كۆمەڵ: سورین لەسەر بڕیاری بایكۆتكردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان

نەتەوە یەکگرتوەکان لەسەر دۆخی ئابوریی جیهان هۆشداریی دەداتە و جەخت دەکاتەوە مەترسیی گەورە لەسەر دۆخی ئابوریی لە ئارادایە. رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان لە راپۆرتێکی نوێدا بڵاوی کردوەتەوە؛ لەماوەی ساڵانی رابردودا چەند شۆکێکی گەورە دۆخی ئابوریی جیهانی گرتوەتەوە کە بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکرانیا و بەرزبونەوەی لەناکاوی رێژەی هەڵاوسان نمونەی ئەو شۆکە ئابورییانە بون. لە راپۆرتەکەدا ئەوە خراوەتەڕو؛ چاوەروان کراوە ئاستی گەشەی ئابوری بەشێوەیەکی بەرچاو خاوبونەوە بەخۆیەوە ببینێت و بۆ 1.9 دابەزێت لەکاتێکدا کە لە ساڵی 2022 گەیشتبوە %3. لەبارەی ئەو رێکارانەی کە حکومەتەکان دەبێت بیگرنەبەر بۆ روبەروبونەوەی دۆخی نەخوازراوی ئابوری، ئەنتۆنیۆ گۆتیرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاندوە؛ نابێت وڵاتان پەنا ببنە بەر پەیڕەوکردنی سیاسەتی (سک هەڵگوشین) چونکە ئەوە دەبێتە هۆی زیاتربونی نادادپەروەری و لێکەوتە نەرێنییەکانی دۆخی دارایی زیاتر دەکات.

بەرپرسێکی باڵای سوپای پاسداران رایگەیاند؛ 40 وڵات دەستیان لە ناڕەزایەتییەکاندا هەبوە و سعودیە بە ملیارد دۆلاری بۆ زیانگەیاندن بە کۆماری ئیسلامی ئێران تەرخان کردوە. یەحیا رەحیم سەفەوی، روێژکاری باڵای فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی ئێران و فەرماندەی سوپای پاسداران رایگەیاند؛ بە هەوڵەکانی سوپای پاسداران پلانی وڵاتانی جیهان بۆ ناڕەزایەتیی و زیانگەیاندن بە کۆمار ئیسلامی لە ئێران کۆنتڕۆڵ کراوە. ئەو وتوی؛ لەو ناڕەزایەتییانەدا زیاتر لە 40 وڵاتی جیهان رۆڵیان گێڕاوە دژی دەسەڵاتی ئێران و هەوڵیانداوە وڵاتەکە بەرە پارچە کردن و دابەشبون بەرن. بە وتەی رەحیم سەفەوی لایەنگرانی سیستمی پاشایەتی و وڵاتی سعودیە بە ملیارد دۆلار پارەیان تەرخان کردوە بۆ زیانگەیاند بە ئێران بەڵام شکستیان هێناوە. لە لایەکی دیکەوە رۆژنامەی جەوان کە سەر بە سوپای پاسدارانە بڵاوی کردوەتەوە زیانی مادیی ناڕەزایەتییەکان پارێزگای سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان زیاتر لە یەک ملیارد و 380 ملیۆن دۆلار بوە.  

سەرۆک وەزیرانی عێراق بەیانی ئەمڕۆ بەغدا بەرەو پاریس بەجێهێشت.  هەرچەندە تا ئێستا نوسینگەی سەرۆک وەزیران هەواڵی سەردانەکەی بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام سەرچاوەیەکی حکومەتی عێراق بە کەناڵی سۆمەریەنیوزی راگەیاندووە: محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق بەیانی ئەمڕۆ5شەممه بەغدای بەرەو فەڕەنسا جێهێشت. سەرۆک وەزیرانی عێراق کە سەردانەکەی ئەمڕۆ دەبێتە هەشتەمین گەشتی دەرەوەی وڵات لە دوای دەستبەکاربونی حکومەتەکەی کە تەمەنی ناگات 100 رۆژ، لە پەیامێکدا ئاماژەی بە ئەوەکردبوو، ئامانجی سەردانەکەی بۆ فڕەنسا دروستکردنی دەرفەتێکی تازەیە بۆ دامەزراندنی هاوبەشی بەردەوام و ستراتیژی لە نێوان کۆمپانیاکانی هەردوو وڵاتدا. ئاماژەی بە ئەوەشکردبوو، باوەڕیان بە ئەوەیە دەبێت عێراق لە ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیشدا پەیوەندییەکانی هاوکار و هاوسەنگی هەبێت و دوربێت لە جەمسەرگیری، هەروەها بەغدا دەیەوێت هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیاکانی جیهان پەرەپێبدات و کۆمپانیاکانی فڕەنساش لەپێشەوەی ئەوانەدان کە بەغدا بانگهێشتیان دەکات بۆ وەبەرهێنان لە وڵاتدا.

