌ى 2019 وه‌زاره‌تى به‌رگرى حه‌وت ترلیۆن و 600 ملیار دینارى بۆ دانراوه، کورد له‌سه‌دا 2ى وه‌زاره‌تى به‌رگرى پێک ده‌هێنێت، له‌وه‌زاره‌تى خاریجى که‌مترین له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران کورد ئێستا دوو وه‌زیرى هه‌یه. په‌رله‌مان ناتوانێت سیاسه‌تى دارایى حکومه‌ت تێک بدات، سه‌لاحیاتى ته‌خفیز و موناقه‌له‌ى هه‌یه، به‌ڵام نابێت سیاسه‌تى مالى تێک بدات، چونکه ئه‌و کاته حکومه‌ت ده‌توانێت له‌دادگاى ئیتحادى سکاڵا له‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران تۆمار بکات. هاوڵاتی: ئایا به‌شدارى حکومه‌ت ده‌که‌ن یان ده‌بنه ئۆپۆزسیۆن که خاوه‌نى دوو کورسى په‌رله‌مانین؟ ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید: له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى سیاسى کۆمه‌ڵ قسه‌م کردووه باسى به‌شدارى حکومه‌تم کردووه، یا ده‌بێت له‌گه‌ڵ هێزه گه‌وره‌کان پارتى و یه‌کێتى و شیعه‌و سونه یا له‌گه‌ڵ لایه‌نى تر یا به‌و دوو کورسیه‌ى خۆمان به‌شدارى بکه‌ین، بۆچونى ئه‌میرى کۆمه‌ڵ و ئه‌نجومه‌نى سیاسى ئه‌وه‌یه ئه‌گه‌ر توانیمان به دوو کورسیه‌که‌وه ده‌چینه حکومه‌ت یان ده‌بینه ئۆپۆزسیۆن و به‌شدارى ناکه‌ین. بۆ به‌شدارى حکومه‌ت هاوپه‌یمانى و هاوبه‌شى له‌گه‌ڵ هیچ هێزێکى سیاسى ناکه‌ین، بۆ پرسى هه‌نوکه‌یى له‌گه‌ڵ گۆران و نه‌وه‌ى نوێ و یه‌کگرتوو چالاکى ناو په‌رله‌مان له‌سه‌ر لیژنه‌کانى په‌رله‌مان گروپى کاتى بۆ ئیشێکى تایبه‌ت چۆن بگونجێت ئه‌وا کار ده‌که‌ین و وه‌کو فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ ده‌ستکراوه ده‌بین.
سه‌روه‌ر خه‌لیل کۆبوونه‌وه‌کانی یه‌کێتی بۆ کاراکردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک و دانانی پارێزگارێکی کورد بۆ ئه‌و شاره به‌رده‌وامن و له‌سه‌ر ئاستی که‌رکوک و عێراقیش ژماره‌یه‌ک کۆبوونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانی تر ئه‌نجامداوه. ئامانجى یه‌کێتى له هه‌وڵه‌کانى، کاراکردنه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک و دواتر یه‌کلایکردنه‌وه‌ى پۆسته‌کانى ئه‌و شاره‌یه به‌تایبه‌تى پۆستى پارێزگار، که یه‌کێتى به پشکى خۆى ده‌زانێت. یاسین عیزه‌دین، جێگری لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی یه‌کێتی له‌که‌رکوک، جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که له‌کۆبوونه‌وه‌ی شاندی یه‌کێتی له‌به‌غدا له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کان ئه‌وه‌یان بۆ ده‌رکه‌وتووه که تورکمان و عه‌ره‌ب هاوڕان له‌سه‌ر ئه‌کتیڤکردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن و دابه‌شکردنی پۆسته باڵاکانی شاره‌که له‌نێوان پێکهاته‌کانی