مۆساد هاوڵاتیانى غەززە دەگوازێتەوە

  هاوڵاتی ئێران هەوڵی رازیكردنی توركیا دەدات بۆ راگرتنی ئۆپەراسیۆنی سەبازیی ئەو وڵاتە لە سوریا بەمەبەستی پاراستنی بنكە و پێگەی خۆی لەخاكی ئەو وڵاتە كە بەدوایین سەنگەری ئێران دژی ئیسرائیل لەقەڵەم دەدرێت بۆ ئەو مەبەستەش هەوڵی نێوەندگیری دیمەشق و ئەنقەرە دەدات. ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییەكانی تەلئەبیت و ئەنكەرە و ئەنجامدانی ئۆپەرسیۆنی سەربازیی لەخاكی سوریا پێگەی سیاسی و سەربازیی ئێران دەخاتە ژێر مەترسییەوە ، ئەو دوو هۆكارە وای كردووە بەرپرسانی تاران هەوڵی نێوەندگیریی دیمەشق و ئەنكەرە بدەن. وەزیری دەرەوەی ئێران لەدیمەشق رایگەیاند وڵاتەكەی دژی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازییە بە هەر بیانویەكەوە بێت ، هاوكات نیگەرانییەكانی توركیای گەیاندووەتە بەرپرسانی سوریا. سەڕای هەوڵەكانیان، پێناچێت تاران بتوانێت رێگریی لەئۆپەراسیۆنی سەربازیی توركیا لەرۆژئاوای كوردستان و ناوچەكانی باكوری رۆژهەڵاتی سوریا بكات. ئەگەرچی ئێران وا پیشان دەدات كە هەوڵەكانی بۆ راگرتنی ئۆپەراسیۆنی نوێی سەربازیی توركیا لەو ناوچانە چڕكردووەتەوە بەڵام مێژووی 30 ساڵی رابردوی ئەو وڵاتە دەری دەخات ئامانجی سەرەكیی تاران بەهێزكردنی پێگەی سەربازیی خۆیەتی لەسوریا بە تایبەت كە وەك نزیكترین پێگە لەدژی ئیسرائیل لێی دەڕوانێت. توركیا لەئێستادا كەوتووەتە خراپترین دۆخی ئابوریی بەجۆرێك كە هەڵاوسانی ئابوریی ئەو وڵاتە گەیشتوەتە 74% و بەبڕوای چاودێرانیش سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتە ئەو بیانوەی بەسە بۆ ئەوەی بەبێ گوێدان بە ئێران و تەنانەت ئەمریكا، ئۆپەراسیۆنێكی نوێی سەربازیی لە خاكی سوریا ئەنجامبدات، چونكە تەنها ئەو هەنگاوە سەربازییە دەتوانێت شكستی سیاسی و ئابوریی دەسەڵات لەتوركیا داپۆشێت.   لەسەرەتای ساڵی 2011 تائێستا نزیكەی شەش هەزار و (500) چەكداری ئێران لەسوریا كوژراون كە بە رەسمی تەنها كوژرانی 200 كەسیان پشتڕاست كراوەتەوە.  فەرعی: تەلئەبیب پێی وایە بوونی چەكدارانی ئێران لەسوریا پێش ئەوەی بۆ بەرگریی و پاراستنی دەسەڵات لە دیمەشق بێت بۆ زیان گەیاندنە بەئیسرائیل، هاوكات بەرنامەی ئەتۆمیی و موشەكیی تاران بەهەڕەشەیەكی راستەوخۆ بۆ سەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتەكەی لەقەڵەم دەدات و جەختی لەوە كردووەتەوە دەست ناپارێزێت لە هێرشكردنە سەر چەكدارانی ئێران لە سوریا   نێوەندگیریی ئێران لەنێوان سوریاو توركیا رۆژی یەكشەممە (3/7/2022) ئەمیر عەبدوڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران لەگەڵ بەشار ئەسەد، سەرۆكی رژێمی سوریا لە دیمەشق كۆبووەوە و عەبدوڵاهیان دوای كۆبوونەوەكە رایگەیاند، تاران بەهەموو شێوەیەك دژی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازییە لەسوریا و لەو پێناوەشدا نیگەرانییەكانی ئەردۆغانی گەیاندووەتە بەشار ئەسەد. وەزیری دەرەوەی ئێران كە پێش گەشتەكەی بۆ دیمەشق ماوەی چوار رۆژ لە ئەنكەرە بوو، لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا و وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە كۆبووەوە، رایگەیاند: تاران هەوڵی نێوەندگیریی لەنێوان دیمەشق و ئەنكەرە دەدات بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندیی سیاسیی و دیپلۆماسیی لەنێوان ئەو دو وڵاتە. عەبدوڵاهیان دوای ئەوەی لەدیمەشق لەگەڵ فەیسەڵ میقداد، وەزیری دەرەوەی سوریا كۆبووەوە جەختی لەوەكردەوە كە وڵاتەكەی رۆڵی نێوەندگیریی دەدات بۆ ئەوەی توركیا ئۆپەراسیۆنی سەربازیی لەخاكی سوریا ئەنجام نەدات. وتەكانی عەبدوڵاهیان لە كاتێكدایە توركیا لەساڵی 2016 تا ئۆكتۆبەری 2019 زیاتر لەچوار ئۆپەراسیۆنی سەربازیی لەدژی رۆژئاوای كوردستان و ناوچەكانی باكوری رۆژهەڵاتی سوریا ئەنجام داوە سەرەڕای ئەوەش كە روسیاو توركیا و ئێران لەچوارچێوەی كاری هاوبەشدا ساڵی 2017 گفتوگۆكانی ئەستانە-یان بۆ دانوستانەكانی نێوان لایەنەكانی جەنگ لەسوریا راگەیاند و تائێستاش 18 گەڕی ئەو گفتوگۆو دانوستانانە بە سەرپەرشتیی مۆسكۆ، ئەنكەرە و تاران بەڕێوەچووە بەبێ ئەوەی دەستكەوتێكی ئەوتۆ بۆ ئاگربەست و كۆتایی جەنگ لەسوریا بەدی هێنابێت.   سەرەڕای هەوڵەكانیان، پێناچێت تاران بتوانێت رێگریی لەئۆپەراسیۆنی سەربازیی توركیا لە رۆژئاوای كوردستان و ناوچەكانی باكوری رۆژهەڵاتی سوریا بكات     ستراتیژی دیمەشق و تاران تاران و دیمەشق بەدوو هاوپەیمانی ستراتیژیی لەناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەقەڵەم دەدرێن، سوریا پردی پێكگەیشتنی نێوان ئێران و حیزبوڵڵایە لە لوبنان و ئەو هێڵە لە دژی ئیسرائیل، خۆیان بەبازنەی بەرگریی لەدژی ئیسرائیل ناو دەبەن. پەیوەندییەكانی تاران لەگەڵ دیمەشق تا ئاستێك ستراتیژییە كە ئەو وڵاتە بەوتەی حشمەتوڵڵا فەلاحەت پیشە، ئەندامی پێشوی دەستەی ئاسایشی نیشتیمانی لەپەرلەمانی ئێران، لەساڵی 2011 تا 2017 نزیكەی 30 ملیارد دۆلار هاوكاریی پێشكەشی رژێمی سوریا كردووە. پەیوەندییەكانی ئێران و سوریا بەیەكێك لەكۆنترین پەیوەندییە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەژمار دەكرێت ئەوەش بە بەردەوامی هۆكارێك بوە كە وڵاتانی كەنداو بەهەموو شێوازێك هەوڵ بدەن ئەو وڵاتە عەرەبییە لەتاران داببڕن. وڵاتانی رۆژئاوا و وڵاتانی عەرەبی لەساڵی 1980 و تەنها یەك ساڵ دوای رووخانی سیستمی پاشایەتی و دەستبەكاربوونی كۆماری ئیسلامی لەئێران زیاترین هەوڵیان داوە تاران لەدیمەشق داببڕن چونكە هۆكاری سەرەكیی ئەم داوكارییە هاوسنوربوونی سوریا بووە لەگەڵ ئیسرائیل. عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامیی ئێران، بە بەردەوامی جەختی لەوە كردووەتەوە، سوریا نزیكترین هاوڕێ و دۆستی تارانە لەچاو وڵاتانی دیكەی عەرەبی و ئەو وڵاتەشی بەسەنگەری بەرگریی لە دژی ئیسرائیل ناوزەد كردووە. بە بڕوای عەلی خامنەیی، هۆكاری سەرەكیی سەرهەڵدانی جەنگی سوریا كەبریسكەكەی لەساڵی 2011 و هاوكات لەگەڵ شەپۆلی (بەهاری عەرەبی) بوو دەگەڕێتەوە بۆ پلانی ئەمریكا و هەندێك لە وڵاتانی عەرەبی و رۆژئاوا بەمەبەستی شكستی ئەو بەرەیەی كە ئەو وەك بازنەی بەرگریی ناوی دەهێنێت.    تاران و دیمەشق بەدوو هاوپەیمانی ستراتیژیی لەناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەقەڵەم دەدرێن، سوریا پردی پێكگەیشتنی نێوان ئێران و حیزبوڵڵایە لە لوبنان و ئەو هێڵە لەدژی ئیسرائیل، خۆیان بەبازنەی بەرگریی لەدژی ئیسرائیل ناو دەبەن   ئێران لەنێوان بەعس لەسوریا و عێراق پەیوەندیی سیاسی و دیپلۆماسیی تاران و دیمەشق دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1946 واتە لەو سەردەمەی كە سوریا سەربەخۆیی خۆی راگەیاند هەر ئەو كاتیش ئێران  كۆنسوڵخانەی خۆی لەو وڵاتە كردەوە . پەیوەندییەكانی تاران و دیمەشق بەهۆی جیابوونەوە لە نێوان حزبی بەعس لەساڵی 1961 كە ناوەندەكەی لەپایتەختی سوریا بووە توندوتۆڵتر بووەوە بە تایبەت كە ئەو جیابوونەوەیە بووە هۆی لەدایكبوونی حزبی بەعس لەعێراق و بەدەسەڵاتگەیشتنی لەبەغدا لەساڵی 1968، بەوەش ململانێكانی ئەو دوو باڵە بۆ بە میراتبردنی بیروباوەڕی بەعسی و عەرەبی سەری كێشا بۆ جەنگی ئێران و عێراق لەساڵی 1980 ئەوەش وای كرد سوریا یەكەم وڵات و تاكە وڵاتی عەرەبی بێت كە پشتگیریی ئێران بكات لەدژی بەعسی عێراق. حافز ئەسەد باوكی بەشار ئەسەد، سەرۆكی كۆچكردوو ئەو كاتی سوریا لەساڵی 1978 پشتیوانیی خۆی بۆ روحەڵڵا خومەینی، دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی و لایەنگرانی لە ئێران دەربڕی و دژی سیستمی پاشایەتی و محەمەدڕەزا پەهلەوی، دوایین پاشای ئێران، پشتیوانیی لەكۆماری ئیسلامی كرد و هاوكات لەگەڵ فشارەكانی ئەمریكا دژی ئێران لەساڵی 1979 ، دیمەشق و تاران هاوپەیمانیی خۆیان لەدژی واشنتۆن راگەیاند. بەپێی