هاوڵاتی  لە کاتێکدا کە پرۆسەی ئەندامێتی سوید و فینلەندا لە ناتۆدا دەستیپێکردبوو، بەڵام دوایین پێشهاتەکان کاریگەری نەرێنی لەسەر پرۆسەکە داناوە، بە دوور دەزانرێت کە بەرلە هەڵبژاردنەکانی تورکیا، هەردوو وڵات لە ناتۆدا قبوڵ بکرێن. دوای لەشکرکێشی روسیا بۆ سەر ئۆکراینا، سوید و فینلەندا لە ترسی ئەگەری هێرشی روسیا بۆسەریان، داوای ئەندامێتی ناتۆیان کرد. بەڵام رەزامەندی هەنگاریا و تورکیای پێویستە. لە کاتێکدا کە بڕیارە هەنگاریا لە چەند هەفتەی داهاتوودا پرۆسەی پەسەندکردنەکە تەواو بکات، بەڵام تورکیا مەرجی ئەوەی داناوە کە لە رووی "شەڕ دژی تیرۆر" کە مەبەست لێی دژایەتیکردنی پەکەکە و فەتحوڵلاچیەکان و چەند پارتی چەپی دیکەیە، پێویستە ئەو دوو وڵاتە هاوکاری بکەن. لە کاتێکدا میکانیزمێکی سێ قۆڵی لە نێوان تورکیا، سوید و فینلاند دامەزرا و سوید هەندێک هەنگاوی بۆ جێبەجێکردنی داواکارییەکانی ئەنقەرە ناوە، بەڵام تورکیا بەوە رازی نییە. لە کۆتاییدا سووتاندنی 'قورئانی پیرۆز' لەلایەن ڕاسموس پالودان سەرۆکی پارتی ڕاستڕەوە کە دژی ئیسلام و کۆچبەرانە، لەبەردەم باڵیۆزخانەی تورکیا لە سوید و خۆپیشاندانی کوردان لە ستۆکهۆڵم کە بوکەڵەیەکی هاوشێوەی ئەردۆغان بە قاچ هەڵواسرا، کاردانەوەی توندی ئەنقەرەی لێکەوتەوە و دوێنێ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا رایگەیاند، "سوید نابێت چاوەڕێی پشتیوانی ناتۆ لە ئێمە بکات". لە ئەنجامدا کۆبوونەوەی میکانیزمی هاوبەشی نێوان سێ وڵات دوای پێشهاتەکانی چەند ڕۆژی رابردوو بۆ ماوەیەکی نادیار دواخراوە. دواتر پێکا هاڤیستۆ وەزیری دەرەوەی فینلەندا رایگەیاند کە وڵاتەکەی پێویستە بژاردەی پەیوەستبوون بە ناتۆ بەبێ سوید لەبەرچاو بگرێت. لەم قۆناغەدا پرسیاری زۆر لە ئارادایە کە گفتوگۆکان چۆن و کەی بەردەوام دەبن، ئایا هەردوو وڵات پێکەوە دەبنە ئەندام یان بەجیا و ئایا تورکیا بەر لە هەڵبژاردنەکانی ئەو وڵاتە کە بڕیارە لە ١٤ی ئایاردا ئەنجام بدرێن، رەزامەندی لەسەر ئەندامێتی سوید و فینلەندا لە ناتۆدا دەردەبڕێت یان نا؟ پۆڵ لیڤین، سەرۆکی پەیمانگای توێژینەوەی تورکیا لە زانکۆی ستۆکهۆڵم، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەشی تورکی، مالپەڕی دویچە ڤێلای ئەڵمانی، رایگەیاند کە پێی وایە بەر لە هەڵبژاردنەکانی تورکیا، ئەندامێتی سوید و فینلەندا لە رێکخراوی ناتۆدا کارێکی زەحمەت بێت. لیڤین وتیشی: "ئەگەر دوایین هەواڵ سەبارەت بە بڕیاری میکانیزمی سێ قۆڵی بۆ هەڵوەشاندنەوەی کۆبوونەوەکەیان راست بێت، ئمانای ئەوە دەگەیەنێت کە پرۆسەکە لە ئێستادا بە تەواوی راگیراوە. پێدەچێت ئەردۆغان بڕیاریدابێت کە زیاتر لە شەڕ سوودمەند دەبێت نەک رێککەوتن. لانیکەم دۆخەکە تاوەکو دوای هەڵبژاردن ناگۆڕێت و رەنگە ئێستا سوید و فینلەندا سەرنجیان لەسەر رێگریکردن لە کۆتاییهێنان بە پرۆسەکە بێت، نەک بەخێراکردنی پرۆسەکە." سەلیم کونەرئاڵپ، باڵیۆزی پێشووی تورکیا لە سوید بۆ هەمان ماڵپەڕ لەم بارەیەوە قسەی کرد و ئەوەی خستەڕوو، ئەستەمە بەر لە هەڵبژاردنی مانگی ئایار تورکیا گلۆپی سەوز بۆ فینلەندا و سوید هەڵبکات و وتی، "ئەندامێتی ناتۆ لەم قۆناغەدا بۆ ئەو دوو وڵاتە کارێکی بەپەلە نییە." کونەرئاڵپ دەڵێت، "کاتێک سوید و فینلەندا داوایان کرد ببنە ئەندامی ناتۆ، دۆخی روسیا لە ئوکراینا زۆر بەهێزتر بوو لەوەی ئێستا هەیە، نیگەرانی جددی لە هەموو ئەوروپا هەبوو کە شەڕەکە تەنها لە ئۆکرانیادا سنووردار نابێت. بەڵام ئێستا وا نییە. روسیا نەیتوانی بە تەواوی دەست بەسەر ئۆکراینادا بگرێت و بۆیەش روسیا لاواز دەردەکەوێت و ئەوەش بەشێک لە نیگەرانیەکانی سوید و فینلەندای رەواندووەتەوە."

