ئیحسان شممەری بۆ هاوڵاتی: ئەگەر ئیسرائیل هێرش بكاتە سەر عێراق حكومەتەكەی سودانی هەرەس دەهێنێت

هاوڵاتی دادگای فیدراڵی عێراق لەیەكەم كۆبوونەوەیدا لەساڵی نوێدا تاووتوێی سكاڵایەك دەكات كە پەرلەمانتارێك لەدژی پێدانی قەرزە 700 ملیارییەكە بەهەرێمی كوردستان بۆ پێدانی مووچەی فەرمانبەران تۆماریكردوە. بڕیارە سبەینێ دوو شەمە 8-1-2024 دادگای فیدراڵی عێراق كۆبونەوەكانی دەستپێدەكاتەوەو لەیەكەم كۆبونەوەی ساڵی نوێشدا دادگاكە تاوتوێی چەند سكاڵایەك دەكات كە یەكێكیان سكاڵایەكی مستەفا سەنەد ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقە دژی پێدانی قەرزە بەهەرێمی كوردستان بۆ دابینكردنی مووچەی فەرمانبەران لەدژی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق تۆماریكردوە. ئەندامەكەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەسكاڵاكەیدا داوایكردوە دادگای فیدڕاڵی ناردنی پارە بەقەرز بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان بە نادەستووری ناوببات.

هاوڵاتی ئەمرۆ یەکشەمە 7/1/2024، شانەی ئەمنی عیراق لە راگەیەندراوێکیدا ، وردە کاری هێرشی ئاسمانی سوپای عیراقی بۆسەر حەشارگەکانی چەکدارانی داعشی لە پارێزگەی دیالە خستە ڕوو. هەرەوەها لە راگەیاندراوەکەی شانەی ئەمنی عیراقدا هاتووە کە هێزە ئاسمانییەکانی عیراقی بەردەوامن لە بوردومان و لێدانی حەشارگەکانی تیرۆریستانی داعش و لەناوبردنیان. ((لە دوای چاودێری و بەدواداچوونێکی ورد لە لایەن دەزگای هەواڵگری عیراقییەوە، هێزە ئاسمانییەکانی عیراق بە فرۆکەی ئێف16 چەند حەشارگەیەکی چەکدارانی داعشیان لە گووندی گوبەی ناوچەی وەقفی پارێزگای دیالە بووردومان کردووە )). شانەی ئەمنی وای وتووە. هەر لە راگەیاندراوەکەشدا ئەوە روونکراوەتەوە کە لە دوای بوردومانەکان ، سەرلە بەیانی ئەمرۆ لە دوای پشکنینی ناوچەکە لەلایەن هێزێکی ئەمنییەوە  ، تەرمی چوار چەکداری کوژراوی داعش کە یەکێکیان بەرپرسی سەربازی ناوچەکەیە بە ناوی (مەجید مەعیوف) دۆزراوەتەوەو جگەلەوەش چەندین چەک و جبەخانە لەناوبراون.

هاوڵاتی ئەمرۆ شەمە 6/1/2024 ، حزبوڵای لوبنان رایگەیاند کە لە وەڵامی کووشتنی ساڵح عاروری سەرکردەی دیاری بزووتنەوەی حەماس لە بەیروت ، بە دەیان رۆکێت هێرشی کردۆتە سەر ئیسرائیل. حزبوڵای لوبنانی ئەوەشی ووت ، نزیکەی 62 رۆکیتیان بەرەو بنکە سەربازییەکانی ئیسرائیل هاویشتووە کە بنکەی کۆنترۆڵی ئاسمانی ناچەی مرون لە باکووری ئیسرائیل یەکێک بووە لە ئامانجەکانیان . حزبەڵای لوبنانی ئەوەشی وتووە ،ئەم هێرشانە هێرشی دیکەشی بەدوادا دێت . لەلای خۆیەوە سوپای ئیسرائیل وتی : نزیکەی 40 رۆکیت لە لوبنانەوە بەرەو ناوچەی شاخی مرون لە باکووری ئیسرائیل هاوێژراون و تا ئیستا زیانەکانی نازانرێت. جێی ئاماژەیە ساڵح عاروری جێگری سەرۆکی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس لە رێکەوتی 2/1/2024 لە ئەنجامی هێرشێکی ئاسمانی لە میانەی کۆبوونەوەیەکیدا لە نووسینگەی بزووتنەوەکە لە بەیروتی پایەتەختی لوبنان کوژرا.

هاوڵاتی  لەشاری شیرازی ئێران دەنگی تەقینەوەیەكی بەهێز بیستراوە، بەرپرسی یەكەی فریاكەوتن و قەیرانی شاری شیرازیش دەڵێت تەقینەوەكە پەیوەستە بەكەرەستەكانی فڕۆكەخانە یان خود هێزە سەربازییەكانەوە. ئاژانسی هەواڵی ئیسنای فەرمی لە زاری غولام رەزا غولامی، بەرپرسی یەكەی فریاكەوتن و قەیران لە شاری شیراز رایگەیاند" تائێستا هۆكاری تەقینەوەكە نەزانراوەو لەدوای تەواوبونی لێكۆڵینەوەكان ئەنجامەكان بۆ رای گشتی ئاشكرا دەكەین". "ئەو دەنگۆیانەش رەتدەكەینەوە كە باس لە كەوتنەخوارەوەی هەلیكۆپەرێك دەكەن لەشوێنی تەقینەوەكەدا" بەرپرسەكەی یەكەی فریاكەوتن و قەیرانی شیراز وای وت.  غولامی ئەوەشی وتووە"بەپێی زانیارییە سەرەتاییەكان، روداوەكە هیچ پەیوەندییەكی بەكەوتنە خوارەوەی فڕۆكە یا هەلیكۆپتەرەوە نییە، بەڵكو پەیوەستە بەكەرەستەكانی فڕۆكەخانە یان خود هێزە سەربازییەكانەوە". ئەوەشی خستوەتەڕوو"تەقینەوەكە لەلایەن بەرگری سوپاوە راگەیەنراوەو رەنگە پەیوەندی بە جبەخانە یا شتێكی دیكەوە هەبێت". لەچەند رۆژی رابردوودا دوو تەقینەوەی بەهێزی یەك لەدوای یەك لە ساڵیادی كوژرانی قاسم سولەیمانیدا، شاری كرمانی ئێرانی هەژاند كە لەئەنجامدا نزیكەی 100 كەس كوژران و زیاتر لە 280ی تریش بریندار بوون، رێكخراوی تیرۆریستی داعشیش بەرپرسیارێتی خۆی لە تەقینەوەكان راگەیاند.   