کورد و تورکمان و عه‌ره‌ب. به‌وته‌ی یاسین گفتوگۆکان به‌و ئاڕاسته‌یه‌ن که پارێزگار بۆ کورد و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن بۆ تورکمان و جێگری پارێزگار بۆ عه‌ره‌ب بێت، ئه‌و ده‌ڵێت «هیچ کێشه‌یه‌ک له‌ڕووی دابه‌شکردنی ئه‌و سێ پۆسته‌وه نییه، به‌ڵام چاوه‌ڕاونن هه‌موو لایه‌نه‌کان رێککه‌وتنی له‌سه‌ر بکه‌ن، چونکه تورکمانی شیعه‌و تورکمانی سوننه له‌ناو خۆیاندا کۆک نین، ماوه‌ته‌وه له‌م یه‌ک دوو رۆژه گفتوگۆ بکه‌ن، له‌وانه‌یه به‌م نزیکانه بگه‌نه چاره‌سه‌ر». دوێنێ سێشه‌ممه یه‌کێتی پێشنیارێکی خسته به‌رده‌م لایه‌نه تورکمانی و عه‌ره‌بییه‌کان بۆ دانانی جه‌مال مه‌ولود به‌سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن و دواتر دانانی پارێزگارێکی نوێ بۆ شاره‌که، به‌ڵام لایه‌نی تورکمانی ئه‌و پێشنیاره‌ى ڕه‌تکردووه‌ته‌وه. به‌رپرسه‌که‌ی یه‌کێتی باس له‌وه ده‌کات ته‌واوی لایه‌نه ناوخۆییه‌کانی که‌رکوک (جگه له‌پارتی) به‌شدارن له‌گفتوگۆکان، «ئێمه به‌رده‌وام داوامان له‌براده‌رانی پارتی کردووه بگه‌ڕێنه‌وه پۆسته‌کانیان و پشتگیریان ده‌که‌ین به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک، به‌ڵام نایانه‌وێت بێنه‌وه«. وتیشى «ئێمه له‌براده‌رانی پارتی بێئومێد بووین، چونکه نایانه‌وێت دۆخی که‌رکوک ئاسایی ببێته‌وه‌و رێگری له‌به‌رده‌م هه‌ژموونی ته‌عریب بکرێت، ئه‌گه‌ر پارێزگار که‌هاوکات سه‌رۆک لیژنه‌ی ئه‌منییه کورد نه‌بێت ئه‌وه رێگری له‌و ته‌عریبه ناکرێت». له‌دواى ڕووداوه‌کانى 16ى ئۆکتۆبه‌رى ساڵى ڕابردووه‌وه، ئه‌ندامانى پارتى له ئه‌نجومه‌ن و به‌رپرسه‌کانى ئه‌و حزبه نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه سنورى که‌رکوک و یه‌کێتیش به‌وه تۆمه‌تبارده‌که‌ن که ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ى «رێککه‌وتنى ژێر به‌ژێره‌وه«، پۆسته‌کانى که‌رکوک دابه‌شبکات. یاسین عیزه‌دین له‌باره‌ی ئه‌گه‌ری شۆڕکردنه‌وه‌ی رێککه‌وتنه‌که بۆ پۆسته‌کانی تری شاره‌که ده‌ڵێت «ئه‌و پۆستانه نابنه کێشه، ئه‌گه‌ر رێککه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌و سێ پۆسته سیادییه کرا، ئه‌وه رێککه‌وتن له‌سه‌ر پۆسته‌کانی تریش ده‌کرێت بۆ ئه‌وه‌ی که‌رکوک بگه‌ڕێته‌وه دۆخی پێش 2014». وتیشى «به‌پێی ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی نراون، له‌وانه‌یه له‌م نزیکانه جێگیر بێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا گومانم هه‌یه‌و پێموایه ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه وڵاتانی هه‌رێمایه‌تی و به‌تایبه‌تی تورکیا ده‌ستی تێوه‌ربده‌ن و ئه‌و رێککه‌وتنه هه‌ڵبوه‌شێننه‌وه«. له‌ئێستادا تورکمانه‌کان داوای