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە ئۆکرانیا ڕایگەیاند، کە سەربازەکانی لە سۆلیدار لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا کشاونەتەوە، نزیکەی دوو هەفتە پاش ئەوەی سوپای ڕووسیا گوتیان دەستیان بەسەر ئەو شارۆچکەیەدا گرتووە. سێرهی چێرڤاتی، وتەبێژی هێزەکانی ئۆکرانیا لە ڕۆژهەڵات بە ئاژانسی هەواڵی ئەسۆشیەتد پرێسی ڕاگەیاند، سوپای ئۆکرانیا لە شارۆچکەی خوێی کانزایی سۆلدار کشایەوە بۆ "پاراستنی گیانی کارمەندان هێزەکانی بەرگری ئۆکرانیا". وتیشی "هێزەکانمان ئەرکی سەرەکی خۆیان جێبەجێ کرد: ڕێگە نەدەن دوژمن بە شێوەیەکی سیستماتیک بە ئاڕاستەی دۆندسکدا بکشێت". باسی لەوەشکرد،"هێزەکانی ڕوسیا هیچ سەربازێکی ئۆکرانیایان لەو ناوچەیە بە بارمتە نەگرتووە". قسەکانی سیرهی یەکەم پشتراستکردنەوەی ئۆکرانیایە کە هێزەکانی ڕوسیا دەستیان بەسەر ئەو شارۆچکەیەدا گرتووە . کشانەوەی هێزەکانی ئۆکرانیا لە سۆلدار هێزەکانی ڕووسیا هەنگاوێک لە باخموت نزیک دەکاتەوە، بەڵام شیکەرەوە سەربازییەکان دەڵێن گرتنی شارۆچکەکە زیاترسیمبولیە و کاریگەرییەکی ئەوتۆی لەسەر شەڕەکە نابێت. جێگەیباسە، زۆرێک لە سەربازانی ڕووسیا لە دەوروبەری سۆلدار سەر بە گروپی واگنەرن ،کە بەڵێندەرێکی سەربازیی تایبەتی ڕووسیان.

