كەشناسی هەرێم: بارانبارین تا سبەینێش بەردەوام دەبێت

هاوڵاتی وابڕیارە ئەمڕۆ برێت مەکگۆرک، هاوئاهەنگیکاری کۆشکی سپی بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و باکووری ئەفریقا، سەردانی هەرێمی کوردستان بکات.   لەوبارەیەوە سەفین دزەیی، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان هاتنی برێت مەکگۆرکی بۆ هەولێر پشتڕاست کردۆتەوە.   وابڕیارە برێت مەگکۆرک، لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە.

فەرمانداری یەکینەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان (یەرەکە) لە ڕاگەیەندراوێکدا ناسنامەی سێ گەریلای شەهیدی بڵاوکردەوە کە ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە چیای ئاسۆس لە بۆردومانی سوپای تورکیادا شەهید بوون. ناوەندی ڕاگەیاندی ئەو هیزە ڕایگەیاندووە: لە کاتێکدا کە ناوچە توشی ئاڵۆزی و قەیران بووە و سەرهەڵدان و شۆرش لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئیران پەرەری سەندووە و مافی گەلی کورد بۆتە رۆژەڤی هەموو جیهان و تەڤگەری ئێمە هیوا دەداتە هەموو شۆرشگێر و ئازادیخوازەکان، ئەو هێرشانەی کە لە دژی هیزەکانی ئێمەش بەڕێوەدەچن زیاتر بووە. ڕونیکردووەتەوە “لە دەسپێکی شۆرشی ژن، ژیان و ئازادی بەو لاوە، هێرش لە دژی هێزەکانی ئێمە زیاتر بووە و ئەو هێرشانە بە دەستی دەوڵەتی تورکیا و لە رێگای هێرشی هەوایی پێکدێ. ئامادەکاری و فیداکاری هێزەکانی ئێمە بۆتە هۆی نەگەیشتنی دوژمن بە ئامانجەکانی”. ڕونیکردووەتەوە: لەو هێرشانەی دوژمن لە ٢٩ی تشرینی یەکەمەی ٢٠٢٢ لە چیاکانی ئاسۆس ئەنجامیدا، هەڤاڵانمان دلۆڤان و باگەر و هۆگر دەلیل بونە ئامانج و شەهید بون. ئێمە پێشتر ناوی دو هەڤاڵمان راگەیاندبوو و ئێستا ناسنامەی سێ هەڤاڵی شەهیدمان رادەگەیەنیین. یەرەکە ویڕای سەرەخۆشی لە خۆیان و کەسوکاری شەهیدەکان باسی لەرۆڵ و کەسایەتی ئەو شەهیدانە کردووە و بەگرنگیەوە باسی لە کەسایەتی و پێگەی ئەوان لە ژیانی شۆڕشگێڕێتیدا کردووە. یەرەکە دەشلێت: لە گەڵ خەمگینی قوڵی خۆمان بۆ شەهادەتی هەڤاڵانمان، هێزێک کە لەوان دەگرین دەبێتە هۆی ئەوەی کە بە ئێرادەیەکی گەورەتر تێکۆشان بکەین و لەسەر بنەمای رێبازی رێبەرمان و ئازادی گەلمان کار و خەباتی  خۆمان بەردەوام بکەین. ناسنامەی شەهیدەکان: ناو: هادی رەحمانی نازناو: هۆگر دەلیل ناوی دایک و باوک: نازدار، مەحەمەد لەداییک بوی: گوندی سەبەتڵو ساڵی بەشداربوون: ٢٠١٧   رۆژی شەهید بوون: ٢٩ تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە چیای ئاسۆس   ناو: محەمەد ئاک بابا نازناو: دلۆڤان جیلۆ ناوی دایک و باوک: خانم، مەحمود لەدایک بوی: شاری مەڵاتییە ساڵی بەشدار بوون:  ٢٠١٥ رۆژی شەهید بوون: ٢٩ تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە چیای ئاسۆس ناو: بێنیامین ئاکسۆ نازناو: باگەڕ بسمل ناوی دایک و باوک: رەدیفە، ئەحمەد لەداییک بوی: شاری بسمل ساڵی بەشداربوون: ٢٠١٣  رۆژی شەهید بوون: ٢٩ تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە چیای ئاسۆس                      