ئەو بەڵگانەی بڵاوبوونەتەوە سوریا لەساڵەكانی جەنگی نێوان ئێران و عێراق بە رەوانەكردنی ئەفسەرو جەنەڕاڵەكانی بۆ وڵاتانی یەكێتی سۆڤیەت، چەك و كەرەستەی سەربازیی روسیی لەدژی عێراق بۆ ئێران كڕیوەو هاوكات زانیاریی لەسەر ئەو چەكە روسیانەی كە رژێمی بەعسی عێراق بەكاری هێناون بەئێران داوە و رۆڵی باڵای بینیوە لەوەی كەئێران بتوانێت سەرەڕای گەمارۆكانی مۆسكۆ دژی تاران، لەو سەردەمەدا چەكی روسی و زانیارییەكانی بەدەست بهێنێت و لەبەرامبەر بەعس شكست نەهێنێت. بەشار ئەسەد كە نۆزدەیەمین سەرۆكی سوریا لەقەڵەم دەدرێت لە رۆژی دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكی وڵاتەكەی لەساڵی 2000 زیاتر لە 13 جار گەشتی بۆ تاران كردووە كە ئەوەش ئاماژەی روونی توندوتۆڵی پەیوەندییەكانی نێوان ئەو دو وڵاتەیە، ئەو بە بەردەوامی جەختی لەوە كردووەتەوە پەیوەندییەكانی نێوان سوریا و ئێران لەسەرووی سیاسەت و ئابورییەوەیە و مامەڵەی پێوە ناكرێت. زۆرترین پلەداری سەربازیی ئێران لەسوریا لەماوەی 11 ساڵی جەنگی سوریا، 15 فەرماندەی سەربازیی ئێران بەپلەی عەمید و بەسەرپەرشتیی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشوی فەیلەقی قودس لەسوپای پاسداران بەشدارییان لە جەنگ دژی نەیارانی بەشار ئەسەد و رژێمی بەعسی سوریا كردووە. لەسەرەتای ساڵی 2011 تا ئێستا نزیكەی شەش هەزار و (500) چەكداری ئێران لە سوریا كوژراون كە بە رەسمی تەنها كوژرانی 200 كەسیان پشتڕاست كراوەتەوە.  ئێران تەنها ناوی 19 ئەفسەرو پلەداری خۆی بە فەرمیی بڵاوكردووەتەوە كە لەجەنگی سوریا كوژراون. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا سالی 2011 لەیەكەم كاردانەوەی بەرامبەر بوونی هێزەكانی ئێران لەسوریا بۆ یەكەمجار قاسم سولەیمانی خستە لیستی سزاكانییەوەو رایگەیاند سولەیمانی سەرپەرشتیی و فەرماندەیی هێزەكانی ئێران لەسوریا دەكات. لەسوپا تاسایپا لەسوریا سەرەڕای ئەوەی لە رووی سەربازییەوە زۆرترین هێزی سەر بەسوپای پاسداران لەسوریا بوونیان هەبووە ، كۆمپانیای سایپا كە بە یەكێك لە گەورەترین بەرهەمهێنەكانی ئۆتۆمبێل لە ئێران لەقەڵەم دەدرێت بەشی دووەمی كارگەی بەرهەمهێنانی ئەو كۆمپانیایە لەساڵی 2007 تائێستا سەرقاڵی ئۆتۆمبێل دروست كردنە لەو وڵاتە. كۆمپانیای سایپا ساڵانە توانای دروستكردنی 500 هەزار ئۆتۆمبێلی هەیەو لقی دووەمی ئەو كۆمپانیایە لە سوریا ساڵانە زیاتر لە 10 هەزار ئۆتۆمبێل بۆ ناوخۆی سوریا دروست دەكات كە زۆربەیان لەشێوەی تەكسی لەشەقامەكانی دیمەشق و شارەكانی دیكەی ئەو وڵاتە بە رەنگی زەرد دەبینرێن. جەنگی ئیسرائیل و ئێران لەسوریا تەلئەبیب و تاران زیاتر لە 40 ساڵە هەڕەشە لەیەكتر دەكەن، ئیسرائیل دەسەڵاتی ئێران بە دوژمنی ژمارە یەكی خۆی لەقەڵەم دەدات و بەرپرسانی سەربازیی ئێران و سوپای پاسداران دەیان جار هەڕەشەی سڕینەوەی ئیسرائیلیان لە نەخشەی جیهان كردووە. ئیسرائیل دەڵێت گەورەترین بنكەی سەربازیی ئێران لە 50 كیلۆمەتری سنوری وڵاتەكەی لەخاكی سوریا هەیە كە دەكەوێتە باشوری شاری دیمەشقی پایتەختی وڵاتەكە.  هاوكات بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی ئەمریكا بڵاوی كردووەتەوە، سوپای پاسدارانی ئێران 10 بنكەی سەربازیی لەسوریا هەیە كە بووەتە شوێنی راهێنان چەكدارانی سەر بە رژێمی سوریا وەك ئامادەكارییەك بۆ ئەگەری هێرشكردنە سەر ئیسرائیل. رۆژنامەی (نیویۆرك تایمز) بڵاوی كردووەتەوە ئێران سەرپەرشتیی زیاتر لە 20 هەزار چەكدار دەكات كە هاوشێوەی باڵێكی سەربازیی كۆماری ئیسلامییە لەسوریا و ئەوانەش هەندێكجار لە ریزەكانی هێزی نیشتیمانی (جەیشی وەتەنی) ئەركەكانیان جێبەجێ دەكەن. رۆژنامەكە ئاشكرای كردووە سوپای پاسداران لەسوریا راهێنان بەچەكدارانی حیزبوڵڵای لوبنان، بزوتنەوەی حەماس و جیهادی ئیسلامی فەلەستین دەكات. تەلئەبیب پێی وایە بوونی چەكدارانی ئێران لە سوریا پێش ئەوەی بۆ بەرگریی و پاراستنی دەسەڵات لەدیمەشق بێت بۆ زیان گەیاندنە بەئیسرائیل، هاوكات بەرنامەی ئەتۆمیی و موشەكیی تاران بەهەڕەشەیەكی راستەوخۆ بۆسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتەكەی لەقەڵەم دەدات و جەختی لەوە كردووەتەوە دەست ناپارێزێت لە هێرشكردنە سەر چەكدارانی ئێران لەسوریا و زیانگەیاندن بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی تاران. ئیسرائیل تەنها لە ماوەی سێ ساڵدا زیاتر لە هەزار هێرشی سەربازیی لەخاكی سوریا ئەنجامداوە كە زۆربەیان لە رێگەی فڕۆكەی جنگی و موشەك و فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە بووە بەوتەی بەرپرسانی ئیسرائیلیش ئەو هێرشانە لە دژی پێگە سەربازیی و چەكدارییەكانی ئێران لەو وڵاتە بووە كە بە مەترسیی بۆسەر تەلئەبیب لەقەڵەم دەدرێن. ئیسرائیل زیاترین جار ناوچەكانی (پالمیرا، مەسیاف، لازقیە، دیمەشق،حۆمس، بوكەمال)ی كردوەتە ئامانج و رایگەیاندووە زیاترین بنكە و پێگەی سەربازیی ئێران و چەكدارانی لەو ناوچانەی سوریان ئەوەش لەپێناو ئەوەی ئێران ئەو ناوچانە نەكاتە خاڵی بەهێزكردنی هاوسەنگیی سەربازیی لە دژی ئیسرائیل. بەریەككەوتنی تەلئەبیب و تاران بەجۆرێك هەستیار بووەتەوە كە یائیر لاپید دوای چەند كاتژمێرك لەدەستبەكاربوونی وەك 14 یەمین سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، رایگەیاند؛ ئێران گەورەترین مەترسییە بۆسەر وڵاتەكەی، بۆیە رێگەنادەن ئەو وڵاتە پێگەی خۆی لەسنورەكانی ئیسرائیل بەهێز بكات و هاوكات هەمو هەوڵێك لەدژی بەرنامە ئەتۆمییەكەی تاران دەدەن. شینی ئێران لەسوریا روون و ئاشكرایە، سوریا گرنگترین بنكەو سەنگەری سەربازییە بۆ ئێران، بۆیە هەموو هەوڵێك دەدات كەتوركیا و چەكدارانی لایەنگری ئەو وڵاتە لە سوریا كێشە بۆ پێگەی تاران دروست نەكەن، هاوكات ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی ئەنكەرە لەگەڵ تەلئەبیب كە ماوەی چەند مانگێكە هاتووەتە ئاراوە، دەبێتە مەترسییەكەی دیكە بۆسەر پێگەی ئێران لە سوریا. توركیا لەساڵی 2008 نێوەندگیریی نێوان تەلئەبیب و دیمەشقی كردووە بۆ چارەسەری كێشەی بەرزاییەكانی جۆلان كەدەكەوێتە سنوری نێوان ئیسرائیل و سوریا بەڵام ئەو هەوڵە نێوەندگیرییەی شكستی هێنا ئەوەش وا دەكات تاران بەبەردەوامیی گومانی لەهەوڵە سیاسی و سەربازییەكانی ئەنكەرە لەسوریا هەبێت بەتایبەت كە توركیا لەلایەن ئەمریكا و روسیاوە تائاستێك دەستكراوەیەو هاوشێوەی ئێران لەژێر فشاری قورسی سزاو گەمارۆدا نییە.     

هاوڵاتی هاوكات لەگەڵ ساڵیادی ڕووداوەكانی 8ی تەمووزی ناو یەكێتیدا، مەكتەبی سیاسی یەكێتی كۆبویەوە بەسەرپەرشتنی بافڵ تاڵەبانی و سووربونی خۆی بۆ كاندیدی یەكێتی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دووپاتكردەوە.  ئەمڕۆ 8ی تەموز، مەكتەبی سیاسی یەكێتی بە سەرۆكایەتی بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆكی یەكێتی لە دەباشان كۆبویەوە و لەو بارەیەوە ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە كە تێیدا هاتووە:"مەكتەبی سیاسی پێداگری یەكێتی لە ئیستیحقاقی سەرۆككۆمار و كاندیدی پەسەندكراوی خۆی بۆ ئەو پۆستە دووپاتكردەوە و تەئكیدیشی لەسەر پێویستی پێكهێنانی حكومەتێكی هاوسەنگ، تەوافوق و خزمەتگوزار كردەوە كە مەبەستی سەرەكی لە پێكهێنانی ئەو حكومەتەش خزمەتكردنی هاوڵاتییان و باشتركردنی ژیان و گوزەرانیان بێت". هەروەها وەك لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژەی پێكراوە، لە بەشێكی تری كۆبوونەوەكەدا وێڕای پشتیوانی لە چاكسازییە حزبی و حكومییەكان و پشتیوانی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان و تیمی یەكێتیی لە حكومەت، تەئكیدكرایەوە كە پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عیراق و سەنگی سیاسەتی یەكێتی لە پایتەختی فیدراڵی رێ بۆ باشترکردنی ژیان و گوزەرانی خەڵکی هەرێمی کوردستان خۆشتر دەکات.  