ئێران رایگەیاند؛ ژمارەیەک بەرپرس و دامەزراوەی یەکێتی ئەوروپا و بەریتانیای وەک وەڵامێک بۆ سزاکانی لەندەن و برۆکسێل سزا داوە. وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە بەیاننامەیەکدا کە رۆژی چوارشەممە بڵاوی کردوەتەوە؛ ناوی 34 بەرپرس و چوار ناوەند و دامەزراوەی یەکێتی ئەوروپا و بەریتانیا-ی بڵاو کردوەتەوە کە لە لایەن دەسەڵاتی وڵاتەکەیەوە سزای بەسەریاندا سەپاندوە. بە پێی بەیاننامەکە 22 بەرپرس و سێ دامەزراوەی ئەوروپا و هەشت بەرپرس و دامەزراوەیەکی بەریتانیا لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە وەک کاردانەوەیەک سزا دراون. لە ناو ئەو بەرپرس و دامەزراوانەدا کە ئێران دەڵێت سزایان دەدات ناوی سەرۆکی شارەوانیی پاریس و سەرنوسەری بڵاوکراوەی شارلی ئیبدۆ لە فەڕەنسا هێنراوە. وەزارەتی دەرەوەی ئێران ئەو 34 بەرپرس و دامەزراوانەی ئەوروپا و بەریتانیای تۆمەتبار کردوە بە پشتیوانیی لە تیرۆر و بڵاوکردنەوەی زانیاریی هەڵە سەبارەت بە دۆخی ئێران. ئێوارەی دوشەممە (23/1/2023) هەر یەکە لە یەکێتی ئەوروپا و بەریتانیا و ئەمریکا دەیان سزایان بەسەر دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران و سوپای پاسداراندا سەپاند و لە بەرامبەردا ئێران رایگەیاند کە وەڵامی پێویست و هاوتای بۆ ئەو سزایانە دەبێت.  

هاوڵاتی ویلایەتە یەکگرتووەکان ڕۆژی چوارشەممە ڕایگەیاند کە 31 تانکی پێشکەوتووی ئێم 1 ئەبرامس لە ماوەی چەند مانگێکدا بۆ ئۆکرانیا دابین دەکات. جۆ بایدن لە لێدوانێکیدا لە کۆشکی سپی ئەو بڕیارەی ڕاگەیاند و گوتی تانکەکان پێویستە بۆ یارمەتیدانی ئۆکرانییەکان بۆ ئەوەی" توانایان باشتر بکەن بۆ مانۆڕکردن لە ناوچەی کراوەدا". هاوکات سوپاسی ئەڵمانیای کرد بۆ بڕیارەکەی بۆ دابینکردنی ئوکراینا بە تانکی لیۆپارد 2 و وتی "ئەلمانیا بە ڕاستی هەنگاوێکی ڕاستی  نا". لە چاوپێکەوتنەکەدا، بایدن دەربارەی هاوپەیمانەکانی ئەمەریکا و ئەوروپا وتی: "پێشبینییەکانی ڕوسیا دەربارەی ئێمە ئەوەیە کە تیکدەشکێین بەڵام ئێمە بە تەواوی و تەواو یەکگرتووین". لە وڵامی پرسیاری رۆژنامەنوسێکدا سەبارەت بە هۆکاری ناردنی تانکی ئەمریکی بۆ ئۆکرانیاو لە ئەگەری ناردنی ئەم تانکانە بەهۆی فشاری ئەڵمانیاوە.  بایدن وتی ،کە دەیەوێت دڵنیا بێت لەوەی هاوپەیمانانی ڕۆژئاوا بە هەماهەنگی هەڵسوکەوتیان کردووە. وتیشی ،"ئەڵمانی هۆکاری ئەو بڕیارە نەبووە بەڵکو ویستومانە دڵنیای بکەینەوە کە هەموومان پێکەوە کاردەکەین". ئەم بڕیارەی ئەمریکاش لە کاتێکدایە کە حكومه‌تی ئەڵمانیا ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، کە تانکی "لیۆپارد 2" ڕەوانەی ئۆکرانیا دەکات، دوای ئه‌وه‌ی بەسەر "دودڵی خۆیدا زاڵ بو" لە ناردنی چەکی قورس کە کیێڤ بە پێویستی دەزانێت بۆ شکستپێهێنانی لەشکرکێشی روسیا. ئۆلاف شۆڵز، راوێژکاری ئەڵمانیا لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندوە، "بڕیارەکە تەواوکەری پاڵپشتی ئێمەیە بۆ ئۆکرانیا تاوه‌كو ئەوپەڕی توانامان، ئێمە بە شێوەیەکی نزیک و هاوئاهەنگ لە ئاستی نێودەوڵەتیدا مامەڵە دەکەین". ئاماژەی بەوەشکرد، هێزەکانی ئۆکرانیا لە ئەڵمانیا مەشق و راهێنانیان پێدەکرێت، هەروەها بەرلین کەرەستەی لۆجستی و تەقەمەنی دابین دەکات، هاوكات وڵاتەکەی 14 تانکی "لیۆپارد 2" بۆ ئۆکرانیا دابین دەکات. لە وڵامی ئەم هاوکارییانەشدا کە بۆ ئۆکرانیا دابین دەکرێت ،دیمیتری پێسکۆڤ، وتەبێژی كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی روسیا بە ڕۆژنامەنوسانی راگەیاند، "لە روی تەکنەلۆژیاوە پلانەکە شکستی هێناوە، ئەمە زیادەخەمڵاندنێکە بۆ ئەو توانایانەی کە بۆ سوپای ئۆکرانیا زیاد دەکرێن، ئەم تانکانە وەک هەمو تانکەکانی دیکە دەسوتێن".

