بەرەی گەل بۆ هاوڵاتی: یاداشتێک پێشکەش به پەرلەمانی عێراق دەکەین

هاوڵاتی  دوای كوژرانی جێگری مەكتەبی سیاسی بزوتنەوەی حەماس لەلایەن ئیسرائیلەوە، وەزارەتی دەرەوەی ئێران هۆشداری دەدات كە ڕەنگە ئاگرەكە گشت ناوچەكە بگرێت. دوای سێ مانگ شەڕو بۆردومانی بەردەوامی نێوان ئیسرائیل و هێزەكانی حەماس، دواجار ئیسرائیل توانی لەناو جەرگەی بەیروتی پایتەختی لوبنان، ساڵح عاروری جێگری مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس لەڕێی فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوانەوە بكوژێت. بەپێی ئاژانسی رۆیتەرز، عاروری تەمەن 57 ساڵ، بەیەكەمین سەركردەی سیاسی باڵای ئەو بزووتنەوەیە ئەژمار دەكرێت كە لەدوای 90 رۆژ جەنگی بەردەوام، لەلایەن هێزەكانی ئیسرائیلەوە بكوژرێت. لە ماوەی رابردودا، حەسەن نەسروڵای سكرتێری گشتی حزبوڵای لوبنانی هاوپەیمانی بزووتنەوەی حەماس و نزیك لەئێران هۆشداریدابویە ئیسرائیل ئەگەر لەناو خاكی لوبنان ، كەسایەتییە سەربازی و سیاسییەكانی حەماس تیرۆر بكەن ئەوا حزبوڵا بەتوندی وەڵامیان دەداتەوە. دوابەدوای تیرۆركردنی ئەو سەركردە باڵایەی حەماس، لەئێوارەی رۆژی سێشەمە 2-1-2024 حزبوڵای لوبنانی راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو وتی"هێزەكانمان لە نزیك ناوچەی مەرج، بەموشەك هێزێكی ئیسرائیلییان كردوەتە ئامانج".  هاوكات ناسر كەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، سەرەڕای ئیدانەكردنی ئەو كارە، رایگەیاند"رەنگە ئاگرەكە گشت ناوچەكە بگرێت". سوپای ئیسرائیلیش دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی كوشتنی ئەو سەركردەی حەماس، لەڕێی ئەدمیرال دانیال هاگاری وتەبێژەكەیەوە رایگەیاند"گرنگترین بابەت كە پێویستە بەم شەوە درەنگە بیڵێم، ئەوەیە كە بەوردی چاودێری هەموو ئەگەرێكی نەخوازراو دەكەین و گشت هێزو توانامان خستۆتەگەڕ بۆ جەنگی حەماس و لەوپەڕی ئامادەباشیداین". ساڵح عاروری بەیەكێك لەدامەزرێنەرەكانی كەتائیبی عزەدین قەسامی باڵی سەربازی بزووتنەوەی حەماس دادەنرێت و ئیسرائیل تۆمەتباری كردبوو بە یەكێك لە نەخشەداڕێژەكانی هێرشی ئەو بزوتنەوەیە لە 7ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2023دا كە لەو رۆژەوە تائێستا 1200 هاوڵاتی ئیسرائیلی كوژران و نزیكەی 240 كەسی تریشیان بەدیلگیراون لەلای چەكدارانی حەماسن لەكەرتی غەزە.

