.jpeg)
.png)
هاوڵاتی فه‌رمانگه‌ی میدیا و زانیاری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا ڕایگه‌یاند، له شه‌ش مانگی یه‌كه‌می ئه‌مساڵدا زیاتر له ٦٢٨ ملیۆن دۆلار قه‌رزی ساڵانی پێشووی كۆمپانیاكانی نه‌وتی داوه‌ته‌وه. به‌وپێیه‌ی له سێ مانگی یه‌كه‌می ئه‌مساڵدا بڕی ٢٠٦،١٠٤،٦٢٦ هه‌زار دۆلار قه‌رزی داوه‌ته‌وه. هه‌روه‌ها له سێ مانگی دووه‌می ئه‌مساڵدا بڕی ٤٢٢،٤٦٥،٥٧٦ هه‌زار دۆلار قه‌رزی داوه‌ته‌وه.
بەڕێوەبەری گشتی هاتووچۆی هەرێم ڕایدەگەیەنێت، لەسەرەتای ئەم مانگەوە ڕێگە نادرێت ئۆتۆمبێلی مۆدێل 2020 هاوردەی هەرێمی كوردستان بكرێت، بەڵام ئەو ئۆتۆمبێلانەی لە مانگی ئەیلول هاوردەكراون تابلۆیان پێدەدرێت. لیوا عەبدولقادر عەزیز، بەڕێوەبەری گشتی هاتووچۆی هەرێم بۆ میدیاكان ڕایگەیاند، بەپێی ڕێنماییەكانی وەزارەتی ناوخۆ لە ڕۆژی 1ی ئەیلولی 2022ەوە ئۆتۆمبێلی مۆدێل 2020 هاوردەی هەرێمی كوردستان ناكرێت و ئۆتۆمبێلی مۆدێلەكانی 2021-2022- 2023 هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێن و تابلۆیان پێدەدرێت. ڕاشیگەیاندووە، ئەو ئۆتۆمبێلانەی پێش مانگی ئەیلول هێنراونەتە هەرێمی كوردستان تابلۆی ئۆتۆمبێلیان پێدەدرێت و هیچ گرفتێكیان نییە.
عه‌مار عه‌زیز ئه‌مڕۆ 25ی ئه‌یلول له‌شاری دهۆك فێستیڤاڵی ترێ و هه‌نگوێن كرایه‌وه. له فێستیڤاڵه‌كه‌دا ده‌یان جۆری تریێ خۆماڵی و هه‌نگوێن نیشاندران ئه‌مه‌ش زیاتر بۆ په‌ره‌پێدان و گرنگیدان به به‌رهه‌مه خۆماڵییه‌كان بۆ كه‌له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی چاندنی دهۆك رێكخرابوو.
.jpg)
هاوڵاتی له‌به‌رده‌وامی به‌دواداچوونه‌كانی تایبه‌ت به ماف و شایسته‌كانی هه‌رێمی كوردستان له‌چوارچێوه‌ی عێراقی فیدراڵ د.نه‌رمین معروف ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی ئه‌نجومه‌نی نوێبه‌ران پرسیارێكی ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی پلاندانانی حكومه‌تی فیدڕاڵی كرد، تایبه‌ت به ژماره‌ی خه‌مڵێنراوی دانیشتووانی هه‌رێم و رێژه‌یان بۆ كۆی دانیشتتووانی عێراق كه ساڵانه ده‌كرێته بنه‌ما بۆ دیاریكردنی پشك و شایسته داراییه‌كانی هه‌رێم له‌بودجه‌ی گشتی حكومه‌تی فیدڕاڵ. له‌وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره وه‌زاره‌تی پلاندانانی فیدراڵ ئاشكرایكرد كه ژماره‌ی خه‌مڵێنراوی دانیشتووانی هه‌رێم (5884023) كه‌سه و رێژه‌ی ( 14%) دانیشتووانی عێراق پێكدێنن. ئه‌مه له كاتێكدایه چه‌ند ساڵێكه وێرای دروستكردنی ئاسته‌نگی به‌رده‌وام بۆ پێنه‌دانی شایسته‌كانی هه‌رێمی كوردستان له بودجه‌ی حكومه‌تی فیدڕاڵ، به‌بێ ئه‌نجامدانی سه‌رژمێری دانیشتووان له عێراق ، پشكی هه‌رێم به كه‌متر و به‌ڕێژه‌ی( 12.6% ) ئه‌ژماركراوه .
هاوڵاتی لێكەوتەكانی هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا، ئابوری وڵاتانی ئەوروپای رووبەڕووی گرفتی گەورە كردووەتەوە، قەیرانی غاز هەڕەشەی زستانێكی سەخت لەوڵاتانی ئەوروپا دەكات، دوای دەستپێكردنی هێرشەكانی روسیا لەمانگی شوباتی ئەمساڵەوە وڵاتانی ئەوروپا سزایان بەسەر روسیادا سەپاند، قۆڵبادانی یەكێتی ئەوروپاو روسیا بەرەو تاودان دەڕوات، ئەوەش دوای ئەوەی مۆسكۆ هەناردەكردنی غازی بۆ وڵاتانی ئەوروپا بەتەواوی یان بەشێكی بڕی. ناردنی غازی روسیا لەڕێگەی بۆری نۆرد ستریم یەك لە 31ی ئابی ئەمساڵ لەلایەن كۆمپانیای گازپرۆمی روسییەوە راگیرا، مۆسكۆ هۆكارەكەی بۆ كێشەیەك لەتۆڕباینەكانیدا گەڕاندەوە، كەبڕیاربوو یەكەمجار راگیرانەكەی بۆ سێ رۆژ بێت، بەڵام تاوەكو ئێستا نەكراوەتەوە. ئاژانسی «بلومبێرگ»ی ئەمریكی لەزاری سەرچاوە رۆژئاواییەكانەوە بڵاویكردەوە، كەكەمیی غاز لەئەوروپا لایەنیكەم تاساڵی 2025 بەردەوام دەبێت، لەدەستدانی پێداویستی غازی سروشتی روسیا دەبێتەهۆی كەمبوونەوەی یەدەگی كیشوەرەكە بەخێرایی كاتێك پلەی گەرمی لەمانگەكانی داهاتوودا نزم دەبنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەم قەیرانە ئامادەكاری بۆ وزە گەرمكەرەوەكان لەساڵی داهاتوودا قورستر دەكات. هاوكات ئاژانسی نێودەوڵەتی وزە بڵاویكردەوە، هەناردەكردنی غازی سروشتی روسیا بۆ یەكێتی ئەوروپاو بەریتانیا لەماوەی حەوت مانگی یەكەمی ئەمساڵدا بەبەراورد لەگەڵ هەمان ماوە لەساڵی 2021دا نزیكەی 40٪ دابەزیوە، ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە: هەناردەكردنی غازی سروشتی لەڕوسیاوە بۆ ئەوروپا بەبەراورد بەماوەی ساڵانی 