هاوڵاتی ئاژانسی هەواڵی دی پی ئەی ئەڵمانی بڵاویکردەوە،کە ئەمرۆ چوارشەممە  پیاوێک  لە شەمەندەفەرێکدا لە باکوری ئەڵمانیا چەند کەسێکی بە چەقۆ و بریندار کرد پێش ئەوەی پۆلیس دەستگیری بکات و دوو کەس لە قوربانییەکان گیانیان لەدەستداوە. سابین سوتەرلین-واک، وەزیری ناوخۆی ویلایەتی شلسویگ هۆڵستین، ڕایگەیاند،  لەو هێرشەدا دوو کەسی کوژراون و پێنج کەسیش برینداربوون، کە کاتژمێر 3ی پاشنیوەڕۆ بە کاتی ناوخۆیی ئەڵمانیا ڕویداوە. هاوکات هێزەکانی پۆلیسی فیدڕاڵی ئەڵمانیا گوتیان پیاوەکە چەقۆیەکی بەکارهێناوە بۆ هێرشکردنە سەر چەند سەرنشینێک کەمێک پێش گەشتی شەمەندەفەرەکە لە  کیلەوە بۆ هامبورگ بۆ وێستگەی برۆکستێدت،بە پێی زانیارییە سەرەتاییەکان پێنج کەس بریندار بوون و دوو کەسیش گیانیان لەدەست داوە. ئاژانسەکانی هەواڵی ئەڵمانیاش ڕایانگەیاند، وێستگەی شەمەندەفەری برۆکستێدت بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک داخراوە دوای ڕوداوەکە وتا ئێستا هیچ زانیارییەک لەسەر گومانلێکراوەکە بڵاونەکراوەتەوە.

ئەمریکا دوای لێدوانی بەڕێوبەری ئاژانسی ئەتۆمیی بۆ دەستپێکردنەوە دانوستانەکان لەگەڵ ئێران رایگەیاند واشنتۆن نایەوێت ئەو رێککەوتنە بێتەوە سەر مێزی دانوستان و گفتوگۆکان. نێد پرایس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا لە وەڵامی رۆژنامەنوسان و میدیاکاران سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئێران رایگەیاند؛ سەرنجی ئێستای واشنتۆن لەسەر پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی ناوخۆی ئێرانە و نایەوێت دانوستانە ئەتۆمییەکان دەست پێبکەنەوە. پرایس وتی: هەڵسوکەوتەکانی ئێران گەورەترین هۆکاری راگرتنی رێککەوتنی ئەتۆمیی بوە و ئەمریکا لە ئێستادا سەرنجی لەسەر وڵاتی چین-ە بۆ ئەوەی نەوت لە ئێران نەکڕێت و سزاکانی واشنتۆن دژی تاران بەهۆی سەرکوتی خۆپیشاندەران و هاوکاریی روسیا بۆ کوشتنی خەڵکی ئۆکرانیا بەردەوام دەبێت. پرایس جەختی لەوە کردوەتەوە؛ لە ئێستادا واشنتۆن بیر لە چالاککردنەوە رێککەوتنی ئەتۆمیی ناکاتەوە و نایەوێت ئەو دۆسیەیە بگەڕێتەوە سەر مێزی دانوستانەکان. لێدوانەکەی پرایس دوای ئەوە دێت کە رافایل گروسی، بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی رایگەیاندبو؛ لە مانگی شوباتدا کە کەمتر لە هەفتەیەکی ماوە سەردانی تاران دەکات بۆ تاوتوێکردنی دەستپێکردنەوە دانوستانە ئەتۆمییەکان و هاوکات پابەندبونی ئێران بە ئاژانسی ئەتۆمییەوە.