هاوڵاتی بەپێی ئامارێكی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم، لە هەفتەی رابردوو دا 872 هاوسەرگیریی و 106 جیابونەوە  لە هەرێمی كوردستان تۆمار كراون. بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی ڕەگەزنامە و كاروباری شارستانی سەر بە وەزارەتی 872 هاوسەرگیریە، ٢٧٢ یان لە پارێزگای هەولێر و ٣٥٨ یان لە پارێزگای سلێمانی و ٢٠٤ یان لە پارێزگای دهۆك و ١٤ یان لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان بوون. هەروەها ١٠٦ تۆماری جیابوونەوەی هاوسەرگیری تۆمار كراون كە ٢٧ یان لە پارێزگای هەولێر و ٥٦یان لە پارێزگای سلێمانی و ١٧یان لە پارێزگای دهۆك  شەشیان لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان بوون. بەپێی هەمان ئامار ٣٤٢ تۆماری مردن تۆمار كراون كە ١٠٥ یان لە پارێزگای هەولێر و ١٣٩ یان لە پارێزگای سلێمانی و ٨٤ یان لە پارێزگای دهۆك و ١٤ یان لە ئیدارەی گەرمیان بوون.  هاوكات، ئامارەكەی بەڕێوەبەرایەتی ڕەگەزنامە و كاروباری شارستانی ئەوەشی خستۆتەروو كە لەو هەفتەیەدا ١٦ هەزار و ٥٦٤ كەس كارتی نیشتمانی نوێیان دەركردووە، كە ٦ هەزار و ٦٦٦ یان لە سنووری پارێزگای هەولێر و ٥ هەزار و ٤٢٠ یان لە سنووری پارێزگای سلێمانی و ٣ هەزار و ٧٢٨ كەسیان لە سنووری پارێزگای دهۆك و ٧٥٠ یان لە سنووری ئیدارەی گەرمیان بوون.  لە هەمان كاتیشدا ٣٧٧ كەس كارتەكانی خۆیان نوێ كردووەتەوە كە ١٦٩ یان لە سنووری پارێزگای هەولێر و ١١٣ یان لە سنووری پارێزگای سلێمانی و ٩١ یان لە سنووری پارێزگای دهۆك و ٤ یان لە سنووری ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان بوون.   

هاوڵاتی لە هەرێمەكانی زاپ و ئاڤاشین سەربازانی تورك ناتوانن لەبن بەردەكان سەریان بەرزبكەنەوەو قەناس بەدەستەكان دەیانپێكن و 32 دیكەیان ، ٢٧ تەرمی سەربازانی دەوڵەتی تورك،گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانەكانی جۆلەمێرگ و ساردخانەكانی ناوچەكە پڕبوون لە تەرم. ئاژانسی میزۆپۆتامیا نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە) لە هەواڵێكدا بڵاویكردەوە، لە ماوەی چوار ڕۆژی رابردوودا، تەرمی ٢٧ سەربازی دەوڵەتی داگیركەری تورك كە لە شەڕدا كوژراون، گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشانەكانی ناوەندی شاری جۆلەمێرگ و ناوچەی گەڤەر. هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە تەرمی ئەو سەربازە كوژراوانە لە ڕێگەی فڕۆكەخانەی سەلاحەدین ئەیوبی-یەوە بۆ گەڤەر ڕەوانەكراون و ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی لەئێستادا لە ساردخانەی ناوچەكەدا جێگەی تەرمی دیكە نەمێنێتەوە. ئاژانسەكە زانیاری لە جاشەكانی ئەردۆغان دەستكەوتووە و خۆیان بەشداریی شەڕیان كردووە، كە "لە زاپ شەڕێكی قورس هەیە و بەهۆیەوە چەندین ڕۆژ تەرمی سەربازەكانی دەوڵەتی داگیركەری تورك لە گۆڕەپانی شەڕدا دەمێننەوە". ئەو جاشانە وتوشیانە: زیاتر لە 150 سەربازی دەوڵەتی داگیركەری تورك لە شەڕدا برینداربوون، لە ئێستادا لە بارەگای كۆماندۆی چیێ-ی جۆلەمێرگن و لەوێ چارەسەریان بۆ دەكرێت". هاوكات، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) لە بارەی ئەنجامی چەند شەڕێكی نێوان گەریلا و سوپای توركی بڵاویكردەوە كە"بەرخۆدانی گەریلاكانی ئازادی كوردستان بە رۆحی بەرخودان بەردەوامە. لە چالاكییەكاندا ٣٢ داگیركەر سزادران، ٢ هەلیكۆپتەریش گورزیان لێدرا و گورز لە درۆنێكیش وەشێنرا". "سوپای توركی داگیركەر كە تاوانی شەڕ دەكات، ٣٤ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی ٦ جار بە فڕۆكەی شەڕ، بە دەیان جاریش بە هەلیكۆپتەری هێرشبەر و كاتیوشا گۆڕەپانەكانی بەرخودانی بۆردومان كردووە"، هەپەگە وا دەڵێن.  

نیگار عومەر  ئامارەكانی چۆڵكردنی دانیشتوانی قەزای كفری بۆ ناوچەكانی دیكە مەترسیدارن و ئاسایش دەڵێت:"سێ رۆژ جارێك خێزانێكی كورد شارەكە چۆڵ دەكات"، بەڵام ئامارە نافەرمییەكان دەڵێن رۆژانە سێ بۆ چوار خێزانی كورد شارەكە جێدەهێڵن و عەرەبەكان جێگەیان دەگرنەوە. كفری دەكەوێتە باشوری رۆژهەڵاتی كەركوك و رۆژئاوای كەلار، لەباشوریشەوە چیای حەمرین جیای دەكاتەوە لەپارێزگای دیالە، لەباكوریشەوە دەكەوێتە باشوری قەزای چەمچەماڵ. واتە كفری دەكەوێتە نێو ئیدارەی گەرمیان لەباشوری پارێزگای سلێمانی، لەبەشی باشوری باشوری هەرێمی كوردستان. رووبەری قەزای كفری پێنج هەزارو 275كم چوارگۆشەیە، ژمارەی دانیشتوانی بەپێی دەستەی ئاماری سەر بەوەزارەتی پلاندانانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ساڵی 2018 55 هەزارو 332 كەس بووە، بەڵام بەوتەی بەڕێوەبەری ئاسایشی ئێستای كفری دانیشتوانەكەی بۆ 45 هەزار كەس كەمبووەتەوە. لەماوەی شەش مانگی ئەمساڵدا 56ماڵ لەسنوری قەزای كفری كۆچیان كردووەو ماڵەكانیان گواستۆتەوە بۆ نێو قەزاكانی دیكەی كوردستان و هاووڵاتیانی شارەكەش دەڵێن ئەو ئەو ئارامەی لایەنی پەیوەندیدار بڵاوی دەكاتەوە وانیەو رۆژانی وا هەیە چوار بۆ پێنج ماڵ بار دەكات لەقەزاكەدا. رزگار سەباح، پێشتر دانیشتوانی كفری بووە و لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" هۆكاری سەرەكی بەشێكی زۆری چۆڵكردنی قەزاكە دەگەڕێتەوە بۆ نەبونی هەلی كارو نەبوونی پرۆژەی خزمەتگوزاری خراپ و كەمی كارەبای قەزاكە". رزگار وتیشی:" زۆرم پێناخۆشە جێگەی رەسەنی خۆمم جێهێشتووە، بەڵام بەناچاری ئێمە قەزاكەمان چۆڵكردووەو عەرەب لەجێگەی ئێمەدا نیشتەجێ دەبێت و چارەنووسی قەزاكە بەرەو چارەنووسێكی نادیار دەڕوات و مەترسییە بۆ هەموو دانیشتوانەكەی كە كەس خۆی بەخاوەنی نازانێت و رۆژانە سێ بۆ چوار ماڵ تێیدا ماڵەكانیان دەگوێزنەوە بۆ شارەكانی دیكەی كوردستان".    حكومەت ناكرێت هەمان باج لەو كۆمپانیایانە وەربگرێت كە وەبەرهێنان لەكفریدا دەكەن، چونكە وەبەرهێن نایات ئیش بكات     رێكخراوی پاڵپشتی كفری بۆ پەرەپێدان ئەوە دووپاتدەكاتەوە قەزای كفری فەرامۆش كراوەو حكومەت ئاوڕی لێناداتەوەو خەڵكەكەی بەناچاری چۆڵی دەكەن. سیروان سەرتیپ، دانیشتوی قەزای كفری و ئەندامی رێكخراوی پاڵپشتی بۆ گەشەپێدان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" نەبوونی هەلی كار گەورەترین گرفتە لەنێو قەزاكەدا، كێڵگەی نەوتی حەسیرە لەكۆی 400 كەس كەمتر لەسەد كارمەندی لەناحیەو گوندەكانی قەزای كفری كاری تێدا دەكات، بەشی زۆریان خەڵكی دەرەوەی سنورەكەن". " كفری قەزایەكە تایبەتمەندی خۆی هەیە و پێویستە بۆ هاناندانی پرۆژەی وەبەرهێنان ئەوە لەبەرچاو بگیرێت كەوەك پارێزگاكانی دیكەی كوردستان نیە لەكاتی جێبەجێكردنی پرۆژەیەكدا حكومەت هەمان باج و زەریبە لەخاوەنی پرۆژەكان وەرنەگیرێت، گەر بەم شێوازە كار بكرێت لەكفریدا هیچ خاوەن پرۆژەیەك نایەت پرۆژە جێبەجێ بكات كە بەداهاتێكی كەم و باجێكێكی زۆر كاربكات"، سیروان سەرتیپ وای وت. هەروەها ئەو ئەندامەی رێكخراوی پاڵپشتی كفری بۆ گەشەپێدان وتیشی:"ماڵ گواستنەوەی خەڵكی كفری و هاتنی عەرەب لەشوێنەكانیان كاریگەری دەبێت لەسەر دیموگرافیای كوردستان نەك تەنها بۆ كفری، ئەمە بەمەترسی دادەنرێت و پێویستە كاری جددی لەسەر بكرێت، چەندینجار بۆ خزمەتی شارەكەمان داومانە لەدەرگای زۆر لایەن و هیچی بۆ نەكردووین لێرەوەش داوادەكەین سەرۆكی ئێستای یەكێتی ببینین تا گیروگرفتەكانی پێ بگەیەنین". كفری سەرەڕای ئەوەی هەلی كاری كەمە، لەكۆی 16 كۆلێژ لەسنوری گەرمیاندا تەنها یەك كۆلێژ لە قەزای كفریدا بوونی هەیە. هیوا عەلی، بەڕێوەبەری ئاسایشی قەزای كفری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت" لەئێستادا نزیكەی  45 هەزار كەس دانیشتووی كفرین، لەساڵی رابردوودا نزیكەی 45ماڵ لەقەزاكە ماڵەكانیان گواستۆتەوە، لەماوەی شەش مانگی ئەمساڵیشدا نزیكەی 56ماڵی دیكە كفریان بەجێهێشتووە". هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد، كفری شارێكی پێكەوە ژیان بووە لەنێوان كوردو عەرەب و توركمان، وتیشی:"ئەگەرچی ئامارێكی وردمان لەبەردەست نیە، بەڵام سێ بەشی قەزاكە كوردەو بەشەكەی دیكەی پێكدێت لەعەرەب و توركمانی رەسەنی قەزاكە". قەزای كفری لەپێنج ناحیە پێكدێت (كفری، ئاوە سپی، سەرقەڵا، نەوجۆل، كۆكس ) كەناوەندی كفری ناوەندی قەزاكەیە، عەشیرەتە سەرەكییەكانی ئەم قەزایە لە (دەلۆ، زەنگەنە، داودی، جاف، هەمەوەند و گێژەن) پێكدێن. قایمقامی قەزای كفری ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە هەبوونی مەترسی جوڵەكانی داعش و نزیك بوونی لەكفری یەكێكە لەهۆكارەكانی چۆڵكردنی كفری.  شەماڵ نامیق، قایمقامی قەزای كفری، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" چۆڵبوونی قەزاكە دەگەڕێنێتەوە بۆ نەبوونی پرۆژە خزمەتگوزاریەكان و كۆلیژی خوێندن و بینا لەنێو قەزاكەدا بۆ كردنەوەی كولێژ، هەبونی مەترسی جوڵەكانی داعش و نزیك بوونی لەو ناوچانە كاریگەری هەبووە بۆ ئەوەی كورد ناوچەكە چۆڵ بكات". ناوبراو ئەوەشی روونكردەوە كەبۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتانەی شارەكەیان، چەند پرۆژەیەكی خزمەتگوزارییان ئاڕاستەی حكومەت كردووە وەك پرۆژەی قیرتاوكردنی رێگەوبان دروستكردنی نەخۆشخانە و پرۆژەی ئاو بۆ گوندەكانی سنورەكە و دابین كردنی پرۆژەی ئاو بۆ گەڕەكانی قەزای كفری، وتیشی:"ئەم پرۆژانە لەپلانی ئەمساڵدایەو و پەسەند كراوە بۆ جێبەجێكردن". كفری شارێكی دێرینی كوردستانە دەكەوێنە نێو ئیدارەی گەرمیانەوە، دانیشتوانی ئەم شارە كوردن و هەندیك لە عەرەب و توركمانیش تێیدا دەژین.  لەڕووی ئاینەوە، موسڵمان و كاكەیی تێدا دەژین، كفری پێگەیەكی گرنگ و پڕبایەخی هەیە لەمێژووی گەرمیاندا، مەڵبەندێكی دێرینی رۆشنبیری و ئەدەبی بووە، بەتەواوی مێژووی بنیاتنانی كفری روون نیە، بەڵام چەندان سەدەیە كفری بنیات نراوە.  چەندین شوێنەواری گرنگ و مێژوویی تێدایە كە لەچاخ و سەردەمە جیاوازەكاندا دروستكراون، لەوانە: ئاسكی كفری، ئاشتۆكان، تلیشان، دوانزە ئیمام، سەرقەڵا، گردەگۆزینە.  