یه‌کلاکردنه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نیان کردووه وه‌ک سه‌ره‌تا، به‌ڵام یه‌کێتى ده‌ڵێت پێویسته پۆستی پارێزگارو سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن و جێگری پارێزگار به‌یه‌ک پاکێج بێت ده‌نگی له‌سه‌ر بدرێت و جیانه‌کرێته‌وه. ئازاد جه‌باری، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک له‌سه‌ر لیستی یه‌کێتی وتى «تورکمان و عه‌ره‌ب هه‌ر رۆژه‌و قسه‌یه‌ک ده‌که‌ن، رۆژێک ده‌ڵێن باشه‌و رۆژێکی تر نایه‌نه پێشه‌وه، ئه‌وانیش له‌شوێنی تره‌وه ئاڕاسته ده‌کرێن». هیواشى خواست، ئه‌ندامانی پارتی له‌ئه‌نجومه‌ن بگه‌ڕێنه‌وه، «ئێمه ئیشمان به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نه له‌سه‌ر لیستی پارتی، چونکه به‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌وان ئێمه‌ی کورد ده‌بینه 26 ئه‌ندام و زۆرینه پێکده‌هێنین و ده‌توانین بڕیار بده‌ین». ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا له‌پێکهاته‌ی عه‌ره‌ب ره‌تیده‌کاته‌وه پێکهاته‌کان له‌ناوخۆیان رێککه‌وتبن، جه‌خت له‌وه‌ش ده‌کاته‌وه که ناکۆکی نێوان پێکهاته‌کان زیاتر له‌سه‌ر پرسی دابه‌شکردنی ته‌واوی پۆسته‌کانی شاره‌که‌یه نه‌ک پۆستی پارێزگارو سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن و جێگری پارێزگار. مه‌عن محه‌مه‌د به هاوڵاتی وت «ئێمه له‌گه‌ڵ پێشنیاره‌که‌ی یه‌کێتی هاوڕاین بۆ کاراکردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن و دانانی به‌ته‌مه‌نترین ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌ن بۆ به‌ڕێوه‌بردنی دانیشتنه‌کانی ئه‌نجومه‌ن، به‌ڵام تائێستا ناکۆکی نێوان پێکهاته‌کان له‌سه‌ر چۆنێتی رێژه‌ی دابه‌شکردنی پۆسته‌کانه«. هه‌ریه‌ک له‌پێکهاته‌ی عه‌ره‌ب و تورکمان داوای رێژه‌ی 32% بۆ هه‌ر پێکهاته‌یه‌ک ده‌که‌ن و لایه‌نی کوردیش داوای 50%ی پۆسته‌کان بۆ خۆی ده‌کات. ئه‌ندامه عه‌ره‌به‌که‌ی ئه‌نجومه‌ن ده‌ڵێت «پێکهاته‌کان تائێستا رێک نه‌که‌وتووین، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئێمه له‌سه‌ر دابه‌شکردنی پۆسته باڵاکانی تر رێککه‌وتین ئه‌وه راسته‌وخۆ پۆستی پارێزگار و سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی و جێگری پارێزگاریش یه‌کلایی ده‌بێته‌وه«. جیا له‌کورد و عه‌ره‌ب، لایه‌نی تورکمانی بۆچوونی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌یه و پێشنیاری هه‌ردوو لایه‌نی عه‌ره‌بی بۆ چۆنێتی کاراکردنه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن ره‌تده‌کاته‌وه، تورکمانه‌کان له‌جیاتی دانانی به‌ته‌مه‌نترین ئه‌ندام بۆ سه‌رۆکایه‌تیکردنی ئه‌نجومه‌ن داوای له‌کارلادانی رێبوار تاڵه‌بانی و هه‌ڵبژاردنی که‌سێکی