داودئۆغڵو: جەخت لە بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی تورکیا و هەرێمی کوردستان دەكەینەوە

هاوڵاتی ئەمڕۆ دابەزینی بەهای لیرەی تورکی لە بازاڕەکانی جیهان، لە بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی ئاستێکی پێوانەیی تۆمار کرد، بە جۆرێک لە ئێستادا هەر ١٠٠ دۆلارێکی ئەمریکی بەرامبەرە بە دوو هەزار و ٩٥٠ لیرەی تورکی. لە مێژووی دراوی تورکییدا، ئەمە جاری یەکەمە دابەزینی بەم شێوەیە بەخۆیەوە دەبینێت لە ماوەکانی ڕابردووشدا بانكی ناوەندی توركیا چەندین ڕێكارییان بە مەبەستی ڕێگەگرتن لە دابەزینی زیاتری بەهای لیرە گرتەبەر، بەڵام ڕۆژ لە دوای ڕۆژ لیرە زیاتر بەهاكەی خۆی لەدەست دەدات. ئەم دابەزینە لە دوای ئەوە دێت، کە رۆژی ٢٨ی مانگی ئایاری ئەمساڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ جارێکی دیکە بە سەرۆکی تورکیا هەڵبژێردرایەوە، وەک شارەزایانی بواری ئابووریش پێشبینیان کردووە نرخی لیرەی تورکی بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزینی بەخۆیەوە بینی.  

هاوڵاتی درەنگاونی شەوی پێنج شەممە 28ی  كانوونی یەكەمی 2023 سێ هاوڵاتی كورد ، بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل لە زیندانی ناوەندی شاری ورمێ لە سێدارە دران. بە پێی راپۆرتێكی ماڵپەڕی ڕێكخراوی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ، كاتژمێر 11ی شەوی پێنج شەممە 28ی كانوونی یەكەمی 2023 سێ هاوڵاتی كورد بە ناوەكانی  وەفا هەنارە، ئارام عومەری بەردیانی و ڕەحمان پەڕخازوو، بە تۆمەتی سیخوڕی بۆ ئیسرائیل لە زیندانی ناوەندی شاری ورمێ لە سێدارە دران.  وەك ڕێكخراوی هەنگاو باسیكردووە هەر لەم دۆسیەیەدا سزای سێدارە بۆ ژنێك بە ناوی نەسیم نەمازی بڕاوەتەوە، بەڵام سزاكەی بە شێوەی كاتی راگیراوەو هەروەها بە بنەماڵەی لەسێدارە دراوەكانیش راگەیەندراوە كە تەرمی كوڕەكانیان رادەست ناكرێتەوە. لەسێدارەدانی ئەو سێ كوردەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان، دوای ئەوە دێت كە 25ی كانوونی یەكەمی ئەمساڵ، فەرماندەیەكی باڵای سوپای پاسدارانی ئێران بە ناوی رەزا مووسەوی، لە سووریا لە لایەن ئیسرائیلەوە كوژرا، دوا بەدوای كوشتنی مووسەوی، بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی هەڕەشەی تۆڵە سەندنەوەیان لە ئیسرائیل كرد.  

هاوڵاتی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر لەپەیامێكدا بەبۆنەی سەری ساڵی زایینی كریستیانەكان بەزوڵم لێكراو ناودەبات، داواكاریشە "لە ژێر رۆشنایی عێراقێکی سەربەخۆ و بێ ژێردەستەیی و گەندەڵیدا ئه‌و نادادپه‌روه‌ییه‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ریان لاببات". رێبه‌ری ره‌وتی سه‌در له‌ تویتێكدا له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی ئێكس نوسیویەتی:" له‌به‌رده‌م ده‌رگای سه‌ری ساڵی نوێی زایینیداین، پێویست ناكات پیرۆزبایی له‌ خۆشه‌ویستانمان له‌ كریستیانه‌ زوڵملێكراوه‌كان له‌ عێراقی خۆشه‌ویت بكه‌ین، كه‌ دوای ئه‌و رووداو و كاره‌ساته‌ درێژانه‌ی به‌هۆی داعشه‌وه‌ به‌سه‌ریانداهات و ئه‌وانه‌شی ئه‌مڕۆ به‌هۆكاری دیكه‌ به‌سه‌ریاندا هاتووه‌." موقتەدا سه‌در ده‌شڵێت: "له‌م بۆنه‌یه‌دا له‌ خوای گه‌وره‌ داواكارم ژێر ڕۆشنایی گوێڕایەڵی بۆ خودا و خۆشەویستی نیشتمان، ئاسایشیان پێ ببەخشێت و لە ژێر رۆشنایی عێراقێکی سەربەخۆ و بێ ژێردەستەیی و گەندەڵیدا ئه‌و نادادپه‌روه‌ییه‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ریان لاببات". پەیامەكەی سەدر لەكاتێكدایە پێشتر سەرکردەکانی کڵێساکانی عێراق بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە و رایانگەیاندبوو، ترسیان هەیە عێراق بەردەوام بێت لە نەگرتنەبەری رێوشوێنی جددی بۆ پاراستنی مافی كریستیانەكان. سەرکردەی کڵێساکانی عێراق ئەوەشیان خستبووەڕوو: كریستیانەكان کەمینە نین لە زێدی خۆیان، پێکهاتەیەکی هاوردەکراویش نین، رەگ و ریشەیان لە قووڵایی عێراقدایە، و بوونیان نەوەستاوە، مەسیحییەکان پێش سەرهەڵدانی ئیسلام و دوای سەرهەڵدانی ئیسلام، رەگ و ریشەیان لە مێژووی عێراق و میزۆپۆتامیادا هەبووە، ئەوان بەشێکی جەوهەری ئەم میراتە کولتووری و کۆمەڵایەتی و نەتەوەییە پێکدەهێنن. سەركردەی كڵێساكان لە درێژەی بەیاننامەکەدا ئاماژەیان بەوەشکردبوو، كریستیانەكان بە سرووشت و باوەڕی خۆیان، ئاشتیخوازن، مەیلیان بۆ توندوتیژی و تۆڵەسەندنەوە نییە، بەڵکو زیاتر بۆ خۆشەویستی و میهرەبانییە، بەڵام سەرەڕای ئەمەش تووشی فشار و هێرش و هەوڵدان بۆ دەستبەسەرداگرتنی ماڵ و موڵکیان بوونەتەوە، ئەمەش وایکردووە ئەوانەی کە توانایان هەیە کۆچ بکەن، بۆ ئەوەی ژیانی خۆیان و داهاتووی منداڵەکانیان بپارێزن. سێیەم جارە كریستیانەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا ئاهەنگەکانی رۆژی سەری ساڵ هەڵدەوەشێننەوە، وەک ئەوەی پێشتر پاتریارکی کلدان لە عێراق و جیهان لە ساڵی 2019 رایانگەیاندبوو، ئاهەنگەکانی یادی لەدایکبوونی مەسیحیان لە عێراق هەڵوەشاندەوە، لەبەر رێزگرتن لە رۆحی شەهیدانی ئەو خۆپیشاندەر و هێزە ئەمنییانەی کە لە گۆڕەپانەکانی ناڕەزایەتیدا گیانیان لەدەستداوە. پێشتریش لەساڵی 2014 ئاهەنگی کریسمس وەک هاوسۆزی لەگەڵ خێزانە ئاوارەی مەسیحییەکان و کەسوکاری شەهیدانی هێزە ئەمنییەکان لە سوپا و پێشمەرگە هەڵوەشایەوە، بەهۆی رووداوەکانی موسڵ لەو کاتەدا.  