2017-2021 لەسەدا 50 دابەزیوە. داوا لەیەكێتی ئەوروپا دەكرێت متمانەی بەتوانای خۆی هەبێت بۆ بەرگرتنی بڕینی تەواوی غازی روسی، كە لە 40% پشتیان پێبەستووەو هەوڵدەدات ئەو رێژەیە كەمبكاتەوە بۆ تەنها لە 9%. پێشتریش ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند: لەكۆتاییدا دەرفەتێك بۆ هەمووان هاتووەتە پێشەوە بۆ ئەوەی خۆیان لەپشتبەستن بەڕوسیاو ئەو قەتیسكردنەی روسیا لەسەر ئەوروپا هەیە كەوزە وەكو چەك بەكاردەهێنێت رزگار بكەن و كاتی ئەوەش هاتووە ئەوروپییەكان رێگاو سەرچاوەكانی وزەی خۆیان هەمەچەشن بكەن. لەبەرامبەردا وەزارەتی دەرەوەی روسیاش دەڵێت: ئەوە ئەمریكا بوو كەقەیرانی دابینكردنی غازی لەئەوروپای وروروژاند، بەپاڵنانی سەركردە ئەوروپییەكان بەرەو هەنگاوێكی «خۆكوژی» بۆ وەستاندنی هاوكاری ئابووری و وزە لەگەڵ مۆسكۆ. سەبارەت بەقەیرانی غاز لەئەوروپا، بەرپرسێكی یەكێتی ئەوروپا ئاشكرایكرد: «وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا دەتوانن 225 ملیار یۆرۆ (227.57 ملیار دۆلار) قەرز لەسندوقی بەخشین بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی وزە بەكاربێنن». لەساڵی 2020 وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا رێكەوتن لەسەر دورستكردنی ئەم سندوقە بۆ رزگاركرنی ئەو وڵاتانەی كە رووبەڕووی زۆرترین كاریگەری بوونەتەوە بەهۆی هاتنی ڤایرۆسی كۆرۆناوەو تائێستا نزیكەی 800 ملیار یۆری تێدایە. جگە لەوە وڵاتانی ئەوروپا لای خۆیانەوە هەوڵەكانیان چڕكردووەتەوە بۆ ئەوەی غاز لەزستانی ئەمساڵدا قەیرانیان بۆ دروستنەكات، بۆ نموونە وەزیری ئابوری ئیتاڵیا دەڵێت: بۆ ئەمساڵ 100 ملیار یۆرۆ بۆ هاوردەكردنی وزە خەرج دەكەن. هاوكات وڵاتانی ئەوروپا هەوڵەكانیان چڕكردووەتەوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی قەیرانی غاز، لەو چوارچێوەیەدا وەزیرانی وزەی 27 وڵاتی ئەوروپا لەبرۆكسل كۆبوونەوەو زنجیریەك رێوشوێنی بەپەلەیان گرتەبەر بۆ كەمكردنەوەی نرخی غازو كارەبا، جۆزێف سیكیلا وەزیری پیشەسازی چیك كەوڵاتەكەی سەرۆكایەتی خولی یەكێتی ئەوروپا دەكات رایگەیاند: لەسەر ئاراستەیەكی هاوبەش رێككەوتوون بۆ رووبەڕووبوونەوەی بەرزبوونەوەی نرخی وزە لەدوای هێرشەكانی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا، هاوكات بیرۆكەی بەدەستهێنانی دەستكەوتی گەورە لەوزەی ناوەكی و وزەی نوێبووەوە پێشوازی باشی لێكراوە، لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵدەدەن بەكارهێنانی كارەبا لەسەدا 10 كەمبكەنەوە وەك هەوڵێك بۆ كەمكردنەوەی قەیرانی غاز، چونكە نرخی كارەبا لەئەوروپا پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ نرخی غاز هەیە. دوای دوو هەفتە لەهێرشی روسیا بۆ سەر ئۆكراینا، یەكێتی ئەوروپا رایگەیاند، تاوەكو مانگی نۆڤێمبەر كۆگاكانی گازی ئەوروپا بەڕێژەی 85٪ پڕ دەكەن، بەپێی ئەمارەكانی یەكێتی ئەوروپا ئێستا 80٪ی كۆگاكان پڕبوون، بەڵام هێشتا ئەوە نەبووەتە مایەی رەواندنەوەی خەمی ئەوروپییەكان. بۆرییەكانی غازی روسیا بۆ ئەوروپا -نۆرد ستریم 1 گەورەترین بۆری غازی روسیایە بۆ ئەوروپا لەڕووی بڕەوە كەساڵانە 55 ملیار مەترسێجای غازی پێدا رەوانە دەكرا، ئەم دوو هێڵە بەدرێژایی دەریای بەڵتیك دەگاتە ئەڵمانیا، لەدوو ساڵی رابردوودا لەتوانای خۆی زیاتر بەم بۆرییانە هەناردەكراوە، تەنها لەساڵی 2021دا 59.2 ملیار مەترسێجا غازی پێدا هەناردەكراوە. -نۆرد ستریم 2 ئەمە دووەم دوو هێڵی بۆرییە بەهەمان قەبارە، كەساڵی 2021 تەواو بوو، بەڵام ئەڵمانیا دوای هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا رەتیكردەوە كار بەم بۆرییانە بكات، كە بڕیاربوو بەهەمان شێوەی نۆرد ستریم یەك ئەمیش 55 ملیار مەتر سێجا غازی روسیا بگوازرێتەوە. -یامال / ئەوروپا ئەم هێڵە تونای گواستنەوەی 33 ملیار مەترسێجا غازی هەیە لەماوەی ساڵێكداو دەتوانێت بەپێچەوانەشەوە كاربكات و لەڕوسیاوە لەڕێگەی بیلاڕوس و پۆڵەندا دەگاتە ئەڵمانیا، زۆربەی بەپێچەوانەوە كاری كردووە، لەكانوونی یەكەمی 2021ەوە، غاز لەئەڵمانیاوە بۆ پۆڵەندا رەوانە دەكات. -ئۆكرانیا بۆرییەكان توانای هەناردەكردنی زیاتر لە 32 ملیار مەترسێجا غازی هەیە لەساڵێكدا، بەشێكن لەتۆڕی هێڵی بۆری غاز كە لەڕوسیاوە درێژ دەبێتەوەو لەڕێگەی ئۆكرانیاوە تێپەڕدەبێت بۆ ئەوروپاو دەگاتە سلۆڤاكیا. -وەلاخستنی ستریم ئەم هێڵە توانای هەناردەكردنی 31.5 ملیار مەترسێجا غازی هەیە