هاوڵاتی  سەركردەیەكی پارتی رایگەیاند هێرشە درۆنیەكانی سەر هەرێم بەهۆی لاوازی حكومەتی عێراقەوەیەو هێزە ناوخۆی و دەرەكییەكانیش كار بۆ بەئامانجگرتنی هەرێم دەكەن. سەركردەیەكی چوارچێوەی هەماهەنگیش دەڵێت حكومەتی هەرێم بەبیانوی موچەی فەرمانبەرانەوە كێشەكانی گەیاندوەتە  لوتكەو دەیانەوێت پێدانی موچەی فەرمانبەران نەچێتە سەر بەغداو بەدەست خۆیانەوە بمێنێتەوە.   وەفا محەمەد كەریم سەركردە لەپارتی دیموكراتی كوردستان بە رۆژنامەی (العرب الجدید) وتوە "هێزە ناوخۆی و دەرەكییەكان كار بۆ بەئامانجگرتنی هەرێم دەكەن لەپێناو ناسەقامگكیری و ئاسایش و سەپاندنی بەرنامە سیاسی خۆیان، هێرشە دۆرنیەكانی سەر هەرێمیش بەهۆی لاوازی حكومەتی عێراقەوەیە بۆ رێگریكردن لەو گروپانە". "هەرێم مافی خۆیەتی وەڵامی بژاردەی سەربازی دژی ئەو گروپانە هەبێت كە دەیانەوێت هەولێرو بەغدا بگەڕێنەوە خاڵی سەرەتای دانوستانەكان، بەڵام حكومەتی هەرێم رێگە نادات ئەو گروپانە ئەو هەلە بقۆزنەوەو وەك كارتی فشار بۆ جێبەجێكردنی ئەجێندای هەرێمی دژ بەهەرێمی كوردستان بەكاری بهێنن" سەركردەكەی پارتی وای وت. عائد هیلالی ئەندامی چوارچێوەی هەماهەنگی بەرپرسیارێتی كێشەكانی نێوان بەغداو هەرێم دەخاتە ئەستۆی هەولێر"حكومەتی عێراق زۆر راشكاوانە دژی هەموو هێرش و پەلامارێكە بۆ سەر هەرێم و دەستی بەلێكۆڵینەوە لەئەنجامدانی هێرشەكان كردوە ". ئەندامەكە چوارچێوەی هەماهەنگی بەرپرسیارێتیس كمیشەكمان نێوان هەرێم و بەغدا دەخاتە ئەستۆی هەولێرەوەو بە رۆژنامەكەی وتوە "حكومەتی هەرێم بەبیانوی موچەی فەرمانبەرانەوە كێشەكانی گەیاندوەتە  لوتكەو دەیانەوێت دۆسیەی پێدانی موچەی فەرمانبەران نەچێتە بەغداو بەدەست خۆیانەوە بمێنێتەوە، لەكاتێكدا محەمەد شیاع سودانی سەرۆوەك وەزیرانی عێراق بەڵێنیداوە لەنزیكترین كاتدا كێشەكە چارەسەر بكات" ئەندامەكە چوارچێوەی هەماهەنگی وا دەڵێت. هەر لەبارەی كێشەكانی نێوان بەغداو هەرێمەوە، ماهیر جەودە چاودێری سیاسی، دەڵێت"كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لەهەموو ساتێكدا بابەتێكی چاوەڕوانكراوە، بەتایبەت كە ئامانجی نزیكبونەوەی ئەمدوایەی نێوان بەغداو هەرێم پێكهێنانی حكومەتێكی فیدراڵی و دابەشكردنی پلەو پۆستەكان بووە". "هێزە سەرەكیەكانی بەغداو هەرێم بەمەبەستی راكێشانی سۆزی خەڵك بەلای خۆیاندا كێشەكان لە بەرژەوەندی خۆیان بەكار دەهێنن، هەمیشە ئەم كێشانە بنەمایەكی سەرەكی بوون وەك كارتێكی فشار بۆ كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان لەلایەن هەندێك كوتلەو حزبی سیاسیەوە لەبەغداو پارێزگاكان و شارەكانی هەرێم " ماهیر جەودە وای وت. لەبارەی مەترسی هێرش و پەلامارەكان بۆ سەر هەرێم، ئەوەشی وتوە "رەنگە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمەبەستی بەرپەرچدانەوەی ئەو هێرش و پەلامارانەی دەكرێتە سەری كاردانەوە لەدژی ئەو گروپ و لایەنە سیاسیە نزیكانەی چوارچێوەی هەماهەنگی و حكومەتی ناوەند بنوێنێت كە ئەمەش خۆی لەخۆیدا هەڕەشەیەكی راستەقینەیە بۆ سەر ئاشتی كۆمەڵایەتی و ئاسایشی وڵات و وڵات بەرەو شەڕێكی ناوخۆی پەلكێش دەكات".   

هاوڵاتی  وەزارەتی پەروەردەی عێراق ئاشكرایكرد توانیویانە زیاتر لە 400 بڕوانامەی ساختە لەفەرمانگەكاندا ئاشكرا بكەن. ئیبراهیم نامس جبوری وەزیری پەروەردە عێراق ئەمڕۆ 2-1-2024 لەبارەی ئاشكراكردنی بڕوانامەی ساختە لەفەرمانگە حكومەییەكاندا راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو دەڵێت "لەساڵی 2023دا توانیومانە 450 بڕوانامەی ساختە لە فەرمانگە حكومییە جیاوازەكاندا ئاشكرا بكەین و لەئاشكراكردنی بڕوانامە ساختەكانی ناو فەرمەنگەكانیش بەردەوام دەبین".  "پلانی وەزارەتەكەمان بۆ كۆتایی هێنان بەبڕوانامە ساختەكان بەردەوام دەبێت و درێغی ناكەین لە دوورخستنەوەی كەسانی ساختەكار لە فەرمانگە حكومییەكاندا" وەزیری پەروەردەی عێراق وای وت.  وەزیری پەروەردەی عێراق داواش لەو لایەنە حكومیانە دەكات كە سكاڵای یاسایی لە سەر ئەو كەسانە تۆمار بكەن كە بەبڕوانامەی ساختەوە دامەزراون.

هاوڵاتی  پەرلەمانتارێكی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند: گۆڕانكاری لەبودجەی 2024دا دەكرێت و لەڕووی داهات و خەمڵاندنی نرخی نەوت و خەرجیەكانەوە جیاواز دەبێت و حكومەتیش بۆ بودجەی ئەمساڵ پێویستی بەقەرز نابێت. جەمال كۆچەر ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق بە رۆژنامەی (الصباح)ی راگەیاند: "چەندین گۆڕانكاری لە بودجەی 2024ا دەكرێت لەڕووی داهات و خەمڵاندنی نرخی نەوت و خەرجیەكانەوە، ئەو پرۆژانەی پارەیان بۆ خەرجنەكراوە بۆیان خەرج دەكرێت و دامەزراندنیش لەبودجەی پێشتردا بڕیاری لێدراوەو ئەوانەی تائێستا دانەمەزراون لەبودجەی 2024دا داەمەزرێنرێن". "كاتێك حكومەتی عێراق بۆ سێ‌ ساڵی لەسەریەك (2023،2024،2025) بودجەی پێشكەش كرد ئامانجی یەكەمی بەردەوامبون بووە لەخەرجییەكان لەدوای مانگی كانونی دووەمەوە بۆ ئەوەی خۆی بەدور بگرێت لەروبەڕووبونەوەی كێشەی كۆتایهاتنی ساڵی دارایی و كاركردن لەسەر بنەمای یەك لەسەر دوانزە تاكاتی پەسەندكردنی بودجەی ساڵی داهاتوو" ئەندامەكەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق وای وت. وتیشی:"پەرلەمان دەسەڵاتی داوە بەحكومەت بەردەوامبێت لەخەرجیەكانی بودجەی 2023 تا كۆتایهاتنی و دەستكردن بە بودجەی 2024 بەبێ‌ وەستان". ئەندامەكەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەشڵێت:"حكومەت لە بودجەی (2024)هیچ گۆڕانكاریەك ناكات، بەهۆی ئەوەی بودجەی پێشوی بەتەواوی خەرجنەكردوەو لەبودجەی 2024شدا پێویستی بەقەرز نابێت".