هاوڵاتی  باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەعێراق رایگەیاند: هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا لە عێراق میوانی حكومەتی عێراقن و ئەو هێرشانەی كە ئاڕاستەیان دەكرێت بە هێرش بۆ سەر عێراق دادەنرێت و دەبێت ئەم هێرشانەی تاقمە تیرۆریستیەكان بوەستێنرێت. ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لەعیراق لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس لەبارەی ئەو هێرشانەی لەماوەی 24 كاتژمێری رابردودا لەهەولێر كراونەتە سەر بنكەی سەربازی و بارەگای هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا رایگەیاند: جۆ بایدن سەرۆك كۆمار هیچ ئەولەویەتێكی زیاتر لە پاراستنی كارمەندانی ئەمریكی نادات كە لە ناوچە مەترسیدارەكاندا خزمەت دەكەن.  باڵیۆزی ئەمریكا راشیگەیاند: هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا لە عێراق میوانی حكومەتی عێراقن، ئەو هێرشانەی كە ئاڕاستەیان دەكرێت بە هێرش بۆ سەر عێراق دادەنرێت و ئەم هێرشانەی تاقمە تیرۆریستیەكان دەبێت بوەستێنرێت. لەماوەی 24 كاتژمێری رابردوودا چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران دادەنرێن بەفڕۆكەی بێ فڕۆكەوان هێرشیانكردە چەند شوێنێكی هەولێر كە بنكەی سەربازی و بارەگای هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكای لێیە كەیەكێكی لەنزیك فڕۆكەخانەی هەولێرەو بەهۆیەوە سێ سەربازی ئەمریكا بریندار بوون كە برینی یەكێكیان سەختە. هەر دوای هێرشەكانی ئەو گروپە چەكدارانە، ئەمریكا بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 26-12-2023 بۆردومانی چەند پێگەیەكی چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران كردو بووە هۆی كوژرانی چەكدارێك و برینداربوونی 24 چەكدار و سەربازی عێراقی كە 10 یان سەربازی عێراقین. ئەمجارە ئەمریكا چەند بنكەیەكی میلیشیا شیعەكانی لەنزیك بابل و واست كردە ئامانج و وێرانكارییەكی گەورەی لەو بنكانە جێهێشت، هەرزووش پنتاگۆن پشتڕاستیكردەوە كە چەند پێگەیەكی چەكدارانی نزیك لەئێرانیان لەعێراق كردووەتە ئامانج. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ئەوەشی خستووەتەڕوو هێرشەكان وەك وەڵامێك بوون بۆ ئەو هێرشانەی كراونەتە سەر فەرمانبەران و سەربازانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا لەلایەن ئەو میلیشیایانەی ئێران پشتیوانییان دەكات، باسی لەوەشكردووە ئەو هێرشەی لەلایەن گروپێكی سەربەئێران كرایە سەر بنكەی هاوپەیمانان لەهەولێر بووەتە هۆی برینداربوونی سێ سەربازیان. پنتاگۆن دەشڵێـت ئەمریكا نایەوێت ئاڵۆزیەكان لەناوچەكەدا زیاتر ببن بەڵام ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی.

هاوڵاتی نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆكوەزیرانی عێراق رایگەیاند لە بۆردوومانەكەی سوپای ئەمریكا كارمەندێكی هێزە ئەمنییەكان كوژراوە و 18ـی دیكەش بریندار بوون، هاوكات سەركۆنەی هێرشەكەی كردووە و دەڵێت ئەوەی روویدا، كارێكی دوژمنكارانەی روونە و لە بەرژەوەندیی رێچكەی هاوبەشی درێژخایەن نییە بۆ هێنانە كایەی ئارامی و سەقامگیری.  26ـی كانوونی یەكەمی 2023 نووسینگەی رۆژنامەوانیی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆكوەزیرانی عێراق راگەیەندراوێكی لە بارەی بۆردوومانكردنی چەند بنكەیەكی گرووپە چەكدارەكانی سەر بە حەشدی شەعبی لەلایەن سوپای ئەمریكاوە بڵاوكردەوە و رایگەیاند: لەو هێرشانەدا كارمەندێكی هێزە ئەمنییەكان كوژراوە و 18ـی دیكە بریندارن، كە بەشێكیان هاووڵاتیی سیڤیلن.  نووسینگەی رۆژنامەوانیی سوودانی دەڵێت: سەركۆنەی هێرشەكە دەكەین، كە تێیدا پێگەی سەربازیی عێراقی كراوەتە ئامانج و ئەوەی روویدا كارێكی دوژمنكارانەی روونە و لە بەرژەوەندیی رێچكەی بەرژەوەندیی هاوبەشی درێژخایەن نییە بۆ هێنانە كایەی ئارامی و سەقامگیری.  لەبەشێكی دیكەی راگەیەندراوەكەدا هاتووە: ئەو بۆردوومانانەی سوپای ئەمریكا زیان بە پەیوەندیی دوو قۆڵی نێوان هەردوو وڵات دەگەیێنێت و رێگەی گەیشتن بە لێكتێگەیشتن بۆ كۆتاییهێنان بە بوونی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەرێگەی دیالۆگی هاوبەشەوە، ئاڵۆز دەكات.  نووسینگەی رۆژنامەوانیی سەرۆكوەزیرانی عێراق دەشڵێت: حكومەت لە رێگەی هێزە ئەمنییەكانی و دامەزراوە دەستووری و دەسەڵاتە یاساییەكانەوە بەرامبەر بەو كەسانە دەوەستێتەوە، كە هێرش دەكەنە سەر بارەگای نێردە دیپلۆماسیە بیانییەكان.  هاوكات مایكڵ كوریلا، فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریكا   رایگەیاند، لەسەر فەرمانی جۆ بایدن، سەرۆكی ئەمریكا، سوپای ئەو وڵاتە بەیانیی سێشەممە، ژمارەیەك هێرشی ئاسمانیی كردووەتە سەر سێ  پێگەی سەر بە كەتائیبی حیزبوڵڵا و گرووپە چەكدارەكانی دیكە، كە چاوەڕوان دەكرێت  ژمارەیەك چەكداری كەتائیبی حیزبوڵڵای تێدا كوژرابن.  دوانیوەڕۆی رۆژی دووشەممە، بە درۆنێكی بۆمبڕێژكراو هێرش كرایە سەر بنكەیەكی هێزەكانی ئەمریكا لە نزیك فڕۆكەخانەی هەولێر، لە ئەنجامدا سێ سەربازی ئەمریكی برینداربوون، كە برینی یەكێكیان سەختە.  ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا رایگەیاند، جۆ بایدن، سەرۆكی ئەمریكا لە هێرشی سەر بنكە سەربازییەكەی ئەمریكا لە هەولێر ئاگاداركراوەتەوە و ئەویش فەرمانی بە پێنتاگۆن كردووە ئامادەكاری بكەن بۆ وەڵامدانەوە دژی ئەو لایەنانەی بەرپرسن.   