لەدەریای رەشەوە دەگاتە توركیا، بۆ دابینكردنی بازاڕی توركیاو باشووری ئەوروپا. - بلوو ستریم ئەم هێڵە هەروەها بەدەریای رەشدا تێدەپەڕێت بۆ توركیا، توانای هەناردەكردنی 16 ملیار مەترسێجا غازی هەیە. پێشتر روسیا زۆربەی هەناردەی غازی خۆی لەڕێگەی ئۆكرانیاوە بۆ ئەوروپا دەنارد، بەڵام ئەو بڕانە بەخێرایی پاشەكشەی كرد، مۆسكۆ لەجیاتی ئەوە هەناردەی خۆی بۆ ئەڵمانیا و توركیا زیادكرد. ئۆكرانیا لەساڵی 2015 دا دوای ئەوەی مۆسكۆ دورگەی كریمیای لكاند بەڕوسیاوە، رتیكردەوە راستەوخۆ غاز لەغازپرۆم بكڕێت. پاشان روسیا بەدوای پەراوێزخستنی كیێڤدا دەگەڕا، نەك تەنها بەڕێگای دابینكردنی جێگرەوە، بەڵكو بڕی ئەو غازەشی لەڕێگەی ئۆكرانیاوە دەگواستەوە كەمبكاتەوە، بەو مانایەی كیێڤ داهاتی كەمتری دەستبكەوێت لە رێگەی كرێی گواستنەوەوە. روسیا لەساڵی 2020دا لەگرێبەستەكەیدا لەگەڵ ئۆكرانیا بڕی هەناردەی غازی لە رێگەی ئەو وڵاتەوە لە 65 ملیار مەترسێجاوە بۆ 40 ملیار مەترسێجا كەمكردەوە. لەلایەكی ترەوە مۆسكۆ لەهەوڵدایە بۆ دۆزینەوەی بازاڕی نوێ بۆ بەرهەمی غازی وڵاتەكەی و جێگرتنەوەی نۆرد ستریم2، لەو چوارچێوەیەدا ئەلێكساندەر نۆڤاك، وەزیری وزەی روسیا رایگەیاند: لەماوەیەكی كورتدا رێككەوتنێك بۆ گەیاندنی 50 ملیار مەترسێجای ساڵانە لەگەڵ چین واژۆ دەكەن و غازەكە لەڕێگەی بۆریی ئەیژن فۆرس 2ـی سیبیریاوە دەگوازرێتەوە.
هەژار ئەنوەر بەسەدان هاووڵاتی لەهەرێمی كوردستان بەمامەڵەكردن بەدراوی ئەلكترۆنی بەتایبەتی (بیتكۆین و كریپتۆ) زیانمەندبوون، دراوی ئەلكترۆنی نزیكەی (11) هەزار جۆری هەیە، حكومەتی هەرێم قەدەغەی كردووە، بەڵام هەر مامەڵەی پێوەدەكرێت، شارەزایانی ئابووری ئەم جۆرە دراوە بەمەترسی گەورە دەزانن لەسەر تاك بە گشتی و رێگەیەكی ئاسانە بۆ بردنە دەرەوەی پارە لەهەرێمی كوردستان، سەرۆكی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستانیش دەڵێت: مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی لەڕووی شەرعەوە بەهیچ جۆرێك ڕێگەپێدراو نییە، هاوڵاتی ئەو كەسانەی دوواندوە كەمامەڵە بەم دراوەوە دەكەن و زیانمەند بوون. لەساڵی 2009 لەلایەن هاووڵاتیەكی چینی بەناوی (ساتووشی) سایتێكی دراوی ئەلیكترۆنی دامەزرا كە دیارترینیان بیتكۆین و كریپتۆیە، ئێستا مامەڵەكردن بەم دراوە لەهەرێمی كوردستان كاری پێدەكرێت، بەڵام ئەم مامەڵەكردنە مەترسی لەسەر ئابووری تاك دروستكردووە. بانكی ناوەندی عێراقی بڕیاری قەدەغەكردنی مامەڵەكردنی بەم دراوە دەركردووەو لەهەرێمی كوردستانیش لەڕێگەی وەزارەتی ناوخۆوە وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن راسپێردراوە قەدەغە بكرێت و بڕیارەكەش چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، چونكە بەسەدان هاووڵاتی تووشی زیانی ماددی زۆر بوون. نەجات فارس كە هاووڵاتیەكی شاری هەولێرە باسی سەرەتای مامەڵەكردنی بەدراوی ئەلیكترۆنی بۆ هاوڵاتی دەكات و دەڵێت: "سەرەتای بەشداریكردنم لەبازاڕی كریپتۆ دەگەڕێتەوە بۆ دوو ساڵ پێش ئێستا، لەڕێگەی چەند هاوڕێیەكی نزیكی خۆمەوە هاتمە ناو ئەم بازاڕەو دەستمكرد بەكڕینی دراوی ئەلیكترۆنی، كە هیچ شارەزایم لەسەری نەبوو، تەنها ئەوەم دەزانی هاوڕێكانم بەبڕە پارەیەكی كەم دراویان كڕیبوو قازانجێكی باشیان كردبوو، منیش بەو شیوەیە هاتمە نێو ئەم بازاڕە، بەو مەبەستەی بتوانم قازاجێكی باش بكەم". وتیشی:" تاكو ئێستا زیاتر لە (40) هەزار دۆلارم خۆستووەتە نێو ئەم مامەڵەیە بەشێوەكی رێژەیی هەر جارەو بەبڕێك بەشداریم كردووە، و زۆرێك لەنزیكەكانی خۆم لەڕێگەی منەوە هاتوونەتە نێو ئەم بازاڕە كە هەریەكەیان بەزیاتر لە (100) هەزار دۆلار هاتوونەتە ناو ئەم بازاڕەوە. "ئەگەر شارەزاییت هەبێ دەتوانی قازانج بكەی، بۆ نموونە دراوێك دەكڕی لە (500) دۆلار (50) دۆلارت خێربێ، بەكاتێكی كەم، ئەمە وادەكات تەماح بتگرێت و پارەیەكی زیاتر بخەیتە نێو مامەڵەكە بۆ ئەوەی قازانجی زیاتر بەدەست بێنی، ئینجا ناشزانی لەكوێ بەرز دەبێتەوە یان دادەبەزێت، بۆیە لەناكاو دابەزینێكی زۆر خێرا دێت و تووشی زیانێكی زۆر دەبی، من تائێستا (3) هەزارو (700) دۆلار زیانم كردووە، چونكە شارەزاییم لەم بازاڕەدا نەبووە، ئیشكردن لەم بازاڕە زانستە ئەگەر شارەزاییت لەو زانستە نەبێت كاری تێدانەكەی باشترە، خەڵكانێك هەیە قەرزی بۆ دەكات یاخود ئۆتۆمبێلەكەی دەفرۆشت لەپێناو بەدەستهێنانی قازانجێك، لەكاتێكدا شارەزایشی نیەو تووشی زەرەری زۆر دەبێت، زۆرجارێش