سوید رایگەیاند ناتوانن سوپای پاسداران بخەنە لیستی تیرۆرەوە بەڵام بە توندنی سزای ئەو دامەزراوەیە و کۆماری ئیسلامی ئێران دەدەن. تۆبیاس بیڵسترۆم، وەزیری دەرەوەی سوید لە پەرلەمانی وڵاتەکەی رایگەیاند؛ ستۆکهۆڵم هەوڵ ئەدات بە توندترین شێوە سزای کۆماری ئیسلامی ئێران بدات بەڵام بە تیرۆریست لەقەڵەمدانی سوپای پاسداران پڕۆسەیەکی ئاڵۆزە و ئامادەکاریی زۆری پێویستە. بیڵسترۆم وتویەتی: ناتوانرێت سوپای پاسدارن تەنها بە هۆی پێشلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە ئێران، بخرێتە لیستی تیرۆری ئەوروپا چونکە پێویستە تۆمەتەکانی کاری تیرۆریستیی ئەو سوپای ئاشکرابن و دەرکەوێت ئەو دامەزراوەیەی کۆماری ئیسلامی پەیوەندیی بە تیرۆرەوە هەیە. ئەو تویەتی: دەبێت رێز لە گەڵاڵەی پەسندکراوی پەرلەمانی ئەوروپا بگیرێت بەڵام بڕوای بەوە نییە بڕیاری بەتیرۆریست لەقەڵەمدانی سوپای پاسداران ژیرانە بێت. لێدوانی وەزیری دەرەوەی سوید لە کاتێکدایە وڵاتەکەی سەرۆکایەتیی ئەم خولەی پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا دەکات رۆژی پێنجشەممەی رابردو ئەو پەرلەمانە، گەلاڵەی بەتیرۆریست ناساندنی سوپای پاسدارانی بە زۆرینەی دەنگ پەسند کرد بەڵام ژمارەیەک وڵاتی ئەوروپا رەتیان کردوەتەوە سوپای پاسداران بخرێتە لیستی تیرۆرەوە.  

هاوڵاتی بەپێی کەناڵی تەلەفزیۆنی دەوڵەتی تورکیا، تورکیا خولی نوێی دانوستانەکانی لەگەڵ سوید و فینلاند سەبارەت بە داوای ئەندامێتی وڵاتانی سوید و فیلاند  لە ناتۆ بۆ ماوەیەکی نادیار دواخستووە. میدیاکانی وڵاتی تورکیا ئەمڕۆ ڕایانگەیاند، ئەو کۆبوونەوەیەی کە بڕیاربوو لە برۆکسل بەڕێوەبچێت، لەسەر داوای ئەنقەرە دواخرا،لەکاتێکدا چاوەڕوان دەکرا ینس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری گشتی ناتۆ بەشداری ئەو دانوستانانە بکات کە بڕیارە مانگی داهاتوو بەڕێوە بچێت. بڕیارەکەی تورکیا ڕۆژێک دوای ئەوە هات کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا هۆشداری دایە سوید کە پشتگیری لە هەوڵەکانی ناکات بۆ پەیوەندیکردن بە هاوپەیمانی بەرگریی ڕۆژئاوایی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا دوای ئەوەی کە قورئان لەلایەن سەرکردەیەکی ڕاستڕەوی توندڕەوی سوید لە کۆتایی هەفتەدا لەبەردەم باڵوێزخانەکەی سوتێندرا.  ئەمەش لەکاتێکدایە کە پێشنیارەکانی پەیوەست بوون بە ناتۆ دەبێت لەلایەن هەموو ئەندامانی هاوپەیمانییەکە پەسەند بکرێت کە تورکیا ئەندامی هاوپەیمانییە، هاوکات لەم دواییانەدا پەیوەندییەکانی نێوان سوید و تورکیا ئاڵۆز بووە و و ئەنقەرە بەهۆی سووتاندنی قورئان لە دەرەوەی باڵیۆزخانەکەی لە ستۆکهۆڵم هەڵوێستەکانی توندکردۆتەوە لەبەرامبەر سوید.