هاوڵاتی لەكاتی پێشكەشكردنی وتارێكدا بۆ لایەنگرانی بەمەبەستی بانگەشەی هەڵبژاردن، دەستڕێژی گولە لە شینزۆ ئابی سەرۆك وەزیرانی پێشوی ژاپۆن كرا و بە سەختی برینداركرا، دوای چەند كاتژمێرێك مانەوە لە نەخۆشخانە گیانیلەدەستدا. شینزۆ ئابی كە تەمەنی لە سەرەتاكانی ٦٧ ساڵیدایە لە كاتی پێشكەشكردنی وتاری بانگەشەی هەڵبژاردندا لە شاری نارا تەقەی لێكرا و دواتریش، میدیاكان بڵاویانكردەوە تەقەكەرەكە دەستگیر كرا كە سەربازێكی ٤٠ ساڵی خانەنشین بووە. شینزۆ ئابی لە خێزانێكی سیاسی لە دایك بووەو  لە ساڵی ١٩٨٢ دەستی بە كاری سیاسی كردووە و و یەكەم پۆستیشی لە حكومەتدا یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بووە و لە ساڵی ١٩٩٣ بووەتە ئەندام پەرلەمان. ئابی لە ساڵی ٢٠٠٣ وەك سكرتێری گشتی حیزبی لیبڕاڵی  دیموكراتی هەڵبژێردرا و لە ٢٠٠٦ بووە سەرۆكی ئەو حیزبە، دواتر لە تەمەنی ٥٢ ساڵیدا وەك سەرۆك وەزیرانیا یابان هەڵبژێردرا. دوای ساڵێك لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران بە هۆی خراپی دۆخی توندروستییەوە دەستی لە پۆستەكەی كشاندەوە و دوای ئەوەش حیزبەكەی زۆربەی كورسیەكانی پەرلەمانی لەدەستدا، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، ئابێ هەڵوێستێكی تووندی بەرامبەر كۆریای باكوور پێشاندەدا، بەڵام لە هەمانكاتدا، هەوڵی نێوەندگیری لە نێوان ئەمریكا و ئێران دەدا. ئابی پەیوەندییكی تایبەتی نزیكی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی پێشووی ئەمریكادا هەبوو و هەوڵی دەدا بەرژەوەندییەكانی ژاپۆن لە سیاسەتی "ئەمریكا پێش هەموو شتێك"ـی ترەمپ بپارێزێت.  لە ساڵی ٢٠١٢دا دووبارە ئابی وەك سەرۆك وەزیرانی ژاپۆن هەڵبژێردرایەوە و لە ساڵی ٢٠١٤ش دووبارە بەسەر ركابەرەكانیدا سەركەوت و لە پۆستەكەیدا مایەوە. گیانلەدەستدانی ناوبراو كاردانەوەی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێناو لەوبارەیەوە ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا رایگەیاند، ئەو هێرشە ناشرینە كراوەتەسەر شینزۆ ئابی هەمووانی شۆكی كردووە، بۆیە فەرەنسا پاڵپشتی لە گەلی ژاپۆن دەكات.  هاوكات، بۆریس جۆنسن، سەرۆكوەزیرانی دەستلەكاركێشاوەی بەریتانیا رایگەیاند، " ئەم رووداوە نیگەرانی كردوین، بۆیە لەم كاتە خەمناكەدا بەریتانیا لە پشتتان دەوەستێت."  بە هەمن شێوە ماتیوسز مۆراویكی، سەرۆكوەزیرانی پۆڵەندا رایگەیاندوە، ئەمە رووداوێكی شۆكهێنەرەو هەموان خەم دەردەبڕن.   

هاوڵاتی نوسینگەی لاهور شێخ جەنگی پەیامێكی لەبارەی تێپەڕبوونی یەك ساڵ بەسەر ڕووداوەكانی 8ی تەموزی ناو یەكێتی بڵاوكردەوە و دەڵێن، "لاهور شێخ جەنگی هەرگیز كۆڵنادات و پشت و پەنای هاووڵاتییان دەبێت".  لە پەیامەكەی نوسینگەی لاهور شێخ جەنگیدا (8ی تەموزی 2022) هاتووە، "یەكێتیی لە دوای كۆنگرەی چوارەوە بوو بە خاوەن پەیڕەو و پرۆگرامی سەردەمیانە و پەیكەری حزبەكە ڕێكخرایەوە، دارایی و سەرچاوەكانی داهات ڕێكخرا، شكۆ بۆ ئەندام و كادر و ئۆرگانەكان گەڕێندرایەوە، ئەنجوومەنی سەركردایەتی بوو بە سەكۆی بڕیاردان. هەوڵدرا كۆدەنگی لە درووستكردنی بڕیار دەستەبەر بكرێت دوور لە بڕیاری تاكەكەسی و بەرژەوەندیی تایبەتی، كە بەداخەوە وا ساڵێك تێپەڕ دەبێت كۆبوونەوەكانی سەركردایەتی پەكخراوە و ڕۆڵی ئۆرگانەكانیش فەرامۆشكراوە."   دەقی پەیامی لاهور شێخ جەنگی: پەیامێك بە بۆنەی تێپەڕبوونی ساڵێك بەسەر كودەتا سەربازییەكەی ٨ـی تەمووز كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان جەماوەری دڵسۆز و خۆڕاگری یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان سڵاوێكی گەرمتان لێبێت و جەژنی قوربانتان پیرۆز بێت ئاشكرایە لە دوای كۆنگرەی چوارەم هاوسەرۆكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەڵێنیان بە ڕۆحی بەرزی‌ مام جەلال و شەهیدانی یەكێتیی، و تەواوی شەهیدانی ڕێی ڕزگاریی كوردستاندا كە پابەند بن بەو ئەمانەتە‌ گرنگ و ئەركە مێژووییەی خراوەتە سەر شانیان، لە ئاست ئەو بەرپرسیارێتییەدا بن كە پێیان سپێردراوە و كار بكەن لە پێناو ئاشتی و ئاوەدانی و خزمەتی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان. لەو چوارچێوەیەشدا بەڕێز لاهور شێخ جەنگی كە بە دەنگی ئەندامانی سەركردایەتی و بە شەرعییەتی كۆنگرە بوو بە هاوسەرۆكی یەكێتیی، لەو چركەساتەوە بێ گوێدانە ماندووبوون قۆڵی لێهەڵماڵی و بە ورەیەكی بەرز و بە‌ وزەیەكی یەكێتییانە و بە دنیابینییەكی كراوەوە بە پشتیوانی ئێوەی دڵسۆزانی یەكێتیی دەستی كرد بە نوێبوونەوەی یەكێتیی، هەوڵەكانی بەڕێزیان لەو پێناوە بوو كە یەكێتییەكی بەهێزمان هەبێت تا لە ڕێگەی حكومەتێكی ڕاستەقینە و بەهێزەوە كوردستانێكی بەهێزمان هەبێت و لە ئاستێكی بەرزدا ژیان و گوزەرانی هاونیشتمانیان دابین بكرێت و هیوا بۆ گەنج و لاوەكان بگەڕێتەوە كە هەموو خەونیان بووە بە بەجێهێشتنی نیشتمان. یەكێتیی لە دوای كۆنگرەی چوارەوە بوو بە خاوەن پەیڕەو و پرۆگرامی سەردەمیانە و پەیكەری حزبەكە ڕێكخرایەوە، دارایی و سەرچاوەكانی داهات ڕێكخرا، شكۆ بۆ ئەندام و كادر و ئۆرگانەكان گەڕێندرایەوە، ئەنجوومەنی سەركردایەتی بوو بە سەكۆی بڕیاردان. هەوڵدرا كۆدەنگی لە درووستكردنی بڕیار دەستەبەر بكرێت دوور لە بڕیاری تاكەكەسی و بەرژەوەندیی تایبەتی، كە بەداخەوە وا ساڵێك تێپەڕ دەبێت كۆبوونەوەكانی سەركردایەتی پەكخراوە و ڕۆڵی ئۆرگانەكانیش فەرامۆشكراوە. یەكێتیی بەسەركردایەتی لاهور شێخ جەنگی پەیوەندییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكانی حزبەكەی گەشاندەوە، لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر لە لایەنە كوردستانییەكان هەوڵی یەكڕیزیی نیشتمانی دەدات، لە‌گەڵ بەشێك لە هێز و لایەنە عێراقییەكانیش لەسەر بەرژەوەندییە هاوبەشەكان ڕێككەوتبوو بە ڕەچاوكردنی پارێزگاریكردن لە مافە دەستورییەكانی گەلەكەمان و پاراستنی قەوارەی هەرێمی كوردستان. لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێم دژی تاكڕەویی سیاسی بوون، هەوڵدرا هاوسەنگی هێز دروست بكرێت، كار بۆ ئەوە دەكرا كە ئەو بارە لارەی حكومڕانی ڕاستبكرێتەوە كە بەسەر میللەتەكەماندا هێندراوە، كە بە داخەوە ئەوەتا هاووڵاتییان دۆخێكی خراپ و نالەباری ژیانكردن بەڕێدەكەن، لە كاتێكدا نرخی نەوت لە ماوەی ئەمساڵدا هەر ڕووە و سەرەوە بووە و تەنانەت بەرزترین ئاستی تۆمار كردووە. هەوڵدرا هاوپەیمانی و كۆدەنگییەك درووست بكرێت لەگەڵ زۆرینەی لایەنە كوردستانییەكان تا لە بەغداد كورد یەكدەنگ و یەكڕیز بێت. جەخت دەكرایەوە كە دەبێت بەغداد قوڵایی ستراتیژیی هەرێم بێت، بە پشتبەستن بە دەستوور و بە لەبەرچاوگرتنی قەوارەی هەرێم لەگەڵ حكومەتی فیدراڵی، كێشەكان چارەسەر بكرێن و هەوڵی بەدەستهێنانی مافە دەستووری و نیشتمانییەكان بدرێت. بۆ دابینكردنی مووچە و قوتی هاونیشتمانیان، یەكێتیی بە سەرۆكایەتیی لاهور شێخ جەنگی سەردانەكانی بۆ بەغداد ئەنجامدا و لەگەڵ سەرۆكایەتییەكانی عێراق و لایەنە سیاسییەكان هەوڵی جدی درا بۆ نەهێشتنی پاشەكەوتی سەپێندراوی سەر مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم. چونكە بەڕێزیان باوەڕیان وایە كە ئەبێ لە چوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا، كێشە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان چارەسەر بكرێن، نەك وڵاتانی ئیقلیمی تەحەكوم بە مەلەفی نەوت و غازی هەرێمەوە بكەن. مەلەفی وزە، ئەبێ دەوڵەتی فیدراڵی عێراق سەرپەرشتیكاری یەكەمی بێت بۆ ئەوەی شەفاف و دادپەروەرانە بێت، (ئەمەش بە شەراكەت و ئاگاداری هەرێمی كوردستان)، ئەبێت ئەم مەلەفانە ئیدارە بدرێن، بەڵام بە قەتعی نابێت كۆمپانیا بیانییەكان و بنەماڵە