هاوڵاتی وەڵامی ئەمریكا بۆ برینداربوونی سەربازەكانی لەهەولێر دوانەكەوت، كە لەڕێگەی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانەوە دوێنێ كرایە سەر بنكەیەكی سەربازانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەنزیك فڕۆكەخانەی هەولێر . لەوەڵامەكەی ئەمریكادا كە بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 26-12-2023 بوو بۆ سەر پێگەی چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران بووە هۆی كوژرانی چەكدارێك و برینداربوونی 24 چەكدار و سەربازی عێراقی كە 10 یان سەربازی عێراقین. ئەمجارە ئەمریكا چەند بنكەیەكی میلیشیا شیعەكانی لەنزیك بابل و واست كردە ئامانج و وێرانكارییەكی گەورەی لەو بنكانە جێهێشت، هەرزووش پنتاگۆن پشتڕاستیكردەوە كە چەند پێگەیەكی چەكدارانی نزیك لەئێرانیان لەعێراق كردووەتە ئامانج. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ئەوەشی خستووەتەڕوو هێرشەكان وەك وەڵامێك بوون بۆ ئەو هێرشانەی كراونەتە سەر فەرمانبەران و سەربازانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا لەلایەن ئەو میلیشیایانەی ئێران پشتیوانییان دەكات، باسی لەوەشكردووە ئەو هێرشەی لەلایەن گروپێكی سەربەئێران كرایە سەر بنكەی هاوپەیمانان لەهەولێر بووەتە هۆی برینداربوونی سێ سەربازیان. پنتاگۆن دەشڵێـت ئەمریكا نایەوێت ئاڵۆزیەكان لەناوچەكەدا زیاتر ببن بەڵام ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی. بەپێی ئامارێك لەحەوتی ئۆكتۆبەری ڕابردوەوە كە شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس هەڵگیرساوە دەیان هێرشكراوەتە سەر بنكەكانی ئەمریكا لەعێراق و سوریا و لە 17 ی ئۆكتۆبەریشەوە بەدیاریكراوی 103 جار هێرشكراوەتەسەر بنكەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانانی لەعێراق و سوریا. هێرشی گروپە چەكدارەكانی نزیك لەئێران هەر بەوەوە نەوەستاوە كە بنكە سەربازیەكانی ئەمریكا لەناوچەكە بكاتە ئامانج، بەڵكو هەشتی ئەم مانگە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا بە مووشەك هێرشكرایەسەری بەڵام هیچ زیانێكی گیانی بەدواوە نەبوو و هیچ لایەنێكیش بەرپرسیارێتی خۆی ڕانەگەیاند. هەرچەندە حكومەتی عێراق ڕایگەیاندووە چەند كەسێكیان دەستگیركردووە لەو كەسانەی كە ئەمریكیەكان لەعێراق دەكەنە ئامانج و پەیوەندییان بە هێزە ئەمنیەكانەوە هەبووە، بەڵام زۆربەی ئەو هێرشانەی دەكرێنە سەر ئەمریكیەكان لەعێراق گروپێك بەناوی "بەرگری ئیسلامی" بەرپرسیارێتییان دەگرێتە ئەستۆ.  

هاوڵاتی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر دامەزراوە نەوتی و غازی و خزمەتگوزارییەكانی رۆژئاڤای كوردستان بەردەوامەو زیانەكانیشی بە سەدان ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنرێت، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتیش دەڵێت: بۆردومانی دووبارەی توركیا بۆ سەر ژێرخان و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكانی رۆژئاوای كوردستان سیاسەتی برسیكردن و داگیركارییەو ئەمەش تاوانی جەنگە.   پەیامنێری هاوڵاتی لەڕۆژئاڤا سەبارەت بەهێرشەكانی توركیا ڕایگەیاند: لەشاری كۆبانێ كارگەیەكی چیمەنتۆ و لەشاری قامیشلۆش چەندین كارگەو دامەزراوە كراونەتە ئامانج، دەشڵێت: ئەو شوێنانەی بەئامانج گیراون  شوێنی بیناسازی و كارگەو كۆگای شتومەكی ڕۆژانەو چاپەمەنی و كارگەی چیمەنتۆ و دروومانن.   بەوتەی پەیامنێری هاوڵاتی لەڕۆژئاڤای كوردستان، ئەمڕۆ بەگشتی ٣٧ جار هێرش كراوەتە سەر ڕۆژئاوای كوردستان و هەشت كەس شەهیدبوون و 13 ی دیكەش برینداربوون. وەك پەیامنێری هاوڵاتی دەڵێت هێرشەكان لە كۆبانێ و قامیشلۆ و ئامودێ و شێراوا و  منبج ئەنجامدراون، و هەریەك لە ناوەندی پەتڕۆڵ و كارگەی خواردەمەنی و چاپخانە و ناوەندی وەرشەی ئۆتۆمبێل و نەخۆشخانە و ناوەندی كۆگای كشتوكاڵ و كۆمپانیای كاروباری گشتی  و كۆگای پەین و شتومەكی ڕۆژانە كراونەتە ئامانج. چڕبونەوەی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر ناوچەكانی ڕۆژئاڤای كوردستان دوای پەسەندكردنی دەستوری رۆژئاوای كوردستان  دێت  كە دوای سێ ساڵ لەگفتوگۆو راگۆڕینەوە ئەنجومەنی یاسادانانی رۆژئاوای كوردستان رۆژی 12-12-2023 لەشاری رەققە ئەنجومەنی گشتی بەڕێوەبەرایەتی خۆبەڕێوەبەری باكوورو رۆژهەڵاتی سووریا لەكۆبوونەوەیەكدا ئەو رێككەوتنە كۆمەڵایەتییەی پەسەند كردو ڕۆژئاوای كوردستان بووە خاوەن دەستوری خۆی. بەڕێوبەری خۆسەری لە رۆژئاڤای كوردستان داوای لە نەتەوە یەكگرتوەكان  و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان  دەكات چاودێری هێرشەكانی توركیا بكەن بۆ سەر دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان لە رۆژئاوای كوردستان و هۆشداریشیداوە لە كاریگەری نەرێنی لە سەرتاسەری ناوچەكەو دروستبوونی قەیران.  بەڕێوبەری خۆسەری لە راگەیەنراوەكەیدا دەشڵێت: داوا لەنەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان دەكەین لێكۆڵینەوە بكەن و لێژنەی دۆزینەوەی ڕاستییەكان پێكبهێنن بۆ چاودێری و بەڵگەكردنی هێرشەكانی توركیا. مەزلوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاند: بۆردومانی دووبارەی توركیا بۆ سەر ژێرخان و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان لە رۆژئاوای كوردستان سیاسەتی برسیكردن و داگیركارییە ئەمەش تاوانی جەنگە. عەبدی لە تویتێكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە راشیگەیاند: لەماوەی ئەمساڵدا ئەوە سێیەمین جارە هێرشی لەم شێوەیە لەلایەن توركیاوە دەكرێتە سەر رۆژئاوای كوردستان كە ئامانج لێی تێكدانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكەیە. فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات دەشڵێت: لە كاتێكدا دانیشتوانی ناوچەكە خۆیان ئامادە دەكەن بۆ پێشوازیكردن لە ساڵێكی نوێ و سەرەڕای هەوڵە بەردەوامەكانمان لەگەڵ هاوپەیمانان بۆ هێنانەدی سەقامگیری، كەچی ئەنقەرە پێداگری دەكات لەسەر سیاسەتە شەڕانگێزە ناڕەواكانی و هەناردەكردنی كێشە ناوخۆییەكانی. بەپێی راپۆرتەكانیش، زیانی بۆردومانەكەكانی توركیا بۆ سەر دامەزراوەكانی نەوت و غازو كارەباو دامەزراوە خزمەتگوزارییەكانی تری رۆژئاڤای كوردستان ملیارێك دۆلاری تێپەڕاندووە. ئەكرەم سلێمان، هاوسەرۆكی فەرمانگەی وزە لە ناوچەی جەزیرە ڕایگەیاند: وێستگەكانی گواستنەوەی دێرك، تەربەسپی، تەل كۆچەر، تەل حەمیس، تەل عەلۆ، باكوری قامشلۆ، باشووری قامشلۆ، عامودێ و وێستگەی تەربەسپی هەموویان بەهۆی بۆردومانی توركیاوە لەكاركەتوون كە كارەبای زیاتر لە نیوەی ڕووبەری ناوچەكەیان دابین دەكرد. هاوسەرۆكی فەرمانگەی وزە لە ناوچەی جەزیرە ئاماژە بەوەشدەكات، ناوچەكە بەشێوەیەكی سەرەكی بەدەست كێشەی كارەباو سوتەمەنی و گازەوە دەناڵێنێت، بەئامانجگرتنی ئەو دامەزراوانەش بە تاوانی جەنگ دەزانێت دژی گەلی سوریا. بەپێی ئەو ئامارانەشی لەبارەی زیانە گیانیەكانی بۆردومانەكانی توركیاشەوە بۆ سەر ناوچەكانی رۆژئاڤای كوردستان بڵاوكراونەتەوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا كۆتایی مانگی تشرینی دووەمی رابردوو زیاتر لە 136 هاوڵاتی شەهیدو بریندار بوون. ئاوارە حسێن هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لە یاسای نێودەوڵەتی و راگری كۆلێژی یاسا لە زانكۆی هەڵەبجە ئاماژە بەوەدەكات كە هێرشەكانی توركیا بۆ سەر رۆژئاڤای كوردستان تاوانی نێودەوڵەتیەو، دەڵێت: ئەو داگیركاری و بۆردومانانەی توركیا دەیكات بەرامبەر بە رۆژئاوای كوردستان تاوانی نێودەوڵەتییەو بەمەبەست دەكرێت. ئەو مامۆستایەی زانكۆ ئەوەشی وت: دەوڵەتی توركیا تاوانی جەنگ و جینۆساید تاوانی دوژمنكاری بەرامبەر خەڵكی رۆژئاوای كوردستان ئەنجامداوە. هەر لەوبارەیەوە نوسەر سەردار عەزیز، دەڵێت : بۆمبارانكردنی ژێرخان و بنكەی مەدەنی و ئابورییەكانی ڕۆژئاڤا لە لایەن توركیاوە، تاوانی جەنگە.

هاوڵاتی ئێران دانی بەوەدانا لە هێرشێكی ئیسرائیلدا لەنزیك دیمەشقی پایتەختی سوریا، فەرماندەیەكی باڵای سوپای پاسدارانی ئێران كوژراوە.  میدیای فەرمی ئێران بڵاویكردەوە: رەزا موسەوی، یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران، لە هێرشەكەی چەند كاتژمێرێكی لەمەوبەری ئیسرائیلدا لە نزیك دیمەشقی پایتەختی سوریا كوژراوە. میدیای فەرمی ئێران ئاماژەی بەوەشداوە، رەزا موسەوی، یەكێك بوە لە راوێژكارە دێرەكانی سوپای پاسداران لە سوریاو یەكێك لە هاوڕێكانی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشوی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران بووە. وەك میدیای ئێران دەڵێت تاوەكو ئێستا بە دیاریكراوی نازانرێت چەند كەس لەو هێرشەی ئیسرائیلدا بۆ سەر سوریا كوژراون و برینداربوون.

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگری توركیا دان بەكوژرانی شەش سەربازیدا لەناوچەی خواكورك لەهەرێمی كوردستان دەنێت، بەڵام پەكەكە دەڵێت 36 سەربازیان كوژراوە و ناوی هەندێك لەسەربازەكانیشی بڵاوكردووەتەوە. وەزارەتی بەرگری توركیا ڕایگەیاند لەهێرشێكی گەریلاكانی پەكەكە بۆ سەر بنكەیەكی سەربازی توركیا لەناوچەی خواكورك شەش سەربازیان كوژراوە و چەند سەربازێكیان برینداربوون، ئەوەشی خستووەتەڕوو هێرشەكە ئێوارەی هەینی ڕوویداوە و لەوەڵامی ئەو هێرشانەدا توركیا دەستیكردووە بە بۆردومانی پێگەكانی پەكەكە. ئەوەش لەكاتێكدایە میدیای نزیك لەپەكەكە بڵاویكردووەتەوە: گەریلاكان ، لە شاخی شەهید قەهرەمانی سەر بە هەرێمی خواكورك، دوێنێ لە سێ لاوە هێرشیان كردووەتە سەر سەربازانی دەوڵەتی توركیا. ئەوەشیان خستووەتەڕوو: لەو چالاكییەدا ٣٦ سەربازی توركیا سزادراون و ١٧ چەكی داگیركەرانیش دەستی بەسەردا گیراوە. میدیای نزیك پەكەكە ناوی بەشێك لەو سەربازانەی كوژراون بڵاوكردووەتەوە كە ئەمانەن ڕەمەزان گونای، مەحمود سەرینكان، چاغاتای ئەرەنۆغڵو، یاسین كاراجا، ئەمرە تاشكن و ئیسماعیل یازیجی. ئەو پێكدادانەی دوێنێ لەكاتێكدایە، هەر ئەمشەو شەڕ لەنێوان گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان و سوپای توركیا لەناحیەی دێرەلوك سەر بە پارێزگای دهۆك لەهەرێمی كوردستان ڕوویدا و هیچ زانیارییەك لەبارەی زیانەكانی شەڕەكە بڵاونەكراوەتەوە، بەڵام چەند ماڵێك بەهۆی شەڕەكەوە فیشەك بەر چەند ماڵێك كەوتوون.

هاوڵاتی ژنە دەرۆزەکەرێکی عێراقی لە دوای مردنی پارەکانی دۆزرایەوە و دەرکەوت خاوەنی زیاتر لە نیو ملیار دینارە، ئەو ژنە له‌ ناوچه‌ى حۆریه‌ له‌ به‌غدا دەژیا. لەدوای ئەوەی پۆلیس پشکنینی بۆ ماڵەکەی کردووە، چەندین عەلاگە و گێنوی پڕ لە پارەیان دۆزیوەتەوە، کە بڕەکەی زیاتر لە نی ملیار دینار بووە، بەکارهێنەرانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان نازناوی ژنە دەرۆزەکەرە دەوڵەمەندەکەیان لێناوە. دەرۆزەکەرەکە ژنێکی بەتەمەن بووە، کۆتایی هەفتەی رابردوو گەیێندراوەتە نەخۆشخانە و دوێنی گیانی لەدەستداوە، باس لەوە دەکرێت کوڕێکی دەرۆزەکەرەکە لە دەزگایەکی ئەمنی ئەفسەرێکی باڵایە. گوتەبێژی وەزارەتی ناوخۆی عێراق دەڵێت، زانیاری بە ئەوانیش گەیشتووە کە کوڕێکی ئەو ژنە ئەفسەرە، بەڵام هێشتا یەکلانەبووەتەوە و لە بەدواداچوونەکانیان بەردەوامن. لە عێراق سەرووی 100 هەزار کەس سواڵ دەکەن، کە زۆرترینان لە بەغدان. ئەمڕۆ شەممە، وەزارەتی ناوخۆی عێراق ڤیدیۆی ئەو ژنە دەرۆزەکەریان بڵاوکردەوە کە لەناو خەڵکیدا چۆن خۆی دەرخستووە.  

هاوڵاتی  بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وەڵامی حەماس دەداتەوە و دەڵێت، جەنگ بەردەوام دەبێت هەتا سەردەکەون و چەکدارانی حەماس "یان دەبێت خۆتان بەدەستەوە بدەن یان دەبێت بمرن." رۆژی پێنجشەممە 21ی کانونی یەکەمی 2023 تاهیر ئەلنونۆ، راوێژکاری سەرۆکی حەماس بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، حەماس "ئامادە نییە دانوستان لەسەر ئازادکردنی بارمتەی زیاتر بکات هەتا ئیسرائیل کردە دوژمنکارییەکانی نەوەستێنێت بۆ سەر غەززە و رێ بە هاوکاری زیاتری مرۆیی نەدات." راوێژکارەکەی سەرۆکی حەماس باسی لەوەش کردووە، کە "پرسی بارمتەکان دەبێت دوای ئەو دوو شتە باسیان لێوە بکرێت، ناتوانین دانوستان لەسەر شتانێک بکەین لەکاتێکدا ئیسرائیل لە کردە دوژمنکارییەکانی بەردەوامە، گفتوگۆکان دەبێت دوای راگرتنی شەڕ دەستپێبکەن." لە وەڵامی ئەمەدا، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل گرتە ڤیدیۆیەکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاوکردەوە کە تێیدا دەڵێت، "ئێمە جەنگ دەکەین تا سەرکەوتن، جەنگ ناوەستێنین هەتا هەموو ئامانجەکانی نەپێکێت کە ئەوانیش لەناوبردنی حەماس و گەڕانەوەی هەموو بارمتەکانە." بنامین ناتانیاهۆ وتیشی چەکدارانی حەماس هیچ چارەیەکی تریان نییە جگە لەوەی کە دەبێت "یان خۆتان بەدەستەوە بدەن یان بمرن، چیتر غەززە نابێتە هەڕەشە بۆ سەر ئیسرائیل." ئەمە لەکاتێکدایە کە رۆیتەرز بڵاویکردووتەوە کە ئیسماعیل هەنییە، سەرۆکی حەماس، سەردانی میسری کردووە بۆ دانوستان لەگەڵ نێوەندگیرانی میسری تا ئاگربەستێکی تر ئەنجام بدرێت.  هاوکات گۆڤاری پۆڵەتیکۆی ئەمریکی رایگەیاندووە کە ئەمریکا دەڵێت دانوستانی "زۆر جدی" لەسەر ئاگربەستێکی نوێ لە غەززە لەئانوساتدایە.

هاوڵاتی رێکخراوی حەماس لە راگەیاندنێکدا ئەمڕۆ پێنج شەممە ،رایگەیاند تا جەنگ کۆتای نەیەت هیچ گفتوگۆیەک  ناکەن بۆ ئازادی بارمتە ئیسرائیلەکان، لە بەرامبەردا بەرپرسانی ئیسرائیلی ئەڵێن:" حەماس مەرجێکی داناوە بۆ کۆتایی هێنانی جەنگ، کە جێبەجێ ناکرێت". لە ئەنجامی هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ تشرینی یەکەم، ٢٤٠ هاوڵاتی ئیسرائیلی و بیانی بە بارمتە گیراون و هێشتا ١٣٣ هاوڵاتی ئیسرائیلی دیلی دەستی حەماسن و حەماس بەو مەرجەی جەنگ کۆتایی پێ بێت، ئامادەیە گفتوگۆ بکات بۆ ئازادکردنیان. لە بەرامبەردا ئیسرائیل لای وایە راگرتنی جەنگ لە ئێستادا و کۆتایی هێنانی جەنگ، دەرفەتدانە بە حەماس بەوەی خۆی رێکبخاتەوەو نێتانیاهۆ سوورە لە سەر بەردەوامی هێرشەکان هاوکات بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر غەزە تا ئێستا نزیک ٢٠ هەزار کەس کوژراون کە زۆربەیان ژن و مناڵن. رۆژی پێنج شەممە ١٢ی کانوونی یەکەم، کەناڵی ١٢ی ئیسرائیل، لە زاری چەند سەرچاوەیەکی عەرەبی ناوچەکەوە ئەوەی بڵاو کردەوە، وڵاتانی عەرەبی بە تایبەت سعوودیە و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، بە ئیسرائیلیان راگەیاندووە ئەگەر تا کۆتایی مانگی ١ی ٢٠٢٤ جەنگ کۆتایی نەیەت، ئەم وڵاتانە یارمەتییە مرۆییەکانی خۆیان بۆ کەرتی غەزە رادەگرن. بە پێی ئەم راپۆرتە، وڵاتانی عەرەبی رایانگەیاندووە ئەگەر ئیسرائیل دەیەوێت بۆ درێژماوە لە کەرتی غەزە بمێنێتەوە، ئەرکی ئیسرائیل و ئەمریکایە یارمەتی مرۆی بگەیەننە ئەو ناوچەیە. ئەم راپۆرتە لە کاتێکدا بڵاوبۆوە کە ژمارەیەک لە بەرپرسان و میدیاکانی ئیسرائیلی لە ماوەی رابردوودا وتوویانە، وڵاتانی کەنداو و ژمارەیەک لە وڵاتانی عەرەبی، لە دانیشتن و پەیوەندییەکانیان لەگەڵ بەرپرسانی ئیسرائیلی بە نهێنی بە ئیسرائیلیان وتووە تا کۆتایی بە حەماس نەهێنێت، جەنگ رانەگرێت.      

هاوڵاتی  ناوەندی فەرماندەیی هێزەکانی ئەمریکا ( سینتکۆم) رایگەیاند بە مووشەک هێرش کراوەتە سەر بنکەی ئاسمانی عەین ئەسەد لە رۆژئاوای عێراق و پارێزگای ئەنبار. سێنتکۆم لە راگەیاندراوێکدا دەڵێت، رۆژی چوارشەممە 20ی کانونی یەکەمی 2023 لە کاتژمیر 7:30 خولەکی بەیانی بە موشەکێکی 122 میلیم هێرش کراوەتە سەر بنکەی ئاسمانی عەین ئەسەد، بەڵام هیچ زیانێکی ماددی و گیانی لێ نەکەوتووەتەوە. بە پێی راگەیاندراوەکە، هێزەکانی ئەمریکا زانیارییەکانی تایبەت بە شوێنی هاویشتنی ئەم مووشەکەیان گەیاندووەتە هێزە ئەمنییەکانی عێراق و سوپای عێراق دەستیان بەسەر ئۆتۆمبێلێکدا گرتووە کە مووشەکەی لێوە هاوێژراوە. ئەم هێرشە مووشەکییە لەکاتێکدایە کە لە دوای رووداوی 7ی ئۆکتۆبەر و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل، هێرش بۆ سەر بنکەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە لایەن میلیشیاکانی سەر بە ئێرانەوە لە عێراق و سووریا زیاتر بووە. ماوەیەک لەمەوبەر، لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا، کەتیبەکانی حیزبوڵڵا لە عێراق و یەکێکیتر لە گرووپە میلیشیاکانی سەر بە ئێران بە ناوی "بزووتنەوەی نجبا"ی بەوە تۆمەتبار کردبوو کە لە پشتی زۆربەی ئەو هێرشانەوەن کە کراوەتە سەر هێزە هاوپەیمانەکان بە سەرکردایەتی ئەمریکا لە ناوچەکە. سوپای ئەمریکا تا ئێستا چەندین جار بنکەکانی ئەم گروپە میلیشیایانەی لە عێراق و سووریا کردووەتە ئامانج. بە هۆی هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر بنکەکانی کەتائیبی حیزبوڵڵا لە 22ی تشرینی دووەم، هەشت ئەندامی ئەو گرووپە میلیشیایە کوژران.

هاوڵاتی  ژمارەی کوژراوانی جەنگی غەززە 20 هەزار کەسی تێپەڕاند و بەرپەرسانی ئیسرائیل رایدەگەیەنن کە جەنگ بەردەوام دەبێت لەکاتێکدا کە ئەگەری ئاگربەستێکی نوێ هەیە. وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین دواین ئاماری جەنگی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، تا ئێستا 20 هەزار کەس کوژراون و کە زیاد لە هەشت هەزاریان منداڵن. لەنێو کوژراوەکاندا، 97 کەسیان رۆژنامەنوسن، 310 کەسیان کارمەندی تەندتروستی و 35 کەسیشیان کارمەندی رێکخراوە مەدەنییەکانن. جەنگی حەماس-ئیسرائیل لە رۆژی 76ەمینی دایە و بەپێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین 52 هەزار و 586 کەس برینداربوون و نزیکەی حەوت هەزار کەسیش ونبوون کە چوار هەزار و 900 کەسیان منداڵن. ئەمە لەکاتێکدایە کە لەنوێترین لێدوانیدا بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاندووە کە جەنگ بەردەوام دەبێت و ناوەستن تا سەرکەوتن بەدەست دەهێنن.  بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی رۆیتەرز، ئیسماعیل هەنییە، سەرۆکی مەکتەب سیاسی حەماس سەردانی میسری کردووە بۆ تاووتوێکردنی ئاگربەستێکی نوێ.  لەلایەکی ترەوە بەپێی راپۆرتی میدیا ئیسرائیلی و ئەمریکییەکان، ئەمریکا دەیەوێت ئیسرائیل ئۆپەراسیۆنە چڕەکانی کەمبکاتەوە و قۆناغی ئێستای جەنگ لە سەرەتاکانی ساڵی 2024 کۆتایی پێ بهێنێت.

هاوڵاتی بەرەبەیانی رۆژی هەینی ١٥ی کانوونی یەکەم، لەلایەن گروپێکی چەکدارەوە هێرش کرایەسەر بنکەی هێزە سەربازییەکان لەشاری (راسک) لەپارێزگای سیستان و بەلووچستان، بەپێی ئەو هەواڵانەی لەمیدیاکانەوە بڵاوکرایەوە، بەهۆی ئەم هێرشەوە لانیکەم ١١ کەس کوژران و حەوت کەس برینداربوون. عەلیڕەزا مەرحەمەتی، جێگری پارێزگاری سیستان و بەلووچستان لەلێدوانێکیدا لەگەڵ تەلەفیزیۆنی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند لانیکەم ١١ کەس لەهێزەکانی پۆلیس و پۆلیسی سەر سنوور کوژراون. هەر لەم پەیوەندەدا ئاژانسی هەواڵی فارس سەر بەسوپای پاسداران ژمارەی کوژراوەکانی بە ١٢ کەس راگەیاندو هەروەها رایگەیاند حەوت کەس برینداربوون کەباری تەندروستی هەندێکیان ناجێگیرە. ژمارەیەک لەسەرچاوە ناوخۆییەکان لەسیستان و بەلووچستان ئاماژەیان بەوەدا کەژمارەی کوژراوەکان زیاترە لەوەی کە لەمیدیاکانەوە راگەیەندراوە. بۆ وێنە (خلیل اللە بلوچی) چالاکی کۆمەڵایەتی، کە دانیشتووی زاهیدانە لەهەژماری تایبەتی خۆی لەتۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ئاماژەی بەوە داوە کە ١٥ کەس کوژراون و ژمارەیەکیش بریندارن. مەجید میرئەحمەدی، جێگری ئەمنیەتی و سەربازی وەزارەتی ناوخۆی ئێران، رایگەیاند دوو کەس لەهێرشبەرەکان لەشەڕەکەدا کوژراون و یەک کەس بەبرینداری گیراوەو ئەوانیتر هەڵاتوون. ماڵپەڕی حال وش و کەمپەینی چالاکانی بەلووچ، کەهەواڵەکانی سیستان و بەلووچستان بڵاودەکەنەوە رایانگەیاند «جیش العدل – سوپای دادپەروەری» بەرپرسیاریەتی ئەم هێرشەی گرتووەتە ئەستۆو ئێران ئەم رەوتەی وەک بکەری ئەم هێرشە ناوبرد. ماڵپەڕی (شبکە عدل) کەماڵپەڕی فەرمی جیش العدلە، ئەم هێرشەی وەک تۆڵە ناوبردو بە فەرمی ئەم هێرشەی گرتە ئەستۆ. لەم راپۆرتەدا ئەمانەوێ باس لەمێژووی دامەزران و ئایدیاو بۆچوونەکانی ئەم گرووپە چەکدارە بەلووچە بکەین لەئێران. جەیش العدل – سوپای دادپەروەری رێکخراوی « جەیش العدلی ئێران» رێکخراوێکی ئیسلامەگەرای چەکداری دژەبەری ئێران کە خۆی وەک «سوپای عەدالەت و یەکسانی» و سوننە دەناسێنێت. ئەم گروپە خۆی بەداکۆکیکاری مافی سوننەکان بەتایبەت لەپارێزگای سیستان و بەلووچستانی ئێران دەناسێنێت. لەساڵەکانی یەکەمی دامەزرانیدا وەک دژبەری دەستتێوەردانی کۆماری ئیسلامی ئێران لەسووریا دەناسراو وەک بەشێک لەسیاسەتەکانی ئەم حزبە ناوی لێ دەبرا. ئەم گروپە هەر لەسەرەتای دامەزراندنیەوەو زۆرجاران هێرشی چەکداری کردووەتە سەر هێزە سەربازی و ئەمنییەکانی ئێران و بەرپرسیارییەتی چەند هێرشی چەکداری لەسنوورەکانی باشوری رۆژهەڵاتی ئێران گرتووەتە ئەستۆ. تیرۆری بەرپرسان و رفاندنی هێزەکانی سەرسنوور و چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی، بەشێکی تر بووە لە چالاکییەکانی ئەم گرووپە. رێکخراوی جیش العدل، دوای ئەوەی لەساڵی ٢٠١٠ عەبدولمالک ریگی، رێبەری گرووپی «جوندوڵڵا» لەسێدارەدراو ئەم گرووپە هەڵوەشایەوە، لەلایەن بەشێک لەئەندامانی جوندوڵڵاو ژمارەیەک لەلاوانی بەلووچەوە دامەزراو ساڵی ٢٠١٢ سەڵاحەدین فارۆقی وەک کەسی یەکەمی ئەم رێکخراوە دیاری کرا. جەیش العدل، سەڵاحەدین فاروقی وەک ئەمیر و رێبەری جەهادی بەلووچستان ناو دەبات.   تیرۆر یان بەرگری رەوا کۆماری ئیسلامی ئێران ئەم رێکخراوە وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی ناودەبات کە سەر بەئەمریکایەو ئێران وەک «جەیش الڤلم – سوپای ستەم» ناوی دەبات. ئەمریکا هاوشانی یابان و نیوزلەندا ئەم گرووپە وەک گروپێکی تیرۆریستی ناو دەبات. جەیش العدل و بەتایبەت باڵی سەربازی ئەم رێکخراوە رێکاری جیاوازی سەربازی دەگرنەبەر بۆ وەستانەوە دژی ئێران. ئەو رێکارانە رەنگە هەندێکیان لەلای کۆمەڵگای جیهانی پەسەندکراو نەبن، بەڵام لای بەشێک لەخەڵکی بەلووچستان کەخۆیان نزیک بەم رێکخراوە دەزانن پەسەندکراون. یەکێک لەو رێکارانەی ئەم گرووپە گرتوویەتە بەر، بەبارمتەگرتنی هێزە سەربازییە سنوورییەکانە لەسیستان و بەلووچستان. هێزە سنوورییەکان زۆرجار تەقەی راستەوخۆ  لەکاسبکارانی بەلووچ دەکەن لەسەر سنوور. لەبەرئەوەی بەلووچستان هاوشێوەی کوردستان بێبەشە لەخزمەتگوزاری پیشەسازی، خەڵک بۆ بژێوی ژیانیان ناچارن کۆڵبەری بکەن و هێزە سنوورییەکان تەقەیان لێدەکەن. جەیش العدل زۆرجار وەک تۆڵەکردنەوە هێزە سنوورییەکان بەبارمتە دەگرێت یان هێرش دەکاتە سەر بنکەکانیان. ئەوەی لای ئەم هێزە رەوایی بەم کارانە دەدات ئەوەیە وەک بەرگری رەوا ناوی دەبەن. جەیش العدل خۆی وەک لایەنگرو بەرگریکاری سوننەکانی بەلووچستان ناساندووە. پارێزگای بەلووچستان لەئێران کە هاوسنوورە لەگەڵ بەلووچستانی پاکستان، ناوچەیەکی سوننە نشینن و زۆربەی دانیشتوانی سەر بەسوننەن و شوێنکەوتەی ئیمامی حەنەفین. جەیش العدل خۆی وەک هێزێکی نەتەوەیی- ئیسلامی پێناسەدەکات. هەربۆیە هەر چەشنە دەستدرێژییەک و توندووتیژییەک لەلایەن ئێرانەوە دژ بەخەڵکی بەلووچستان، بەهێرش بۆسەر ئەو خەڵکە دەزانێت کە خۆی بەبەرگریکاریان ئەزانێ و بەمافی خۆیان دەزانن پەنا بۆهەر رێکارێک ببەن دژی هێزە سەربازی و ئەمنییەکانی ئێران لەناوچەکە.   جیابوونەوەی جەیش النصر – سوپای سەرکەوتن هاوینی ٢٠١٤، عەبدولڕەئوف ریگی، برای عەبدولمالک ریگی، رێبەری جوندوڵڵا کە ساڵی ٢٠١٠ لەئێران لەسێدارەدرا، جیابوونەوەی خۆی لە جەیش العدل راگەیاندو حزبی جەیش النصری دامەزراندو چالاکییە سەربازییەکانی خۆی دژ بەئێران درێژە پێدا. دەوترێت عەبدولڕەئووف ریگی، بەناڕەزایەتی بەکوشتنی بارمتەیەکی ئێرانی لەلایەن جەیش العدلەوە لەو گرووپە جیابۆتەوە. ماوەیەکی کورت دوای جیابوونەوە، لەکۆتاییەکانی سێپتەمبەری ٢٠١٤ عەبدولڕەئووف ریگی لەگەڵ خوشکەزاکەی بەناو ئەبووبەکر ریگی، لە پاکستان تیرۆر کرا. ئێران تیرۆرکردنی عەبدولڕەئووف ریگی و ئەبووبەکر ریگی دایەپاڵ جەیش العدل و رایگەیاند ئەم خاڵ و خوشکەزایە لە شاری (ئەلبەندین)ی پاکستان لەلایەن جەیش العدلەوە کوژراون. بەڵام رێبەران و ئەندامانی جەیش النصر ئەوەیان رەتکردەوە کە ریگی بەدەستی جەیش العدل کوژرابێت و کۆماری ئیسلامیان وەک تۆمەتباری ئەم کردەوە تیرۆریستییە ناوبردو رایانگەیاند رێبەری جەیش النصر لەلایەن ئێرانەوەو لەشاری کوەیتەی پاکستان تیرۆر کراوە. چەند مانگ دواتر مەحموود عەلەوی، وەزیری موخابەراتی ئێران ئاماژەی بەکوشتنی ئەم دوو کەسە داو وتی :» کرانە ئامانجی تیری غەیب». جەیش العدل مانگی شوباتی ٢٠١٤ هێرشی کردەسەر بنکەیەکی سەربازی ئێران لەسنووری پاکستان و پێنج کەس لەهێزە سەربازییەکانی ئەو بنکەیەی بە بارمتە گرت. دواتر یەکێک لەبارمتەکان بەناوی ( جەمشید دانایی فەڕ) لەلایەن ئەم گرووپەوە لەسێدارەدراو چوار کەسی تریان کە سەربازبوون بەنێوانگیری کەسانی ناسراوی ناوچەکە ئازادکران. عەبدولڕەئووف ریگی لەکۆمەڵێک وتووێژدا کە ڤیدیۆکانیان ئێستاش لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و بە تایبەت لەیوتیوب بەردەستە، دژی لەسێدارەدانی ئەم پلەدارە سەربازییە بووە، هەربۆیە بەدامەزراندنی جەیش النصر رێگای خۆی لە جەیش العدل جیاکردەوە. ساڵی ٢٠١٦ جەیش العدل، لەڕاگەیاندنێکدا رایگەیاند کەهێزەکانی «جەیش النصر» جارێکی تر پەیوەست بووەنەتەوە بە «جەیش العدل» و جەیش النصر هەڵوەشاوەتەوە.   درێژەدەری رێبازی جنداللە زۆربەی چالاکانی بەلووچ و تەنانەت خودی جەیش العدل، خۆیان بەدرێژەدەری رێبازی جنداللە دەزانن. گرووپی «جنداللە» بەر لەدەستگیرکردنی رێبەرەکەیان (عەبدولمالک ریگی) و ئیعدامکردنی لەلایەن ئێرانەوە، بۆ ماوەی چەند ساڵ هاوشیوەی جەیش العدل، چالاکی سەربازی دەکردو هێرشی دەکردە سەر بنکەو بارەگاکانی سەرسنوور و هەڵدەهاتنەوە بۆ پاکستان. ئەم چالاکیانە بەردەوام بوو تا ئەوەی رۆژی ٢٣ی شوباتی ٢٠١٠، وەزارەتی ئیتلاعاتی کۆماری ئیسلامی رایگەیاند عەبدولمالک ریگی لەفڕۆکەیەکدا کە لەدوبەیەوە بەرەو قەرقیزستان دەڕۆشت، ناسراوەتەوەو دوای ئەوەی فڕۆکەکە هاتۆتە خاکی ئێران، ناچاریان کردووە بنیشێتەوەو دەستگیریان کردووە. دەستگیرکردنی رێبەری جنداللە و دواتر ئێعدامکردنی لەمانگی ٦ی ٢٠١٠ بوو بەهۆی هەڵوەشاندنەوەی ئەم رەوتە. جوندوڵڵا خۆیان وەک رەوتێک دەناسی کە بەرگریان لەخەڵکی بەلووچستان دەکرد. بەڵام کۆماری ئیسلامی ئەوانی وەک گرووپێکی تیرۆریستی وەهابی و سەلەفی ناودەبرد کە لەلایەن ئەمریکاو بەریتانیاوە پشتیوانی دەکرێن. بەڵام ئەمریکاو بەریتانیا هەرچەشنە پشتیوانییەک لەم گرووپەیان رەتدەکردەوە. جنداللە وەک گرووپێکی پشتیوانی سوننەکانی بەلووچستان لەساڵی ٢٠٠٣ دامەزراو چالاکی سەربازی خۆی دەستپێکرد. زۆرجار هێرشی دەکردە سەر بنکە سەربازی و کۆبوونەوە گشتییەکان. ساڵی ٢٠٠٩ و لەکاتی هەڵبژاردنی سەرکۆماری، بۆمبێک لەیەکێک لەمزگەوتە شیعەکانی زاهیدان تەقییەوە، ٢٥ کەس کوژران و ١٢٠ کەس برینداربوون. جنداللە بەرپرسایەتی ئەم هێرشەی گرتەئەستۆ . نەتەوەیەکگرتووەکان ئەم هێرشەی وەک هێرشێکی تیرۆریستی ناوبردو سەرکۆنەی کرد. جەیش العدل خۆیان بەدرێژەدەری ئەم رەوتە دەزانن. لەماڵپەڕی فەرمی خۆیان بەناوی (شبکە عدل) بەئاشكرا خۆیان بەدرێژەدەری رێگای عەبدولمالک ریگی ناودەبەن. دروشمی سەرەکی ئەم رێکخراوە پشتیوانیکردنە لەعەداڵەت و بزووتنەوەکەیان وەک هەوڵێک بۆ جێگیرکردنی عەداڵەت ناودەبەن. ئەوان باس لەوەدەکەن دەیانەوێ خۆیان مێژوو بنووسنەوە. مێژوو بەو شێوەیەی بوونی هەیە نەک بەو شێوەیەی زاڵمەکان دەیانەوێت.   جەیش العدل و جەنگی غەززە جەیش العدل، لەماڵپەڕی فەرمی خۆیان بەئاشکرا پشتیوانی لەخەڵکی غەززە ئەکەن. بەڵام جەنگی غەززە بەئاگرێک دەزانن کەئێران کردوویەتیەوەو دژی حەماس هەڵوێستیان گرتووە. لەراگەیاندنێکی فەرمیدا نووسیویانە:» ئێمە بەدڵ لەگەڵ خەڵکی هەژارو بێ پەنای غەززەین. خەڵکی فەلەستین و ئوممەی ئیسلامی دەبێ هەڵوێستیان هەبێت بەرامبەر بەوەی کە کۆماری ئیسلامی (رژێمی ویلایەتی فەقیە) بازرگانی سیاسی و ئایدیۆلۆژیایی بکات بەخوێنی خەڵکی هەژاری فەلەستینەوە». لەو راگەیاندنەدا لەگەڵ ئەوەی دژی کوشتنی بەکۆمەڵی خەڵکی غەززە لەلایەن ئیسرائیلەوە هەڵوێستیان هەیە، بەڵام ئەم جەنگە بەئاگرێک دەزانن کەهەڵگیرسێنەرەکەی کۆماری ئیسلامیە و لەڕێگای حەماسەوە کە لەلایەن کۆماری ئیسلامییەوە پشتیوانی دەکرێت ئەم جەنگە بەمەبەست هەڵگیرسێندراوە. جەیش العدل دژی دەستتێوەردانی کۆماری ئیسلامییە لەکاروباری خەڵکی فەلەستین و لوبنان و لایان وایە کۆماری ئیسلامی بەم شێوەیە ئاگری جەنگ لەخۆی دووردەخاتەوە. ئەم رەوتە لای وایە ئێران دژی ئەوەیە کێشەی فەلەستین بەشێوەی ئاشتیخوازانە چارەسەربکرێت و بەم شێوەیە خەڵکی غەزەی کردووە بە قوربانی.