هاوڵاتی دوای ئەوەی کەشتییە بازرگانییەکانیان لە لایەن حوسییەکانەوە کرایە ئامانج وەزیری بەرگری بەریتانیا ڕایگەیاند، وڵاتەکەی تاوتوێکی ئەگەری هێرشکردنە سەر حوسییەکان تاوتوێ دەکەن. گرێنت شێپس، ئەمڕۆ دووشەممە ١ کانوونی دووهەم بە بڵاوکردنەوەی بابەتێک لە رۆژنامەی بەریتانیایی تێلگراف وتی :" حووسییەکان نابێ گومانیان لەوەدا ببێت ئێمە خۆمان بە بەرپرس ئەزانین وەڵامی ئەو هێرش و کردەوە نایاساییانەیان ئەدەینەوە". وەزیری بەرگری بەریتانیا بە ئاماژە بە ئۆپەراسیۆنی کەشتی جەنگی (ئێم ئێچ ئێس دایامۆند) لە کۆتاییەکانی کانوونی یەکەمدا ، رایگەیاند ئەم کەشتییە توانیویەتی فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی حووسیەکان بخاتە خوارەوە. هەروەها رایگەیاند :" سوورین لەسەر ئەوەی هەنگاوی راستەوخۆ بنێین  دژبەو هەڕەشانەی لەسەر ئازادی بازرگانی هەیە". وتەکانی وەزیری بەرگری بەریتانیا دوای ئەوە دێت کە سوپای ئەو وڵاتە رۆژی یەکشەممە ٣١ی کانوونی یەکەم رایگەیاند چەن بەلەمێکی حووسییەکان کە ویستوویانە هێرش بکەنە سەر کەشتییەکی بازرگانی دانمارکی ( مێرسک- هانگژۆ٩) نوقم کراون و لانیکەم ١٠ کەس لە ئەندامانی  حووسییەکان کوژراون. تێلگراف باس لەوە ئەکات بەریتانیا و ئەمریکا خەریکی داڕشتنی راگەیاندنێکی هاوبەشن وەک دوایین هەڕەشە لە حووسییەکان. هەرچەند گومان ناکرێت ئەم راگەیاندنە بە واتای دەستپێکی هێرشی سەربازی بێت دژی حووسییەکان، بەڵام وەزیری بەرگری بەریتانیا ئەڵێت :" ئەگەر حووسییەکان بەردەوام بن لە هەڕەشەکانیان دژ بە کەسەکان و بازرگانی دەریایی، ناچار ئەبین هەنگاوی پێویست هەڵبگرین دژی حووسییەکان".

هاوڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكرات ژمارەی هێرشەكانی توركیای بۆ سەر ناوچەكانی بەڕێوبەریی خۆسەریی لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣دا ئاشكراكرد، ئاژانسێكی ڕۆژئاوای كوردستانیش ئاشكرایكردووە كۆی گشتی بە ئامانجگرتنی شوێنەكان بەهۆی هێرشەكانی توركیا 121 شوێن بووە بە 179 هێرش . هێزەكانی سوریای دیموكرات ژمارەی هێرشەكانی توركیای بۆ سەر ناوچەكانی بەڕێوبەریی خۆسەریی دیموكراتی، لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣دا و ژمارەی قوربانییەكانیان و ئەو ئۆپەراسیۆنانەی كە لەلایەن هێزە سەربازییەكانیانەوە ئەنجام دراون لە چوارچێوەی  وەڵامدانەوەی شەرعیدا بۆ ئەو هێرشانە ئاشكرا كرد. بەگوێرەی ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە، توركیا ٧٩٨ جار ناوچەكانی ڕۆژئاوای كوردستانی كردوەتە ئامانج كە ٥٧٨ جار بە چەكی قورس، ١٠٣ جار بە فڕۆكەی سەربازی و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و خۆكوژی، ٢٥ جار بە چەكی ئاسایی و دوو جاریش بە مین و تەقەمەنی هێرشەكان ئەنجامدراون. بەپێی ئامارەكان، هێزەكانی سوریای دیموكرات بە ١٤٣ ئۆپەراسیۆنی دژ بە توركیا و میلیشیا چەكدارەكانی دڵسۆزی توركیا وەڵامی داوەتەوە و ئەو ئۆپەراسیۆنانەش بوونەتە هۆی كوشتنی٢٣٧ كەس كە ٥٢ سەربازی توركیایان تێدابووە، ئەوانی تریش لە میلیشیا چەكدارەكانی دڵسۆزی توركیا بوون، جگە لە برینداربوونی ٢٩٥ كەس و لەنێویاندا ٩١ سەربازی توركیا، هەروەها تێكشكاندنی دەیان ئۆتۆمبێل و شوێنی سەربازی. هەسەدە رایگەیاندووە، ناوچەكانیان لەلایەن شانەكانی ڕژێمی سوریاوە هێرشیان كراوەتە سەر، ئۆپەراسیۆنەكانی دژ بە هێزە سەربازییەكان بووەتە هۆی ئەوەی ١٧٣ شەڕەڤان لە كاتی رووبەڕووبوونەوەی توركیا و شانەكانی ڕژێمی سوریا شەهیدببن. لەماوەی ئەمساڵدا ٣٩ هاووڵاتی سڤیل گیانیان لەدەستداوە كە ١١ یان منداڵن، هاوكات ژمارەی بریندارەكان گەیشتووەتە ٩٨ كەس كە ١٥یان سەربازن، هەسەدە وادەڵێت. هاوكات ئاژانسی نۆرس پرێسی ڕۆژئاوای كوردستان بڵاویكردەوە: هەفتەی ڕابردوو توركیا ئۆپەراسیۆنێكی سەربازیی دەستپێكرد و بە هێرشی ئاسمانی و تۆپباران رۆژئاوای كوردستانی كردە ئامانج، لە ئەنجامدا جیا لە زیانی گیانی زیانی زۆر بە نەخۆشخانە و ناوەندە تەندروستییەكان و دامەزراوە خزمەتگوزاری و گرنگەكان كەوت. كۆی گشتی بە ئامانجگرتنی شوێنەكان بەهۆی هێرشەكانی توركیا 121 شوێن بووە بە 179 هێرش، توركیا نەخۆشخانەكانی كردە ئامانج، لەوانە نەخۆشخانەی شوشتنی گورچیلە و كارگەی ئۆكسجین، لە قامشلۆ، جگە لە بنكەی تەندروستی مەشتە نور لە كۆبانی. چەند ڕۆژێك لەمەوبەریش، دەستەی تەندروستی بەڕێوەبەری خۆسەری لە شاری قامشلۆ ڕایگەیاند، نەخۆشخانەی شۆردنی گورچیلە و وێستگەی ئۆكسجین كە پێداویستیی نەخۆشخانەكانی شارەكە و گوندەوارەكانی دابین دەكرد، بە تەواوی لە كاركەوتوون، لە ئەنجامی بۆردومانەكەی توركیا. پێشتر، هاوسەرۆكی دەستەی تەندروستی لە هەرێمی جەزیرە، مەعتەر عەباس لە لێدوانێكدا بۆ نۆرس پرێس ڕایگەیاند، كارگەی ئۆكسجین و نەخۆشخانەی شوشتنی گورچیلە لە گرنگترین سەنتەرەكان دادەنرێت كە رۆژانە خزمەتگوزاری تەندروستی بۆ دانیشتوانی ناوچەكە پێشكەش دەكرد. ئەو ئاژانسە ئاماژەی بەوەشكرد، نەخۆشانی شوشتنی گورچیلە ڕووبەڕووی ئازارێكی گەورە دەبنەوە، چونكە تاكە سەنتەرە كە ئەو خزمەتگوزارییانە لە ناوچەكەدا پێشكەش دەكات، لەكاتێكدا وێستگەی ئۆكسجین توانای دابینكردنی پێویستی نەخۆشەكانی بۆ ئۆكسجین نەماوە، هەروەها سەنتەری جێگرەوە نییە. هەڕەشەكانی توركیا بەردەوامن لە كردنە ئامانجی ژێرخان و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان لە رۆژئاوای كوردستان، سەرەڕای بەڵێنەكانی ئەمریكا بۆ كۆتاییهێنان بەم هەڕەشە و هێرشانە، بەپێی ئەوەی جەنەڕاڵ مەزلوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاندووە كە ئەمەریكا بەڵێنی راگرتنی ئەو هێرشانەی داوە.  

هاوڵاتی وەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبارەی ئەو هێرشەی لەسنووری هەولێر بەدرۆنی بۆمبڕێژكراو لە 30-12-2023 كرایە سەر بارەگایەكیان ڕوونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوە، ڕاشیدەگەیەنێت" بەتوندی سەركۆنەی دەكەین". لەڕاگەیەندراوەكەی وەزارەتی پێشمەرگەدا هاتووە: بە توندی سەرکۆنەی ھێرشی درۆنی بۆمبڕێژکراو بۆسەر بارەگاییەکی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان دەکەین، کە لە بەرواری٢٠٢٣/١٢/٣٠ لە سنوری پیرمام-ھەولێر لەلایەن گروپە لە یاسا دەرچوەکان ئەنجام درا. سەقامگیری، ئارامی و ئاسایشی ھەرێمی کوردستان، زامنیی ئارامی و سەقامگیری عێراق و ناوچەکەشە.  وەزارەتی پێشمەرگە دەشڵێت: ئێمە لەوەزارەتی پێشمەرگە، بانگی حکومەتی عێراقی و تەواوی دۆستانمان لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکەین، کە  کە پاڵپشتمان بن بۆ راگرتنی ئەو پەلامارە نابەرپرسیارانەدا، کە دەبێتە ھۆی ئاشووبی زیاتر بۆ ھەرێم و عێراق و ناوچەکە بە گشتی.  " ھەرچی زووە بکەرانی ئەو کارە تیرۆریستیانە بدۆزرێنەوە و بە سزای یاسایی خۆیان بگەن، دووپاتیشی دەکەینەوە، ھێزی پێشمەرگەی کوردستان، وەک ھەمیشە بۆ پاراستنی خاک و میللەتەکەمان، مافی بەرپەرچدانەوەی پێویست و گونجاوی دەبێت". وەزارەتی پێشمەرگە وادەڵێت.  