هاوڵاتی  ئەمریکا  ڕەخنەی لە ئەفریقای باشور گرت کە مانگی داهاتوو لەگەڵ ڕووسیا و چین مانۆڕی سەربازی ئەنجام بدات، لەکاتێکدا شەڕی ئۆکرانیا بەردەوامە. کارین جان پیێر، سکرتێری ڕۆژنامەوانی کۆشکی سپی ڕۆژی دووشەممە وتی: "ئەمریکا نیگەرانە سەبارەت بە هەر وڵاتێک، کە  مەشقی سەربازی  لەگەڵ ڕووسیا ئەنجام بدات لەکاتێکدا لە جەنگێکی  دڕندانەدایە دژی ئۆکرانیا. ئەم لێدوانەی واشنتۆن دوای چەند کاتژمێرێک لە  کۆبوونەوەی سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا هات لەگەڵ هاوتاکەی نالیدی پاندۆر، لە پریتۆریای پایتەخت. لەبارەی لێدوانەکەی کۆشکی سپیەوە، نالیدی پاندۆر لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا وتی: هەموو وڵاتان لەگەڵ هاوپەیمانان لە سەرانسەری جیهاندا مانۆڕی سەربازی ئەنجام دەدەن،  ئاماژەی بەوەشکرد، “نابێت هیچ ناچارکردنێک لەسەر هیچ وڵاتێک هەبێت کە لەگەڵ هیچ هاوبەشێکی دیکەدا مانۆڕ ئەنجام بدات. نالیدی پاندۆر، باسیشی لەوەکرد مەشقەکان "بەشێکن لە ڕێڕەوێکی سروشتی پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتان"، نابێت پریتۆریا لە  بەشداریکردن" لە مەشقەکاندا بێبەش بکرێت. لەبارەیەوە سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی ڕوسیا بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاند: ڕاهێنانەکانمان شەفافن،ئێمە لەگەڵ ئەفریقای باشوور و چین هەموو زانیارییە پەیوەندیدارەکانمان پێشکەش کردووە، نامانەوێت هیچ سکانداڵێک و ڕووبەڕووبوونەوەیەک بوروژینین؛ تەنها دەمانەوێت هەموو وڵاتێک بتوانێت مافی خۆی لە سیستەمی نێودەوڵەتیدا هەبێت وەک لە پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا هاتووە. هاوکات بەرپرسانی حکومەتی ئەفریقای باشوور سەردانەکەی لاڤرۆڤیان بە سەردانێکی ئاسایی وەسفکردووە  کە ڕۆژێک پێش هاتنی جانێت یێلن، وەزیری گەنجینەی ئەمریکا بوو بۆ ئەو وڵاتە، لەبەرامبەردا لەلایەن هەندێک لایەنی ئۆپۆزسیۆن و کۆمەڵگەی بچووکی ئۆکرانیەوە لە باشووری ئەفریقا بە بێهەستی وبێ باکی وەسف کراوە. مەشقەکە ناوی  مۆسییە و بە واتای “دوکەڵ”  دێت بە زمانی تسوانە، یەکێکە لە ١١ زمانی فەرمی ئەفریقای باشوور بە ئامدەبوونی  ٣٥٠ سەربازی ئەفریقای باشوور لەگەڵ  هاوتا ڕووسی و چینییەکانیان ئەنجام دەدرێت. جێگای باسە مەشقەکان لە کەناراوەکانی ئەفریقای باشوور لە ١٧ تا ٢٧ی شوبات ئەنجام دەدرێن و لە یەکەم ساڵیادی داگیرکردنی ئۆکرانیا لەلایەن مۆسکۆوە ئەنجام دەدرێن.    

ئێران رایگەیاند؛ وەک کاردانەوەیەک بە رامبەر سزاکانی بەریتانیا و ئەوروپا ئامادەکاریی دەکات بۆ سەپاندنی سزا دژی وڵاتانی ئەوروپا و لەندەن. ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند؛ سزا نوێیەکانی بەریتانیا و ئەوروپا دژی کۆماری ئیسلامی ئاماژەیە کە نەیانتوانیوە لە لێکدانەوە راست بۆ ناوخۆی ئێران و پێگەی کۆماری ئیسلامی بکەن. کەنعانی وتی کۆماری ئیسلامی ئێران کاردانەوە و سزادانی ئەو وڵاتە بە مافی رەوای خۆی دەزانێت و بە زوترین کات ژمارەیەک سزا دژی پێشلکارانی مافەکانی مرۆڤ و تیرۆریزم لە ئەوروپا و بەریتانیا رادەگەیەنێت. لێدوانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کاتێکدایە رۆژی دوشەممە هەر یەکە لە وڵاتانی ئەمریکا و بەریتانیا و یەکێتی ئەوروپا ژمارەیەک سزایان بەسەر کۆماری ئیسلامیدا سەپاند و هۆکاری ئەو سزایانەشیان سەرۆک و سێداراەی خۆپیشاندەران لەقەڵەم داوە.  