كێشەی كۆمەڵایەتی لێ دروستبووە، تا حاڵەتی جیابوونەوەش روویداوە لەنێو هاوسەرەكاندا"، نەجات فارس وای وت. شارەزایانی ئابووری ئەم جۆرە دراوە بەمەترسی گەورە دەزانن لەسەر تاك بۆ گشتی، چونكە رێگەیەكی ئاسانە بۆ بردنە دەرەوەی پارە لەهەرێمی كوردستان بۆ دەرەوە، بەجۆرێك كاریگەی لەسەر ئابووری دروستدەكات. بەپێچەوانەی ئەو هاووڵاتیانەی زیانمەند بوون، رێباز حەسەن شارەزای دراوی ئەلیكترۆنی، بۆ هاوڵاتی دواو و دەڵێت: "ئەم مامەڵەیە جیهانییەو تایبەت نییە بەوڵاتێك و تائێستاش هیچ وڵاتێك نەیتوانیوە رێگری لێبكات و لەهەرێمی كوردستان ئەو مامەڵەیە دەكرێت و رێگریكردن لێی ئەستەمە". وتیشی: "هۆكاری زیانی ماددی نەشارەزاییەو دەبێ دراوی ئەلكترۆنی و ئەو كۆمپانیایانەی كار بەدراوی ئەلیكترۆنی دەكەن جیاكەینەوە، ئەوانەی زەرەریان زۆر كردووە پارەكانیان داوەتە ئەو كۆمپانیایانە، بۆیە زەرەرمەند بوونە، ئەوەی تر مامەڵەكە لە دەستە خۆتە، كڕین و فرۆشتن دەكەی". ئەو شارەزاییەی دراوی ئەلیكترۆنی ئاشكرایدەكات:"تائێستا هیچ شوێنێكی فەرمی نییە لەهەرێمی كوردستان بۆ ئەم كارە ئەوەی هەیە بەئۆنلاین ئاڵوگۆڕی پێدەكرێت". لای خۆشیەوە ئابووریناس و مامۆستای زانكۆ نەوزاد هەمەوەندی بە هاوڵاتی راگەیاند:" مەترسیەكانی دراوی ئەلیكترۆنی باڵی بەسەر جیهان و عێراق و هەرێمی كوردستانیش كێشاوە، ئەم دراوە گریمانەییانە ئیفلاسی هێناوەو هیچ پاڵپشتیەكی یاسایی و نێودەوڵەتی نییە، مەترسیەكەی بەجۆرێكە ئێستا نزیكەی (11) هەزار جۆری هەیە". "هیچ نێوەندگیرییەك نییە بۆ نموونە وەك بانك، راستەوخۆ كڕیار مامەڵەكە دەكات، جگە لەمانەش كارە تیرۆریستیەكانیش لەڕێگەی دراوی ئەلیكترۆنی دەكرێن چونكە لەكاتی حەواڵەكردن و ئاڵوگۆڕكردن هیچ جۆرە دەموچاوێك و ناونیشانێك دیارنییە، بەمەش ئاسانكاری دەكرێت بۆ كاری نایاسایی، لەماوەی چەند مانگی رابردوو دراوێك بەناوی لونە چەندین ملیۆن دۆلاری خەڵكی بردوو سایتەكەش داخرا بەم هۆیەوەش خەڵكێكی زۆر مایەپووچ بوون، دراوی پای یارییەكی مەترسیدارەو پێویستە هاووڵاتیان زۆر بەوردی ئاگاداربن، لەبەرئەوەی سوودمەندبوون ئاسان نییە، رەنگە بۆ هەندێ كەس وابێت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی قازانجكردنی زەحمەتە"، نەوزاد هەمەوەندی وای وت. محەمەد شوانی یەكێكی ترە لەكڕیارو فرۆشیاری دراوی ئەلیكترۆنی، ئەو دەڵێت:"لەرێگەی هاوڕێیەكمەوە زانیارییە سەرەتاییەكانم وەرگرت و بەشداری ئەم مامەڵەیەم كردو حەزم كرد زوو دەوڵەمەندبم، تاوەكو ئێستاش نزیكەی (10) هەزار دۆلارم زەرەر كردووە، لەم مامەڵەیە 90%ی قازانج ناكەیت". عەبدوڵا وەیسی سەرۆكی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی لە كوردستان بە هاوڵاتی ڕاگەیاند:" لێژنەی باڵای فەتوا لەهەرێمی كوردستان لەساڵی 2020 و 2021، دوو فەتوای دەركردووە لەسەر مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی، كە لەڕووی شەرعەوە بەهیچ جۆرێك ڕێگەپێدراونییە، لەبەر ئەوەی هیچ پاڵپشتی یاسایی و داراییان نییە بۆیە ناكرێ وەك دراویش مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت". وتیی:" ئەنجومەنی باڵای فەتوا بڕیاریداوە كە مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی دەچێتە چوارچێوەی بەهەدەردانی ماڵی خۆت بە ناحەق، چونكە پاراستنی سەروەت و ماڵ لەئاینی ئیسلامدا بەهایەك و رێزێكی زۆر گەورەی هەیە، بۆیە داوا لە هاووڵاتیانیش دەكەین خۆیان بەدووربگرن لەم جۆرە مامەڵەكردنانە". هاووڵاتیەكی دیكە بەناوی یاسر محەمەد باسلەوە دەكات كە بەشداریكردنی لە دراوی ئەلیكترۆنی بۆ هاورێكانی دەگەڕێتەوە، كە بۆیان باسكردووە، قازانجی زۆرە، كە ئەگەر بەبڕی چەند سەد دۆڵارێك بكرێت، دواتر دەبێتە سێ هێندەو پارەیەكی باشی دەستدەكەوێت. یاسر محەمەد وتیشی: هەركاتێك نرخەكەی دادەبەزی پارەی كاشم تێدەكرد بەو نیەتەی كەڕۆژێك هەر بەرز دەبێتەوەو قازانجی لێدەكەم، نزیكەی (20) هەزار دۆلارم تێكردووە، ئێستا نەك قازانجم نەكردووە بەڵكو رۆژ بەڕۆژ چاوەڕێ دەكەم نرخەكەی بەرزبێتەوەو ئەو پارەیەی خستوومەتە نێو ئەم مامەڵەیە بێتەوە دەستم، ئینجا ناتوانین سكاڵا لەهیچ كەسێك بكەین، چونكە نازانین ئەم پارەیە دەچێتە گیرفانی كێ". بیتكۆین دراوێكی ئەلیكترۆنەو ژمارەیان (12) ملیۆن بیتكۆینە، لەسەر سیستەمی بلۆك چەین كار دەكات و لە ساڵی 2009 دروستكراوە، هەر بیتكۆینێك دابەش دەبێت بۆ (100) ملیۆن ساتۆش، ساتۆشیش ناوی داهێنەری بیتكۆینە.