سیاسییەكانی وڵاتانی ئیقلیمی تەحەكومی پێوە بكەن. بەڕێزیان نەبوون بە بەشێك لە ئەجندا و پیلانی بێگانە بۆ لەناوبردنی خوشك و براكانمان لە ڕۆژئاوا، دژ بە داگیركاریی خاكی كوردستان و پیلانە هەواڵگرییەكان دژ بە خاك و نەتەوەكەمان وەستایەوە. داوای لامەركەزیی دەكرد بۆ خزمەتكردنی پارێزگاكانی هەرێم بێ جیاوازی و نزیكیش بووبووەوە لە جێبەجێكردنی. ئەم نوێبوونەوە و گەشانەوەیە، ئەم هێز و ورە پۆڵایینیەی یەكێتیی، ئەم سەركەوتنانە بوون بە تیرێك و لە دڵی ناحەز و نەیاران چەقی، هەر بۆیە لەم كات و ساتە هەستیارەدا كە یەكێتیی بە بەرگێكی نوێوە بەرەو هەڵبژاردنێكی چارەنووسساز هەنگاوی دەنا و چاوەڕواندەكرا ژمارەیەكی زۆر كورسی لە بەغدا بەدەست بهێنێت و ببێتەوە بە هێزی یەكەم، دوژمنان پیلانیان لە دژ گێڕا تا یەكێتیی بخەن و یەكێتیی ناو یەكێتیی لەبار بەرن و ترازان لە ناو ڕیزەكانیدا درووست بكەن. دوژمنانی یەكێتیی خەونیان بەوەوە دەبینی كە كەلێن لە نێوان براكاندا درووست بكەن. هەر بۆیە ساڵێك لەمەوبەر لە پیلانگێڕییەكی قێزەون و بەرنامە بۆ داڕێژراودا بە پشتیوانی دەستی دەرەكی و لایەنێكی ناوخۆیی، ئاگریان لە ناوماڵی یەكێتیی بەردا و كودەتایەكی سەربازییان ئەنجامدا كە بۆ هەتا هەتایە وەك پەڵەیەكی ڕەش لە مێژوودا دەمێنێتەوە. خۆ ئەگەر دانبەخۆداگرتن و مامەڵەكردنێكی حەكیمانە و هەستكردنی بەرپرسیارانەی بەڕێز لاهور شێخ جەنگی و پەرۆشی و خەمخۆری بۆ خەڵكی كوردستان و یەكێتیی نەبوایە، ئەوەی بەدەستیش هاتبوو لەناو دەچوو. ئەو هەڵوێستەی بەڕێزیشیان لەسەر ئاستی ناوخۆیی و عێراقی و نێودەوڵەتی بووە جێگای ستایشكردن كە ڕێگەی گرت لە خوێنڕشتن و لێكترازان لە ناوماڵی یەكێتیی. لەگەڵ ئەوەی بەڕێزیان ڕێگەیان نەدا تووندوتیژیی ڕووبدات، بەداخەوە گروپێكی خۆسەپێن بە بەكارهێنانی بەشێك لە هێزە ئەمنییەكان دەستیان برد بۆ زۆر كاری ناڕەوا، چوار هەڤاڵی دڵسۆزی یەكێتییان شەهید كرد و كەوتنە ئازاردان و گرتن و سزادانی كادران و بڵاوكردنەوەی ترس و تۆقاندن و بڕینی قوتی ژمارەیەك لە هەڤاڵان، دواتریش بە بڕیاری ناپەیڕەوی و ناحزبی بۆ مەرامی تایبەتیی خۆیان كەوتنە گۆڕانكاری لە ئۆرگانە حزبییەكان. ۸ـی تەمووز نەك هەر ڕووداوێكی مێژوویی گەورە بوو لە نێو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، بەڵكو لە تێكڕای گۆرەپانی سیاسیی كوردستان و عێراق پاشەكشێیەكی زۆر گەورە بوو لە دیموكراسیەت و سەروەری یاسا، لە ژیانی حزبی و لە ڕووی ستراتیژییەوە مەترسییەكی گەورەیە، چونكە دەبێتە پێشەنگ بۆ یەكلاییكردنەوەی كێشە ناوخۆییەكان لە ڕێگای كودەتای سەربازییەوە. لەگەڵ ئەوەشدا ئەم كودەتایە لەناو یەكێتیی پێچەوانەی خەبات و تێكۆشان و ئامانج و باوەڕە نەگۆڕەكانی خوالێخۆشبوو سەرۆك مام جەلالە. ئێستاش دوای ساڵێك بەسەر ئەنجامدانی ئەو ڕووداوە، وەك ڕۆژی ڕووناك ڕاستییەكان بۆ هەموو یەكێتییەكان و كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان دەركەوتن و ئامانج و مەرامەكانی پشت ئەو كودەتایەی ساڵی پار ئاشكرا بوو. هەمووان دەبینن ژیانی حزبیی ناو یەكێتیی بە بەراورد بە پێش ٨ـی تەمووز لە چ دۆخێكدایە، كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان باش دەزانن كە یەكێتییەكەیان چی لێهاتووە، ئۆرگانەكانی یەكێتیی چۆن پەكخراون. دۆخی ژیان و گوزەرانی هاووڵاتییان بە دەست بێ بەرنامەیی و بێ پلانی لەم دەڤەرە لە چ ئاستێكدایە، خزمەتگوزارییەكان چۆن پەكخراون و دارایی و سەرچاوەكانی داهات چۆن دیزە بە دەرخۆنە دەكرێن و قاچاخچێتی و پشكپشكێنە و داهاتی گومرگەكان چۆن بە تاڵان دەبرێن. ئازادی ڕاگەیاندن و ڕادەربڕین چۆن بەرتەسك كراوەتەوە، خەڵكی كوردستان هەژارتر و برسیتر كراوە، نادادپەروەریی كۆمەڵایەتی و ئاسایشی گشتیی (بە تایبەتی ناوچەكانی یەكێتیی) زیاتر بووەتە مەیدانی تەراتێنی دەزگا موخابەراتییەكان و ئازادیخوازانی كوردی پارچەكانی تر، تێرۆر دەكەن. ئێستا ئەندام و كادر و لایەنگرانی دڵسۆزی یەكێتیی و هاووڵاتییانی كوردستان مافی ئەوەیان هەیە كە بپرسن بۆچی تا ئەم ساتەش بەڕێز لاهور شێخ جەنگی بێدەنگی هەڵبژاردووە؟! بەڕێز لاهور شێخ جەنگی لە نائارامی و بێزاریی و نیگەرانییەكانی ئێوەی پارێزەری ڕاستەقینەی یەكێتیی تێدەگات، باش دەزانێت كە دەستان لەسەر دڵتانە و چاوتان لە ڕێگایە بۆ ئەوەی حزبەكەتان، حزبەكەی مام، حزبی شەهیدان لەوە زیاتر شكست نەهێنێت. ئەو یەكێتییەی كە پشت و پەنای هەژاران و هەموو ئازادیخوازان و كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بوو نەبێتە حزبی پاشكۆی هیچ لایەنێك، چونكە یەكێتیی حزبی هیچ كەس و گروپێك نییە و حزبی ئێوەی یەكێتییە دڵسۆزەكانە و بە ئێوەوە بەهێز و پتەوە. بەڕێزیان بۆ چارەسەری كێشەكان و پوچەڵكردنەوەی هەموو ئەو تۆمەتە بێ بنەما و بڕیارە ناپەیڕەوی و ناحزبییانەی كە لە دوای كودەتا سەربازییەكەی ٨ـی تەمووزەوە دراون، پەنای بردۆتە بەردەم دادگا و سكاڵای یاسایی تۆمار كردووە، تا یاسا لەم كەیسەدا سەروەر بێت، پەنابردنی بەڕێزیان بۆ دادگاكانی هەرێم و عێراق بۆ ساغكردنەوەی تۆمەتەكان و دواتریش ساغكردنەوەی شەرعییەتی سیاسیی و قانونیی و حزبییە بەو پێیەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، حزبێكە لە قانونی ئەحزابی عێراقیدا، چوارچێوە حزبی و ئۆرگانی و شەرعیەتە سیاسییەكەی بە قانون ڕێكخراوە. بۆ هەموو لایەكیش ئاشكرایە كە شەرعیەتە جەماوەرییەكەشی لە كۆنگرەی چواردا جێكەوت بووە. هەر بۆیە چەندین جاریش بەڕێزیان دووپاتیان كردۆتەوە كە بە شانازییەوە یەكێتییە و خۆی بە خاوەنی یەكێتیی دەزانێت، پلە و پۆست لای گرنگ نییە، بەڵكو پلەی یەكێتییبوون شانازییەكە و هیچ كەسێك پێی نەبەخشیوە تا بتوانێت ئەو مافەی لێ وەربگرێتەوە جگە لە یەكێتییەكان و كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان. بەم پەیامە ڕایدەگەیەنین كە بەڕێز لاهور شێخ جەنگی هەرگیز كۆڵنادات و پشت و پەنای یەكێتییەكان و هاووڵاتییان دەبێت، بەردەوام دەبێت لە درێژەپێدانی ئەو نەهجە سیاسییە نیشتمانییە كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ڕەنگڕێژی كردووە، پشتیوان بە خوای گەورە و بە پشتیوانیی ئێوەی یەكێتییە دڵسۆزەكان و جەماوەری كوردستان بەڕێزیان لە دوای بڕیارەكانی دادگا، بەرنامە و پلانی جدی دەبێت بۆ هەستانەوەی یەكێتیی و خزمەتكردنی خەڵكی كوردستان. دووبارە جەژنتان پیرۆز بێت نووسینگەی ڕۆژنامەوانی بەڕێز لاهور شێخ جەنگی ٨ـی تەمووزی ٢٠٢٢    

هاوڵاتی لە سێ رۆژدا 36 سەربازی دیكەی ئەردۆغان لە زاپ و ئافاشین كوژراون و دەست بەسەر تەرمی سەربازێكیاندا گیراوە تا كوشتنی سەربازانی تورك بسەلمێنن. دەقی راگەیەندراوی هەپەگە:  هێزەكانمان بە رۆحی ١٤ی تەمموز چەندین چالاكیان ئەنجامداوە. لەو چالاكیانەدا ٣٦ داگیركەر سزادران، ٧ داگیركەریش برینداربوون، درۆنێك تێكشكێنرا، گورز لە ٢ هەلیكۆپتەر وەشێنرا، دەمانچەیەك، دوو چەكی ئێچ كەی-٤١٦ كە ئەڵمانیا دروستیان دەكات، ٢ ئامێری لەیزڕی دیاریكردنی شوێن، ٢ لێنزی چەكێك كە رووناكی بڵاو دەكاتەوە و بێتەلێكی ئاسڵسان دەستیان بەسەردا گیراوە. سوپای توركی داگیركەر هەموو جارێك ژمارەی مردوو و بریندارەكانی خۆی لە گۆڕەپانی شەڕ لە گەلانی توركیا و رای گشتی دەشارێتەوە. بۆ ئەوەی بسەلمێت هێزەكانمان دەستیان بەسەر تەرمی سەربازێكی داگیركەردا گرتووە. سوپای توركی داگیركەر لە گۆڕەپانەكانی شەڕ نەیتوانی ئەنجام بگرێت و ٣ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی تونێلەكانی شەڕی بۆمباران كردووە. سوپای توركی داگیركەر لە هەمان كاتدا گۆڕەپانەكانی بەرخودانی بە دەیان جار بە كاتیوشا، ٢٢ جار بە فڕۆكەی شەڕ و ٣٣ جاریش بە هەلیكۆپتەری هێرشبەر بۆردومان كردووە.   