تر بۆ پۆستی جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن ده‌کات، که دواتر ئه‌و که‌سه به‌وه‌کاله‌ت ده‌بێته سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نه‌که. قاسم حه‌مزه به‌یاتی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له‌کوتله‌ی تورکمانی، جه‌خت له‌وه ده‌کاته‌وه که له‌ناو ئه‌نجومه‌ندا هیچ رێککه‌وتنێک نه‌کراوه له‌سه‌ر پۆستی پارێزگار و پۆسته‌کانی تر «له‌سه‌ر ئاستی ئه‌نجومه‌ن هیچ گفتوگۆیه‌ک له‌سه‌ر ئه‌وه نه‌کراوه پۆستی پارێزگار بدرێته کورد، ئه‌گه‌ر لایه‌نێکی تر له‌به‌غدا ئه‌و کاره‌ی کردبێت ئه‌وه پێویسته ئه‌و لایه‌نه وه‌ڵام بداته‌وه، به‌ڵام پێموانییه گفتوگۆکان به‌و ئاسته بن». ئه‌و ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر له‌سه‌ره‌تای وازهێنانی حه‌سه‌ن تۆران و چوونی بۆ په‌رله‌مان کورده‌کان رێککه‌وتنی پێشووی نێوان پێکهاته‌کانیان جێبه‌جێ بکردایه و پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نیان بدایه‌ته‌وه تورکمان ئێستا دۆخه‌که ئاسانتر ده‌بوو». پارتی دیموکراتى کوردستان تا ئێستا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ که‌رکوک و ده‌ڵێت ئاساییکردنەوەی دۆخی کەرکوک و گەڕانەوەی هێزەکانی پێشمەرگەو هێزە ئەمنییەکانی کورد بۆ کەرکوک بەشێکە لەداواکارییەکانی بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ حکومەتی عێراق. عەدنان کەرکوکی وتەبێژی ئەنجومەنی سەرکردایەتی کەرکوک- گەرمیانی پارتی بە‌هاوڵاتی وت «ئێمە ئاگاداری هەوڵەکانی یەکێتین بۆ دانانی پارێزگاری کەرکوک و لەسەر ئاستی مەکتەبی سیاسی و سەرکردایەتی و لەسەر ئاستی کەرکوکیش قسە لەسەر ئەم بابەتە کراوە و چەند دانیشتنیکیش ئەنجامدراوە، ئێمە لەگەڵ یەکڕیزی و پێکهاتنی نێوان لایەنە کوردییەکانی کەرکوکین بۆ ئەوەی بتوانین رووبەڕووی ئەو شاڵاوە ببینەوە کە رووبەڕووی کەرکوک بووەتەوە». ئەو دەڵێت «ئێمە ئەگەر پارێزگارێک دابنێین ئەو پارێزگارە چ دەسەڵاتێکی دەبێت، ئێمە لەگەڵ کاراکردنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاین زەو مەرجەی کارا بێت نەک تەنها بەڕوکەش بێت، داخوازی کورد لەکەرکوک تەنها پارێزگار نییە، بەڵکو داخوازی کورد ناسنامەی ئەو شارەیە، ئەوەی یەکێتی دەیکات بۆ رازیکردنی برادەرێکی خۆیانە». ئەو نەیشاردەوە کە حزبەکەی داوای پۆستی پارێزگاری کەرکوکی کردووە، وتى «پارتی گرنگی بەپۆست نادات، بەڵام ئێمەش خەڵکی ئەم وڵاتەین، ئەوە ساڵەهای ساڵە ئەو پۆستە لای ئەو برادەرانەیە، ئێ دە کاکە با چوار ساڵێکیش بێتە لای ئێمە، لەگەڵ ئەوەشدا وتوومانە با رێککەوتن بکەین لەسەر پارێزگارێک بکەین بۆ کەرکوک، جا چ پارتی بێ یان یەکێتی یان بێ لایەن، ئێمەش مافی خۆمانە داوا بکەین».
.png)