هاوڵاتی سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم ده‌ڵێت:"كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئێمه له‌وه‌به‌رهێنان هه‌ماهه‌نگییه له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كانی حكومه‌ت تائه‌وان ئاسانكاری بكه‌ن مۆڵه‌تی زیاتر ده‌درێته پرۆژه‌كان و جێبه‌جێ ده‌كرێن". محه‌مه‌د شوكری سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم به‌هاوڵاتی راگه‌یاند:" وه‌به‌رهێنان له‌سلێمانی نه‌وه‌ستاوه، دوو هه‌فته له‌مه‌وبه‌ر سه‌ردانی پرۆژه‌ی میران سیتی و پرۆژه‌ی به‌بازارِكردنی گه‌نمم كرد، كه مانگی 10 كۆتایی دێت، پرۆژه‌ی بیناسازی هه‌یه، به‌شێك له‌و پرۆژانه‌ی پێشتر په‌سه‌ندكرابوون و زه‌وییان بۆ ته‌رخانكرابوو و مامه‌ڵه‌كانیان بۆ رایی نه‌كرابوون ئه‌وانه كاتی ده‌ستپێكردنیان مابوو، وابڵاوكرایه‌وه كه‌رِاگیراون به‌ڵام رانه‌گیرابوون ته‌نها مامه‌ڵه‌كانیان به‌رِێوه‌نه‌ده‌چوو". وتیشی: "هه‌ر پرۆژه‌یه‌كی وه‌به‌رهێنان نرخی راسته‌قینه‌ی زه‌وییه‌كه‌ی چه‌ند بێت، ده‌بێت ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی له‌سه‌ری دروستده‌كرێت 300%ی نرخی زه‌وییه‌كه‌ی بێت، ئه‌گه‌ر وانه‌بێت له‌وه‌به‌رهێنان په‌سه‌ندناكرێت، ئه‌گه‌ر پێشتریش كرابێت هه‌وڵده‌ده‌ین سه‌رمایه‌كه‌ی پێ زیاتربكه‌ین و شتی دیكه‌ی له‌گه‌ڵ دروستبكات". سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم رونیشیكرده‌وه: "ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی پشتیوانی دارایی ده‌كات پرۆژه‌ی حكومه‌ته، ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش، كه‌رتی تایبه‌ت خۆیان ده‌یكه‌ن و په‌یوه‌ندی به‌بودجه‌ی حكومه‌ته‌وه نییه". وتیشی: له‌هه‌ڵه‌بجه و گه‌رمیانیش پرۆژه‌ی دیكه هه‌یه پێویسته جێبه‌جێ بكرێن، به‌ڵام هیچ پرۆژه‌یه‌ك له‌هه‌ڵه‌بجه رانه‌گیراوه".
هاوڵاتی چه‌كی دوا بڕه پاره‌ی گه‌نمی جووتیاران بۆ ساڵی 2022 گه‌یشته هه‌رێمی كوردستان و هه‌فته‌ی داهاتوو به‌سه‌ر جووتیاراندا دابه‌شده‌كرێت. نەوزاد شێخ کامیل، بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی له وه‌زاره‌تی بازرگانی و پیشه‌سازی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگەیاند: چەکی بڕە پارەی گەنمی چوتیاران بۆ ساڵی ٢٠٢٢ بە بڕی 34 ملیار و 613 ملیۆن و 77 هه‌زار دینارگەشتۆتە دەستیان. ڕاشیگەیاند ئه‌و بڕه پاره‌یه سه‌رجه‌م جووتیارانی هه‌رێمی كوردستان ده‌گرێته‌وه، به‌شێوه‌یه‌ك 8 ملیار و 798 ملیۆن دینار بۆ جووتیارانی پارێزگای سلێمانی و 22 ملیار 687 ملیۆن دینار بۆ جووتیارانی هه‌ولێر و 3 ملیار و 28 ملیۆن 77 هه‌زار دینار بۆ جووتیارانی پارێزگای دهۆك، دابه‌شكراوه. نەوزاد شێخ کامیل ئەوەشی ڕونکردەوە ئەمە کۆتا بڕە پارەی جوتیارانە بۆ ساڵی ٢٠٢٢. وتیشی دوای گرتنه‌به‌ری رێكاره كارگێری و داراییه‌كان، له‌سه‌ره‌تای هه‌فته‌ی داهاتوو به‌سه‌ر جووتیاران دابه‌شده‌كرێت.
هاوڵاتی راوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق ئاشکرای دەکات کۆی گەشەی بەرهەمی ناوخۆ بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراو بووە و زیادی کردووە. مەزهەر محەمەد ساڵح ڕاوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە نوێترین لێدوانیدا ئاشکرای دەکات بە گوێرەی خەمڵاندنەکانی بانکی جیهانی، گەشەی کۆی بەرهەمی ناوخۆ لەمساڵدا سەدا 9 دەبێت. هەروەها ئەوەشی ئاشکراکرد رێژەی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراو بووە و بە گوێرەی خەمڵاندنەکانیان بەرزبوونەوەی رێژەی گەشە لە ساڵانی ئایندەش بەردەوام دەبێت. ئەو ڕاوێژکارە پێی وایە، ڕێژەی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراوەو هۆکەشی بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی بەرهەمهێنان و نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهان دەگەڕیتەوە، کە جەنگی ئۆکرانیا و رێککەوتنی ئۆپێک پڵاس وایکرد نرخی نەوت بۆ بەرزترین ئاستەکانی بەرزبێتەوە. ئەمەش لەکاتێکدایە رێژەی گەشەی ئابووری عێراق لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا بۆ سالب 11 دابەزی، کاتێکدا سەرجەم کەرتە ئابوورییەکان بۆ ماوەی نزیکەی شەش مانگ پەکیان کەوت. لە کۆتایدا مەزهەر محەمەد ساڵح ئاماژەی بەوەدا پێشبینی دەکات، رێژەی گەشە لە ساڵی داهاتوو سەدا 4 تاوەکو سەدا 5 بێت.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تی دارایی عێراق بانكه‌كانی راسپارد كه له‌ئه‌مڕۆوه ده‌ستبه‌دابه‌شكردنی مووچه‌ی مانگی ئه‌یلول بكه‌ن. وه‌زاره‌تی دارایی بانكی شاره‌كانی ناوه‌ڕاست و خوارووی عێراقی راسپارد كه له ئه‌مڕۆوه دووشه‌ممه، ده‌ستبه‌دابه‌شكردنی مووچه‌ی مانگی نۆ ( ئه‌یلول ) بكه‌ن. ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه، له‌هه‌رێمی كوردستان تائێستا دابه‌شكردنی مووچه‌ی مانگی هه‌شت ( ئاب) كۆتایی نه‌هاتووه‌و چه‌ند وه‌زاره‌تێك تائێستا مووچه‌ی مانگی ئاب-یان وه‌رنه‌گرتووه.