هاوڵاتی بەپێی ئامارێكی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لەھەرێمی کوردستان، له‌ساڵی 2023دا 21 هەزار هاوڵاتی لەهەرێمی کوردستانەوە کۆچیان كردووه‌ بۆ ئەوروپا،  37 كۆچبه‌ری كوردیش لەو ڕێگەیه‌ گیانیان لەدەستداوە. بەکر عەلی، سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لەھەرێمی کوردستان،  ئه‌مڕۆ لەکۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامەوانیدا ئاماری كۆچكردنی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستانی‌ بۆ ئه‌وروپا ئاشكراكرد، ڕایگه‌یاند: له‌ساڵی 2023دا، 21 هەزار كه‌س له‌هەرێمی کوردستانه‌وه‌ به‌ره‌و ئەوروپا کۆچیان كردووه‌. بەكر عەلی وتیشی: له‌و 21 هەزار كۆچبه‌ره‌ی ئه‌مساڵ له‌هەرێمی کوردستانه‌وه‌ ڕوویان له‌ئەوروپا كردووه‌، سێ هه‌زارو 400 کەسیان خەڵکی سنوری ئیداره‌ی ڕاپەڕین بوون. سەرۆکی کۆمەڵەی پەنابەرە گەڕاوەکان لەھەرێمی کوردستان له‌باره‌ی ژماره‌ی ئه‌و كۆچبه‌رانه‌ی هه‌رێمی كوردستان كه‌ له‌ڕێگه‌ی گه‌یشتنیان به‌هه‌نده‌ران بونه‌ته‌ قوربانی دەلێت: ئه‌مساڵ 37 كۆچبه‌ری كورد لەڕێگەی هه‌نده‌ران گیانیان لەدەستداوە.، ژمارەیەکی زۆری کۆچبەریش لەسنوری بیلاڕوسیاو چەند وڵاتێکی تر لەزینداندان.  

هاوڵاتی   ئەمریكا لەوەڵامی هێرشكردنە سەر بنكەی هێزەكانی لە ڕۆژئاوای كوردستان بۆردومانی پێگەكانی گروپەی چەكدارییەكانی نزیك لە ئێرانی لەسوریا كردو بەهۆیەوە 20 چەكدار كوژراون و بریندار بوون. شەوی رابردوو جارێكی دیكە بە درۆن و موشەك هێرشكرایەسەر بنكەی هێزەكانی ئەمریكا لە شارۆچكەی رمێلانی ڕۆژئاوای كوردستان و دوای هێرشەكەش هێزەكانی لەڕێی بۆردومانی ئاسمانییەوە وەڵامی هێرشەكانیان دایەوە. روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردەوە، بەیانی ئەمڕۆ شەمە 30-12-2023،  هێزەكانی ئەمریكا لەڕێی هێرشی ئاسمانییەوە 9 جار لەشاری ئەلبوكەمالی سنوری نێوان سوریاو عێراق پێگەكانی گروپە چەكدارییەكانی نزیك لەئێرانیان بۆردومان كردوە. "لەئەنجامی بۆردمانەكەی هێزەكانی ئەمریكادا 20 چەكداری ئەو گروپانە كوژراون و بریندار بوون" روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ وای وت.  