هاوڵاتی  سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا داوا لەسوپای عێراق دەكات بەمەبەستی بەرپەرچدانەوەی ئەو مەترسییانەی روبەڕووی عێراق بۆتەوە لەئامادەباشی تەواودا بن. ئەمڕۆ شەمە 6-1-2024 نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس، بەبۆنەی یادی 103 ساڵەی دامەزراندنی سوپای عێراق، پەیامێكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند"ئێوە ئەو قەڵا تۆكمەیە بوون كە توانیتان  هێزە تاریكەكان و تیرۆریستیەكان تێكبشكێنن". سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا دەشڵێت" داواتان لێدەكەم كە لە ئامادە باشی تەواودا بن بەمەبەستی بەرپەرچدانەوەی ئەو ئاڵنگارییە ئەمنیانەی كە روبەڕووی عێراق بوونەتەوە".

هاوڵاتی  ژمارەی كوژراوانی تەقینەوەكانی كرمانی ئێران زیادیكردو زانیارییەكانیش ئەمریكاش تەئكید لەسەر ئەوە دەكەنەوە تەقینەوەكانی كرمان لەلایەن داعشی خوارسانەوە ئەنجامدراوە. محەمەد سابیری، بەرپرسی بەشی فریاكەوتنی كرمان رایگەیاند"بەرەبەیانی ئەمڕۆ 6-1-2024 دوو برینداری دیكەی تەقینەوەكەوەی كرمان لەنەخۆشخانە گیانیان لەدەستداوەو ژمارەكە گەیشتوەتە 91 كەس". ئاژانسی تەسنیمی سەر بەسوپای پاسداران رۆژی چوارشەممەی رابردوو كە تەقینەوەكمان رویاندا، رایگەیاند" بەهۆی تەقینەوەكانەوە 103 كەس كوژراون"، بەڵام ژمارەیەك میدیای تر ئەوەیان بڵاوكردبویەوە كە بەهۆی تەقینەوەكانەوە 88 كەس كوژراون و زیاتر لە 280 كەسی تریش بریندار بوون. رێوڕەسمی بەخاكسپاردنی تەرمی كوژراوەكان رۆژی هەینی 5-1-2024 بەڕێوەچوو، ئیبراهیم رەئیسی سەرۆك كۆماری ئیسلامی ئێران، لەڕێوڕەسەمەمەدا قسەیكردو لەوتارەكەیدا "بەبێ ئەوەی هیچ بەڵگەیەك بخاتەڕوو، باسی لەوە كرد داعش دروستكراوی ئەمریكاییەكانە". هاوكات حسێن سەلامی بەرپرسی باڵای سوپای پاسداران، لەڕێوڕەسمەكەدا وتی"تۆڵەی كوژراوەكانی تەقینەوەكەی كرمان بەر لە شەهیدبوونیان سەندراوەتەوە". دوای ڕێوڕەسمەكەش، وەزارەتی ئیتلاعاتی كۆماری ئیسلامی راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو ئاشكرایكرد"یەكێك لەو كەسانەی لەم تەقینەوەیەدا، خۆی تەقاندۆتەوە خەڵكی تاجیكستانە، بەڵام هێشتا ناسنامەی كەسەكەی تر دیار نییە". "بەگشتی 12 كەس پەیوەندیدار بەهێرشەكە لە شەش پارێزگای ئێران دەستگیركراون" وەزارەتی ئیتلاعات وا دەڵێت. ئەوەشی خستوەتەڕوو كە دەستگیركردنی كەسەكان لە ئێوارەی رووداوەكەوە دەستیپێكردوەو بەرەبەیانی پێنج شەممە دوو كەس كە كاری لۆجستیكی تەقینەوەكەیان لەئەستۆ بووە لەنزیك كرمان دەستگیركراون.  ئاژانسی رۆیتەرز لەزاری دوو سەرچاوەی ئەمریكییەوە باسی لەوە كردوە كە بەپێی ئەو زانیارییانەی لە بەردەستدان و لە لایەن ئەمریكاوە پشتڕاست كراونەتەوە، داعشی خواراسان، لقی داعش لە ئەفغانستان، تەقینەوەكانی ئەنجامداوە. ئەم دووسەرچاوەیە كە نەیانویستووە ناویان بڵاوبكرێتەوە رایانگەیاندوە"زانیارییەكان روون و ئاشكران و سەلمێندراون". داعش رۆژی پێنج شەممە لە راگەیەنراوێكیدا بەرپرسارێتی تەقینەوەكانی كرمانی گرتە ئەستۆو رایگەیاند "دوو كەس خۆیان تەقاندۆتەوە"، بەڵام  ئاماژەیان بەداعشی خوراسانی نەكردبوو.  دوای تەقینەوەكانی كرمان، لەیەكەم راپۆرتی سەرچاوە حكومییەكان باس لە دوو جانتا دەكرا كە لەڕێی دوورەوە تەقێندراونەتەوە، تەنانەت ماڵپەڕی تەسنیمی سەر بەسوپای پاسداران و ماڵپەڕی ئیرنا، ماڵپەڕی فەرمی كۆماری ئیسلامی، لە زاری سەرچاوە ئەمنییەكانی كۆماری ئیسلامییەوە هەرچەشنە خۆتاقاندنەوەیەكیان رەتكردەوە.