هاوڵاتی هه‌ریه‌كه‌ له‌ ڤیاچێسلاڤ شاپۆڤالۆڤ، جێگری وەزیری بەرگری، ئۆلێکسی سیمۆنێنکۆ، جێگری داواکاری گشتی و جێگری سەرۆکی نوسینگەی سەرۆکایەتی ئۆكرانیا ده‌ستیان له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌، به‌هۆی تێوه‌گللانیان له‌ "گه‌نده‌ڵییه‌وه‌" له‌ دۆسیه‌یه‌كی په‌یوه‌ست به‌ کڕینی خۆراک بۆ هێزە چەکدارەکانی ئۆکرانیا. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ (24ـی كانوونی دووه‌م/یه‌نایه‌ری 2023) ئاژانسی هەواڵە جیهانییەکان بڵاویانکردەوە، دوای ئه‌وه‌ی له‌ ماوه‌ی چه‌ند رۆژی رابردوو ده‌زگاكانی راگه‌یاندنی ئۆكرانیا بڵاویانكردبووه‌وه‌، ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی باڵای ئۆكرانیا زێده‌ڕووییان له‌ كڕینی چه‌ند پێداویستییه‌كی سه‌ربازی بۆ سوپای ئه‌و وڵاته‌ كردووه‌ و گه‌نده‌ڵیان كردووه‌، ئه‌مڕۆ سیشه‌ممه‌ ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی باڵای ئه‌و وڵاته‌ ده‌ستیانله‌كاركێشایه‌وه‌. له‌نێو ئه‌و به‌رپرسه‌ باڵانه‌ی ئۆكرانیا كه‌ ده‌ستیانله‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌، فیاچیسلاف شابوفالۆف، جێگری وه‌زیری به‌رگری ئۆكرانیا، كه‌ به‌رپرس بووه‌ له‌ دابینكردنی پاڵپشتی لۆجیستی بۆ سوپای ئۆكرانیا؛ كێریلۆ تیموشینكۆ، یاریده‌ده‌ری به‌رێوه‌به‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سه‌رۆكایه‌تی ئۆكرانیا و ئۆلیسكی سیمینیكۆ، جێگری داواكاری گشتییه‌.  دەستلەکارکێشانەوەی ئەم بەرپرسانەی ئۆکرانیا لە کاتێکدایە،سه‌رۆكی ئۆكرانیا دو رۆژ له‌مه‌وبه‌ر له‌ په‌یامێكدا سوێندی خوارد کە گەندەڵکاران دەربکات، کاتێک بریکاری وەزیرێک لە کارەکەی دورخرایەوە بەهۆی ئەوەی بەشێک بوە لە تۆڕێک کە گەندەڵی له‌ بودجەی وڵاتدا کردوە، دواتر وەزارەتی ژێرخانی ئۆکرانیا ئەو بەرپرسەی لە کارەکەی دورخراوەتەوە بە ناوی ڤاسیل لۆزینسکی، بریکاری وەزیری ئەو وڵاتە ناساند. هاوکات،لە وتاری ڤیدیۆیی شەوانەی خۆیدا، زێلێنسکی وتی کە گرنگیدانی ئۆکرانیا لەسەر شەڕی روسیا نابێتە هۆی ئەوەی حکومەتەکەی لە بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی بوەستێنێت. جێگەیباسە ،شه‌ڕی رووسیا و ئۆكرانیا له‌ (24ـی 2ی  2022)، ده‌ستیپێكردووه‌ و تا ئێستا به‌رده‌وامه‌. ئه‌مه‌ریكا و یه‌كێتی ئه‌وروپا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام هاوكاری سۆپای ئۆكرانیا ده‌كه‌ن، رۆژانه‌ چه‌كی گران و پێداویستی سه‌ربازی پێشكه‌شی سوپای ئه‌و وڵاته‌ ده‌كه‌ن.  

هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی فینلاندا سەبارەت بە بوون بە ئەندامیان لە ناتۆ وتی پێویستە وڵاتەکەی ڕەچاوی چونە ناو ناتۆ بکات بەبی سوید ،دوای ئەوەی تورکیا ئاماژەی بەوە کرد ڕەزامەندی نادات بە ئەندامبونی سوید لەو هاوپەیمانییەکە  ئەمیش دوای ئەوەی کەسایەتییەکی سیاسیی لە سوید لە بەردەم باڵیۆزخانەی تورکیا لە ستۆکهۆڵم، قورئانێکی سووتاند. پیکا هاڤیستۆ وەزیری دەرەوەی فینلاند ڕۆژی سێشەممە ڕایگەیاند، فینلاند دەبێت ڕەچاوی چوونە ناو ناتۆ بکات بەبێ سوید. وتیشی ،"دەبێت دۆخەکە هەڵبسەنگێنین، لە ئەگەری ئەوەی ئەمە ببیتە هۆی ڕێگڕی لە بەرەو پێش چوونی سوید" ئەوەشی ڕونکردەوە،" ئێستا زۆر زووە بۆ بڕیاردان لەسەرئەوەی ڕەچاوی چوونە ناو ناتۆ بکات بەبێ سوید ، بەڵام تا ئەو کاتەی بڕیاری کۆتای دەدرێت بەشداری کردنمان لەگەڵ ئەو وڵاتە بە هاوبەشی هەڵبژاردەی یەکەممان دەبێت".