هاوڵاتی   ڕاوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند كە یەدەگی دراوی دەرەكی لە عێراق زۆر بەرزە، هاوكات كۆی قەرزی دەرەکی عێراق تەنیا 20 ملیار دۆلارە. مەزهەر محەممەد ساڵح ڕاوێژکاری دارایی سەرۆکوەزیرانی عێراق بە ئاژانسی فەرمی عێراقی ڕاگەیاندووە : كە قەرزی گشتی ناوخۆی وڵات لە ئێستادا بە نزیكەی 50 ملیار دۆلار مەزەندە دەكرێت، كە خاوەندارێتیەكەی بە تەواوی سەر بە سیستەمی بانكی حكومەتە. ئاماژەی بەوەشكرد:  لە63%ی قەرزی ناوخۆی گشتی لەلایەن بانكی ناوەندی عێراقەوەیە و نوێنەرایەتی سەروەت و سامانی ناوخۆیی دەكات لە پێكهاتەی بودجەی بانكی ناوەندیدا. ڕوونیشیکردەوە: پاشماوەی قەرزە ناوخۆییەی كە دەمێنێتەوە لەلایەن سێ بانكی سەرەكی حكومەتەوەیە بەرێژەی سوودی ساڵانە لە نێوان 2-3%. ئاماژەی بەوەشكرد : ئەو قەرزە دەرەكییە كاریگەرەی كە دەبێت لەساڵی 2023ەوە بدرێتەوە، لە 20 ملیار دۆلار تێپەڕناكات، واتە كۆی قەرزی گشتی (ناوخۆیی و دەرەکی) لە ئێستادا بە نزیكەی 70 ملیار دۆلار مەزەندە دەكرێت. لە درێژەی قسەكانیدا وتی : كارایی یەدەگی دەرەكی وڵات زۆر بەرزە و پابەندبوونی قەرزی دەرەكی بە 5 هێندە دەگرێتەوە، كە ئەمەش ڕێژەیەكی ستانداردی بەرز و دڵنیاكەرەوەیە و ڕەنگدانەوەی بەهێزی باری دارایی عێراقە. ئاماژەی بەوەشكرد: میكانیزمی دانەوەی قەرزی ناوخۆیی و قەرزە دەرەكییەكان لە ڕێگەی تەرخانكردنی ساڵانەدا ڕوودەدەن كە لە بودجەی فیدراڵیدا پەسەندكراون.

رۆژنامەیەکی ئەمریکی ئاشکرای کرد؛ ئێران نرخی نەوت و ئەو سوتەمەنیانەی کە رەوانەی سوریای دەکات بۆ دو هێندە بەرز کردوەتەوە و داوای دیمەشق بۆ زیادکردنی هەناردەی سوتەمەنی رەت کردوەتەوە. رۆژنامەی (وۆڵستریت جۆرناڵ)ی ئەمریکا بڵاوی کردوەتەوە؛ ئێران نرخی هەر بەرمیلێک نەوتی بۆ سوریا گەیاندوەتە 75 دۆلار لە کاتێکدا پێشتر بۆ هەر بەرمیلێک نەوت تەنها 30 دۆلاری لەو وڵاتە وەرگرتوە. بە پێی زانیاریی رۆژنامەکە، حەمید حسێنی سەرۆکی دەستەی بەڕێوبەرایەتی هەناردەکارانی نەوت و غاز و پتڕۆکیمیایی ئێران رایگەیاندوە؛ دۆخی وڵاتەکەیان باش نییە و پێویست ناکات بە نرخی هەرزان نەوت و سوتەمەنی رەوانەی سوریا بکرێت. وۆڵستریت جۆرناڵ ئاماژەی بەوەش کردوە کە ئێران پێچەوانەی رابردو داوای لە سوریا کردوە پێشەکیی کڕینی نەوت و سوتەمەنیی رادەست بکات چونکە پێویستی بەو پارەیە هەیە و هاوکات رەتی کردوەتەوە هەنارەدەی سوتەمەنی بۆ وڵاتەکە زیاد بکات. ئێران بەشی زۆری سوتەمەنیی سوریا دابین دەکات و تاران بە هاوپەیمانی سەرەکیی دیمەشق لەقەڵەم دەدرێت، رۆژنامەکەش نوسیویەتی: ئەگەر دۆخی کۆماری ئیسلامی ئێران بەهۆی ناڕەزایەتییەکان لەو وڵاتە بەرەو خراپیی بڕوات، سوریا قەیرانەکانی قوڵتر دەبێتەوە بە تایبەت قەیرانی سوتەمەنی کە یەکێکە لە کێشە سەرەکییەکانی دیمەشق.

پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) رایگەیاند، دوو لایەن لەم هەڵبژاردنەدا هەیە، فاشێزم و دیموکراسی، رۆناکی و تاریکی رکابەرایەتی دەکەن. پەروین بوڵدان هاوسەرۆکی هەدەپە لە کۆبونەوەی جەماوەری هاوپەیمانی رەنج و ئازادی لە گۆڕەپانی کارتاڵی ئەستەنبوڵ بۆ دەیان هەزار لایەنگری پارتەکەی و لایەنگرانی پارتە چەپ و سۆسیالیستەکانی نێو هاوپەیمانێتی رەنج و ئازادی، قسەی کرد. پەروین بوڵدان وتی، " بۆ ئەوەی ریگری لە تاڵانکردنی سروشت، تاڵانکردنی ژیان و لەناوبردنی یاسا بکرێت، ئەم میتینگەمان ساز کردووە. ئەم کۆبونەوە سەرەتایە. ئێمە لەنێو ٨٢ ملیۆن کەس لە تورکیا بڵاودەبینەوە. بە هاوپەیمانی لەگەڵ دۆستەکانمان، مۆری خۆمان لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکان دەدەین. بوڵدان دەشڵێت، ئەگەر لە ئەستەنبوڵ سەربکەون، دەتوانن لە هەموو تورکیا سەربکەون. ئەم هەڵبژاردنە زۆر گرنگ و مێژووییە، یان تاریکی یان رۆناکی هەڵدەبژێرن. یان دیموکراسی یان فاشیزم هەڵدەبژێرن و لەم هەڵبژاردنەدا کاندیکی تایبەتی هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان دەبێت. ئەمڕۆ بۆ یەکەمجار هاوپەیمانی رەنج و ئازادی کە لە پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، پارتی رەنج (ئەمەپ)، پارتی کرێکارانی تورکیا (تیپ)، پارتی ئازادی کۆمەڵگا (توپ)، پارتی بزوتنەوەی رەنجدەران ( ئەهەپ) و فیدراسیۆنەکانی ئەنجومەنە سۆسیالیستەکان (سەمەفە) پێک دێت، لە گۆڕەپانی کارتاڵی ئەستەنبوڵ، میتینگێکی جەماوەری گەورەی ئەنجامدا. بەگوێرەی میدیاکانی نزیک لە هەدەپە، بە دەیان هەزار کەس لە گۆڕەپانەکە کۆبوونەوە. سەرۆک و بەرپرسانی پارتە چەپەکانی تورکیاش بەشداریان کرد و قسەیان بۆ لایەنگرانگرەکانیان کرد.