هاوڵاتی میدیاى عه‌ره‌بى زانیاریى گرنگى ئاشكراكردوه‌ له‌باره‌ى هێرشه‌كه‌ى شه‌وى ڕابردوى سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌ى دیمه‌شقى پایته‌ختى سوریاو ئه‌وه‌ى بڵاوكردۆته‌وه‌ كه‌ وه‌فدێكى باڵاى سه‌ربازیى سوپاى پاسداران كراوه‌ته‌ ئامانج. شەوی پێنجشەممە، سوپای ئیسرائیل بەموشەک، چەند ناوچەیەکی شاری دیمەشقی پایتەختی سوریای کردە ئامانج، سه‌ربارى ئه‌وه‌ى سوریا ڕایگه‌یاند، لەڕێگەی سیستمی بەرگرییەوە، ژمارەیەک لەو موشەکانەی تێکشکاندوە، به‌ڵام باس له‌وه‌ده‌كرێت وه‌فدێكى باڵاى ئێرانیى كراوه‌ته‌ ئامانج. لای خۆیەوە كەناڵی حەدەس ئاماژەی بەوەکردووە، ژمارەی کوژراوانی فەرماندەکانی هێڵی پێشەوە گەیشتووەتە 11 کەس و فەرماندەی هێزەکانی سوپای پاسدارانی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی سوریا بە ناوی “نەورەت ڕەشید” بە سەختی بریندار بووە.  ئەوەش خراوەتەڕوو، ئەم هێرشانە توندترین هێرشن بۆ سەر سوپای پاسدارانی ئێران و ڕەنگە لە تیرۆرکردنی قاسم سولەیمانی سەختر بێت. بەئامانجگرتنەکەش لەکاتی پێشوازیکردن بووە لە شاندێکی باڵای ئێران، بەبێ ئەوەی ئەو زیانانەی بەر ئەندامانی شاندەکە کەوتووە بە تەواوی بزاندرێت. سه‌باره‌ت به‌و هێرشه‌ ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ کە چاودێری ململانێکانی ناو سوریا دەکات وتی، هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسڕائیل فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشقییان کردوەتە ئامانج‌و ڕۆژنامەی ئەل وەتەن-یش سه‌باره‌ت به‌گه‌شته‌كانى ئه‌و شه‌وه‌ نوسیویه‌تى:"ئەو گەشتە ئاسمانییانەی کە بڕیاربوو بگەنە فڕۆکەخانەکە له‌(لازقییەو حەلەب)ه‌وه‌ بون، به‌وپێیه‌ش ئه‌و وه‌فده‌ى وه‌فده‌ باڵا سه‌ربازیه‌كه‌ى ئێران چاوه‌ڕێیان بون، له‌و دوو شاره‌ى سوریاوه‌ ده‌چونه‌ دیمه‌شق". ئیسرائیل چەندینجار ڕایگەیاندوە، لەهێرشەکانیاندا بۆ سەر سوریا، ئەو پێگانە دەکەنە ئامانج کە لەلایەن گروپە چەکدارەکانی نزیک لەئێران بەکاردەهێندرێن‌و چەکیان تێدا کۆگاکردوە. هەر ئەمڕۆش وەزارەتی دەرەوەی سوریا نامەیەکی ئاراستەی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد و سەركۆنەی هێرشە دووبارەبووەکانی ئیسرائیلی بۆ سەر خاکی سوریاكرد، بەتایبەتی ئەو هێرشانەی شەوی ڕابردوو ڕوویانداوە. جێگەیباسە لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا، ئیسرائیل 73 هێرشی ئاسمانی كردوه‌ته‌سه‌ر 127 ئامانج لەناوخۆی سوریادا کە به‌هۆیانه‌وه‌ کوژرانی 110 کەسى لێكه‌وتۆته‌وه‌ کە زۆربەیان سەربازی سوریایی‌و چەکداری گروپە میلیشیاکانی نزیک لەئێران بون‌و 117ی دیکەشی بریندارکردوە.  

هاوڵاتی ته‌ندروستی غه‌ززه‌ ئاماری گیانله‌ده‌ستدان و برینداره‌كانی (83) رۆژی بۆردومانه‌ به‌رده‌وامه‌كانی ئیسرائیلی راگه‌یاند و بەگوێرەی ئامارەکان ژمارەی کوژراوان 21 هه‌زار كه‌سی تێپه‌ڕاندووە. بەپێی راپۆرتێکی وەزارەتی تەندروستیی غەززە کە ئەمڕۆ هەینی بڵاویکردووەتەوە، لە ماوەی 24 کاتژمێری رابردودا 187 کەس لە کەرتی غەززە کوژراون و 312 کەسی دیکەش برینداربون، به‌مه‌ش له‌ ئه‌نجامی بۆردومانه‌ بەردەوامه‌كان ژماره‌ی گیانله‌ده‌ستدان بۆ 21 هەزار و507 کەس بەرزبوەتەوە. هاوکات بە گوێرەی ئامارەکان 187 کەس لەوانە، لە 24 کاتژمێری رابردوودا کوژراون. هەروەها لە سەرەتای جەنگەوە کە نزیکەی سێ مانگ لەمەوبەر دەستیپێکرد، 55 هەزار و 915 کەس لە غەززە برینداربوون.  هاوکات بە گوێرەی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە 7ی تشرینی یەکەمەوە، زیاتر لە 80٪ی دانیشتووانی غەززە ئاوارە بوون.  ماوه‌ی 83 رۆژه‌ شەڕ و پێکدادانەکانی ئیسرائیل بۆسه‌ر شار و پارێزگاکانی باکور و باشوری کەرتی غەززە به‌رده‌وامه‌ شاره‌كه‌ی روبه‌ڕوی کارەساتێکی گه‌وره‌ی مرۆی و تەندروستیی كردوه‌ته‌وه‌. بە گوێرەی ئاماری نەتەوە یەکگرتووەکان، پێش شەڕەکە، لە سەرەتای ساڵی 2023 تاوەکو رۆژێک پێش هێرشەکەی حەماس، 34 فەلەستینی لە کەرتی غەززە و 199 دیکەیان لە کەرتی رۆژئاوا بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئیسرائیل کوژرابوون. لە هەمان ئەو ماوەیەدا چوار ئیسرائیلی بە دەستی فەلەستینییەکان کوژرابوون.