هاوڵاتی حكومەتی هەرێم بەفەرمی داهاتی سێ مانگی یەكەمی ئەمساڵی ئاشكرا كرد كە بەبەهای سێ ملیارو 63 ملیۆن و 358 هەزار نەوتیان فرۆشتووە و لەسەدا 46.2 بۆ كۆمپانیا نەوتییەكان و خەجییەكانی رۆیشتووە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 7ی تەموزی 2022، فەرمانگەی میدیا و زانیاری هەرێم، فرۆشتی نەوتی لە سێ مانگی یەكەمی ساڵی (2022) بڵاوكردەوە كە تێیدا لەو سێ مانگەدا داهاتی نەوتی فرۆشراو بریتی بووە لە( سێ ملیار و 63 ملیۆن و 358 هەزار و 891)دۆلار، لەو رێژەیەش پارەی ماوە كە (بۆ موچە تەرخانكراوە)، تەنها بریتی بووە لە سەدا 43.8%. حكومەتی هەرێم لە خشتەیەكدا ئەوەی خستۆتەروو كە 34 ملیۆن و 923 هەزارو 168 بەرمیل  نەوتی لە رێگەی بۆڕییەوە فرۆشتووە كە نرخی هەر بەرمیلێك بە 86 دۆلارو 73 سەنت فرۆشتووە. هەر بەپێی خشتەكەی حكومەتی هەرێم 409.037 بەرمیل نەوت بەناوخۆ فرۆشراوە كە نرخی هەر بەرمیلێك84 دۆلارو 23 سەنت بووەو كۆی بەهای نەوتی فرۆشراو لەو رێگەیەوە ( یەك ملیار و 343 ملیۆن و 841 هەزار و 232) دۆلار بووە. هاوكات، لە خشتەكەدا ئەوە رونكراوەتەوە، پارەی ماوە كە ( بۆ موچە تەرخانكراوە) دوای دەركردنی سەرجەم خەرجییەكانی نەوت، (یەك ملیار و 343 ملیۆن و 841 هەزار و 232)دۆلار بووە، واتا كۆی پارەی ماوەی فرشی نەوت بریتنی بووە لە (43.8%) و لەبەرامبەردا (46.2%)ی داهاتی نەوت بۆ سەرجەم خەرجییەكانی نەوت تەرخانكراوە. سەرەرای ئەوەی كابینەی نۆیەم چاكسازی دەستپێكردووە بۆ رێكخستنەوەی خەرجیەكانی، بەڵام هێشتا چاكسازی لەبواری داهاتەكانیدا ئەنجام نەداوە و كۆمپانیا نەوتییەكان قازانجەكەیان لە حكومەتی هەرێم زیاترە لە فرۆشتنی نەوتی هەرێمدا.

هاوڵاتی خاوەن روئیای ئاسیاسێڵ، فاروق مستەفا رەسوڵ، یەكێك لە گەورەترین خەڵاتە جیهانییە گرنگەكان لە لەندەن بەدەستدەهێنێت، دوای وەرگرتنی خەڵاتەكە رایگەیاند:" وەكو شكۆمەندییەك وسەركەوتنێكی شەخسی بۆ خۆم سەیری ناكەم، بەڵكو وەكو دانپێدانانێك بۆ سەرجەم بزنسمانەكانی عێراق سەیری دەكەم". ئەمڕۆ 7ی تەموزی 2022،  لەبەغداد سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی كۆمپانیای ئاسیاسێڵ فاروق مستەفا رەسوڵ لەلایەن دامەزراوەی گلۆباڵ ئیكۆنومیكس (Global Economics Limited)ــەوە كە بارەگاكەی لە لەندەنە خەڵات كرا. دەقی بەیاننامەی ئاسیاسێڵ: خاوەن روئیای ئاسیاسێڵ، بەڕێز فاروق مستەفا رەسوڵ، یەکێك لە گەورەترین خەڵاتە جیهانییە گرنگەکان لە لەندەن بەدەستدەهێنێت بەغداد، 7 تەمموزی 2022 - سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌بردنی کۆمپانیای ئاسیاسێڵ بەڕێز فاروق مستەفا رەسوڵ لەلایەن دامەزراوەی گلۆباڵ ئیکۆنومیکس (Global Economics Limited)ــەوە کە بارەگاکەی لە لەندەنە خەڵات کرا لەبەر ئەو ڕۆڵە گەورەیەی کە لە گەشەپێدانی کەرتی پەیوەندییەکان بینیویەتی لە عێراقدا، لە ڕێی ئەو وەبەرهێنانە گەورانە و شەراکەتە گرنگانەی ئەنجامیداون، لەگەڵ ئەو روئیا پێشەنگەی کە بۆ کۆمپانیای ئاسیاسێڵی داڕشتووە و بووەتە مایەی ئەوەی شایستەی خەڵاتی "باشترین بزنسمانی پێشەنگ لە بواری پەیوەندییەکان" بێت. گلۆباڵ ئیکۆنومیکس خانەیەکی بڵاوکردنەوەی دارایی پایەبەرزە لەگەڵ گۆڤارێکی وەرزیی تایبەت بە بزنس کە بارەگاکەی لە شانشینی یەکگرتووە، و هەڵدەسێت بە میوانداریکردنی بەرنامەی خەڵاتەکانی ساڵانەی ئابووریی جیهانی کە لە ڕێیەوە ئەداکردنی نایابی کەرتە جیاوازەکانی ئابووریی لە جیهاندا ڕێزیان لێدەنرێت.   ئەم تیمە جیهانییە تایبەتمەندە ساڵانە بە دوای ئەو بزنسمانانەدا دەگەڕێن لە جیهاندا کە جیاوازی لە ژیانی خەڵکانی تردا دروست دەکەن. لەمساڵدا، بەدواداچوونەکانیان لە جیهاندا گەیشتە عێراق و لێرە زۆر سەرسام بوون بە دەستکەوتەکانی بەڕێز فاروق و ئەو کارانەی پێی هەڵساوە بۆ دامەزراندن و پێشخستنی کۆمپانیای ئاسیاسێڵ بۆ پەیوەندییەکان تا ئەو پێگە پێشەنگە لە کەرتی پەیوەندییەکاندا بەدەستبهێنێت کە ئێستا هەیەتی، ئەمەش وایکرد کاك فاروق لە تەنیشت پیاوە بزنسمانە گەورەکانی جیهانەوە بێت، بەو پێیەش بەرێزیان شایستەی ئەم خەڵاتە بوون. خەڵاتەکانی ئابووریی جیهانیی توانیویەتی پێوانەی ئەوە بکات کە چۆن هەوڵ و روئیا ناوازەکانی بەڕێز فاروق نەك تەنها توانیویەتی کەرتی پەیوەندییەکان لە عێراق باشتربکات، بەڵکو پەلیکێشاوە بۆ دانانی کاریگەری گەورە لەسەر کۆمەڵگە لە ڕێی بێشومار خزمەتگوزاری و دەستپێشخەرییەوە. ئاسیاسێڵ بە بیرۆکەیەکی كاك فاروق دەستیپێکرد، سەرەتا وەکو خەون و روئیایەك، دواتر پەرەیسەند و بووە کۆمپانیایەكی بچوك کە تەنها چوار تەلەفۆنی مۆبایلی ئیش پێدەکرد. وا ئەمڕۆ ئاسیاسێڵ بووەتە باشترین تۆڕی مۆبایل لە عێراقدا، و خزمەتگوزاریی پێشکەشی زیاتر لە 16 ملێون بەشداربوو دەکات لە سەرانسەری عێراقدا. هەموو ئەمانە بەهۆی ڕابەرایەتیکردنی حەکیمانە و روئیای ئیلهامبەخشی کاك فاروقەوە بووە کە ئەم گەشتە 21 ساڵییە پڕبێت لە سەرکەوتن لە بواری پەیوەندییەکان وەکو یەکێك لەوانەی کە بەشدارییەکی سەرەکی هەیە لە ئابووریی عێراقدا. لەگەڵ دامەزراندن و بەکارخستنی هەزاران لە زیرەکترین عەقڵەکان (باشترین تواناکان)ی وڵات، شانبەشانی پلانە بەردەوامەکانی بۆ فراوانبوونی زیاتر، کاك فاروق ئەرکێكی تری بە ئاسیاسێڵ سپارد ئەویش بەردەوامبوون بوو لە هێنانی تەکنەلۆجیای نوێ بۆ عێراق و ڕابەرایەتیکردنی وەرچەرخانی دیجیتاڵیی لە وڵاتدا و پێشخستنی لەسەر هەردوو ئاستی ئابووریی و کۆمەڵایەتی. بەرێز فاروق مستەفا ڕەسوڵ، سەرۆکی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی ئاسیاسێڵ لەمبارەیەوە وتی: "بەڕاستی من هەست بە تەوازوع دەکەم، و نەمدەزانی کە پاڵێوراوم بۆ وەرگرتنی هیچ خەڵاتێك. ئەم ڕێزلێنانەی خەڵاتەکانی گلۆباڵ ئیکۆنۆمیکس شەرەفێکی گەورەیە بۆ من. من وەکو شکۆمەندییەك وسەرکەوتنێکی شەخسی بۆ خۆم سەیری ناکەم، بەڵکو وەکو دانپێدانانێك بۆ سەرجەم بزنسمانەکانی عێراق سەیری دەکەم. من وەکو بەیاننامەیەك سەیری دەکەم کە تیایدا هاتووە سەرەنجام هەمووان بەری ڕەنج و ماندوبوونی دڵسۆزانەی خۆیان دەچننەوە. هەر بۆیە هەموو بزنسمانە پێشەنگەکان هاندەدەم، بە تایبەتی گەنجانی خاوەنکار، ئیش بکەن لە پێناو بەدیهێنانی خەونەکانیان. من ئەم دەستکەوتانەم لەسەر سینیەکی زێڕ پێشکەش نەکراوە، بەڵکو دەبوو خۆم ماندوو بکەم لە پێناویان. گەشتەکەم بە هەبوونی خەونێك لە کەرتی پەیوەندییەکان دەستپێکرد، وا ئەمڕۆ، ئاسیاسێڵ کۆمپانیایەکی پەیوەندییە کە چەندین خەڵاتی گەورەی بردووەتەوە، وە بۆتە جێی بایەخپێدان لەسەر ئاستی جیهان". جێی ئاماژە پێکردنە کە ئەمە یەکەم خەڵات نییە کە بەڕێز فاروق مستەفا ڕەسوڵ، سەرۆکی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی ئاسیاسێڵ بەدەستیدەهێنێت. پێشتر چەندین خەڵاتی تری پێبەخشراوە لە بەرامبەر هەوڵ و ماندووبوونی دڵسۆزانەی بۆ باشترکردنی ئابووریی عێراق بە شێوەیەکی گشتی، ئەوەش لە ڕێی چەندین پرۆژەوە کە جێبەجێی کردوون، بە تایبەتی لەبواری پەیوەندییەکاندا. خەڵاتی "باشترین بزنسمان لە بواری پەیوەندییەکان" وەکو سەرکەوتنێك بۆ کۆمپانیای ئاسیاسێڵ سەیردەکرێت. لەسەر ئاستی جیهان دان بە ئیشوکارە جددیەکانیدا دەنرێت لە پێناو باشترکردنی ژێرخانی ئابووری عێراق، تا ببێتە نمونەیەك و خەڵکانی تر وەکو سەرمەشقی بواری تەکنەلۆجیا شوێنپێی هەڵبگرن. ---------- کۆتایی --------- دەربارەی ئاسیاسێڵ: ئاسیاسێڵ یەکەمین کۆمپانیای خزمەتگوزاریى پەیوەندییەکانی مۆبایل و خزمەتگوزارییە دیجیتاڵییەکانە لە عێراق. وله‌ 31 كانونى یەکەمی 2021 ـەوە ژماره‌ى به‌شدرابووانی 16 مليۆنی تێپەڕاندووە. ئاسیاسێڵ خزمەتگوزارییەکانی +4G بە کوالیتی یەکی بەرز لە سەرتاسەری سەرجەم پارێزگاکانی عێراق دابینبکات. تۆڕى ئاسياسێڵ زیاتر لە 99% ى دانيشتوانى عێراق ده‌گرێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش وا ده‌كات كه‌ تۆڕه‌كه‌ى ببێته‌ فراوانترين تۆڕى مۆبايل له‌ناو كۆمپانياكانى ترى مۆبايل له‌ عێراقدا. ئاسیاسێڵ شانازی بەوەوە دەکات کە لە کانونی دووەمی 2015 ــەوە باشترین دابینکاری خزمەتگوزارییەکانی ئینتەرنێتە بە بەرزترین کواڵیتی لە عێراق. لە سەرەتای ساڵی 2022ــەوە، ئاسياسێڵ وەکو خێراترین خزمەتگوزاری ئینتەرنێتی 4G+  لە لایەن Speedchecker®  و فراوانترین ڕووماڵی تۆڕی ئینتەرنێتی 4G+ ناسێنراوە لەلایەن دامەزراوەی ئۆکلا '®Ookla 'ـەوە.   پەیوەندی: ئاسیاسێڵ بۆ پەیوەندییەکان (پشکداری تایبەت)، بەشی پەیوەندییە گشتییەکان: [email protected] بۆ زانیاری زیاتر: www.asiacell.com   دەربارەی گلۆباڵ ئیکۆنۆمیکس: گلۆباڵ ئیکۆنۆمیکس خانەیەکی بڵاوکردنەوەی دارایی و گۆڤارێكی وەرزی تایبەت بە بزنسە، بارەگاکەی لە شانشینی یەکگرتووە، تێڕوانینی قووڵ بۆ  کەرتە جیاوازەکانی ئابوریی لە سەرتاسەری جیهاندا فەراهەمدەکات. بەرنامەیەکی ساڵانەی هەیە کە تەرخانکراوە بۆ خەڵاتە گەورەکانی گلۆباڵ ئیکۆنۆمیکس، کە هەڵدەسێت بە دیاریکردن و ڕێزلێنانی باشترینی ئەداکردنی کەرتە جیاوازەکان لە سەرتاسەری جیهاندا. بۆ زانیاری زیاتر: https://www.theglobaleconomics.com/about-us/    

هاوڵاتی ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانیی ڕاپۆرتی گروپێك پارێزەری نێودەوڵەتیی ئەوە دەخاتەروو "توركیا بۆ هێرشكردنە سەر كورد ڕاهێنانی بە داعش كردووە". لە ڕاپۆرتێكی تایبەتدا، كە ڕۆژنامەی گاردیان بڵاویكردووەتەوە ژمارەیەك ڕەخنەگر و پارێزەر لە سوریا و عێراق ئاماژەیان بەوە كردووە؛ توركیا دەستی هەیە لە كۆمەڵكوژیی ئێزدییەكاندا و داوایان كردووە لە دادگای نێودەوڵەتیدا لێپێچینەوەی لەگەڵدا بكرێت. ئەو گرووپە پارێزەرە، كە بە گروپی دادپەروەریی بۆ ئێزدییەكان ناسراون (YJC) لە ڕاپۆرتەكەیاندا ئاماژەیان بەوە كردووە: توركیا تۆمەتبارە بە تێوەگلان لەو كۆمەڵكوژییە، چونكە بە مەبەست سنوورەكانی كردووەتەوە و ڕێگەی داوە چەتەكانی داعش بە ئاسانیی و ئازادیی بچنە ناوچەكە. هەروەها لیژنەی پارێزەران باسیان لەوە كردووە لە مانگی نیسانی ٢٠١٤ بەرپرسانی تورك لە ئاست بەكۆیلەكردن و بازرگانیكردن بە ژن و منداڵانی ئێزدیی چاویان داخستووە، تەنانەت بۆ هێرشكردنە سەر كوردەكان ڕاهێنانی سەربازیی بە چەكدارانی داعش كردووە. لەو ڕاپۆرتە ٢٧٨ لاپەڕەییەدا بڵاوكراوەتەوە، لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٤دا عێراق داوای لە نەتەوەیەكگرتووەكان كردووە دان بەو كۆمەڵكوژی و تاوانانەدا بنێت، كە داعش لە ناوچەكەدا ئەنجامیداوە، لە هەمانكاتدا حكومەتی عێراقی بەوە تاوانبار دەكەن، كە هەماهەنگ نەبوون لەگەڵ حكومەتی هەرێم بۆ ڕێگریكردن لە گەیشتنی داعش بۆ شەنگال و پاراستنی ئێزدییەكان.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەری سەنتەری فریاكەوتنی خێرای سلێمانی ئاشكرایكرد، پێنج خانەنشین لەبەردەم بانكەكانی سلێمانی لە چاوەڕوانی مووچەكانیان دۆخی تەندروستیان تێكچووە و یەكیان رەوانەی نەخۆشخانە كراوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 7ی تەموزی 2022سامان نادر، بەڕێوەبەری سەنتەری فریاكەوتنی خێرای سلێمانی ١٢٢ لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاند "پێنج خانەنشین لەبەردەم بانكەكانی سلێمانی لە چاوەڕوانی مووچەكانیان دۆخی تەندروستیان تێكچووە، چوارییان لە شوێنی خۆیان تیمەكانمان لەناو ئەمبوڵانس چارەسەریان بۆ كردوون، بەڵام یەكێكیان گەیەنراوەتە نەخۆشخانەی شار بۆ چارەسەر". هەروەها راشیگەیاند كە ئەو خانەنشینەی گەیەنراوەتە نەخۆشخانەی شار ناوی (محەمەد ڕۆستەم)ـە و تەمەنی ٦٩ ساڵە و چارەسەری پێویستی پزیشكی بۆ ئەنجامدراوە و كەمێكی تر رەوانەی ماڵەوەی دەكەنەوە. هاوكات، بەڕێوەبەری سەنتەری فریاكەوتنی خێرای سلێمانی رەتیشیكردەوە هیچ خانەنشینێك لەسەر وەرگرتنی مووچەكەی یان كە گەیەنرابێتە نەخۆشخانە، گیانی لەدەست دابێت.  

سازدانی: سەركۆ جەمال سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق ئەوە ئاشكرا دەكات كە" حكومەتی هەرێم و عێراق بۆ ناردنەوەی زۆرەملێی پەنابەران لەگەڵ بەریتانیا رێككەوتوون، دوای سەردانەكەی مەسرور بارزانی هەڵمەتی دەستگیركردنی پەنابەرانی كورد دەستپێكرد". دەشتی جەمال، سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:" بەریتانیا بەنیازبوو چەندین پەنابەری كورد رەوانەی هەرێمی كوردستان بكاتەوە، تائێستا 170 هاوڵاتی هەرێمی كوردستان لەڕێگەی گەیشتن بەوڵاتانی ئەوروپا بێسەروشوێنن". هاوڵاتی: ئەو كۆچبەرانەی لەبەریتانیا مەترسی ناردنیان لەسەربوو بۆ هەرێمی كوردستان، پاشان تكتەكانیان هەڵوەشایەوە، بڕیارەكە بەچی گەیشت؟ دەشتی جەمال: بڕیارەكە هەڵنەوەشاوەتەوە بەڵكو رێككەوتنێك كراوە لەنێوان حكومەتی بەریتانیا و حكومەتی عێراق ئێمە دەقی ئەو رێككەوتنەمان ئاشكراكردووە.  دوای رێككەوتنەكەش بەریتانیا پێشوازی لەجێگری وەزیری دەرەوەی عێراق كردووە، بەتایبەتیش لەدوای سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ بەریتانیا حكومەتی بەریتانیا ژمارەیەكی زۆر لەو كەسانەی دەستگیركرد كە خەڵكی هەرێمی كوردستانن و بڕیارەكە دەیانگرێتەوە، ئەو كەسانە زۆربەیان ساڵانێكی زۆرە لەبەریتانیا ژیان بەسەر دەبەن خێزان و منداڵیان هەیە، بڕیاربوو 31-5-2022 بیاننێرنەوە بۆ هەرێمی كوردستان و فڕۆكەخانەی هەولێر، ئێمە پێش ئەوەی بڕیارەكە جێبەجێ بكرێت هەڵمەتێكمان دەستپێكرد كە نەیەڵین ئەو كارە رووبدات و بەربەستی بۆ دروست بكەین.  دوای هەڵمەتەكەش ژمارەیەكی زۆر لایەن و رێكخراوی مافی مرۆڤ لەوانەش سكرتێری پێشووی پارتی كرێكاران (لەیبەر پارتی) نامەی ناڕەزایەتییان ئاڕاستەی وەزیری ناوخۆی بەریتانیا كرد، لەچەند ئاستێكدا ئەو كەمپینەمان بردە پێشەوە، ئاستێكیان لەناوخۆی بەریتانیاو دووەمیش لەئاستی ئەوروپاو پاشانیش لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان و پرۆژە بڕیارێكمان بردە پەرلەمانی عێراق و 104 پەرلەمانتار واژۆیان كرد كەهیچ فڕۆكەخانەیەك نەخرێتە خزمەتی ئەو وڵاتانەی بەزۆر پەرلەمانتار دەنێرنەوە.  هەروەها سزادانی ئەو كۆمپانیایانەی بەشدارن لەبەزۆر ناردنەوەی پەنابەران، ئەوەبوو لیستی ناوەكانمان بۆ ناردن جێگری وەزیری دەرەوەی عێراق وتی رێككەوتنەكە هەڵناوەشێتەوە بەڵام ئەو لیستی ناوە رێگەنادرێت بنێردرێنەوە، سەرئەنجام توانرا لەدواساتەكاندا مەسەلەكە راگیرا، بۆیە بەزۆر ناردنەوەی ئەو پەنابەرانە راگیرا، بەڵام بڕیارەكە هەڵنەوەشاوەتەوە. تائێستاش 13 كەس لەكەمپی بەزۆر ناردنەوە ئازادكراون، بەڵام ئەڵقەیان لەقاچ كردوون، ژمارەیەكی تریشیان تائێستا ماونەتەوەو پارێزەریان بۆ گیراوە، ئێستاش زیاتر لە 40 پەنابەر راگیراون بەشێكیشیان ئەو پەنابەرانەن كە ئەمساڵ گەیشتوونەتە بەریتانیا و بڕیاربوو بیاننێرن بۆ رواندا، بەڵام ئەوانیش پارێزەریان بۆ گیراوە كە سیانیان خەڵكی هەرێمی كوردستان بوون و سەرئەنجام ناردنەوەیان بۆ ئەو وڵاتە لەلایەن دادگای ئەوروپاوە راگیرا. هاوڵاتی: ئەو رێككەوتنەی بەریتانیا لەگەڵ رواندا كردوویەتی چی بەسەرهات؟ دەشتی جەمال: ئەو بڕیارە هەموو پەنابەرێك دەگرێتەوە كە لەسەرەتای ساڵی 2022ەوە چووبێتە بەریتانیا رێككەوتنەكە زیاتر لە 150 ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخان كراوە كەبەناوی بوژاندنەوەی ئابووری رواندا ئەنجامدراوە، مەبەستیش لێی بەپێی رێككەوتنەكە رێگرییە لەبازرگانیكردن بەمرۆڤ لەلایەن قاچاغچیەكانەوە ئەوانەی كە بەڕێگەی شاحینە و چووپ دەگەنە بەریتانیا، ئەو سیاسەتەش سزادانی پەنابەرانە، چونكە پەنابەران بەهۆی دۆخی وڵاتەكانیان روو لەوڵاتانی دیكە دەكەن، بەمجۆرە دەیانەوێت لەڕێگەی سزادانی پەنابەرانەوە ژمارەی پەنابەران كەمبكەنەوە، ئەمەش لەلایەن زیاتر لە 160 رێكخراوی مافی مرۆڤەوە ئیدانەكراوەو رای گشتی بەریتانیاش دژ بەو سیاسەتەن، ئێستاش ئەو دۆسیەیە لەدادگایە بڕیارە 19ی مانگی داهاتوو بڕیاری لەبارەوە بدرێت لەچوارچێوەی ئەو رەخنانەی دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا گرتوویەتی.    لەماڵپەڕە بەریتانیەكان وێنەی مەسرور بارزانی و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بڵاوكراوەتەوەو ئاماژە بە رێككەوتنیش كراوە كە پەنابەران بنێردرێنەوە بۆ هەرێمی كوردستان، سەرۆكی حكومەت ئامادەیی خۆی دەربڕیوە پێشوازی لەو پەنابەرانە بكات   هاوڵاتی: چ لایەن و رێكخراوێك رۆڵی هەبووە لەڕاگرتنی ناردنەوەی بەزۆری پەنابەران؟ دەشتی جەمال: میدیاكان و پەنابەران دەبێت بڕیاری ئەوە بدەن، ئێمە رۆڵێكی گرنگمان هەبوو لەگەڵ خودی پەنابەران خۆیان بەپشتیوانی پەرلەمانتاران و رێكخراوەكانی داكۆكیكار لەمافی پەنابەران و مافی مرۆڤ، كە ئەوەش لەئەنجامدا بڕیارەكە راگیرا. هاوڵاتی: واتا ئەو بڕیارە هەڵدەوەشێتەوە؟ دەشتی جەمال: ئەوە كارەكانی ئایندە دەریدەخات كە ئایا ئەو بڕیارە هەڵدەوەشێتەوە یاخود نا، تا هەڵنەوەشێتەوە ئەگەری ناردنەوەی پەنابەران هەیە، ژیانی سەدان پەنابەرو خێزان دەخاتە مەترسییەوە، چونكە ئەو كەسانەی رۆیشتوون بەشێكی زۆریان بوونەتە هۆكاری بەخێوكردنی خێزانەكانیان لەكوردستان بەهۆی ئەو دۆخەی دەسەڵاتدارانی هەرێم دروستیان كردووە. ئەو كەسانەی خۆیان بەداكۆكیكار لەمافی پەنابەران دەزانن كەس دەستی نەگرتوون دەتوانن فشار بكەن و سەرۆكی حكومەتی هەرێم بانگهێشتی پەرلەمان بكەن كە بەچی مافێك رێكەوتنیان لەسەر ژیانی خەڵكی پەنابەر كردووە و ژیانیان بخەنە مەترسییەوە. هاوڵاتی: واتا بەفەرمی پێتانوایە سەردانەكەی مەسرور بارزانی بۆ ناردنەوەی بەزۆری پەنابەران بووە؟ دەشتی جەمال: لەماڵپەڕە بەریتانیەكان وێنەی مەسرور بارزانی و وەزیری ناوخۆی بەریتانیا بڵاوكراوەتەوەو ئاماژە بە رێككەوتنیش كراوە كە پەنابەران بنێردرێنەوە بۆ هەرێمی كوردستان، سەرۆكی حكومەت ئامادەیی خۆی دەربڕیوە پێشوازی لەو پەنابەرانە بكات، ئەوەش دژی مافی مرۆڤە ئەگەر ئەو كەسانە كارێكی نایاسایشیان كردبێت سزای خۆیان وەرگرتووە، حكومەتی هەرێم ئاسانكارییان بۆ دەكات و تكتیان پێدراوە. هاوڵاتی: ئایا حكومەتی هەرێم بەبێ ئاگاداری حكومەتی عێراق ئەو كارەی كردووە؟ دەشتی جەمال: بەڵگەمان هەیە كە ئەو رێككەوتنە سێ لایەنەیە، بەریتانیا لەگەڵ هەرێم و عێراق رێككەوتنی كردووە، ئەوان سوپاسی حكومەتی عێراقییان كردووە بۆ ناردنەوەو ئاسانكاری بۆ بڕیارەكەو دروستكردنی پاسپۆرت بۆیان و لابردنی ئاستەنگەكان. هاوڵاتی: سەبارەت بەو كۆچبەرانەی لەبیلاروسیاوە ویستیان بچنە وڵاتانی ئەوروپا، زانیاری لەسەر ئەوان چییە؟ دەشتی جەمال: ئێستاش كۆچبەرێكی زۆر لەكەمپەكانی لیتوانیا و پۆڵەندا هەن، لەدۆخێكی خراپدان ژمارەیەكی زۆریان داوای مافی پەنابەرییان كردووە، بەڵام لەوێش حكومەتی عێراقی كاریان بۆ ناكات و مامەڵەیەكی نامرۆڤانەیان لەگەڵدا كراو بەشێكی زۆریان ناچاركران رێگەی گەڕانەوە بگرنە بەر، بەشێكیشیان لەوڵاتانی رۆژهەڵاتی ئەوروپا داوای مافی پەنابەرییان كردووە هەرچەندە زۆربەیان داوای مافی پەنابەرییان رەتكراوەتەوەو وەك زیندانی مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، ئێمە لەوبارەیەشەوە داوای سەیركردنی كەیسەكانی ئەوانەمان كردووەو داواشمان كردووە مافیان پێبدرێت. هاوڵاتی: هیچ ئامارێك لەبەردەستە كەچەند خەڵكی هەرێم داوای پەنابەرییان لەوڵاتانی ئەوروپا كردووە؟ دەشتی جەمال: هیچ ئامارێكی ژمارەی پەنابەرانی هەرێم لەبەردەستدا نییە، بەڵام ساڵی رابردوو 32 كەسی هەرێم گیانیان لەدەستداوە لەڕێگای گەیشتن بەئەوروپا، بەداخەوە ئاماری گیانلەدەستدان و بێسەروشوێن بوون ساڵ بەساڵ زیاتر دەكات، تائێستاش زیاتر لە 170 كەسی خەڵكی هەرێمی كوردستان بێسەروشوێنن.

هاوڵاتی بڕیارە بۆریس جۆنسن دەست لەپۆستی سەرۆكی پارتی پارێزگارانی حزبەكەی و سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا هەڵبگرێت. پاش دەستلەكاركێشانەوەی چەند وەزیرێكی كابینەكەی حكومەتەكەی جۆنسن، فشارەكان لەسەری زیادیان كردووەو بڕیارە لە چەند كاتژمێری داهاتوو دەست لەكاربكێشێتەوە. هەرچەندە میدیاكانی بەریتانیا ئەوە دەخەنەروو كە بۆریس جۆنسن ئامادەیە لە پۆستی سەرۆكی پارتی پارێزگاران دەستلەكاربكێشێتەوە، بەڵام نیەتی ئەوەبووە تا سێ مانگی دیكە لەپۆستی سەرۆك وەزیراندا بمێنێتەوە، بەڵام فشارەكانی حزبەكەی و وتەی وەزیرە دەستلەكاركێشاوەكان و پەرلەمانتارانی پارتەكەی وای لێ كردووە كە بڕیاری دەستلەكاركێشانەوە لە پۆستی سەرۆك وەزیرانیش بدات. بۆریس جۆنسن لەو كاتەوەی بووەتە سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا، لەندەن لەناوخۆی ولاتەكەدا سەقامگیری بەخۆیەوە نەبینیووە بەتایبەت دوای دەرچونیان لە یەكێتی ئەوروپاو فشاركردن بۆ بەزۆرناردنەوەی پەنابەران و پارێزگاری نەكردن لەمافەكانی مرۆڤن حكومەتەكەی جۆنسنی تووشی دەیان كێشە كردووەتەوە. نەدیم زەهاوی دوای ئەوەی تەنها دوو رۆژ پۆستی وەزیری دارایی وەرگرت دەستیلەكاركێشایەوەو لەتویتەری خۆی نوسیویەتی:" جۆنسن كارە راستەكە ئەنجام بدە كە دەستلەكاركێشانەوەیە".  

هاوڵاتی وەزیری دادی حكومەتەكەی ئەردۆغان ئەوە ئاشكرا دەكات كە لەكاتی رێككەوتن لەگەڵ سویدو فینلاند بۆ ئەندامبونیان لەناتۆ لیستێكی داواكراوان هاوپێچی رێككەوتنەكە كردووە. بەكر بۆزداغ، وەزیری دادی توركیا رایگەیاند:" دوو نووسراوی فەرمییان لەڕێگەی وەزارەتی دەرەوە ناردووە بۆ سوێد و فینلاند بۆ رادەستكردنەوەی ئەو داواكراوانەی توركیا لە كاتی دانوستاندنەكان داوای كردبوو، پێیان راگەیەندراوە كاتی جێبەجێكردنی هاتووە و لەگەڵ نووسراوەكانیشدا لیستی ناوی داواكراوەكانیان هاوپێچ كردووە". هەروەها راشیگەیاند:"پێشتر بە نووسراوی فەرمی داوای رادەستكردنەوەی چەند داواكراوێكمان لە سوێد و فینلاند كردبوو، بەڵام هەردوو وڵات رەتیانكردبووەوە رادەستیان بكەنەوە، هەروەها وەڵامی رادەستكردنەوەی چەند كەسێكی دیكەشیان تا ئەم ساتە نەداوەتەوە، وەزارەتی داد ئەو دوو نووسراوەشی هاوپێچ كردووە و بە لیستێكی نوێ دووبارە ناردوویەتی و رادەستی لایەنە پەیوەندیدارەكانی سوێد و فینلاند كراوە". هاوكات ئەوەشی ئاشكرا كرد گە لە بڕگەیەكی یاداشتنامە واژۆكراوەكانی نێوان توركیا، سوێد و فینلاند لە دانوستاندنەكانی مەدرید، توركیا مەرجی داناوە كە دەبێت لیژنەیەكی هاوبەشی پێكهاتوو لە دامەزراوەكانی دادوەری، ئاسایش و هەواڵگری پێكبهێندرێت بۆ بەدواداچوونی جێبەجێكردنی یاداشتنامەكە و لە نووسراوەكەشیاندا داوای دەستنیشانكردنی چەند كەسێكیان كردووە لە فینلاند و سوێد بۆ پێكهێنانی لیژنە هاوبەشەكە.  وەزیری حكومەتەكەی ئەردۆغان ئەوەشی روونكردەوە كە پرسی ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتە تەنیا بەربژێرن و رێكاری زۆر هەن بۆئەوەی جێبەجێ بكرێن، بەڵام سەرباری هەموو ئەو رێكارە پێویستانە، مەرجە داواكارییەكانی توركیا جێبەجێ بكرێن"بە پێچەوانەوە ئەگەر توركیا ڤیتۆ كارا بكاتەوە، بەربژێربوونیان بۆ ئەندامبوون لە ناتۆ سفر دەبێتەوە".