هاوڵاتی باڵیۆزخانەی چین لە عێراق رایگەیاند، شەش وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبایان لە عێراق خستووەتەکار و لە بەرنامە لە پێشینەکانی عێراقیش کارکردنە بەگوێرەی رێکەوتننامەی نێوانیان لەگەڵ چیندا. سوی وی باڵیۆزی چین له‌ عێراق ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه‌ رایگه‌یاند، حكومه‌تی وڵاته‌كه‌ی پابه‌نده‌ به‌و رێككه‌وتنانه‌ی كه‌ له‌نێوان به‌یجین و به‌غدا-دا واژۆكراون و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا شه‌ش وێستگه‌ی به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با كه‌ له‌لایه‌ن ستافێكی چینیه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێن، ده‌ستیان به‌كاركردن كردوه‌ و بڕێكی زۆر كاره‌با بۆ عێراق دابین ده‌كه‌ن. تساوی باسی لەوەشکرد، ئاسانکاری لەنێوان هەردوو وڵاتدا لەپێناو وەبەرهێنان و هاوکاری لەنێوان هەردوولا لە بوارەکانی ئەندازیاری و پەیوەست بەژیان کراوە، بۆ ئەو مەبەستەش حکومەتی چین توانیویەتی شەش وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبا لە عێراقدا بکاتەوە کەلەلایەن کۆمپانیا چینییەکانەوە بەکار دەخرێن و بەڕێوەدەبرێن. ئه‌وه‌شی خسته‌ڕو، "پێشكه‌وتنێكی باش له‌ پرۆژه‌ی قوتابخانه‌ چینییه‌كان له‌ عێراقدا هه‌یه‌، به‌وپێیه‌ی به‌سه‌ر پارێزگاكاندا دابه‌شكراوه‌ و ڕێژه‌ی ته‌واوكردنی تێدا جیاوازه‌، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ بونی جۆره‌ جیاوازه‌كانی قه‌رز، كه‌ قه‌رزی بازرگانییه‌، دامه‌زراوه‌كان، و قه‌رز له‌سه‌ر ئاستی حكومه‌ت له‌لایه‌نوڵاته‌كه‌مانه‌وه‌ بۆ عێراق فه‌راهه‌مكراوه‌".  

هاوپەیمانی رەنج و ئازدیەکان، لە گۆڕەپانی کارتاڵی ئەستەنبوڵ گەورەترین کۆبونەوەی جەماوەری خۆیان بە دروشمی ' رێگری لە شەڕ، هەژار و فشارەکان بگڕین و پێکەوە بیگۆڕین' کاتژمێر یەکی دوای نیوەڕۆ دەست پێکرد. هاوسەرۆک، پەرلەمانتار، ئەندام و بەڕێوەبەر و لایەنگرانی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، پارتی رەنج (ئەمەپ)، پارتی کرێکارانی تورکیا (تیپ)، پارتی ئازادی کۆمەڵگا (توپ)، پارتی بزوتنەوەی رەنجدەران ( ئەهەپ) و فیدراسیۆنەکانی ئەنجومەنە سۆسیالیستەکان (سەمەفە)، لە گۆڕەپانەکە کۆبونەوە و کۆبونەوە جەماوەریەکە بە جۆش و خڕۆشەوە بەردەوامە. بە جلوبەرگی کوردی و جلوبەرگی تایبەت بە هاوڵاتیانی دەریای ڕەش، لایەنگرانی هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان بە گوێگرتن لە موزیک و گۆرانی هەڵدەپەڕن و بە هەزاران کەس پێکەوە دروشمی 'دەیگۆڕین' دەڵێنەوە. جەماوەر بە جۆش و خڕۆشەوە پێشوازیان لە پەروین بوڵدان و میدحاد سانجار هاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) کرد. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە سەرلەبەیانی ئەمڕۆ تویتێکی لەبارەی کۆبونەوە جەماوەرەیەکە بڵاوکردەوە رایگەیاند، ئەمڕۆ دەردەکەوێت کە کێ دادەخرێت، هەدەپە یان ئاکەپە. هاوکات گۆرانی  (ئێمە رەنجدەرین)کە هاوپەیمانی رەنج و ئازادیەکان رێکی خستووە،گۆرانیەکی نوێیە لە سەلاحەدین دەمیرتاشەوە بۆ کۆبونەوە جەماوەریەکەی ئەمڕۆی شاری ئەستەنبوڵ،هونراوە و موزیک لەلایەن دەمیرتاشەوە ئامادە کراوە و سەرەتای گۆرانیەکە بە دەنگی دەمیرتاش دەست پێ دەکات. لەم لینکە بینەری گۆرانییەکە بە: گۆرانی ئێمە ڕەنجدەرین

کەشناسی هەرێمی کوردستان پێشبینییەکانی کەشو هەوای بۆ ئەمڕۆ و سبەی ڕاگەیاند.   لەڕاگەیاندراوەکە هاتوه: ئەمڕۆ یەکشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵە ھەور دەبێت ھەندێ ناوچە نیمچە ھەور دەبێت ، پلەکانی گەرما کەمێک بەرز دەبێتەوە. کەشناسیی ھەرێم زانیاری داوە، سبەینێ دووشەممە، ئاسمان نیمچە ھەور دەبێت، پلەکانی گەرماش  کەمێک  بەرز دەبێتەوە  بە بەراوورد بە  تۆمارەکانی ئەمڕۆ. کەشناسی بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەمشێوەیه ڕاگەیاند: بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی : ھەولێر : ١٧ پلەی سیلیزی سلێمانی : ١٣  پلەی سیلیزی دھۆک  : ١٦ پلەی سیلیزی کەرکوک : ١٨ پلەی سیلیزی ھەڵەبجە : ١٤پلەی سیلیزی زاخۆ : ١٤ پلەی سیلیزی سۆران :١٣  پلەی سیلیزی گەرمیان : ١٧ پلەی سیلیزی

هاوڵاتی فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم ڕایگەند: ئەمڕۆ یەکشەممە، بەرواری 15ی1ی2023، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، بەسەرپەرشتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران، کۆدەبێتەوە. سەبارەت بەکارنامەی کۆبونەوەکە لە ڕاگەیاندراوەکە هاتوە: کۆبوونەوەکە چەند بڕگەیەک لەخۆ دەگرێت و بڕگەی یەکەمی تایبەت دەبێت بە خستنەڕووی دەرئەنجامی سەردانی شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بۆ بەغدا لە ڕۆژی 11 ی 1ی2023. هەروەها ئاماژە بەوە کراوە لە بەشێکی تری کۆبونەوەکە ، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان راپۆرتێک سەبارەت بە جێبەجێکردنی بڕیاری پێشووی ئەنجومەنی وەزیران، تایبەت بە دابینکردنی نەوتی سپی بۆ هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان، دەخاتەڕوو. هەروەها بەشێکی تری کۆبوونەوەکە تایبەت دەبێت بە پێشکەشکردنی راپۆرتێک سەبارەت بە بەرەوپێشچوونەکانی جێبەجێکردنی پلانی هەرێمی کوردستان بۆ مافەکانی مرۆڤ لەلایەن رێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان.

هاوڵاتی محەمەد کازم ئال سادق، باڵیۆزی ئێران لە بەغدا، رایگەیاند "سەرەڕای هەوڵی بەشێک لە لایەنەکان بۆ شێواندنی راستییەکان و چەواشەکردنی بیروڕای گشتی لەسەر پرسی بردنی دۆلار لە عێراقەوە بۆ ئێران، بەڵام ئێمە هەر پشتیوانی عێراق دەکەین". ئەمە لەکاتێکدایە هەندێک بازرگان و شارەزایانی ئابوری بردنی دۆلار بۆ ئێران بە هۆکاری دابەزینی نرخەکەی لەقەڵەم دەدەن.  باڵوێزەکەی ئێران وتیشی:  کۆماری ئیسلامی ئێران تۆمەتی بردنی دۆلار لە عێراقەوە رەتدەكاتە وەک لایەنگری سەرەکی گەشەسەندن و سەقامگیری و پێشکەوتنی عێراق دەمێنینەوە.

هاوڵاتی 117  رۆژ ناڕەزایەتیی دوای مەرگی ژینا، قوڵبوونەوەی قەیرانەكانی ئێران زیاتر ئاشكرادەكات و هاوشێوەی مۆتەكەیەك باڵی بەسەر دەسەڵاتداراندا كێشاوەو باڵاترین دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ناچار بەپاشەكشێ كردووە. پێچەوانەی رابردوو بەرپرسانی باڵای كۆماری ئیسلامی ئێران لەلێدوان و هەڵوێستەكانیان پاشگەز دەبنەوەو نەبوونی سەرپۆش و جێبەجێنەكردنی باڵاپۆشی لەوڵاتەكە بەئاسایی ناودەبەن خامنەیی دەڵێت، مەرج نییە ئەوانەی سەرپۆشیان گونجاو نییە دژی ئیسلام و دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بن و وتووشیەتی» داری دەستی پۆلیس چارەسەری سەركوتی ناپاكان و گەنجانی فریودراو ناكات». ئەوەی ئێستا و دوای زیاتر لەسێ مانگ و نیو لەناڕەزایەتییەكان بەدیدەكرێت لەلایەك كەمبوونەوەی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانە لەسەر شەقام و لەلایەكی دیكەوە لاوازبونی دەسەڵاتی ئێرانە لەئاستی ناوخۆو دەرەوەدا بەجۆرێك بەرپرسان حاشا لەوەناكەن كەهیچ هیوایەك نییە بۆ ئەوەی پێگەی كۆماری ئیسلامی ئێران هاوشێوەی رابردوی لێبێتەوە بەتایبەت كەزۆرترین كۆدەنگیی نێودەوڵەتی بۆ سزادانی ئەو دەسەڵاتە دروست بووە. شارەزایان و پسپۆڕانی كۆمەڵناسی و سیاسی پێیان وایە ئەوەی روونە بوونی شۆڕشە لەئێران و ناڕەزایەتیەكانییش جیاواز لە رابردوو رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران و دەسەڵاتدارانی كردووەتە ئامانج و گەنجان و دانیشتوانی وڵاتەكە چیتر بەچاكسازیی رازیی نابن و سەركەوتنیان لە رووخانی ئەو دەسەڵاتەدا دەبیننەوە. شۆڕش دژی شۆڕش شارەزایان و شیكەرەوانی سیاسی و كۆمەڵایەتی كۆكن لەسەر ئەوەی لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی ئەوەی روودەدات گەورەترین شۆڕشە دژی «شۆڕشی كۆماری ئیسلامیی»ە كە لەساڵی 1979 لەئێران هاتووەتە سەركار، بەڵام پێدەچێت لەئێستاداو دوای نزیكەی چوار مانگ لەسەرهەڵدانی ئەو ناڕەزایەتییانە ئاستی ناڕەزایەتییەكان و ژمارەی خۆپیشاندانەكان كەم بووبێتەوە لەبەرامبەردا ئاستی توندوتیژییەكان و سزای سێدارە بەشێوەیەكی بەرچاو لەلایەن دەسەڵاتەوە بەرامبەر بەخەڵك زیادی كردووە. لەخۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان زۆربەی دروشمەكان بەدیاریكراوی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران و عەلی خامنەیی رێبەری ئەو وڵاتە لە سەرووی هەموانەوە كراوەتە ئامانج، واتا ناڕەزایەتییەكان لەچوارچێوەی داواكاریی و چاكسازیدا نەماوەتەوە و روون و ئاشكرا دژی دەسەڵاتە و هەوڵەكانیش بۆ رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێرانە.  هەر ئەوەش وایكردووە باڵی ریفۆرمخوازی كۆماری ئیسلامی و سەركردەكانیان زۆر بەئاشكرا خۆیان لەقەرەی ناڕەزایەتییەكان نەدەن و خۆیان نەكەن بەخاوەنی لەكاتێكدا لەسەرهەڵدان و ناڕەزایەتییەكی رابردوودا ئەو رەوتەی كۆماری ئیسلامی سواری شەپۆلی ناڕەزایەتییەكان دەبوون و خۆیان دەخزاندە خۆپیشاندانەكان و بانگەشەی سەركرادیەتیی ناڕەزایەتییەكانیان دەكرد. دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی هیچ كاتێك بەئاستی ئەم ماوەیە هەستی بەوە نەكردووە كە كۆڵەكەی كۆمارەكەی لەكەوتن و رووخان نزیكبووەتەوە و بەپرسانی ئەو دەسەڵاتەش حاشای لێناكەن بەڵام توندوتیژیی بەرامبەر خۆپیشاندان و بێباكبوونی كۆماری ئیسلامی بەرامبەر كاردانەوە نێودەوڵەتییەكان گومانەكان بۆ سەركەوتنی ئەو شۆڕشە زیاددەكەن. حكومەتی ئێران هەرجۆرە ناڕەزایەتیی و هەوڵدانێك بۆ رووخانی دەسەڵاتەكە بەپێی دەستوری وڵاتەكە بە دژایەتی خودا (محارب) لەقەڵەمدەدات، بۆیە دەوترێت چۆن پێغەمبەری موسوڵمانان (محەمەد) داوایین پێغەمبەر بووە لەسەر گۆی زەوی لەئێستادا خامنەیی خۆی بەدوایین دەسەڵاتدار دەزانێت كەنابێت لاببرێت یان كۆمارەكەی بڕووخێت. لەسەر ئەو بنەمایە لەخۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكان دەستبردن بۆ مێزەری ئاخوندەكان و بەدیاریكراوی ئەوانەی لایەنگری كۆماری ئیسلامی بوون، بوو بەدیاردەیەكی باوو تائێستاش خستنەخوارەوەی مێزەری ئەو ئاخوندانە بەردەوامەو ئەوەش بە ئامانجگرتنی ئەو بنەما و باوەڕانەیە كەكۆماری ئیسلامی ئێرانی لەسەری دامەزراوە. هەر لەو سۆنگەیەوە كۆماری ئیسلامی خۆی بەدوایین دەسەڵاتی ئێران دەزانێت و ئەوەش وایكردووە زیاترین تۆمەتی دژایەتی خودا بخرێتە پاڵ گەنجان و خۆپیشاندەران بەوەش نەیاران و خەڵكی ناڕازیی لەو دەسەڵاتە پەلكێشی بەردەم پەتی سێدارە بكرێن، بۆیە تائێستا زیاتر لە 100 دەستگیركراوی ناڕەزایەتییەكان تۆمەتی (محارب) خراوەتە پاڵیان و تا 114 رۆژی ناڕەزایەتییەكانیش چوار گەنج بەو تۆمەتەو هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی ئێران لەسێدارە دران. شۆڕشی هەژاران بەرپرسان و كەسایەتییە دیارەكانی ناوخۆی ئێران حاشا لەوە ناكەن كەوڵاتەكەیان لەقووڵترین قەیرانی مێژوویی خۆیایەتی و ئەحمەد تەوەكولی، نوێنەری پێشووی تاران لەپەرلەمان و ئەندامی ئەنجومەنی دەستنیشانكردنی بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران وتوویەتی: دۆخی بژێوی و ئابوریی دانیشتوانی ئێران زۆر خراپەو دورنییە شۆڕشی هەژاران لەوڵاتەكەدا سەرهەڵبدات و داواشی لەدەسەڵاتدارانی وڵاتەكە كردووە كە بەجۆرێك هەڵسوكەوت نەكەن دۆخەكە لەژێر كۆنتڕۆل دەربچێت و ئێران «ژێرو ژوور» بێت. موحسین هاشمی سەرۆكی پێشووی ئەنجومەنی پارێزگای تاران و  كوڕی عەلی ئەكبەر هاشمی رەفسنجانی كە باوكی یەكێك بووە لەدامەزرێنەرانی كۆماری ئیسلامی لەئێران بە رۆژنامەی (جمهوری ئیسلامی) راگەیاندووە؛ ئەو كۆدەنگییە نێودەوڵەتییەی ئێستا لەدژی دەسەڵاتی ئێران هەیە لەمێژووی وڵاتەكە و تەنانەت هیچ وڵاتێكی جیهانیش هاوشێوەی نەبووەو سزاكانی 15 ساڵی رابردوش بناغەی ئابوریی و توانای وڵاتەكەی لاواز كردووە و داهاتی نیشتیمانیشی زۆر دابەزاندووە. هیلاكی دەسەڵات و بڕستی خۆپیشاندەران رۆژنامەی واشنتۆن پۆست لەوتارێكدا ئاماژەی بەوە كردووە لەساڵی 1978 خەڵكی ئێران بەدەستی بەتاڵەوە بەرامبەر سوپای پەهلەوی شۆڕشیان كرد كە بەچوارەم سوپای بەهێزی جیهان لەو سەردەمەدا ئەژمار دەكرا، بۆیە دوور نییە شۆڕشی خەڵكی وڵاتەكە جارێكی دیكە دژی شۆڕشی ئیسلامی لەئێران سەركەوتن بەدەستبهێنێت سەرەڕای ئەو توندوتیژیانە

هیوا خدر، ئەندامی فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی لە تورکیا لەم بارەوە ڕایگەیاندوە، 12ی ئه‌م مانگه‌، لەناوچەی چەشمێ سەر بەشاری ئیزمیر 56 كۆچبه‌ر لەسەر بەلەمێکی چارۆکەداردا دەستگیرکران، کە بەنیازبون بەرەو ئیتاڵیا بڕۆن لەناو كۆچبه‌ره‌كانیشدا هاوڵاتیەکی تورکی دەستگیرکرا كه‌ بۆ مەبەستی داواکردنی مافی پەنابەرێتی لەگەڵ كۆچبه‌ره‌كان ڕۆیشتبوو. لەناوچەی چەشمێ سەر بەشاری ئیزمیر 26 كۆچبه‌ری دیكه‌ ده‌ستگیركران ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، هه‌ر لەناوچەی چەشمێ سەر بەشاری ئیزمیر 26 كۆچبه‌ری دیكه‌ ده‌ستگیركران، کە بەنیازبون بە بەلەمی چوپ بپەڕنەوە بۆ یۆنان، هاوكات 40 كۆچبه‌ری دیكه‌ رزگاركران كه‌ لەلایەن یۆنانەوە دیپۆرتکرابونەوە.  لەناوچەی مەندەریس 27 كۆچبه‌ر لەسەر بەلەمێکی چوپدا ڕزگارکران کە لەلایەن یۆنانەوە دیپۆرتکرابونەوە. ئەو وتی ،له‌ 11ی ئه‌م مانگه‌دا، لەناوچەی مەندەریس 27 كۆچبه‌ر لەسەر بەلەمێکی چوپدا ڕزگارکران کە لەلایەن یۆنانەوە دیپۆرتکرابونەوە، هه‌روه‌ها لە ناوچەکانی سەفیری هیسارو چەشمێ 59 كۆچبه‌ر رزگارکران کە لەلایەن یۆنانەوە نێدراونەتەوە.  له‌ماوه‌ی رۆژی 9 تاوه‌كو 12ی ئه‌م مانگه‌ 98 كۆچبه‌ر له‌ لەناوچەی ئایڤاچەک سەر بەشاری چەنەکاڵێ رزگاركران كه‌له‌لایه‌ن هێزه‌كانی یۆنانه‌وه‌ ڕوانەی وڵاتەکانیان کراونەتەوە.

ئەردۆغان رایگەیاند، دەمیرتاش بە ئاسانی لە زیندان نایەتە دەرەوە و دەمیرتاش دەڵێت، زۆر شت هەیە کە لەبیرمان نەکردووە و ئەو رۆژە نزیکە کە لێپرسینەوە بکەین و ئاماژەی بەوەکرد کە ئێوارەی هەڵبژاردن شتێک هەیە کە بە ئەردۆغانی دەڵێت. رەجەب تەیب ئەردغان سەرۆک کۆماری تورکیا لە کۆبونەوەیەکی جەماوەریدا لە شاری موغلا، رەخنەی توندی لە کەمال کلچدارئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) گرت و رایگەیاند، کلچدارئۆغلۆ پشتگیری لە هەدەپە دەکات و وەک تیرۆریست ناوی سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپەی هێنا و وتی، دەمیرتاش بە ئاسانی لە زیندان نایەتە دەرەوە. ئەو تۆمەتبارە بە کوشتنی ٥١ کەس لە ئامەد. سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپەش لە گۆتارێکدا بە ناونیشانی ' زۆر شت هەیە کە لەبیرمان نەکردووە' کە لە رۆژنامەی یەنی یاشامدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەو کەسانەدا کە لە سەردەمی دەسەڵاتی ئەردۆغاندا کوژراون. دەمیرتاش وتی، " ئێمە زۆر شت هەیە کە لەبیرمان نەکردووە. ئەو کەسانەی کە ئێمە بە تیرۆریست لەقەڵەم دەدەن و لە میتینگەکاندا پێمان دەڵێن 'بکوژ'، هیچ شەرم دایان ناگرێت. ئێمە ژێرزەمینەکانی شاری جزیرمان لەبیر نەکردووە کە هاوڵاتیەکانمانیان بە زیندوویی لەو ژێرزەمینانەدا سووتاند." دەمیرتاش لە نوسینەکەیدا بە ناراستەوخۆ بە ئەردۆغان دەڵێت، " وادەزانیت ئەم خەڵکە مێشکی ماسی هەیە و شتەکان لەبیر دەکات؟ بۆیەش شتێکی دیکە هەیە کە ئێوارەی هەڵبژاردن پێت دەلیم. چاوەڕێ بە." قسەکانی دەمیرتاش بەم شێوەیە لێکدەدرێتەوە کە بە ناراستەوخۆ بە ئەردۆغان دەڵێت، 'لە هەڵبژاردنەکاندا شکست دەهێنێت'.

هاوڵاتی ئەمڕۆ شەممە 14ی1، ئەحمەد موسا، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق رایگەیاند، " بە ئیمزاکردنی ڕێکەوتنی لێکتێگەیشتن لەگەڵ کۆمپانیای سیمینس-ی ئەڵمانی، 6 هەزار مێگاوات کارەبا لە عێراق زیاددەکات. پشتیوان دەبێت بۆ ژێرخانی کەرتی گواستنەوەی کارەبا، دامەزراندنی وێستگەکانی کارەبا و پرۆژەکانی وزەی خۆر."   ئەو وتی : یاداشتەکە تەئکیدەکاتەوە لەسەر تەواوکردنی کارەکانی ئامادەکردن و نوێکردنەوه یەکەکەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا لە عێراقدا، بۆ ئەوەی وزەی تەواوی کارەبا دابین بکات.   موسا ئاماژەی بەوەدا، محمد سودانی سەرۆک وەزیر خۆی سەرپەرشتی دۆسیەی کارەبا دەکات، ئەو ڕێکەوتنی لێکتێگەیشتنە چارەسەرێکی ستراتیژی دۆسیەی کارەبای عێراق دەکات و پارێزگاکانی فوراتی ناوەڕاست و بەغدا سوومەند لێی سوودمەند دەبن.  وتی : "سیمینس هاوبەشێکی ستراتیژی رەسەنە لە کەرتی وزە، رێککەوتنەکەش بەشێک لە کێشەکانی کەرتی وزە چارەسەر دەکات".