هاوڵاتی ئەمڕۆ دابەزینی بەهای لیرەی تورکی لە بازاڕەکانی جیهان، لە بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی ئاستێکی پێوانەیی تۆمار کرد، بە جۆرێک لە ئێستادا هەر ١٠٠ دۆلارێکی ئەمریکی بەرامبەرە بە دوو هەزار و ٩٥٠ لیرەی تورکی. لە مێژووی دراوی تورکییدا، ئەمە جاری یەکەمە دابەزینی بەم شێوەیە بەخۆیەوە دەبینێت لە ماوەکانی ڕابردووشدا بانكی ناوەندی توركیا چەندین ڕێكارییان بە مەبەستی ڕێگەگرتن لە دابەزینی زیاتری بەهای لیرە گرتەبەر، بەڵام ڕۆژ لە دوای ڕۆژ لیرە زیاتر بەهاكەی خۆی لەدەست دەدات. ئەم دابەزینە لە دوای ئەوە دێت، کە رۆژی ٢٨ی مانگی ئایاری ئەمساڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ جارێکی دیکە بە سەرۆکی تورکیا هەڵبژێردرایەوە، وەک شارەزایانی بواری ئابووریش پێشبینیان کردووە نرخی لیرەی تورکی بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزینی بەخۆیەوە بینی.  

هاوڵاتی درەنگاونی شەوی پێنج شەممە 28ی  كانوونی یەكەمی 2023 سێ هاوڵاتی كورد ، بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل لە زیندانی ناوەندی شاری ورمێ لە سێدارە دران. بە پێی راپۆرتێكی ماڵپەڕی ڕێكخراوی هەنگاو بۆ مافەكانی مرۆڤ، كاتژمێر 11ی شەوی پێنج شەممە 28ی كانوونی یەكەمی 2023 سێ هاوڵاتی كورد بە ناوەكانی  وەفا هەنارە، ئارام عومەری بەردیانی و ڕەحمان پەڕخازوو، بە تۆمەتی سیخوڕی بۆ ئیسرائیل لە زیندانی ناوەندی شاری ورمێ لە سێدارە دران.  وەك ڕێكخراوی هەنگاو باسیكردووە هەر لەم دۆسیەیەدا سزای سێدارە بۆ ژنێك بە ناوی نەسیم نەمازی بڕاوەتەوە، بەڵام سزاكەی بە شێوەی كاتی راگیراوەو هەروەها بە بنەماڵەی لەسێدارە دراوەكانیش راگەیەندراوە كە تەرمی كوڕەكانیان رادەست ناكرێتەوە. لەسێدارەدانی ئەو سێ كوردەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان، دوای ئەوە دێت كە 25ی كانوونی یەكەمی ئەمساڵ، فەرماندەیەكی باڵای سوپای پاسدارانی ئێران بە ناوی رەزا مووسەوی، لە سووریا لە لایەن ئیسرائیلەوە كوژرا، دوا بەدوای كوشتنی مووسەوی، بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی هەڕەشەی تۆڵە سەندنەوەیان لە ئیسرائیل كرد.  

هاوڵاتی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر لەپەیامێكدا بەبۆنەی سەری ساڵی زایینی كریستیانەكان بەزوڵم لێكراو ناودەبات، داواكاریشە "لە ژێر رۆشنایی عێراقێکی سەربەخۆ و بێ ژێردەستەیی و گەندەڵیدا ئه‌و نادادپه‌روه‌ییه‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ریان لاببات". رێبه‌ری ره‌وتی سه‌در له‌ تویتێكدا له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی ئێكس نوسیویەتی:" له‌به‌رده‌م ده‌رگای سه‌ری ساڵی نوێی زایینیداین، پێویست ناكات پیرۆزبایی له‌ خۆشه‌ویستانمان له‌ كریستیانه‌ زوڵملێكراوه‌كان له‌ عێراقی خۆشه‌ویت بكه‌ین، كه‌ دوای ئه‌و رووداو و كاره‌ساته‌ درێژانه‌ی به‌هۆی داعشه‌وه‌ به‌سه‌ریانداهات و ئه‌وانه‌شی ئه‌مڕۆ به‌هۆكاری دیكه‌ به‌سه‌ریاندا هاتووه‌." موقتەدا سه‌در ده‌شڵێت: "له‌م بۆنه‌یه‌دا له‌ خوای گه‌وره‌ داواكارم ژێر ڕۆشنایی گوێڕایەڵی بۆ خودا و خۆشەویستی نیشتمان، ئاسایشیان پێ ببەخشێت و لە ژێر رۆشنایی عێراقێکی سەربەخۆ و بێ ژێردەستەیی و گەندەڵیدا ئه‌و نادادپه‌روه‌ییه‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ریان لاببات". پەیامەكەی سەدر لەكاتێكدایە پێشتر سەرکردەکانی کڵێساکانی عێراق بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە و رایانگەیاندبوو، ترسیان هەیە عێراق بەردەوام بێت لە نەگرتنەبەری رێوشوێنی جددی بۆ پاراستنی مافی كریستیانەكان. سەرکردەی کڵێساکانی عێراق ئەوەشیان خستبووەڕوو: كریستیانەكان کەمینە نین لە زێدی خۆیان، پێکهاتەیەکی هاوردەکراویش نین، رەگ و ریشەیان لە قووڵایی عێراقدایە، و بوونیان نەوەستاوە، مەسیحییەکان پێش سەرهەڵدانی ئیسلام و دوای سەرهەڵدانی ئیسلام، رەگ و ریشەیان لە مێژووی عێراق و میزۆپۆتامیادا هەبووە، ئەوان بەشێکی جەوهەری ئەم میراتە کولتووری و کۆمەڵایەتی و نەتەوەییە پێکدەهێنن. سەركردەی كڵێساكان لە درێژەی بەیاننامەکەدا ئاماژەیان بەوەشکردبوو، كریستیانەكان بە سرووشت و باوەڕی خۆیان، ئاشتیخوازن، مەیلیان بۆ توندوتیژی و تۆڵەسەندنەوە نییە، بەڵکو زیاتر بۆ خۆشەویستی و میهرەبانییە، بەڵام سەرەڕای ئەمەش تووشی فشار و هێرش و هەوڵدان بۆ دەستبەسەرداگرتنی ماڵ و موڵکیان بوونەتەوە، ئەمەش وایکردووە ئەوانەی کە توانایان هەیە کۆچ بکەن، بۆ ئەوەی ژیانی خۆیان و داهاتووی منداڵەکانیان بپارێزن. سێیەم جارە كریستیانەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا ئاهەنگەکانی رۆژی سەری ساڵ هەڵدەوەشێننەوە، وەک ئەوەی پێشتر پاتریارکی کلدان لە عێراق و جیهان لە ساڵی 2019 رایانگەیاندبوو، ئاهەنگەکانی یادی لەدایکبوونی مەسیحیان لە عێراق هەڵوەشاندەوە، لەبەر رێزگرتن لە رۆحی شەهیدانی ئەو خۆپیشاندەر و هێزە ئەمنییانەی کە لە گۆڕەپانەکانی ناڕەزایەتیدا گیانیان لەدەستداوە. پێشتریش لەساڵی 2014 ئاهەنگی کریسمس وەک هاوسۆزی لەگەڵ خێزانە ئاوارەی مەسیحییەکان و کەسوکاری شەهیدانی هێزە ئەمنییەکان لە سوپا و پێشمەرگە هەڵوەشایەوە، بەهۆی رووداوەکانی موسڵ لەو کاتەدا.  