سەرەڕای ئەوەی دەسەڵاتدارانی توركیا ئیدانەی ئەو هێرشانە دەكەن كە ئیسرائیل دەیكاتە سەر غەزە، بەڵام ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەمانگی سێیەمی شەڕەكەدا بەڕێژەی 34.8% زیادیكردوە، تەنانەت ئەوەش ئاشكرابووە كاتێك ئەردۆگان ئیدانەی هێرشی ئیسرائیلی دەكرد بۆ سەر نەخۆشخانەیەكی غەزە كۆمپانیای بوراكی كوڕی خەریكی بار داگرتن بوە لەبەندەرێكی ئیسرائیل. بەپێی راپۆرتێكی ماڵپەڕی (The Cradle)، هەناردەی توركیا بۆ ئیسرائیل لەمانگی تشرینی دووەمی 2023دا 319.5 ملیۆن دۆلار بووە، بەڵام لەمانگی كانونی یەكەمی دواتردا بۆ 430.6 ملیۆن دۆلار زیادیكردووە، كە زیاترە لە بڕی هەناردەی توركیا بۆ ئیسرائیل لەمانگی تەموزی 2023دا پێش دەستپێكردنی ئۆپراسیۆنی تۆفانی ئەقسا لەلایەن بزوتنەوەی حەماسەوە بۆ سەر ئیسرائیل بڕەكەی 408.3 ملیۆن دۆلار بووە. ئیبراهیم قاوەچی كە ئابوریناسێكی توركیایە دەڵێت "گەلی توركیا لەبارەی روداوەكانی غەزەوە بەچاوی رق و كینەوە دەڕوانێت، لەكاتێكدا وەك هەمیشە لە پشت دەرگا داخراوەكانەوە شتێكی تر رودەدات، ناكرێت هەناردەكردن ئەوەندە زیادی بكردایە لەوەڵامی سەركردەیەكی وڵاتێكدا كە ئاگری لە ئیسرائیل بەردەدا". ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا دوای هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە، رایگەیاند"پێویستە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل دادگای بكرێت،  هەروەك چۆن سلۆبۆدان میلۆسۆڤیچ دادگایی كرا". "ئیسرائیل تەنها بكوژ نییە، بەڵكو دزێكیشە، ناتوانین ڕێگە بدەین ئیسرائیل جارێكی دیكە غەززە داگیر بكات، غەزە خاكێكی فەلەستینە، غەزە هی فەلەستینییەكانە، بۆ هەتا هەتایە هەر بەو شێوەیە دەمێنێتەوە"، سەرۆك كۆماری توركیا پێشتر واشی وت. ئیبراهیم قاوەچی ئاماژە بە داواكاری بیلالی كوڕی رەجەب تەیب ئەردۆگان سەرۆكی كۆماری توركیا دەكات كە داوای لەخەڵكی توركیا كرد بایكۆتی ئیسرائیل بكەن، لە كاتێكدا براكەی بوراك بەخاوەنی كەشتییەك ناسراوە كە بەردەوامن لە ناردنی كاڵا بۆ ئیسرائیل. لەمانگی تشرینی دووەمی ساڵی ڕابردوودا، ڕۆژنامەنوس مەتین سیهان پەیوەندییەكانی نێوان بوراك ئەردۆگان و كۆمپانیاكانی ئیسرائیلی ئاشكراكردبوو رایگەیاند"لەكاتێكدا سەرۆك ئەردۆگان ئیدانەی ئیسرائیلی دەكرد بەهۆی بۆردومانكردنی نەخۆشخانەیەكەوە لە 17ی ئۆكتۆبەردا، كۆمپانیای بوراكی كوڕی خەریكی بار داگرتن بوە لەبەندەرێكی ئیسرائیلی". ڕۆژنامەنوس مەتین سیهان ئەوەشی وتبوو "لە28ی تشرینی یەكەمدا، لەكاتێكدا ئەردۆگان دیسانەوە ڕەخنەی لە ئیسرائیل دەگرت و داوای لەخەڵك دەكرد بۆ گردبوونەوە، كەشتی كوڕەكەی بە بارەكەیەوە بە گەروی (جبل گارق)دا تێدەپەڕی”. ئەو رۆژنامەنوسە ئەوەشی بۆ ئاشكرابووە " ئەو شتانەی كە لەلایەن توركیاوە ڕەوانەی ئیسرائیل كراون، چەكیان لەخۆگرتووە، لەكاتێكدا بازرگانی نێوان كۆمپانیاكانی توركیاو ئیسرائیل وەك ئاسایی بەردەوام بووە سەرەڕای قسەكانی ئەنكەرە بەرامبەر بە ئیسرائیل". دوای ئاشكرابوونی پەیوەندیی بنەماڵەی ئەردۆگان لەگەڵ كۆمپانیاو بازرگانانی ئیسرائیل، سەرەتای مانگی كانوونی دووەمی ساڵی رابردوو، هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا بەرگری لە بازرگانی دوو قۆڵی نێوان توركیا و ئیسرائیل كردو وتی "ئەو پەیوەندییانە زیان بە دۆزی فەڵەستین ناگەیەنن". دامەزراوەی ئاماری توركیا (TurkStat) باس لەوە دەكات كە هەناردەكردنی چەكی ئەنكەرە بۆ تەلئەبیب جێگەی سەرنج بووە، لە مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردودا توركیا بە بەهای 105 هەزار دۆلار پارچەی چەكی هەناردەی ئیسرائیلی كردوە، لەساڵی 2023دا ئەو هەناردەكردنە 823 هەزارو 112 دۆلار بووە، ئەمەش چەك و پارچەی یەدەگی لەخۆگرتبوو".  

هاوڵاتی شانه‌ی ڕاگه‌یاندنی سه‌ربازی عێراق ئه‌مڕۆ هه‌ینی ڕونكردنه‌وه‌یه‌كی له‌باره‌ی به‌ئامانجگرتنی باره‌گای حه‌شدی شه‌عبی له‌ به‌غدا بڵاوكرده‌وه‌ و ره‌تیشیكرده‌وه‌، هیچ هاوكاری و هه‌ماهه‌نگیه‌ك له‌نێوان عێراق و ئه‌مریكا له‌كاتی هێرشه‌كه‌دا هه‌بوبێت.   شانه‌ی ڕاگه‌یاندنی سه‌ربازی له‌ڕونكردنه‌وه‌یه‌كدا بڵاویكردۆته‌وه‌، دوێنێ وته‌بێژی وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مریكا لێدوانێكی داوه‌ و تیایدا ئاماژه‌ی به‌ بونی هاوكاری له‌گه‌ڵ لایه‌نی عێراقی كردوه‌ له‌و هێرشه‌ی كه‌ باره‌گای حه‌شدی شه‌عبی كرده‌ ئامانج، له‌ كاتێكدا ئێمه‌ جه‌خت له‌سه‌ر مه‌ترسییه‌كانی ئه‌م جۆره‌ لێدوانانه‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌ و له‌هه‌مانكاتیشدا به‌ توندی بونی هاوكارییه‌كی له‌و شێوه‌یه‌ ڕه‌تده‌كه‌ینه‌وه‌". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، "به‌پێچه‌وانه‌وه‌ لێدوانه‌كانه‌وه‌، هێرشه‌كه‌ی دوێنێ به‌بێ ئاگاداری هیچ لایه‌نێكی سه‌ربازی یان ئه‌منی عێراق ئه‌نجامدراوه‌، وه‌ك چۆن هێرشه‌كانی ئه‌م دواییه‌ كه‌ شوێنه‌ ئه‌منییه‌كانیان كردۆته‌ ئامانج". دوێنێ پێنجشەممە 4-1-2024 لەئەنجامی بۆردومانێكی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان بۆ سەر بنكەیەكی بزوتنەوەی نوجەبای سەر بە حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی  بەغدا، موشتاق تالیب سەعیدی ناسراو ئەبو تەقوا، ئامر لیوای 12ی بزوتنەوەكەو عەلی نایف عەرەفی ناسراو بە عەلی ئەبوو سەجاد بەرپرسی پاڵپشتی لۆجیستی بزووتنەوەی نوجەبا كوژران و 6 كەسی دیكە بریندار بوون. لە کۆتایی راگەیێندراوەکەیاندا، شانەی راگەیاندنی ئەمنیی عێراق جەختدەکاتەوە کە هێزە چەکدارەکانی عێراق بە سەرجەم پێکهاتەکانییەوە "بە گیانی یەک تیمی لەژێر سەرپەرشتیی سەرکردایەتی و رێنماییەکانی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی عێراق کاردەکات و کردوویەتی، بەردەوامیش ئامادەیی تەواوی هەیە بۆ بەرگریکردن لە دەوڵەت و دامەزراوە دەستوورییەکان و چارەسەرکردنی سەرجەم ئەو دەستدرێژی و پێشێلکارییە یاساییانەی هەن." هاوکات سوودانیش سەرۆک وەزیرانی عێراق ئەمڕۆ هەینی لە مەڕاسیمی چوارەمین ساڵەى کوشتنى قاسم سولەیمانى و ئەبو مەهدى موهەندیس رایگەیاند؛جەخت لە کۆتاییهێنان بە ئەرکی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش لە عێراق دەکەینەوە و دەڵێت، "سەرقاڵی دیاریکردنی وادەیەکین بۆ کشانەوەی هێزە بیانییەکان لە عێراق."    ئەو بۆردوومانەی ئەمریکا لە بەغدا دەرگاى زیاترى لەسەر داواکارییەکان بۆ دەرچوونى هاوپەیمانیى نێودەوڵەتیی دژی داعش لە عێراق کردەوە. کاردانەوەى بەشێک لە بەرپرسانى سیاسیی شیعە لەسەر ئەو رووداوە بە ئاڕاستەى کۆتاییهێنان بوو بە ئەرکى هاوپەیمانیى نێودەوڵەتى لە عێراق.

هاوڵاتی وەزیری ناوخۆی ئێران دەستگیرکردنی چەند کەسێکی راگەیاند کە گومانیان لێ دەکەن، بکەری تەقینەوەکانی شاری کرمان بن. ئەمڕۆ هەینی، وەزارەتی ناوخۆی ئێران لەبارەی روداوی تەقینەوەکەی رۆژی چوارشەممەی رابردو لە پارێزگای کرمان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردوە، کە ژمارەیەک کەسیان دەستگیرکردوە کە گومان دەکرێت ئەنجامدەری تەقینەوەکان بن. رۆژی چوارشەممە لە پارێزگەی کرمانی باشووری ئێران لەکاتێکدا کە خەڵکێکی زۆر بۆ یادکردنەوەی چوار ساڵەی کوژرانی قاسم سولەیمانی، بەرپرسی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران لە نزیک گۆڕەکەی لە گۆڕستانی شەهیدانی کرمان کۆببوونەوە، دوو تەقینەوە روویاندا.  لە تەقینەوەکاندا 84 کەس کوژران و 284 کەسی دیکەش برینداربوون هاوکات داعش رۆژی پێنجشەممە بەرپرسیارێتیی خۆی لە تەقینەوەکانی ئێران راگەیاند و لە تێلیگرامی خۆیەوە گوتی، بە پشتێنی بۆمبڕێژکراو لەلایەن دوو خۆکوژەوە کراون.    

هاوڵاتی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت، كشانه‌وه‌ی هێزه‌ بیانیه‌كان له‌ عێراق پابه‌ندبونێكه‌ حكومه‌ت پاشه‌كشه‌ی لێناكات و ده‌شڵێت، "عێراق ڕێككه‌وتنێكی هاوبه‌شی ستراتیژی و په‌یوه‌ندی دیپلۆماسی له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا هه‌یه‌، به‌ڵام ئێستا بنه‌ماكانی ئه‌و رێكه‌وتنه‌ پێشێلكراون". محەمەد شیاع سودانى، سەرۆک وەزیرانى عێراق بە میانى بەشداریکردنى لە مەراسیمى چوارەمین ساڵەى کوشتنى قاسم سولەیمانى و ئەبو مەهدى موهەندیس رایگەیاند؛ "تیرۆرکردنى" قاسم سولەیمانى دوجار لێدان بو لە عێراق و دەستدرێژى بو بۆسەر هەردو دەوڵەت و ئەمەریکا کارێکى قێزەونى ئەنجامدا.  دەشڵێت: عێراق لەگەڵ ئەمەریکا رێککەوتنى ستراتیژى و پەیوەندى دیپلۆماسییان هەیە و بەم کارانە بنەماکانى پەیوەندییەکانیان پێشێلکرد. لێدوانەکانی ئەمڕۆی سودانی دوای ئەوە هات دوێنێ پێنجشەممە 4-1-2024 لەئەنجامی بۆردومانێكی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان بۆ سەر بنكەیەكی بزوتنەوەی نوجەبای سەر بە حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی  بەغدا، موشتاق تالیب سەعیدی ناسراو ئەبو تەقوا، ئامر لیوای 12ی بزوتنەوەكەو عەلی نایف عەرەفی ناسراو بە عەلی ئەبوو سەجاد بەرپرسی پاڵپشتی لۆجیستی بزووتنەوەی نوجەبا كوژران و 6 كەسی دیكە بریندار بوون. هاوکات سوودانی جەخت لە کۆتاییهێنان بە ئەرکی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش لە عێراق دەکاتەوە و دەڵێت، "سەرقاڵی دیاریکردنی وادەیەکین بۆ کشانەوەی هێزە بیانییەکان لە عێراق."    جەختیشیکردوەتەوە کە حکومەتى عێراق تاکە لایەنە تواناى جێبەجێکردنى یاساکانى هەیە و هیچ کەس و لایەنێک بۆى نییە سەروەرى وڵاتەکە ببەزێنێت و دەشڵێت: لەسەر پرەنسیپە نەگۆڕەکانى خۆمانین کە دەبێت لەکاتى نەمانى ئەکەکانیاندا هاوپەیمانى نێودەوڵەتى وڵاتەکە جێبهێڵن.  ئەمە یەكەمینجار نییە كە ملیشیاكانی سەر بە ئێران و هێزەكانی ئەمریكا، یەكتر بۆردومان دەكەن، بەڵام لەم ماوەی ڕابردوودا ئەم هێرش و پەلامارانە بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێك كە لە مانگی ئۆكتۆبەری ساڵی 2023 تا ئێستا زیاد لە سەد هێرشی جۆراوجۆر لەلایەن ملیشیا شیعەكانی سەر بەئێران كراوەتە سەر هێزەكانی ئەمریكاو لە 8 كانونی یەكەمی ڕابردووش بەچەند موشەكێك پەلاماری باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەناوچەی سەوزی بەغدا درا كە جگە لە زیانی مادی هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتەوە.بۆردوومانەکەی سوپاى ئەمریکا لە بەغدا دەرگەى لەسەر داواکارییەکان بۆ دەرچوونى هاوپەیمانیى نێودەوڵەتى دژی داعش زیاتر کردەوە.   

رۆژێك دوای رودوای تەقینەوەكەی كرمان، لەكاتی بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی چوارەمین ساڵیادی كوژرانی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی باڵای سوپای پاسداران، داعش لە پەیامێكدا بەرپرسیارێتی تەقینەوەكانی كرمانی گرتە ئەستۆ. لە پەیامێكدا كە ئەمڕۆ 4-1-2024 لەكەناڵەكانی تایبەت بە رێكخراوی تیرۆریستی داعش لە تێلگرام بڵاوكرایەوە، باسیان لەوەكردوە تەقینەوەكانی رۆژی چوارشەممە 3-1-2024 لەلایەن دوو خۆكوژەوە ئەنجام دراون. داعش لە پەیامەكەیدا وتویەتی "عومەر ئەلموەحدو سەیفوڵڵا موجاهید" چونەتە ناو ئاپۆڕای گەورەی شیعەكان لەنزیك گۆڕی قاسم سولەیمانی لە شاری كرمان و پشتێنە بۆمبڕێژكراوەكانیان تەقاندەوەو بوون بەهۆی كوژران و بریندار بوونی 300 هاوڵاتی شیعە". داعش پێشتریش بەرپرسایەتی كۆمەڵێك كردەوەی تیرۆریستی لە ئێران گرتبوە ئەستۆ، لەوانە تەقاندنەوەی مەزارگەی "شاهچراغ" لە شیراز.  قاسم سولەیمانی لەنامەیەكدا بۆ عەلی خامنەیی، كۆتایی دەسەڵاتی داعشی راگەیاندو وەك سەركەوتنێكی گەورەو چارەنووسساز ناوی بردو پیرۆزبایی ئەم سەركەوتنەی لەخەڵكی ئێران، عیراق و سوریا كرد.  

هاوڵاتی  ئەمڕۆ پێنج شەمە 4-1-2024 لەئەنجامی بۆردومانێكی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان بۆ سەر بنكەیەكی بزوتنەوەی نوجەبای سەر بە حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی  بەغدا، موشتاق تالیب سەعیدی ناسراو ئەبو تەقوا، ئامر لیوای 12ی بزوتنەوەكەو عەلی نایف عەرەفی ناسراو بە عەلی ئەبوو سەجاد بەرپرسی پاڵپشتی لۆجیستی بزووتنەوەی نوجەبا كوژران و 6 كەسی دیكە بریندار بوون. هەرچەندە ئەمە یەكەمینجار نییە كە ملیشیاكانی سەر بە ئێران و هێزەكانی ئەمریكا، یەكتر بۆردومان دەكەن، بەڵام لەم ماوەی ڕابردوودا ئەم هێرش و پەلامارانە بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێك كە لە مانگی ئۆكتۆبەری ساڵی 2023 تا ئێستا زیاد لە سەد هێرشی جۆراوجۆر لەلایەن ملیشیا شیعەكانی سەر بەئێران كراوەتە سەر هێزەكانی ئەمریكاو لە 8 كانونی یەكەمی ڕابردووش بەچەند موشەكێك پەلاماری باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەناوچەی سەوزی بەغدا درا كە جگە لە زیانی مادی هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتەوە. هاوڵاتی لەم ڕاپۆرتەیدا گرنگترین پێشهات و زانیارییەكانی جەنگی بێدەنگی نێوان ئێران و ئەمریكا دەخاتەڕوو. لەناوەڕاستی ساڵی 2014ەوە دوابەدوای پێشڕەوەییەكانی رێكخراوی تیرۆریستی داعش لەناو خاكی عیراق و گرتنی  چوار پارێزگەی عیراقی لەباكورو باكوری ڕۆژهەڵات و نزیك بوونەوەی  لە بەغدا،  لە 13 ی حوزەیرانی 2014داو لە وتاری نوێژی هەینی لە نەجەف، سەید عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعە دوانزە ئیمامییەكان، فەتوای جیهادی دژی ئەو رێكخراوە دەركردو دوابەدوای دەركردنی ئەو فەتوایەش بەدەیان هەزار شیعەی عیراقی چەكیان هەڵگرت و روویان لە بەرەكانی جەنگ كرد . هەرچەندە سێ مانگ پێش دەركردنی ئەو فەتوایە، نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عیراق بە بیانوی بەرەنگار بوونەوەی داعش داوای كردبوو كە هێزێكی هاوتەریبی سوپا دابمەزرێت، بەڵام تا دەركردنی ئەو فەتوایەی سیستانی وەك پێویست خەڵك رویان لە بنكەكانی ناونوسكردن نەدەكرد. لەدوای دوو ساڵ لەدامەزراندنی حەشدی شەعبیش لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2016دا ئەم هێزە وەك هێزێكی سەربازی و یاسایی و پشتیوانی سووپای عیراق  لەلایەن پەرلەمانی عیراقەوە ناسێنرا. ئاگری تیرۆری ساڵح عاروری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگرێتەوە؟ بەمجۆرەش هێزەكانی حەشدی شەعبی لە هێزێكی خۆبەخشەوە بوون بەهێزێكی سەربازی و لەلایەن حكومەتی عێراقەوە ناوەندەوە پشتگیری و ڕاهێنانیان پێدەكرێت و ژمارەی ئەندامەكانی بە دەیان هەزار كەس مەزەندە دەكرێن و لە چەند گروپێكی جیاوازی وەك "كەتائیبی حزبوڵای عیراقی، عەسائیبی ئەهلی حەق، بزوتنەوەی نوجەبا، سەرایای سەلام، بزوتنەوەی بەرگری ئیسلامی و رێكخراوی بەدر"، پێكدێن. هەرچەندە لە سەرەتادا وابڕیاڕبوو كە ئەم هێزە، هێزێك بێت بۆ پاراستنی عیراق لەو مەترسییانەی كە لەقۆناغێكی هەستیاری مێژووییدا پیایدا تێدەپەڕی، بەڵام دواجار لەلایەن ئێرانەوە كۆنترۆڵكران و ئێران توانی بیانخاتە ژێر ڕكێفی خۆیەوەو بۆ چەسپاندنی مەرامەكانی لە سووریا و عێراق و چەند ناوچەیەكی دیكە بەكاریان بهێنێت، یەكێك لە مەرامە سەرەكییەكانی ئێرانیش لێدانی هێزە ئەمریكییەكانە لە عێراقدا. لەساڵی 2017دا كەتائیبی سەیدولشوهەدای سەر بە حەشد رایگەیاند "هێزەكانی ئەمریكا هێرشێكی ئاسمانییان بۆ بنكەكانیان لە ناوچەی ئەنباری نزیك سنووری سوریا بۆردومانكردووەو لەئەنجامدا 40 چەكدارییان كوژران"، لەساڵی 2019شدا هێزەكانی ئەمریكا لە وەڵامی هێرشی میلیشیاكان بۆ سەر هێزەكانیان چەند جارێك بنكەكانی حەشدی شەعبییان ئاگرباران كردو دوابەدوای ئەو هێرشەش ئایەتۆڵا كازم حائری نزیك لە ئێران فەتوای دەركردنی هێزەكانی ئەمریكای لە عیراق دەركرد. لە 29ی كانونی یەكەمی 2019دا هێزەكانی ئەمریكا لەوەڵامی هێرشی میلیشیاكان بۆ سەر بنكەیەكی سەربازییان لە كەركوك، هێرشێكی چڕیان بۆ سەر بنكەو بارەگاو جبەخانەكانی میلیشیاكانی سەر بەحەشد لە ناو خاكی عیراق و سوریا ئەنجامداو نزیكەی 25 چەكدار كوژران و 55 كەسی دیكەش بریندار بوون. لە 31 ی كانونی یەكەمی 2019دا میلیشیاكانی حەشدی شەعبی سەر بەئێران بە بەرزكردنەوەی ئاڵای حەشدی شەعبی و حزبوڵای عیراقی پەلاماری خاڵی ئەمنی باڵیۆزخانەی ئەمریكییاندا لە ناوچەی سەوزی بەغداو سوتاندیان و دوابەدوای ئەو پەلامارەش دۆناڵد ترامپی سەرۆكی پێشوی ئەمریكا لە وتەیەكیدا هەڕەشەی توندی لە ئەنجامدەرانی ئەو پەلامارانەو ئەوانەش كرد كە لە پشتی ئەو پەلاماردانەوەن.  لە 3-1-2020 ئەبو مەهدی موهەندیسی سەركردەی باڵای حەشدی شەعبی و قاسم سولەیمانی بەرپرسی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران لەلایەن درۆنە ئەمریكییەكانەوە لە لەنزیك فڕۆكەخانەی بەغدا كرانە ئامانج و كوژران، دوابەدوای كوشتنەكەشیان وەزارەتی بەرگری ئەمریكا رایگەیاند"بەمەبەستی پاراستنی گیانی هاوڵاتییە ئەمریكییەكان لە دەرەوەی وڵات، هێزە ئاسمانییەكانی ئەمریكا قاسم سولەیمانی سەرۆكی فەیلەقی قودسی تیرۆریستیان كردۆتە ئامانج". وا چاوەڕوان دەكرا كە دوای كوشتنی ئەو سەركردە باڵایەی سوپای پاسداران، ئێران راستەوخۆ پەلاماری هێزەكانی ئەمریكا بدات، بەڵام ئەمكارە ئەنجامنەدراو ئێران تەنها بەهاویشتنی چەند موشەكێك بۆ بنكەیەكی سەربازی ئەمریكی لەناو خاكی عیراق وەستاو ئەو ئەركەی سپارد بەمیلیشیاكانی حەشد. لەلایەكی دیكەوە دوابەدوای ئازادكردنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعشەوە، ئەم ملیشیانەی سەر بە حەشدی شەعبی بە چەندین تاوان و كوشتارو تاڵانكاری لە شارەكانی تكریت و رومادی و موسڵ و فەلوجە تۆمەتبار كران و  هەروەك چۆن دوای ماوەیەك لە هەڕەشەكانی هادی عامری بۆ دانیشتوانی ئەو ناوچانە كە ئەگەر بێتوو ناوچەكانیان جێنەهێڵن، بەتوندترین شێوە تۆڵەیان لێدەكرێتەوە، لە پارێزگای دیالە میلیشیاكانی سەر بەحەشدی شەعبی نزیكەی 70 كەسییان ڕفاندو گولەبارانیان كردن و لە ساڵی 2016شدا میلیشیاكان، 643 گەنج و پیرییان لە ناوچەی سەقڵاوییەی سەر بەپارێزگەی ئەنبار دەستگیركردو تا ئێستا چارەنووسیان بەنادیاری ماوەتەوە. موقتەدا سەدری سەرۆكی رەوتی سەدر لە لێدوانێكیدا ئەوەی وت" ئەو میلیشیانەی لەژێر ناوی حەشدی شەعبی كاردەكەن، هەڵدەستن بەئەنجامدانی چەندین تاوانی قێزەوەنی وەك سەربڕین و دەستدرێژی، هەر وەك ڕێكخراوی هیومان رایتس وۆچ ملیشیاكانی بەگۆڕانگاری دیمۆگرافی لەناوچە سوننەكاندا تاوانبار كرد، دەیڤید پاتریۆسی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری پێشووی ئەمریكاش لەبارەی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی بە رۆژنامەی واشنتۆن پۆستی وتبوو" ئەم میلیشیانە لە داهاتوودا دەبنە هەڕەشەیەكی راستەقینە بۆ سەر ئاسایشی عیراق".   لەساڵی 2019 بۆ 2021یشدا میلیشیاكانی حەشدی شەعبی ڕۆڵێكی سەرەكییان لەسەركوتكردنی خۆپیشاندانەكانی بەغدا و ناوچەكانی عیراقدا گێڕا كە داوای كۆتایی هاتنی سیستمە تائیفییەكەی عیراق و چاكسازییەكی بنەڕەتییان لەناو هەیكەلی حكومەت و دەوڵەتدا دەكرد.  

هاوڵاتی وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی عێراق رایگه‌یاند، لە هێرشێکی ئاشکرا و پێشێلکردنی ئاشکرای سەروەری و ئاسایشی عێراق، فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان کردەوەیەکی ئەنجامدا کە جیاوازنەبو لە کردەوە تیرۆریستییەکان و یەکێک لە بارەگا ئەمنییەکانی بەغدای پایتەختی کردە ئامانج  یەحیا رەسوول، وتەبێژی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی عێراق، بەرپرسیارێتیی هێرشەکە دەخاتە ئەستۆی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و دەڵێت، کاریگەری دەبێت لەسەر لێکتێگەیشتنی نێوانیان، ده‌شڵێت، "ئێمە ئەم روداوه‌ به‌ هێرشێکی مەترسیدار بۆ سەر عێراق دەزانین و هیچ پاساوێک هەڵناگرێت". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، هێزە چەکدارەکانی عێراق، هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە بەرپرسیار دەزانن لەو هێرشە بێ پاساو و ئیستفزازییە بۆ سەر دەزگایەکی ئەمنی عێراقی کە بەپێی ئەو دەسەڵاتانەی له‌لایه‌ن فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان پێیدراوە کاردەکات، كه‌ به‌وه‌ش هەمو لێکتێگەیشتنەکانی نێوان هێزە چەکدارەکانی عێراق و هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی تێکدەدات. وتەبێژەکەی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکان، ژمارەی تەواوی قوربانییەکانی بەفەرمی ئاشکرا نەکردووە، بەڵام دەڵێ "بەئامانجکردنەکە قوربانیی لێکەوتووەتەوە." جه‌ختیش ده‌كاته‌وه‌ كه‌ ئه‌م كرده‌وانه‌ لێكتێگه‌یشتنه‌كانی نێوان هێزه‌ چه‌كداره‌كانی عێراق و هێزه‌كانی هاوپه‌یمانانی نێوده‌وڵه‌تی لاواز ده‌كات. ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌، نیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ بنكه‌یه‌كی بزوتنه‌وه‌ی نوجه‌بای سه‌ر به‌ حه‌شدی شه‌عبی له‌ به‌غداد بۆردومان كرا و به‌هۆیه‌وه‌ شه‌ش چه‌كدار بریندار بون و دو فه‌رمانده‌ی سه‌ربازی بزوتنه‌وه‌كه‌ش كوژران.    

هاوڵاتی رۆژنامەی (الجریدة)ى كوەیتی بڵاوى کردۆتەوە، لە تەقینەوەكانی دوێنێی پارێزگای كرمانی ئێران كە بەهۆیەوە نزیكەی ٤٠٠ كوژران و برینداربوون، ئیبراهیم رەئیسی سەرۆك كۆماری ئێران بە رێككەوت رزگاری بووە. ئاماژەى بۆ ئەوەش کردووە، ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران، لەگەڵ ئیبراهیم رەئیسی بووە، كاتێك تەقینەوەكان لەسەر رێگای گۆڕستانی شەهیدان، لە پارێزگای كرمان رویداوەو بە رێككەوت بەرنەكەوتون. ئەوەشى خستۆ تە ڕوو، رەئیسی و قائانی پێكەوە چوونەتە ئۆتۆمبیلێكەوە، كە پێشتر بڕیاریان لێنەداوەو بەرێككەوت بووە لەكاتی رۆیشتنیان بۆ بەشداریكردن لە رێورەسمی یادی چوارساڵەی كوژرانی قاسم سولەیمانی. بەپێى ڕۆژنامەکە، ئۆتۆمبیلی دووەم كە بڕیاربووە رەئیسی تیادابێت, دراوەتە دەست پاسەوانەكان و لەیەكێك لە تەقینەوەكاندا بەركەوتووەو بەوهۆیەوە (٣)یان لە پاسەوانەكانی رەئیسی كوژراون و دەزگا ئەمنیەكان فەرمانیان كردووە بێدەنگی لەپرسەكە بكرێت. ئەو میدیا کوەیتیە دەشڵێت، رەئیسی كە بڕیاربووە لەو یادەدا وتارێك لە كرمان پێشكەش بكات, دوای تەقینەوەكان وتی: تۆڵەسەندنەوە لەو هێرشە تیرۆرستیە كرمان كارێكی حەتمی و یەكلابوەوەیە.

هاوڵاتی فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوان بارەگایەکی بزووتنەوەی نوجەبای سەر حەشدی شەعبی کردە ئامانج و بەهۆیەوە "دوو سەرکردە" کوژران. سەرچاوە ئەمنییەکان له‌ به‌غدای پایته‌خت ئەمڕۆ پێنجشەممە رایانگه‌یاند، "موشەکێک بارەگایەکی ئەمنی سەر بە بزوتنەوەی نوجەبای لە شەقامی فەڵەستین لە بەغدای پایتەخت کردە ئامانج، و كوژرانی دو سەرکردەی باڵای لیوای 12ی نوجەبای سه‌ر به‌ حه‌شدی شه‌عبی و برینداربونی شه‌ش چه‌كدار لە بۆردومانەکەدا پشتگڕاستكراوه‌ته‌وه‌". هاوکات، فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی پێشتێنەی بەغدا-ی حەشدی شەعبی لە راگەیێندراوێکدا کوژرانی ئەبو تەقوا سەعیدی جێگری ئۆپەراسیۆنەکانی پشتێنەی بەغدای حەشدی شەعبی راگەیاند و دەڵێت، بەهۆی بەهۆی هێرشێکی ئەمریکاوە بووە. بەبێ ئەوەی جۆری هێرشەکە دیاری بکات. دەزگا ئەمنییەکان شوێنی روداوەکەیان گەمارۆداوە و دەنگی ئەمبولانسەکانیش بیستراوە، کە بەپەلە دەچنە شوێنی بۆردومانەکە له‌ بەغدای پایته‌خت.