هاوڵاتی بەپێی ڕاپۆرتێکی گۆڤاری سیو وۆرلدی ئابوری ئەمەریکی کە بۆ ریزبەندی گەورەترین وڵاتە ئابورییەكانی جیهانی کرد عێراق لە پلەی ٤٧ مینی وڵاتانی جیهان و چوارەمی عەرەبیدایە لە ڕووی ئابورییەوە. گۆڤاری سیو وۆرلدی ئەمەریکی ڕاپۆرتیکی بڵاوکردەوە کە تێیدا ١٠٠ وڵاتی جیهانی ڕیزبەند کردووە لە خاوەنی زۆرترین بەرهەمی ناوخۆی بۆ کەمترین بە پێی ئەم ڕیزبەندییە ئەمەریکا بە پلەی یەکەم و عێراق بە پلەی ٤٧ مین دێت . لە ڕاپۆرتەکەدا ئەوەش هاتووە، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە پلەی یەكەمدایە بە كۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی، كە ٢٥ ترلیۆن و ٣٤٦ ملیار دۆلارە و چین بەكۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی ١٩ ترلیۆن و ٩١٩ ملیار دۆلار لە پلەی دووەمدایە، ژاپۆن بە چوار ترلیۆن و ٩١٢ ملیار دۆلار و ئەڵمانیا و هیندستان لە پلەى سێیەم تا پێنجەمدان. هەروەها عێراق بە کۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی ٢٩٧ ملیۆن و ٣٥٤ هەزار دۆلار لە پلەی ٤٧ی جیهان دایە. سەبارەت بە وڵاتە عەرەبییەکانیش سعودیە یەكەمی وڵاتانی عەرەبییە و، لە دواى سعودیە ئیمارات بە پلەی دووەم ومیسر بە پلەی سێیەم و عێراق بە پلەی چوارەم دێت دوای ئەویش قەتەرە لە پلەی پێنجامدا. لە کۆتاى ڕاپۆرتەکەدا ئەوەخراوەتەڕوو، كۆی گشتی بەرهەمی ناوخۆیی لەجیهاندا ٩٤ ترلیۆن دۆلارە، كە ئەمەریکا خاوەنی زۆرترین پشکە تێیدا دواتریش چین . هەروەها ئابوریی وڵاتانی چین و هیندستان و بەڕازیل ئەو ئابورییانەن، كە خێراترین گەشەیان هەیە لە جیهاندا.
هاوڵاتی بەهۆی شکانی بۆری لە بەندەری بەسرە هەناردەکردنی نەوتی خاو ڕاگیراوەو چاککردنی یەک هەفتەی پێویستە،کە ئەمەش زیانی زیاتر لە یەک ملیار دۆلاری هەیە بەندەری بەسرە چوار سەکۆی بارکردن لەخۆدەگرێت کە توانای هەناردەکردنی یەک ملیۆن و ٨٠٠ هەزار بەرمیل نەوتی هەیە لە ڕۆژێکدا، بەڵام دوای ئەوەی دەرکەوت دزە کردنی نەوت هەیە لە بۆرییەکانی بەندەرەکە هەناردەکردنی نەوتی خاو لەو بەندەرە ڕاگیراوە بە مەبەستی چاککردنەوەی. بەوپێیەش زیانەکان بە نرخی ئەمڕۆی نەوت زیاتر لە یەک ملیار و ٢٠٠ ملیۆن دۆلارە ئەمە جگە لە خەرجی چاککردنەوەی شکستی بەندەرەکە. بەشێک لە میدیا عێراقییەکان ئیحسان حەبدولجەبار، بەڕێوەبەری پێشووی کۆمپانیای نەوتی بەسڕە و وەزیری نەوتی ئێستا تۆمەتباردەکەن بەوەی کە هۆکاری چاکنەکردنەوەی ئەو بۆرییەن . جێی ئاماژەیە یەکێک لە هێڵەکانی دیکەش ماوەی زیاتر لە چوار ساڵە شکستی تێدایە و چاکنەکراوەتەوە کە توانای هەناردەکردنی نەوتی رۆژانەی ٣٥٠ هەزار بەرمیلە، بەوپییەش ماوەی چوارسالە عێراق بێبەش بووە لە بەدەستهێنانی ٥٢ ملیار دۆلار.
هاوڵاتی له شاری سلێمانی هاوڵاتیان بۆ ده‌ركردنی ئه‌ستۆپاكی له به‌شی پۆلیسی به‌ڵگه‌و تاوان داوای پاره‌یان لێده‌كرێت و كۆمپانیایه‌كیش دیاریكراوه بۆ پێدانی پاره‌كه كه بڕی 200 دۆلاره، له‌كاتێكدا وه‌رگرتنی پاره‌كه نایاساییه‌و بۆ ده‌ركردنی ئه‌ستۆپاكی پێویست ناكات پاره وه‌ربگیرێت، ژماره‌یه‌ك له‌و هاوڵاتیانه‌ی ئه‌ستۆپاكیان ده‌ركردووه بۆ هاوڵاتی قسه ده‌كه‌ن و ده‌ڵێن: به ئاشكرا داوای پاره‌مان لێكراوه، سه‌رچاوه‌یه‌كیش له وه‌زاره‌تی ناوخۆ وه‌رگرتنی پاره‌كه پشتڕاستده‌كاته‌وه. هاوكار سه‌ردار یه‌كێكه له‌و هاوڵاتیانه‌ی له به‌شی به‌ڵگه‌و تاوانی سلێمانی داوای پاره‌یان لێكردووه، به‌هاوڵاتی وت:»له‌مانگی هه‌شتی ئه‌مساڵ سه‌ردانی به‌شی پۆلیسی به‌ڵگه‌و تاوانم كرد تا ئه‌ستۆپاكییه‌ك بهێنم بۆ گه‌شتێك كه بۆ نیوزلانده، به‌ڵام كاتێك چوومه ئه‌وێ پۆلیسه‌كان پێیان وتم ده‌بێت 200 دۆلار بده‌یت تا مامه‌ڵه‌كه‌ت بۆ بكه‌ین، به‌ڵام من ڕه‌تمكرده‌وه پاره‌یان بده‌مێ». وتیشی:» كاتێك داوای پاره‌یان لێكردم پرسیارم له ئه‌فسه‌رێكی به‌شی پۆلیسی به‌ڵگه و تاوان له‌هه‌ولێر كرد كه ئایا ئه‌م پاره وه‌رگرتنه رێكاری حكومیه، له وه‌ڵامدا وتی نه‌خێر له هه‌ولێر شتی وا نییه»، هاوكار سه‌ردار ده‌ڵێت:» دواتر منیش چوومه‌وه‌و وتم ئه‌گه‌ر كاره‌كه‌م بۆ رایی نه‌كه‌ن و هه‌ر سوربن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی به پاره بۆم بكه‌ن سكاڵا ده‌كه‌م، بۆیه كاره‌كه‌یان بۆ كردم». فاتیح حه‌سه‌ن، هاوڵاتییه‌كی دیكه‌یه و ئه‌ویش بۆ مامه‌ڵه‌یه‌كی ڤیزا ڕێی كه‌وتووه‌ته به‌شی پۆلیسی به‌ڵگه‌و تاوانی سلێمانی، به‌ڵام له‌وێ به‌هه‌مانشێوه داوای پاره‌یان لێكردووه، ئه‌و به‌هاوڵاتی وت:»كه چوین وتیان رۆژانی چوارشه‌ممه بۆ هاوڵاتیانه به گشتی و رۆژانی دووشه‌ممه‌ش تایبه‌ته به خوێندكاران، دواتر كه چوارشه‌ممه چوینه‌وه كه‌سیان نه‌كرده ژووره‌وه و ناوی كۆمپانیایه‌كیان پێوتین (ناوی كۆمپانیاكه لای هاوڵاتی پارێزراوه) له‌وێ یه‌كی دووسه‌د دۆلار بده‌ن و دواتر ناوه‌كه‌تان ده‌هێنن بۆ ئێره، كاتێكیش چوومه‌وه بۆ پۆلیسی به‌ڵگه‌و تاوان داوای وه‌سڵی پاره‌كه‌یان لێنه‌كردم»!. هاوكات سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كه ئاماده‌نه‌بوو ناوی بهێنرێت، رایگه‌یاند: «ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌چن ڤیزه وه‌رده‌گرن پاره‌یان لێوه‌رده‌گیرێت، پاره‌كه ده‌ده‌ن به ژماره‌یه‌ك نوسینگه، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی چه‌ندین كه‌س سكاڵایان كرد ئێستا له‌به‌ڵگه‌و تاوان هیچ پۆلیسێك یاخود كه‌سێكی تر داوای پاره ناكات، كه كه‌سێكیش بچێته هه‌ر نوسینگه‌یه‌ك و بڵێت ئه‌وه نایاساییه و قسه بكات داوای پاره‌كه‌ی لێناكه‌ن». هه‌ر سه‌باره‌ت به‌و پرسه سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌به‌شی پۆلیسی به‌ڵگه‌و تاوانی سلێمانی كه پێی باشنه‌بوو ناوه‌كه‌ی ئاشكرا بكرێت، ده‌ڵێت: «خه‌ڵك ده‌بێت پێشیینه وه‌ربگرێت له به‌ڵگه، كاتێك هاوڵاتیه‌ك ده‌چێته ده‌ره‌وه‌ی وڵات داوای پێشینه یاخود ئه‌ستۆپاكی لێده‌كه‌ن، لێره‌ش پێویسته بێ پاره بۆی بكه‌ن، كه دواتر ده‌ینێرنه هه‌ولێر و پاشانیش له‌وێ به‌بێ به‌رامبه‌ر بۆی ده‌كرێت و ده‌ینێرن بۆ به‌غدا، به‌ڵام له سلێمانی ناڕاسته‌وخۆ داوای پاره له‌خه‌ڵك ده‌كه‌ن، نزیكه‌ی پێنج مانگه ئه‌و دیارده‌یه دروستبووه». ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ش ئاماژه‌ی به‌ناوی هه‌مان كۆمپانیا كرد كه (ناوه‌كه‌ی لای هاوڵاتی پارێزراوه) له پۆلیسی به‌ڵگه‌وتاوان داوا ده‌كرێت له‌و كۆمپانیایه چه‌كێكی 200 دۆلاری بكرێت راییكردنی مامه‌ڵه‌كان، وتی: «له‌و كۆمپانیایه چه‌كێكی بانكییان پێده‌كه‌ن كاتێك ده‌چنه‌وه به‌ڵگه و تاوان ئه‌گه‌ر ئه‌و چه‌كه‌ی تێدا نه‌بێت ئاسته‌نگ بۆ كاری هاوڵاتیان دروستده‌كه‌ن، واته ئه‌گه‌ر پاره‌كه نه‌دات ده‌ستی ده‌ستی پێده‌كرێت، له‌كاتێكیشدا ئه‌و به‌شه هه‌فته‌ی دوو رۆژ ده‌وام ده‌كه‌ن كه راستیدا پێویسته وه‌ك سه‌رجه‌م فه‌رمانگه‌كانی تری حكومه‌ت ده‌وام بكه‌ن». هاوڵاتی په‌یوه‌ندیكرد به‌و كۆمپانیایه‌ی چه‌كی پاره‌كه ده‌كات، وێڕای ئه‌وه‌ی ڕه‌تیانكرده‌وه كاری له‌وشێوه‌یه ڕوویدابێت، ئاماده‌ش نه‌بوون له‌وباره‌یه‌وه قسه بكه‌ن. هاوكات شاخه‌وان ڕه‌ئوف به‌گ، سه‌رۆكی لیژنه‌ی ناوخۆ له‌په‌رله‌مانی كوردستان به هاوڵاتی وت:»ئێمه هیچ سكاڵایه‌كمان له‌سه‌ر پرسێكی له‌وشێوه‌یه بۆ نه‌هاتووه و ئاگادارنین، ئه‌گه‌ر شتێكی واكرابێت نایاساییه و خراپه». هاوڵاتی چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندی به‌به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی ناوخۆ و به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی به‌ڵگه و تاوانی هه‌رێم و چه‌ند به‌رپرسێكی باڵای وه‌زاره‌تی ناوخۆ كرد، وه‌ڵامی په‌یوه‌ندیه‌كه‌یان نه‌دایه‌وه.
هاوڵاتی / عه‌مار عه‌زیز پێشتر له‌شاری دهۆك كچان به‌وه به‌ناوبانگ بوون كه له‌كاتی خوازبێنی به‌كیلۆ داوای ئاڵتونیان ده‌كرد، كه‌مترینیان 500 گرام بوو، به‌ڵام ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكه ئه‌م خواسته‌ی كچان بۆ 250 تاوه‌كو 200 گرام دابه‌زیوه. نه‌واف قاسم، كه‌ماوه‌ی دوو ساڵه ژیانی هاوسه‌رگیری پێكهێناوه، له‌كاتی خوازبێنی هاوسه‌ره‌كه‌ی داوای 250 غرام ئاڵتونی لێكردووه، به هاوڵاتی وت: «زۆربه‌ی ژنان زۆر حه‌زیان له‌ئاڵتونه به‌تایبه‌ت ژنانی دهۆك، پێش چه‌ند ساڵێك كچانی دهۆك زۆرینه‌یان نیو كێلو تا یه‌ك كیلو داوای ئاڵتونیان ده‌كرد، كه‌س ده‌ناسم داوای دوو كیلو ئاڵتونی كردبوو و هاوسه‌ره‌كه‌ی بۆی كڕیبوو، به‌ڵام ئێستا به‌گشتی ئه‌و داواكارییه بۆ نیوه كه‌مبووته‌وه‌و 200 بۆ 250 غرام داواده‌كه‌ن ئه‌وه‌ش به‌لای منه‌وه مامناوه‌نده.» وتیشی» هاوسه‌ره‌كه‌م داوای 250 غرام ئاڵتونی كرد، دوای هاوسه‌رگیری ئاڵتونه‌كه‌ی فرۆشت و داویه‌تی به‌پارچه زه‌ویه‌ك ئه‌گه‌ر پاره‌مان ده‌ستكه‌وت خانووی له‌سه‌ر دروستده‌كه‌ین». عه‌بدولسه‌لام به‌شیر، سه‌رۆكی لقی دهۆكی سه‌ندیكای زێڕه‌نگه‌رانی كوردستان به‌هاوڵاتی راگه‌یاند: « پێش قه‌یرانی دارایی كچ هه‌بووه له‌دهۆك به‌دوو بۆ سێ كیلو ئاڵتون شووی كردووه، به‌ڵام له‌دوای ساڵی 2014وه رێژه‌ی داواكردنی ئاڵتون له‌لایه‌ن كچانه‌وه زۆر كه‌مبووه‌ته‌وه، زۆرینه‌یان 200 بۆ 250 غرام داوا ده‌كه‌ن، خراپی باری دارایی خه‌ڵك و گرانبوونی نرخی ئاڵتون هۆكاری سه‌ره‌كین، به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانیم كچ داوای بڕێكی زۆر له‌ئاڵتون بكات، چونكه كاتێك كچێك شوو ده‌كات ماڵێك ئاوه‌دان ده‌كاته‌وه، به‌پێچه‌وانه‌وه نابێت ماڵی زاوا كاول و قه‌رزار بكات«. وتیشی: « پێشتر به‌هۆی چاولێكه‌ری و پاره‌ی زۆر ئه‌و بڕه زۆره داواده‌كرا، به‌ڵام ئێستا خه‌ڵك تێگه‌یشتووه كه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك داواكردنی بڕێكی زۆر له‌ئاڵتون نابێته مایه‌ی خۆشی و به‌خته‌وه‌ری له‌نێوان ژن و پیاو، به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه لێكتێگه‌یشتن و هاوكاریكردنی یه‌كتر دڵخۆشی له‌نێوان ژن و پیاو زیاد ده‌كات«. كاژین سه‌عید ته‌مه‌ن 28 ساڵ، كه ده‌رچووی كولیژی كارگێڕی و ئابووریه‌و هێشتا هاوسه‌رگیری نه‌كردووه، ئاڵتون به‌گرنگ ده‌زانێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نیه برێكی زۆر داوابكرێت تابگاته ئه‌و راده‌یه، كوڕه‌كه زۆر قه‌رزبێت، ئه‌و به‌هاوڵاتی وت: « هه‌ر كچێك به‌ر له‌هاوسه‌رگیری بیر له‌وه ده‌كاته‌وه چه‌ند ئاڵتون داوا بكات، ئه‌و كه‌سه‌ی كه من هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ بكه‌م یه‌كه‌مجار ده‌بێت به‌دڵی من و خانه‌واده‌كه‌م بێت ئینجا بڕێك ئاڵتونم بۆم بكرێت 200 تا 250 غرام زیاتر نه‌بێت». « پێش ساڵێك خوشكێكی من شووی كرد داوای 240 غرام ئاڵتونی كرد، كچان تێگه‌یشتوون ئه‌گه‌ر خواستی زۆری ئاڵتون و مه‌رجی قورسیان بۆ كوڕان هه‌بێت ره‌نگه دواینجار له‌ماڵی باوكی بمێننه‌وه». به‌پێی ئامارێك كه هاوڵاتی له‌دادگای دهۆك ده‌ستیكه‌وتووه، له‌ساڵی 2021 له‌سنوری پارێزگای دهۆك 13 هه‌زارو 441 هاوسه‌رگیری تۆماركراون، رێپێدان به‌ژنهێنانی دووه‌م 28 حاڵه‌ت تۆماركراوه، 1796 حاڵه‌تی جیابوونه‌وه تۆماركراوه.
هاوڵاتی كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان له‌هه‌رێمی كوردستان پلانیان هه‌یه تاوه‌كو كۆتایی ئه‌مساڵ ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت نزیكه‌ی 25 هه‌زار به‌رمیل زیادبكه‌ن. به‌پێی ماڵپه‌ری ئیراك ئۆیل ریپۆرت، سه‌ره‌ڕای گوشاره به‌رده‌وامه‌كانی وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق له‌سه‌ر كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان، به‌ڵام كۆمپانیا نه‌وتییه كاركه‌ره‌كان له هه‌رێمی كوردستان پاره‌ی زیاتریان خستووه‌ته گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی تاوه‌كو كۆتایی ئه‌مساڵ، ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت تێكڕا نزیكه‌ی 25 هه‌زار به‌رمیل به‌رزبكه‌نه‌وه. به‌پێی دوایین راپۆرتی كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان، زیادبوونی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان له سێ كێڵگه‌ی سه‌رسنگ، شێخان و ئه‌ترووش ده‌بێت كه له نیوه‌ی دووه‌می ئه‌مساڵدا ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت به‌زۆری له‌و سێ كێڵگه‌یه به‌رزده‌بنه‌وه. ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه، حكومه‌تی عێراق چه‌ندینجار داوای له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كردوه كه هه‌نارده‌ی نه‌وتییان له‌رێگه‌ی كۆمپانیای سۆمۆ وه بنێرنه ده‌ره‌وه‌ی وڵات، به‌ڵام حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌و داوایه‌ی ره‌تكردوه‌ته‌وه. فشاره‌كانی حكومه‌تی عێراق بۆ كشانه‌وه‌ی كۆمپانیاكانی نه‌وت له‌هه‌رێمی كوردستان به‌رده‌وامیی هه‌یه‌و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیش له‌هه‌وڵی زیادكردنی به‌رهه‌مدایه.
.png)