ئیمان زەندی  لەسەر داوای کۆمەڵەی قوربانیانی کیمیابارانی ھەڵەبجە نەخۆشخانەی چارەسەری بەرکەوتوانی چەکی کیمیای لەھەڵەبجە کراوەتەوە، ھەروەھا ھیچ یاسایەک بۆ بەرکەوتوان دەرنەکراوە لەپەرلەمانی کوردستان و ھەرکاتێک مەبەستیان بێت موچەیان دەبڕدرێت و نانێردرێنە دەرەوە.   لوقمان عەبدولقادر، سەرۆکی كۆمەڵەی قوربانیانی کیمیابارانی ھەڵەبجە بە ھاوڵاتی راگەیاند: "ھۆکاری چارەسەرنەکردنی بەرکەوتوان دەگەڕێتەوە بۆ نەبونی پلان، لەساڵانی ڕابردوو ٦٩ بەرکەوتە ڕەوانەکران بۆ ئێران لەو ٦٩ بەرکەوتەیە ٤٨یان چاندنی گلێنەی چاویان بۆکرا دواتر وەزارەتی کاروباری شەھیدان ئەو پڕۆسەی گرتە ئەستۆ، ھەروەھا بەھەوڵێکی کۆمەڵەکامان  ٣٥ بەرکەوتە لەو بەرکەوتوانەی کە پێویستیان بەناردنە دەرەوە ھەبوو لەلایەن نوسینگەی سەرۆکی ھەرێمەوە بەشی تەندروستی ڕەوانە کران و لەو ژمارەش ھەژدە کەسیان نەشتەرگەریان بۆکرا، ئەوەی کراوە بەھەوڵی ڕێکخراوەیی و  شەخسی کراوە نەوەکو بەپلان و حکومەت کاری لەسەر کردبێت. وتیشی: ''بەداخەوە تائێستا  یاسایەک نیە لەپەرلەمانی کوردستان کە بەرکەوتوانی کیمیاباران بناسێنێت لەھەمانکاتدا ئەو ماف و ئیمتیازاتانەی کە پێویستە بۆ بەرکەوتوان بەیاسا ڕێکبخرێت و حکومەت پابەندبکرێت و ئەو یاسا جێبەجێبکات ھەروەھا بەرکەوتوانیش ئاسودەبن و گلەیی نەکەن، چونکە دۆخیان زۆر خراپەو کەسیش خۆی ناکات بەخاوەنیان وەزارەتی کاروباری شەھیدان و تەندروستی ھەردولایان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە چاودێرن، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران بۆ پلانی دەستبەکاربونی وەزارەتەکان ئەو بودجەیەی کە دیاریکردبوو  ئاماژەی بەبەرکەوتوان نەکردوەو کەمتەرخەمبون. ناوبراو ئەوەش دەڵێت: "کردنەوەی نەخۆشخانەی بەرکەوتوان لەسەر داواکاری کۆمەڵەی قوربانیانی کیمیاباران بووە بۆ کەمکردنەوەی ئازارەکانی بەرکەوتو، وە لەبەر ئەوەی ئەو نەخۆشخانەیە لەکات و ساتی خۆی تەواو نەبوو کە دیاری کرابوو سکاڵامان تۆمارکرد لەدادگای ھەڵەبجە بەڵام بەداخەوە وەکو کۆمەڵە ناومان لەڕێکەوتن و گرێبەستی کۆمپانیاو تەندروستی نەبوو بەوھۆیەوە داداگا سکاڵاکەی وەرنەگرت و ڕەتیکردەوە، وە ئەو پزیشکانەی لەنەخۆشخانەکە کە بڕیاربوو دەستبەکاربن نێردرانە دەرەوە بۆ ڕاھێنان، بەڵام ھیچیان لەھەڵەبجە نەماون ھەروەھا بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی ھەڵەبجەش ھەندێک کەسی لەگەڵ ئەو وەفدە نارد بۆ گەشت کە پێویست نەبوو بڕۆن کەسیان لەھەڵەبجە نەماون. دەشڵێت: "بەداخەوە دەستی گەندەڵی چوەتە نێو بەرکەوتوان، لە ٢٢/٣/٢٠٠٩ یەکەم تیمی پزیشکی ئێران بانگێشتکران بۆ کوردستان بودجەکەش لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە دابینکرا لەڕێگای مامۆستا غازی، بەمە ٧١٥ کەسیان بینی لەھەموو کوردستان لەو ژمارە ٢٥٤ بەرکەوتەیان ناساند کە ٩٠ کەسیان دۆخیان زۆر مەترسیداربوو وە ١٦٤ کەسیشیان مامناوەندبوو ئەو لیستە بەمۆرو واژوی پزیشکەکانی ئێران تۆمارکراوە، بەڵام دواتر بەڕێوەبەرایەتی کاروباری شەھیدانی سلێمانی چەندینجار ئەو تیمەی ھێنایە سلێمانی ئەو لیستەی وەکو بەرکەوتە نەبوو کردنیان بەبەرکەوتە، زۆر داوامانکرد بەڵام بێسود بوو بەوجۆرە ناشایستە تێکەڵبوو بە لیستەکان و داواشمانکردوە کە پێداچونەوە بکرێ، تاوانی کیمیابارانکردن چەندە تاوانبوو خەمساردی لایەنەکانیش ھیچی لەوتاوانە کەمتر نیە، چونکە ئەو بەرکەوتوانە یاسایان نیە ھەرکاتێک بکرێت ئەو بڕە پارەیە دەبڕن وە ھەر نەخۆشێکیش نەبرێتە دەرەوە ھیچ کەس ڕوبەڕوی یاسانابێتەوە، ھەروەھا ھەندێک کەس ھەیە خەباتی ھەیە لەملاولا موچەی نیە کراوە بە بەرکەوتەو موچەی بەرکەوتەی دەدرێتێ یاخود ئەوانەی دەنێردران بۆ ئێران نەخۆش ھەبوو دۆخی زۆرباش بوو زوزو دەبرانە دەرەور  ئەوەی خراپ بوو نەدەبرا لەمەندوبەکانمان دەپرسی بۆ بەوجۆرەیەیە! دەیانوت تەلەفونی فڵانە کەسمان بۆ ھاتوە کە بکرێتە لیستەکەوە.