هاوڵاتی  باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەعێراق رایگەیاند: هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا لە عێراق میوانی حكومەتی عێراقن و ئەو هێرشانەی كە ئاڕاستەیان دەكرێت بە هێرش بۆ سەر عێراق دادەنرێت و دەبێت ئەم هێرشانەی تاقمە تیرۆریستیەكان بوەستێنرێت. ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لەعیراق لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس لەبارەی ئەو هێرشانەی لەماوەی 24 كاتژمێری رابردودا لەهەولێر كراونەتە سەر بنكەی سەربازی و بارەگای هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا رایگەیاند: جۆ بایدن سەرۆك كۆمار هیچ ئەولەویەتێكی زیاتر لە پاراستنی كارمەندانی ئەمریكی نادات كە لە ناوچە مەترسیدارەكاندا خزمەت دەكەن.  باڵیۆزی ئەمریكا راشیگەیاند: هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكا لە عێراق میوانی حكومەتی عێراقن، ئەو هێرشانەی كە ئاڕاستەیان دەكرێت بە هێرش بۆ سەر عێراق دادەنرێت و ئەم هێرشانەی تاقمە تیرۆریستیەكان دەبێت بوەستێنرێت. لەماوەی 24 كاتژمێری رابردوودا چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران دادەنرێن بەفڕۆكەی بێ فڕۆكەوان هێرشیانكردە چەند شوێنێكی هەولێر كە بنكەی سەربازی و بارەگای هێزەكانی هاوپەیمانان و ئەمریكای لێیە كەیەكێكی لەنزیك فڕۆكەخانەی هەولێرەو بەهۆیەوە سێ سەربازی ئەمریكا بریندار بوون كە برینی یەكێكیان سەختە. هەر دوای هێرشەكانی ئەو گروپە چەكدارانە، ئەمریكا بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 26-12-2023 بۆردومانی چەند پێگەیەكی چەند گروپێكی چەكداری عێراقی كە نزیكن لەئێران كردو بووە هۆی كوژرانی چەكدارێك و برینداربوونی 24 چەكدار و سەربازی عێراقی كە 10 یان سەربازی عێراقین. ئەمجارە ئەمریكا چەند بنكەیەكی میلیشیا شیعەكانی لەنزیك بابل و واست كردە ئامانج و وێرانكارییەكی گەورەی لەو بنكانە جێهێشت، هەرزووش پنتاگۆن پشتڕاستیكردەوە كە چەند پێگەیەكی چەكدارانی نزیك لەئێرانیان لەعێراق كردووەتە ئامانج. وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ئەوەشی خستووەتەڕوو هێرشەكان وەك وەڵامێك بوون بۆ ئەو هێرشانەی كراونەتە سەر فەرمانبەران و سەربازانی ئەمریكا لە عێراق و سوریا لەلایەن ئەو میلیشیایانەی ئێران پشتیوانییان دەكات، باسی لەوەشكردووە ئەو هێرشەی لەلایەن گروپێكی سەربەئێران كرایە سەر بنكەی هاوپەیمانان لەهەولێر بووەتە هۆی برینداربوونی سێ سەربازیان. پنتاگۆن دەشڵێـت ئەمریكا نایەوێت ئاڵۆزیەكان لەناوچەكەدا زیاتر ببن بەڵام ڕێوشوێنی پێویست دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی.