ڕاوێژکارێکى شەرع: پرۆسەی هەڵبژاردنەکان هیچ تانەیەکى لێ نەدراوە

 هاوڵاتی   لەسەر رێگەی کەرکووک - حەویجە بەھۆی روداوێکی ھاتوچۆوە 37 پۆلیسی فیدراڵی بوونە قوربانی، بەرپرسی فەرمانگەی گەیاندن و راگەیاندنی کەرکووک دەڵێت، دوو پۆلیس گیانیان لەدەستدا و 35ی دیکەش برینداربوون. لەسەر رێگەی سەرەکیی نێوان کەرکووک - حەویجە و لە نزیک یەکبڕی ریاز، رووداوێکی ھاتووچۆ لەنێوان ئۆتۆمبێلێکی سەربازی و کۆستەرێکدا روویدا و بەھۆیەوە 29 کەس برینداربوون و گیانیان لەدەستدا. قوربانییەکان پۆلیسی لیوای ھەشتی فیرقەی پێنجن و لەکاتی گەڕانەوەیان لە بنکەکانی دەنگدانەوە بۆ بارەگای لیوا تووشی ئەو رووداوە ھاتوون. ئەمڕۆ هەینی 08-10-2021 پرۆسەی دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی کوردستان و عێراق بەڕێوەدەچێت و لە تەواوی عێراق یەک ملیۆن و 75 هەزار و 727 کەس لە هێزە ئەمنییەکان لە دەنگدانی تایبەتدا مافی دەنگدانیان هەیە، لەو ژمارەیەش لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە 331 هەزار و 600 دەنگدەر دەتوانن بەشداری لە دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بکەن.  

 هاوڵاتی  فەرمانگەی میدیا و زانیاریی سەر بە حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی روماڵی میدیاکانەوە داوایەکی ئاراستەی هێزە ئەمنییەکان کرد و داوا دەکات، "رێز لە کاری میدیاکاران بگرن و هاوکارییان بکەن لە چوارچێوەی رێنوێنییەکانی کۆمیسیۆن". ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021، لە راگەیێندراوێکی فەرمانگەی میدیا و زانیاریی سەر بە حکومەتی هەرێمی کوردستاندا هاتووە، "لە 10ی ئوکتۆبەر 2021 پرۆسەی ھەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەدەچێت، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە سۆنگەی بڕوابوونی بە رۆڵی گرنگی میدیا لە چاودێریكردنی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان و رووماڵکردنی ئەو پرۆسە دیموکراتییە، داوا لە هەموو دامودەزگا ئەمنییەكانی دەکات رێز لە كاری میدیاكاران بگرن و ھاوکارییان بکەن و لە چوارچێوەی رێنوێنییەكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆیی هەڵبژاردنەكان مامەڵە لەگەڵ تیمەكانی راگەیاندن بكەن". حکومەتی هەرێمی کوردستان داوا دەکات، لە قۆناغەكانی دەنگدانی تایبەت و گشتی و جیاكردنەوەی دەنگەكانیش، زەمینە خۆش بكرێت تاوەکو میدیاكارانی ناوخۆ و دەرەوە بە شێوەیەكی ئازادانە و پیشەییانە كارەكانیان ئەنجام بدەن. هاوکات داواش لە میدیا و رۆژنامەنووسان دەکات، "لە چوارچێوەی هەمان رێنوێنی هەڵسوكەوت بكەن و رێز لە ئەركی ئەو هێزانە بگرن كە بۆ پاراستن و سەركەوتنی پرۆسەی هەڵبژاردن و سەقامگیری و ئارامی لە ئەركدان". ئەمڕۆ هەینی 08-10-2021 پرۆسەی دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی کوردستان و عێراق بەڕێوەدەچێت و لە تەواوی عێراق یەک ملیۆن و 75 هەزار و 727 کەس لە هێزە ئەمنییەکان لە دەنگدانی تایبەتدا مافی دەنگدانیان هەیە، لەو ژمارەیەش لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە 331 هەزار و 600 دەنگدەر دەتوانن بەشداری لە دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بکەن.

هاوڵاتی مستەفا کازمی، سەرۆک وەزیرانی عێراق  پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاودەکاتەوە و چاوەڕێ دەکرێت پەیامەکەی لەبارەی هەڵبژاردنەکان، بەشداری هاوڵاتیان، جێبەجێکردنی کارنامەکانی حکومەت و قۆناغی داهاتووی دوای هەڵبژاردنەکانی 10ی تشرینی یەکەم بۆچوونی خۆی بۆ رایگشتی بخاتەڕوو. ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021، موشریق عەباس، راوێژکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق لەهەژماری فەرمی خۆی لەتوڕی کۆمەڵایەتی تویتەر رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی مستەفا کازمی، سەرۆک وەزیران پەیامێکی "گرنگ و راشکاو" ئاڕاستەی گەلانی عێراق دەکات. دوێنێش مستەفا کازمی لەهەژماری فەرمی خۆی لەتویتەر باسی لەوەکردبو، "ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەران كۆتایی بەم خولە هێنا بۆ بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی 10ی تشرینی یەكەم. هەڵبژاردن ڕێڕەوی بەرهەمهێنانی ئەنجومەنێكی نوێی نوێنەرانە بۆ پاراستنی وڵات و دەوڵەت." ئاماژەی بەوەشکردبوو، "ئازادانە ئەوانە هەڵبژێرن كە لە سۆنگەی بەها نیشتمانییەكانەوە نوێنەرتان دەبن و گۆڕانكاری دروست بكەن." رۆژی یەکشەممەی داهاتو 10ی تشرینی یەکەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەدەچێت و زیاتر لە 24 ملیۆن کەس مافی دەنگدانی هەیە بۆ هەڵبژاردنی 329 کورسی پەرلەمان. کاتژمێر 7:00ی ئەمرۆ هەینی، لە سەرتاسەری عێراق پرۆسه‌ی ده‌نگدانی تایبه‌ت ده‌ستیپێكردو ناوه‌نده‌كانی ده‌نگدان به‌ رووی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان و ئاواره‌ و زیندانیكراوه‌كاندا كرانه‌وه. لە تەواوی عێراق، یەک ملیۆن و 75 هەزار و 727 کەس لە هێزە ئەمنییەکان لە دەنگدانی تایبەتدا مافی دەنگدانیان هەیە. هەروەها لە زیندانەکاندا، 671 کەس ئەو مافەیان هەیە. ئەو ئاوارانەشی کە لە وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق تۆمارکراون و مافی دەنگدانیان هەیە، لە 17 پارێزگا دەنگ دەدەن و ژمارەیان 120 هەزار و 126 کەسە و زۆرینەیان لە هەرێمی کوردستانن. 

هاوڵاتی نووسینگەی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاوکاریکردنی عێراق - یونامی پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، پێویستە عێراقییەکان لە کەشێکی "خاڵی لە پاڵەپەستۆ و تۆقاندن و هەڕەشە" بە دڵی خۆیان دەنگ بدەن. ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021،نووسینگەی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاوکاریکردنی عێراق بەبۆنەی بەڕێوەچوونی دەنگدانی تایبەت پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، "لە رۆژی هەڵبژاردندا، پێویستە عێراقییەکان بە متمانەوە و بە دڵی خۆیان دەنگ بدەن لە کەش و هەوایەکی خاڵی له پاڵەپەستۆ و تۆقاندن و هەڕەشە". هەر لەو پەیامەی یونامیدا هاتووە، "دووبارە داوا لە هەموو لایەنەکان دەکەین کە رێز لە ئازادیی هەموو عێراقییەکان بگرن لە دەنگدانیان بۆ ئەو نوێنەرانەی کە خۆیان هەڵیاندەبژێرن". بڕیارە ئەمڕۆ نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق سەردانی دهۆک بکات. خالید عەباس، بەڕێوەبەری ئۆفیسی دھۆکی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "لە دھۆک تاوەکو ئێستا ھیچ کێشەیەک دروستنەبووە و بڕیارە جێنین پلاسخارت، نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق سەردانی پارێزگای دھۆک بکات و چاودێریی پرۆسەی دەنگدان بکات". لە تەواوی عێراق، یەک ملیۆن و 75 هەزار و 727 کەس لە هێزە ئەمنییەکان لە دەنگدانی تایبەتدا مافی دەنگدانیان هەیە. هەروەها لە زیندانەکاندا، 671 کەس ئەو مافەیان هەیە. ئەو ئاوارانەشی کە لە وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق تۆمارکراون و مافی دەنگدانیان هەیە، لە 17 پارێزگا دەنگ دەدەن و ژمارەیان 120 هەزار و 126 کەسە و زۆرینەیان لە هەرێمی کوردستانن. لەو ژمارە لە هێزە تایبەتەکان، لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە 331 هەزار و 600 دەنگدەر دەتوانن بەشداری لە دەنگدانی تایبەت بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بکەن. بەرپرسی دەستەی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستانیش لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەڵێت، "هەموو رێوشوێنەکان بۆ دەنگدانێکی ئارام گیراونەتەبەر و هیوادارین زۆرترین کەس بەشداریی دەنگدانی تایبەت و گشتی بکەن".

  هاوڵاتی سەرۆكی كومیتەی بەڕێوەبەری ئەنجوومەنی دیموكراتی سوریا رایگەیاند:" ئەمریكا لە سوریادا دەمێنێتەوە بۆ ئەوەی داعش لە ناوبات و ئەیەوێ ناوەندەكانی خزمەتگوزاری سەرەتایی ساز بكات و لایەنێكی چاڵاك بێت بۆ ئەوەی چارەسەرێكی سیاسی بدۆزیتەوە دوای ئەوەی 10 ساڵ شەڕی ناوخۆیی لە سوریادا روویداوە. ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021، ئیلهام ئەحمەد سەرۆكی كومیتەی بەڕێوەبەری ئەنجوومەنی دیموكراتی سوریا، كە باڵی سیاسی یەكینەكانی پاراستنی گەلە ڕایگەیاند، ئەمریكا بەڵێنییەكی روونی داوەتە كوردەكان، بۆ ئەوەی لە سوریادا بمێنێتەوە بۆ ئەوەی داعش لە ناوبات.  باسیلەوەشکردووە، لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریکا لەگەڵ نوێنەرانی كۆشكی سپی و وەزارەتی دەرەوەو وەزارەتی بەرگری كۆبوونەوەی هەبوو هەندێک لە ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکەی ئاشکرا کردووەو بە رۆیتەرزی وتووە، ''ئەوان بەڵێنیاندا ئەوەی لە دەستیان بێت ئەنجامی بدەن بۆ ئەوەی داعش لە ناو ببەن و خزمەتگوزارییەكان لە باكووری خۆرهەڵاتی سوریا دابمەزرێنن.'' سەرۆكی كومیتەی بەڕێوەبەری ئەنجوومەنی دیموكراتی سوریا ئەوەشیخستەڕوو، ''ئەوان وتیان دەیانەوێت لە سوریادا بمێننەوەو پاشەكشە ناكەن و بەردەوام لەگەڵ گروپە چەكدارەكانی داعش شەڕ دەكەن.'' ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ''ئەوان پێشتر لە سەردەمی بەڕیوەبەرایەتی ترامپداو لە ماوەی كێشانەوە لە ئەفغانستان سەبارەت بە ئەم مەسەلەیە روون نەبوون، بەڵام ئەم جارە ئەوان هەموو شتێكیان روون كردۆتەوە.''

هاوڵاتی سەرۆکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند هیچ ئامێرێکی دەنگدان لە کاتی دەنگدانی تایبەت لە کار نەکەوتووە و هەڵبژاردنیش بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان بەڕێوەدەچێت. جەلیل عەدنان خەلەف، سەرۆکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق سەردانی بنکەیەکی دەنگدانی کرد لە بەغدا رایگەیاند: "هیچ گوشارێك لەسەر دەنگدەران نییە و ئەگەر هەشبن ئەوا ئێوە بەر لە من ئاگاتان لێ دەبێت. بەڵام بە دڵنیاییەوە هیچ کێشە و گوشارێك نییە و سەرجەم رێکخەران و بەرپرسانی ناوەندەکانی دەنگدان لێرەن". سەرۆکی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق وتیشی: "لە حەوتی بەیانییەوە تاوەکو ئێستا هێزە ئەمنییەکان لێرەن و بارودۆخ سەقامگیرە و سەرجەم وێستگەکان کراوەن و هیچ کێشەیەکمان نییە. پشت بە خودا هەڵبژاردنێک بەگوێرەی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان ئەنجامدەدەین". جەلیل عەدنان خەلەف رەتیکردەوە هیچ ئامێرێکی دەنگدان لە کارکەوتبن و وتی: "هیچ ئامێرێک لە ئامێرەکانی دەنگدان پەکی نەکەوتووە و کێشەیان تێدا نییە و پرۆسەی دەنگدان لە هەرێمی کوردستان هاوشێوەی بەسرەیە". کاتژمێر 7:00ی بەیانی ئەمرۆ هەینی، لە سەرتاسەری عێراق پرۆسه‌ی ده‌نگدانی تایبه‌ت ده‌ستیپێكردو ناوه‌نده‌كانی ده‌نگدان به‌ روی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان و ئاواره‌ و زیندانیكراوه‌كاندا كرانه‌وه. بۆ ده‌نگدانی تایبه‌ت لە سەرتاسەری عێراقدا ملیۆنێک و 556 هەزار دەنگدەر مافی دەنگدانیان هەیە، لەو ژمارەیەش 185 هەزار و 972 دەنگدەر لە هەرێمی کوردستانە كه‌ 68 هەزار و 486 دەنگدەر له‌ سلێمانی 69 هەزار و 444 دەنگدەر له‌ هه‌ولێر و 48 هەزار و 605 دەنگدەریش له‌ دهۆكن. پێشتر کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاندبوو، ژمارەی ئەو کەسانەی کە لە هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق مافی دەنگدانیان هەیە 24 ملیۆن و 29 هەزار و 927 کەسە، کە لە 8 هەزار و 273 ناوەندی دەنگدان لە هەموو عێراق و هەرێمی کوردستان دەنگدەدەن.  

هاوڵاتی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند:" بۆ رۆژی دەنگدانی تایبەتی هێزە ئەمنییەکان و رۆژی دەنگدانی گشتی  419 دامەزراوەیی میدیایی بیانی پرۆسەی هەڵبژاردنەکان روماڵ دەکەن و تائێستاش ئامارەکە لەزیادبووندایە. هاوكات بەڕێوەبەری فەرمانگەی راگەیاندن و پەیوەندییە جەماوەرییەکان لە کۆمیسیۆن دەڵێت:" هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە لایەن هەزار و 700 چاودێری نێودەوڵەتی و 75 هەزار چاودێری ناوخۆییەوە چاودێری دەکرێت". ئەم سیستمە چاودێرییە توندە هیچ كات لە هەڵبژاردنەكانی دیكەی عێراق و هەرێمی كوردستاندا نەبووە و ئەم هەڵبژاردنەی پێشوەختە زۆرترین كاردانەوەی وڵاتانی نێودەوڵەتی لێكەوتەوە و ئەمریكا بەتایبەتی چاودێری وردی بەڕێوەچونی پرۆسەكە دەكات 12 تیمى نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان‌ راستەوخۆ لەهەموو عێراقدا چاودێری دەكەن . کاتژمێر 7:00ی بەیانی ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021، لە سەرتاسەری عێراق پرۆسه‌ی ده‌نگدانی تایبه‌ت ده‌ستیپێكردو ناوه‌نده‌كانی ده‌نگدان به‌ روی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان و ئاواره‌ و زیندانیكراوه‌كاندا كرانه‌وه. لە سەرتاسەری عێراق و هەرێمی کوردستان، 1700 چاودێری بیانی لە زۆربەی بنکە و وێستگەکانی دەنگداندا چاودێریی پرۆسەی هەڵبژاردن دەکەن. کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان لەراگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە،  ژمارەی ئەو راگەیاندنکارانەی کە لەدەرەوەی وڵاتەوە بۆ رووماڵی پرۆسەی هەڵبژاردنەکان گەیشتوونەتە عێراق بریتین لە 419 تیمی رۆژنامەوانی بیانی و تائێستاش ژمارەکەیان لەزیادبووندایە. ئاماژە بەوەشکراوە، ئەو بنکانەی دەنگدان کە بۆ رۆژنامەنوسانی بیانی تەرخانکراون، هەمان ئەو بنکانەن کە بۆ رۆژنامەنوسانی ناوخۆ دابین کراون. لەهەمانكاتدا سیستمی هەڵبژژاردنەكە ئەلیكترۆنیە و لەلایەن كۆمپانیایەكی ئەڵمانیەوە دروست كراوە و سەرپەرشتنی دەكرێت. کۆمپانیای هێنسۆڵدتی ئەڵمانی، کە ئەرکی چاودێریکردن و هەڵسەنگاندن و بەدواداچوونە بۆ سیستەمی ئەلیکترۆنیی هەڵبژاردنەکان، رایدەگەیێنێت هیچ جۆرە هەڕەشەیەک بۆ سەر سیستەمی ئەلیکترۆنیی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق بەدینەکراوە و بەردەوام چاودێری پرۆسەیەکی ئاڵۆزی سیستەمەکە دەکەن.  ماریان راچۆ، سەرۆکی جێبەجێکاری کۆمپانیای هێنسۆڵدتی ئەڵمانی، نووسراوێکی فەرمیی ئاراستەی دادوەر عەباس فەرحان عەباس، سەرۆکی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان کردووە و و تێیدا دڵنیایی داوە بە نەبوونی هیچ جۆرە هەڕەشەیەک بۆ سەر سیستەمی ئەلیکترۆنیی هەڵبژاردنەکان.  لە نووسراوەکەدا هاتووە: "بەگوێرەی رێککەوتنی نێوانمان، کۆمپانیاکەمان دەستیکردووە بە هەڵسەنگاندن، چاودێری، بەدواداچوون، تاقیکردنەوەی دڵنیایی، کواڵێتی و سەلامەتی بەرنامەکانی ئامێری دەنگدانی ئەلیکترۆنی، بەرنامەکانی ئامرازە تایبەتەکانی بەدواداچوون، بەرنامەکانی خێرا گواستنەوەی زانیاری و داتاکانی ئەنجامەکان و بەرنامەی خوێندنەوە و گونجاوبوونی پەنجەمۆرەکان".  ماریان راچۆ لە نووسراوەکەدا ئاماژەی بەوەداوە: "سیستەمەکە بە پرۆسەیەکی زۆر ئاڵۆز ئەرکەکانی جێبەجێ دەکات بۆ پشتیوانیکردن لە بەڕێوەچوونی پرۆسەیەکی پاک و بێگەردی هەڵبژاردنەکانی 2021ی عێراق". سەرۆکی جێبەجێکاری کۆمپانیای هێنسۆڵدتی ئەڵمانی دەڵێت کۆمپانیاکەیان لە مانگی ئایارەوە تاوەکو کۆتایی مانگی ئەیلوولی 2021، لە بەغدا و چەند پارێزگایەکی دیکەدا بەردەوام چاودێری و تاقیکردنەوەی بۆ سیستەمەکە کردووە.  ماریان راچۆ  لە کۆتایی نووسراوەکەیدا دڵنیایی داوەتە کۆمیسیۆن و دەڵێت: "راپۆرتی تێروتەسەلمان ئامادەکردووە لەبارەی کارایی سیستەمەکە و سەرجەم راپۆرتەکان دەریدەخەن، کە هیچ جۆرە هەڕەشەیەک بۆ سەر سیستەمی ئەلیکترۆنیی هەڵبژاردنەکان بەدینەکراوە".  پێشتر کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاندبوو، ژمارەی ئەو کەسانەی کە لە هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق مافی دەنگدانیان هەیە 24 ملیۆن و 29 هەزار و 927 کەسە، کە لە 8 هەزار و 273 ناوەندی دەنگدان لە هەموو عێراق و هەرێمی کوردستان دەنگدەدەن.    

هاوڵاتی لە سەرتاسەری عێراق پرۆسه‌ی ده‌نگدانی تایبه‌ت ده‌ستیپێكردو ناوه‌نده‌كانی ده‌نگدان به‌ روی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان و ئاواره‌ و زیندانیكراوه‌كاندا كرانه‌وه. کاتژمێر 7:00ی بەیانی ئەمرۆ هەینی، لە سەرتاسەری عێراق پرۆسه‌ی ده‌نگدانی تایبه‌ت ده‌ستیپێكردو ناوه‌نده‌كانی ده‌نگدان به‌ روی هێزه‌ ئه‌منییه‌كان و ئاواره‌ و زیندانیكراوه‌كاندا كرانه‌وه. ئەمرۆ هەینی 8ی تشرینی یەکەمی 2021، سیروان محەمەد بەڕێوەبەری بنکەی عەنکاوە لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا وتی، "ئەمرۆ ئەنجامی دەنگدانی تایبەت ئاشکرا ناکرێت"، دەربارەی نەبوونی ناوی هێزە ئەمنییەکان لە بنکەکانی دەنگدان دەڵێت، "گرفتەکە تەکنیکییە پێدەچێت لە بنکەیەکی دیکە ناوی هەمان کەس هەبێت کە مافی دەنگدانی هەیە". سەبارەت بو درێژکردنەوەی ماوەی دەنگدان، ئاماژەی بەوەکرد، " لە کاتژمێر 7:00ی بەیانییەوە پرۆسەی دەنگدان بە کارابوونی ئامێری دەنگدان دەستیپێکردووە کاتژمێر 6:00ی ئێوارە ڕاستەوخۆ ئامێرەکان ناکارا ئەبن و هیچ ماوەیەک درێژناکرێتەوە". ژمارەی ئەو بنکە و وێستگانەی بۆ دەنگدانی تایبەت لە هەرێمی کوردستان تەرخانکراون 181 بنکەیە، 121 بنکەیان تایبەتن بە هێزە ئەمنییەکان کە لە 534 وێستگەی دەنگدان پێکدێن؛ ژمارەی بنکەکانی تایبەت بە دەنگدانی ئاوارەکان 60 بنکەن، کە لە 257 وێستگەی دەنگدان پێکدێن، لەگەڵ دوو وێستگەی دیکەی تایبەت بە سزادراوان لە دهۆک و سلێمانی. پێشتر کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاندبوو، ژمارەی ئەو کەسانەی کە لە هەڵبژاردنی پێشوەختی پەرلەمانی عێراق مافی دەنگدانیان هەیە 24 ملیۆن و 29 هەزار و 927 کەسە، کە لە 8 هەزار و 273 ناوەندی دەنگدان لە هەموو عێراق و هەرێمی کوردستان دەنگدەدەن. بۆ ده‌نگدانی تایبه‌ت لە سەرتاسەری عێراقدا ملیۆنێک و 556 هەزار دەنگدەر مافی دەنگدانیان هەیە، لەو ژمارەیەش 185 هەزار و 972 دەنگدەر لە هەرێمی کوردستانە كه‌ 68 هەزار و 486 دەنگدەر له‌ سلێمانی 69 هەزار و 444 دەنگدەر له‌ هه‌ولێر و 48 هەزار و 605 دەنگدەریش له‌ دهۆكن.

هاوڵاتی سیروان ڤیان له‌ وتارێکدا رایگەیاند:" بەپێشەنگایەتیی ناوچەی سلێمانی کوردستان گۆڕانکارییەکی رۆشنبیری، هونەری، ئەدەبی و زانستی بۆ خۆی خوڵقاند. بەکورتی ئەوە رووناککردنەوە و رۆشنگەرییەک بوو. کۆمەڵگەی کورد لە رووی عەقڵییەت و تێگەیشتنەوە نوێبوونەوەیەکی بۆ خۆی دروستکرد. بەوەش بۆ جاری یەکەم هێزی هزری و ئاوەزمەندانە لەدەستی کەس و لایەنە دەسەڵاتدارەکان و باڵادەستەکان دەرهێنرا و کەوتە دەستی گەل". سیروان ڤیان له‌ وتارێکدا که‌ تایبه‌ت بۆ ماڵپه‌رى "هاوڵاتى" ناردووه‌ به‌ناونیشانى(سلێمانی؛ رۆشنگەری و هێڵی نیشتمانپەروەری و هەڵبژاردن) ئاماژه‌ به‌وه‌ش ده‌دات که‌ "  ناوچەی سلێمانی لە مێژووی کورددا شوێنێکی تایبەت و گرنگی هەیە. لەدوای جەنگی جیهانیی یەکەم کوردستان پارچە کراو نکۆڵی لە هەبوونی گەلی کورد کرا. لەبەر ئەوەی کورد وەک کۆمەڵگەیەک و نەتەوەیەک سەیر نەکرا هەبوونیشی قبوڵ نەکرا. ئەوە دەرەنجامی سیاسەتی سیستمی کاپیتالیست بوو. نەک تەنها کورد، بەڵکو لە دونیاو رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ژمارەیەکی زۆر نەتەوە و کۆمەڵگە بەهۆی سیاسەتی سیستمی مۆدێڕنیتەی کاپیتالیستەوە تووشی قۆناغ و پرۆسەیەکی سەخت  و دژوار بوون. کوردیش یەکێک لەو نەتەوانە و کۆمەڵگەیانە بوو". ده‌قى وتارى سیروان ڤیان: ناوچەی سلێمانی لە مێژووی کورددا شوێنێکی تایبەت و گرنگی هەیە. لەدوای جەنگی جیهانیی یەکەم کوردستان پارچە کراو نکۆڵی لە هەبوونی گەلی کورد کرا. لەبەر ئەوەی کورد وەک کۆمەڵگەیەک و نەتەوەیەک سەیر نەکرا هەبوونیشی قبوڵ نەکرا. ئەوە دەرەنجامی سیاسەتی سیستمی کاپیتالیست بوو. نەک تەنها کورد، بەڵکو لە دونیاو رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ژمارەیەکی زۆر نەتەوە و کۆمەڵگە بەهۆی سیاسەتی سیستمی مۆدێڕنیتەی کاپیتالیستەوە تووشی قۆناغ و پرۆسەیەکی سەخت  و دژوار بوون. کوردیش یەکێک لەو نەتەوانە و کۆمەڵگەیانە بوو.  گەلی کورد لە بەرامبەر پارچەکردنی وڵاتەکەی و قبوڵنەکردنی و حساب بۆ نەکردنی وەک گەلێک سەری بەرز کردەوە و راپەڕی، بەڵام بەو راپەڕینانە دوژمن تێکنەشکا و کۆتایی بە سیاسەتی پارچەکردن و سڕینەوە نەهات. راپەڕینەکانی گەلی کورد لەبەر هەندێک هۆکاری سەرنەکەوتن. بێگومان هۆکاری سەرەکی بەهۆی عەقڵییەت و کولتوری نەریتی وکۆنەوە بوو. ئەو شوێنەی، کە بۆ یەکەمجار و بە باشی و بەدروستی لەوە تێگەیشت و دەستی بە هەوڵ و تەقەلا کرد بۆ گۆڕینی ناوچەکە، سلێمانی بوو. لە ناوچەی سلێمانی ئەو پرۆسەیە دەستیپێکرد و بە شوێنەکانی تری کوردستاندا بڵاوبوویەوە. ئەوە بۆ کۆمەڵگەی گەلی کورد شتێکی پێویست بوو و لە رووی رۆشنبیری و عەقڵییەتەوە بۆ خۆی رۆشنگەرییەک بوو. کۆمەڵگەی کورد لەبەر ئەوە پێشتر لە رۆشنگەریدا نەبوو، بێ سیاسەت بوو، بێ نوێنەرایەتی و مافەکان بوو. ئەوانەش بۆ خۆی مەترسیی لە ناوبردن و سڕینەوەی دروستکردبوو. ناوچەی سلێمانی لە دوای جەنگی جیهانیی یەکەم بووە ناوەندی لێکۆڵینەوە و گەڕان بە دوای ژیانی نوێ بۆ گەلی کورد. لە رووی کولتور و رۆشنبیری، عەقڵییەت، هونەر، ئەدەب و وێژە، رامان و سیاسەتەوە گفتوگۆی زۆر بەرفراوان و قوڵ هاتنە پێشەوە. بە پێشەنگایەتیی دەستەیەک لە رووناکبیران و نووسەران دۆخی گەلی کورد خرایە بەر شیکارکردن و ئەوەش نەک تەنها بۆ ناوچەی سلێمانی و باشووری کوردستان، بەڵکو بۆ هەموو گەلی کورد دەرەنجامی زۆر ئەرێنی و ژیاری و ژیانی لێکەوتەوە.  بەپێشەنگایەتیی ناوچەی سلێمانی کوردستان گۆڕانکارییەکی رۆشنبیری، هونەری، ئەدەبی و زانستی بۆ خۆی خوڵقاند. بەکورتی ئەوە رووناککردنەوە و رۆشنگەرییەک بوو. کۆمەڵگەی کورد لە رووی عەقڵییەت و تێگەیشتنەوە نوێبوونەوەیەکی بۆ خۆی دروستکرد. بەوەش بۆ جاری یەکەم هێزی هزری و ئاوەزمەندانە لەدەستی کەس و لایەنە دەسەڵاتدارەکان و باڵادەستەکان دەرهێنرا و کەوتە دەستی گەل. ئەوە بۆ گەلی کورد پێشکەوتنێکی زۆر گەورەو گرنگ بوو. تاوەکو ئەو کاتە هێزی فیکری و بیرمەندانە، واتە هێزو توانای عەقڵیەت و تێگەیشتن لەدەستی دەسەڵاتداران و باڵادەستەکاندا بوو. دەسەڵاتدارەکان و باڵادەستەکان لەناو کۆمەڵگەی کورددا ئەو هێزەیان خستبووە دەستی خۆیان و لەدەستی خۆیاندا رایانگرتبوو. هەموو شۆڕشەکانی گەلانی دونیا لە بەرامبەر ئەو دەسەڵاتداران و باڵادەستانەدا بوو، یانی شۆڕشەکان لەدژی چینی باڵادەست و دەسەڵاتدارەکان ئەنجام دەدران، بەڵام لەبەر هەندێک هۆکاری جیاجیا باڵادەستانی کورد ئەو دەسەڵاتەیان نەبوو، یان لاواز بوون. لەبەرئەوەش باڵادەستە دەسەڵاتدارەکانی کورد هێزی خۆیان بەرامبەر بەکۆمەڵگە لەدەرەوە وەردەگرت. قوڵی و ریشەداریی کولتوری هاوکاریکردنی باڵادەستانی کورد بۆ هێزەکانی دەرەوەی کۆمەڵگەی کوردستان لەوەوە سەرچاوە دەگرێت، چونکە باڵادەستەکانی کورد خاوەنی ئەو کولتور و پەیوەندییە بوون و لەبەرامبەر کۆمەڵگەدا لایەنگری هێزەکانی دەرەوە و هێزە دەسەڵاتدارەکانی دەرەوەی کۆمەڵگەکەی خۆیان بوون. ئەو پەیوەندیی و وابەستەییە بۆ ئەوان دەبووە سەرچاوەی ژیان و بۆ وڵاتە داگیرکەرە دەسەڵاتخوازەکانیش پڕ بوو لەباڵادەستی و بەرژەوەندی. لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەهاتنی سیستمی کاپیتالیست لە رووی سیاسییەوە سەروبن بوونێک روویدا. سەرەتا ئیمپراتۆریی عوسمانی و دەوڵەتە کۆنەکان لاواز بوون و دوای ئەوەش پارچەبوون و هەڵوەشانەوە. لەبەرئەوەی باڵادەستان و دەسەڵاتدارانی کورد لەو پرۆسە و قۆناغەدا ئیمتیازو دەستکەوتەکانیان لەدەستدا دەستیان بەجموجوڵ کرد. لەئەنجامی ئەو جموجوڵانەدا یاخیبوون و راپەڕین روویاندا. کۆمەڵگەی کوردیش بەزۆری پشتوانییان لەو راپەڕینانە دەکرد، بەڵام بەهۆی کولتوری هاوکاریی دەسەڵاتدارەکانی کورد بۆ هێزەکانی دەرەوە، ئەوەی کە لەو راپەڕینانەدا داوا دەکرا بەدینەدەهات.  گەلی کورد ئازادیی وڵاتەکەی خۆی دەخواست و بۆ ئەوە لەهەوڵ و جموجوڵدا بوو، بەڵام دەسەڵاتدارەکان و باڵادەستەکان شوێنکەوتوو و رێهەڵگری داوای گەل نەبوون و شوێنکەوتەی بەرژەوەندییەکانی خۆیان بوون. لەبەرئەوە هێزی بیرمەندی و رۆشنبیری، یان هێزی ئایدۆلۆژی لە دەستی باڵادەست و دەسەڵاتدارەکاندا بوو، لەو دۆخە و هەلومەرجانە و ئەو راپەڕینانەدا گۆڕانکاری رووی نەدا. لە بواری ئازادیی گەل و نیشتماندا ئەو چەقبەستوویی و دووبارەبوونەوەیە بوو بووە گەورەترین کێشە. ناوچەی سلێمانی لە رووی پێشکەوتنی رووناکبیری و رۆشنگەریی کولتوری و عەقڵییەتدا ئەو کێشەیەی چارەسەر کرد. هێزی ئایدۆلۆژیکی لەدەستی دەسەڵاتدارو باڵادەستەکاندا دەرهێناو خستییە دەستی گەل. ئیدی گەل بووە خاوەنی ئیرادە. ئەوە پێشکەوتنێکی زۆر گرنگ بوو، چونکە سەرچاوەی هێزی مرۆیی و کۆمەڵگە عەقڵییەت و تێگەیشتنە. ئەوەی مرۆڤ ئەنجامی دەدات و ئەوەی مرۆڤ دەیخوڵقێنێت بەهۆی عەقڵییەت و تێگەیشتنی مرۆڤەوەیە. ناوچەی سلێمانی و گەلی سلێمانی بەگەڕان و لێکۆڵینەوە بەدوای ژیانی نوێدا ئەو پێشکەوتنەوەیان بۆ گەلی کورد خوڵقاند. ئەو پێشکەوتن و نوێبوونەوەیە لە رووی ئایدۆلۆژییەوە لەعەقڵییەت و تێگەیشتندا کاریگەرییەکی زۆر گەورەی دروستکرد، چونکە گەلی کورد کێشەی ئازادیی هەبوو. هەر خۆی لەخۆیدا ئەو هەوڵ و تەقەلایە پێشکەوتنی عەقڵییەت و فیکری هێنایە پێشەوە، کە ئەوەش داوای ئازادی بوو. کاریگەریی رووناکبیری و رۆشنگەری پەڕییەوە بۆ گۆڕەپانی ئایدۆلۆژی و سیاسەت. لەبەرامبەر هێڵی دەسەڵاتداران و باڵادەستانی کوردی هاوکاری هێزەکانی دەرەوە، هێڵی کوردی نیشتمانپەروەر دروست بوو. ئیدی کۆمەڵگە بەتەواوەتی و راستەوخۆ بووە خاوەنی هێز، ئیرادەو پێشەنگایەتیی بۆ شۆڕش دەکرد.  لە ساڵی ١٩٦٠ دا هێڵی کوردی نیشتمانپەروەر لە بەرامبەر هێڵی دەسەڵاتداری هاوکاری هێزەکانی دەرەوە لە ئاستی سیاسیدا تێکۆشانێکیان دەستپێکرد. لە ساڵانی ١٩٧٠دا بە خۆبەدەستەوەدانی هێڵی کوردی هاوکار (ئاشبەتاڵ) روویدا و لە بەرامبەر ئەوەدا هێڵی نیشتمانپەروەری خۆی وەک یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان (یەنەکە) دەرخست. یەکێتی لە بەرامبەر هێڵی کوردی دەسەڵاتدار و باڵادەستی هاوکاری هێزەکانی دەرەوە، وەک نوێنەری هێڵی کوردی نیشتمانپەروەر، کە لە ناوچەی سلێمانی و لەلایەن گەلی سلێمانییەوە خوڵقێنرابوو، دامەزرا. ئەوە رۆڵی یەکێتییە لە بزووتنەوەی سیاسیی کورددا.  لەسەرەتاوە تاوەکو رۆژی ئەمڕۆ یەکێتی ئەگەر هەندێک کەموکوڕی و خراپەشی هەبوو بێت، بەڵام نوێنەرایەتیی هەڵوێستی ناوچەکەو گەلی سلێمانیی کردو پاراستی. جەوهەر و کرۆکی یەکێتی هەڵوێستی گەلی سلێمانی و سۆران، ناوچەی سلێمانی و سۆرانە. ئەگەر یەکێتی لەو جەوهەرو کرۆکەی خۆی دووربکەوێتەوە ناتوانێت خۆی لەسەرپێ رابگرێت و کۆتایی پێ دێت. بێگومان ئەوە بۆ ناوچەی سلێمانی مەترسییە. ئەگەر یەکێتی بەهەندێک کارو هەوڵ و هەندێک رەفتارو هەڵسوکەوتی هەڵە لەجەوهەرو کرۆکی خۆی دووربخرێتەوە و ناوچەی سلێمانی بۆ هێڵی دەسەڵاتداران و باڵادەستخوازانی کوردی هاوکار بخرێتە سەر پشت، ئەوا ئەوە بۆ هەموو کوردستان دەبێتە مەترسی، چونکە هێڵی دەسەڵاتخوازو باڵادەستخوازی کوردی هاوکاری هێزە داگیرکەرەکانی کوردستان لەهاوکاریکردن و یارمەتیدانی داگیرکەراندایە و خزمەتی داگیرکەران دەکات.  هێڵی هاوکاری داگیرکەران لەبەر دوو هۆکار دەیەوێت یەکێتی لە جەوهەرو کرۆکی خۆی دووربخاتەوە و لەو رێگەیەوە خۆی لەناوچەکانی سلێمانی و سۆراندا تەشەنە پێبدات. یەکەم: لەباشووری کوردستان ناوچەی سۆران و سلێمانی بەتایبەتی بوونەتە خوڵقکارو داهێنەری عەقڵییەتی کوردی نیشتمانپەروەرو گەل بووە خاوەنی هێزو ئیرادە. بەوەش هێزی هێڵی دەسەڵاتخوازو باڵادەستخوازیان تێکشکاندو لاوازیان کرد. هێڵی هاوکار، بۆ ئەوەی بتوانێت هێزی پیشووی خۆی بەدەست بهێنێتەوە، پێویستی بە تێکشکاندنی هێڵی نیشتمانپەوەرییە. بۆ ئەوەش دەیانەوێت ناوچەی سلێمانییان بۆ بخرێتەسەر پشت. دووەم: یەکێتی و گەلی سلێمانی پشتیوانی و خاوەنداری لەپێشەنگ و بەرەپێشبردنی شۆڕشی کوردستان دەکەن و بەوەش پلانەکانی هێڵی کوردی هاوکار تێکدەچێت، چونکە هێڵی هاوکار لەگەڵ دەوڵەتی تورکیادا لەهاوبەشیدایە و لەچوارچێوەی پلانەکەیاندا بۆ پاکتاوکردنی گەریلاو بزووتنەوەی پەکەکە دەجوڵێنەوە. پشتیوانیکردنی یەکێتی لەبواری بەرەوپێشبردنی شۆڕشی کوردو پێشەنگەکانیدا دەبێتە هۆی رێگریکردن لەو پلانە و تەنانەت تێکدانی. هێڵی دەسەڵاتخواز و باڵادەستخوازی کوردی هاوکار لەبەرئەوەی گەلی سلێمانی پشتیوانی لەبەرەوپێشبردن و پێشەنگایەتیی شۆڕشی کوردستاندا دەکەن، ناتوانێت بە تەواوی پلانەکانی خۆی جێبەجێ بکات، چونکە ئەو هێڵە هاوکارە و داگیرکەران و تورکیا لەهەوڵی لاوازکردنی یەکێتیدان. بەلاوازکردنی یەکێتی دەیانەوێت یەکێتی ملکەچ و موحتاجی خۆیان بکەن و لەو رێگەیەوە یەکێتی بخەنە ناو پلانەکانی خۆیان و پلانەکانیان جێبەجێ بکەن. لەبەر ئەو هۆکارە گرنگ و ژیاری و ژیانیانە، پێویستە لەهەڵبژاردندا پشتیوانی لە یەکێتی بکرێت. دەبێت هەموو هێزە سیاسییەکان بچنە پاڵ یەکترو لەبەرامبەر ئەو ھێرش و مەترسییە نەتەوەییانەدا، بەکاردانەوەی نیشتمانپەروەری پێشەنگایەتی بۆ هەڵوێستێک بکەن. ئەگەر ئەوە روونەدات ئەوا هەموان تووشی شکست و دۆڕان دەبن. لەپێش هەموویانەوە دەبێت تەڤگەری ئازادی، هەموو هێزە سیاسییە نیشتمانپەروەرەکان بەپێی ئەو دۆخە هەنگاو بنێن و بجوڵێنەوە. ئەگەر لەهەڵبژاردندا لەبەرامبەر هێڵی کوردی هاوکار، هاوبەشییەکی نیشتمانپەروەری و دیموکراتیک دروست ببێت ئەوا رێگری لەو هێڵە دەکرێت و رێگای بەردەم گۆڕین و پێشکەوتنی دیموکراتیک دەکرێتەوە، بۆیە لەهەڵبژاردندا لە پێناو ئەو ئامانجەدا پشتیوانیکردن لە یەکێتی زۆر گرنگە  

هاوڵاتی وەزارەتی کارەبای هەرێمی کوردستان رایگەیاند:"  لەپێناو سەرخستنی پرۆسەی هەڵبژاردن و دابینكردنی كارەبای بەردەوام بۆ هاونیشتمانیان، بنكەكانی دەنگدان و ئۆفیسەكانی كۆمسیۆن،  لە ڕۆژی هەینی (2021/10/8) تا رۆژی دووشەم (2021/10/12) کارەبای بەردەوام دەدرێتە هاوڵاتیان.  ئەمڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 7ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، وەزارەتی کارەبا لەراگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە، "لەپێناو سەرخستنی پرۆسەی هەڵبژاردن و دابینكردنی كارەبای بەردەوام بۆ هاونیشتمانیان و بنكەكانی دەنگدان و ئۆفیسەكانی كۆمسیۆن؛ تەواویی  تواناكانی دەخاتەگەڕ بۆ دابینكردنی كارەبایەكی بەردەوام لە ڕۆژی هەینی (2021/10/8) تا رۆژی دووشەم (2021/10/12)." ئەوەش هاتووە، هاوكات لەپێناو نەبچرانی كارەبا و سەلامەتیی كارمەندانی كارەبا كاركردن لە پرۆژەی بەستنی پێوەری زیرەك لەو ماوەیەدا رادەگیرێت. رۆژی یەکشەممەی داهاتو 10ی تشرینی یەکەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەدەچێت و زیاتر لە 24 ملیۆن کەس مافی دەنگدانی هەیە بۆ هەڵبژاردنی 329 کورسی پەرلەمان، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان بەگوێرەی چەند رێنماییەک پێداویستییەکانی رۆژی دەنگدان بۆ هاوڵاتیان دەخاتەڕو.

هاوڵاتی  قوباد تاڵه‌بانی سه‌رۆكی هاوپه‌یمانێتی ڕایگەیاند:" په‌رته‌وازه‌یی زیانی به‌ سلێمانی گه‌یاندوه‌، قورسایی بۆ سلێمانی ده‌گه‌ڕێنینه‌وه‌، سلێمانی هەمیشە بە پێشەنگ دەمێنێتەوەو ناهێڵین سلێمانی بکەوێت سلێمانی تەسلیمی ھیچ ھێزێكی سیاسی نابێت، كە ھەڵقوڵاوی خۆی نەبێت". قوباد تاڵەبانی سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان له‌ وتارێكدا بۆ جه‌ماوه‌ری ئاماده‌بوو وتی:" په‌رته‌وازه‌یی زیانی به‌ سلێمانی گه‌یاندوه‌، قورسایی بۆ سلێمانی ده‌گه‌ڕێنینه‌وه‌، سلێمانی هەمیشە بە پێشەنگ دەمێنێتەوەو ناهێڵین سلێمانی بکەوێت، "سلێمانی تەسلیمی ھیچ ھێزێكی سیاسی نابێت، كە ھەڵقوڵاوی خۆی نەبێت، ئێمە ھاتووین ئەو ھاوكێشەیە بگۆڕین كە تەنھا یەك حیزب بڕیار لەسەر چارەنووسی كورد بدات. وتیشی "هەر لێرەوە سەرکەوتنی هاوپەیمانی کوردستان رادەگەیەنین." له‌ به‌شێكی دیكه‌ی وتاره‌كه‌یدا قوباد تاڵه‌بانی وتی: پەرتەوازەیی زیانی بەشاری سلیمانی گەیاندوە، بۆیە ئیتر بەیەک دەنگ و یەک دەست خۆمان بۆ سەرکەوتنی گەورە ئامادە دەکەین و کارەکانی رابردومان ئەوەی سەلماندوە کەدەتوانین لە رێگەی دانوستانەوە کێشەکانمان چارەسەر بکەین. راشیگه‌یاند كه‌ بە یەک ریزی ئەم هاوپەیمانییە سه‌رده‌كه‌وێت، چونکە "لەبەغدا تەنها حساب بۆ هێزی کاریگەر دەکرێت و گوێ لە موزایەدە چی و هاش و هوش ناگیرێت."

هاوڵاتی وەزارەتی‌ خوێندنی‌ باڵای هەرێم ڕایگەیاند فه‌رمانێكی ده‌ركرد و رایگه‌یاند كه‌ بەلەبەرچاوگرتنی بارودۆخی دارایی هاووڵاتیان، کرێی‌ خوێندن لە زانكۆ و پەیمانگە حکومی‌ و تایبەتەکان کەمدەکاتەوە.    ئەمڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 7ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، بەئیمزای‌ د. ئارام محه‌مه‌د قادر، وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی دوو فەرمانی‌ جیا ده‌ركراو و تیایدا بڕیاردراوه‌ بە کەمکردنەوەی‌ کرێی‌ خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە حکومییەکان و تایبەتەکانی‌ هەرێمی‌ کوردستان.   وەزارەتی‌ خوێندنی‌ باڵا و توێژینەوەی‌ زانستی‌ بڕیاریداوه‌ كه‌ کرێی‌ خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە حکومییەکانی‌ کوردستان بەڕێژەی‌ (٤٥%) لەگشت قۆناغەکانی‌ خوێندنی‌ بەرایی‌ و خوێندنی‌ باڵا (پارالێل - ئێواران)، هەروەها کرێی‌ خوێندنی‌ زانکۆ و پەیمانگە تایبەتەکان بەپێی‌ ئەنجامەکانی‌ ڕێزبەندی‌ نیشتیمانی‌، بەڕێژەی‌ (١٠ بۆ ٢٠ %) بۆ سەرجەم قۆناغەکانی‌ خوێندن کەمکردەوە.   لە لێدوانێکدا وەزیری‌ خوێندنی‌ باڵا و توێژینەوەی‌ زانستی‌ ڕایگەیاند: هەرێمی‌ کوردستان بە بارودۆخێکی‌ تایبەت گوزەر دەکات بە شێوەیەک پێویستە هەموان ڕەچاوی‌ بارو گوزەرانی‌ دارایی‌ خەڵکی‌ خۆمان بکەین و لە هەمان کاتیشدا بتوانین هەلی‌ خوێندن بۆ هەموان دەستەبەر بکەین، لەو چوارچێوەیەشدا وتی‌: بۆ ئەوەی‌ روحیەتی‌ کێبڕکێی‌ زانستی‌ لە دامەزراوە ئەکادیمیەکان بپارێزین و بە لەبەرچاوگرتنی‌ باوردۆخی‌ هاوڵاتیان بڕیارماندا بە کەمکردنەوەی‌ کرێی‌ خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە حکومی‌ و تایبەتەکان.   وتیشی: ئامانجی‌ وەزارەتەکەمان لە کەمکردنەوەی‌ کرێی‌ خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە تایبەتەکان بە لەبەر چاوگرتنی‌ باری‌ دارایی‌ هاوڵاتیانی‌ کوردستان و ڕەخساندنی‌ هەلی‌ زیاتری‌ خوێندن و پەرەپێدانی‌ تواناکانی‌ گەنجانی هەرێمەکەمانە، لەهەمان کاتدا ئەم هەنگاوە یارمەتیدەر دەبێت لە پاراستنی سەرمایەی نیشتیمانی و بەکارهێنانی لە گەشەپێدانی زانکۆکان.   کەمکردنەوەی‌ کرێی‌ خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە حکومی‌ و تایبەتەکان بەم شێوەیە دەبێت:   زانکۆ حکومییەکان:   داشکانی‌ ڕێژەی‌ (٤٥%) لە کرێی‌ خوێندنی‌ (پارالێل) و (ئێواران)ی‌ گشت قۆناغەکانی‌ خوێندنی‌ بەرایی‌ و خوێندنی‌ باڵا لە سەرجەم زانکۆ حکومییەکان و دامودەزگاکانی‌ تری‌ وەزارەتی‌ خوێندنی‌ باڵا و توێژینەوەی‌ زانستی‌ بۆ ساڵی‌ خوێندنی‌ (٢٠٢١-٢٠٢٢).   زانکۆ تایبەتەکان:   بەپێی‌ ئەنجامەکانی‌ ڕێزبەندی‌ نیشتیمانی‌ زانکۆکانی‌ کوردستان دەبێت بەم شێوەی‌ خوارەوە:   - ئەو زانکۆیانەی‌ دەکەونە گروپی‌ B، بەڕێژەی‌ (١٠%) کرێی‌ خوێندن کەمدەکرێتەوە.   - ئەو زانکۆیانەی‌ دەکەونە گروپی‌ C، بەڕێژەی‌ (١٥%) کرێی‌ خوێندن کەمدەکرێتەوە.   - ئەو زانکۆیانەی‌ دەکەونە گروپی‌ D، بەڕێژەی‌ (٢٠%) کرێی‌ خوێندن کەمدەکرێتەوە.   - سەرجەم پەیمانگە تایبەتەکان و کۆلێژە زانکۆییەکان بەڕێژەی‌ (٢٠%) کرێی‌ خوێندنیان کەمدەکرێتەوە.  

هاوڵاتی  مەسعود بارزانی پەیامێکی لەبارەی هەڵبژاردنەکانی عێراقەوە بڵاوکردەوە و داوا لە جەماوەر و لایەنگرانی پارتی لە ناوچە کورستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان دەکات "بە جۆش و خرۆشەوە بەشداری هەڵبژاردن بن و بە دەنگی خۆیان وەڵامی واقیعی نایاسایی و سەپێندراوی ئەو ناوچانە بدەنەوە". دەقی پەیامەکەی سەرۆک مەسعود بارزانی: بەناوی خودای بەخشندە و میهرەبان لە هەڵبژاردنەكانی پێشووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقدا گەلی كوردستان پاداشتی هەڵوێست و خۆڕاگری و قوربانیدانەكانی پارتی دیموكراتی كوردستانی دایەوە و، بە پشتیوانیی گەلی كوردستان، پارتی بووە حزبی ژمارە یەك لە كوردستان و عێراق. هیوادارم لەو هەڵبژاردنەشدا گەلی كوردستان پشتیوانیی خۆی بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان دووپات بكاتەوە. هەر لێرەشدا داوا لە هاووڵاتیانی ئازیزی كەركووك و شنگال و ناوچە كوردستانییەكانی تری دەرەوەی ئیدارەی هەرێم و، بە تایبەت داوا لە جەماوەر و لایەنگرانی پارتی لەو ناوچانە دەكەم كە بە جۆش و خرۆشەوە بەشداری هەڵبژاردن بن و بە دەنگی خۆیان وەڵامی واقعی نایاسایی و سەپێندراوی ئەو ناوچانە بدەنەوە. داواش لە هاووڵاتیانی خۆشەویستی هەرێمی كوردستان و جەماوەر و ئەندام و لایەنگرانی پارتی دەكەم لە ڕۆژی دەنگداندا ئەركی نەتەوەیی و نیشتیمانیی خۆیان جێبەجێ بكەن و دەنگ بە كاندیدانی پارتی دیموكراتی كوردستان بدەن. بە پێویستیشی دەزانم سوپاسی ئەندام و لایەنگران و سەرجەم ئۆرگانەكانی پارتی بكەم كە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بانگەشەیەكی ئارام و مەدەنی و نموونەییان پەیڕەو كردووە. هیوادارم هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە كەشێكی هێمن و بێ كێشە بەڕێوە بچێت و ئەنجامەكانیشی لە خزمەت چەسپاندنی بنەماكانی شەراكەت و داواكاریی هاووڵاتیان بێت و، ئیرادەی ڕاستەقینەی گەلانی عێراق جێبەجێ بكرێت. مسعود بارزانی ٧ی تشرینی یەكەمی ٢٠٢١

سازدانی: شاناز حەسەن كاندیدێكی سەربەخۆ لەسلێمانی ئاماژە بەوە دەدات كە چوونیان بۆ بەغدا بۆ پارسەنگی هێزو دەنگی گەلە و بۆ سەفەقاتی بازرگانی نییە. نەورۆز عەباس ناسراو بە نەورۆزی مانگر كاندیدی سەربەخۆ، لە بازنەی دووی سلێمانی  ژمارە 21 لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» ئێمە ئەو شەڕە دەكەین كە حزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەكان جوڵانیان نیە بۆی و وەك بابەتی ئیستحقاقی سەیر ناكرێت و ئێمە لەبەغدا تەواوكەری ئەو پەرلەمانتارانە دەبین كە بەخۆیان و حزبەكانیانەوە نەیانتوانیوە بیكەن و ئێمە تەواوكەری ئەو شتانە دەكەین». هاوڵاتی: بۆچی بەڕێزتان وەك كاندیدێكی سەربەخۆ خۆتان كاندید كردووە؟ نەورۆز مانگر: وەك چالاكوانێكی مەدەنی، وەك كەسێك بەرگی كاری مافی  مرۆڤ و مافی رۆژنامەنووسیم و بەرگریكاری ناو چین و تووێژەكانی بەرگریكاران و كاری خێرخوازی دەكەم و رێكخراوم هەیە و لەهەمووشی گرنگتر هەوڵی راستكردنەوەی پەیوەندی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی ناوەندی و سەپاندنی مافەكانی گەلی كوردستان دەدەم لەچوارچێوەی دەقی دەستوردا كەئەوە یەكێكە لەپلانە سەرەكیەكانم. هاوڵاتی: هەندێك لەپەرلەمانتار بانگەشەی جۆراوجۆر دەكەن لەكاتێكدا ئەم هەڵبژاردنە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقە؟ نەورۆز مانگر: ئەوە بابەتێكی راستە ئەرك و ماف تێكەڵكراوە، كە لەڕاستیدا هەندێك مافی دەستوری هەیە ئەركی پەرلەمانتاری كوردە لەپەرلەمانی كوردستان، بەڵام ئەم تێكەڵكردنە وەك موزایەدەیەكی سیاسی بەكاردێت، لەئێستادا چوونی ئێمە وەك كاندیدی سەربەخۆ بۆ بەغدا بۆ پارسەنگی هێزی گەلە نەك سەفەقاتی بازرگانی لەبەغدا، ئێمە ئەو شەڕە دەكەین كە حزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەكان جووڵانیان نیە بۆی و وەك بابەتی ئیستحقاقی سەیر ناكرێت و ئێمە لەبەغدا تەواوكەری ئەو پەرلەمانتارانە دەبین كە بەخۆیان و حزبەكانیانەوە نەیانتوانیوە بیكەن و ئێمە تەواوكەری ئەو شتانە دەكەین. هاوڵاتی: پێتان وایە خەڵك متمانە بەكاندیدی سەربەخۆ دەكات یاخود ئەو كاندیدانەی سەر بەحزبێكی سیاسین لەهەرێمدا؟ نەورۆز مانگر: زۆرینەی خەڵكی هەرێمی كوردستان لە بێ ئەمەلیان لەو پەرلەمانتارانەی كە پێشتر چوونەتە بەغداو كە زۆرینەیان تەنیا ئیشیان بۆ خۆیان كردووەو هیچیان بۆ خەڵك نەكردووە.  بۆیە زۆرینە بڕوایان بەدەنگدان نیە، بەپێی ئەو ئامارەی ئێمە وەك رێكخراوی فریادڕەس لەناو خەڵكدا كردوومانە، لەسەدا 70ی خەڵك نایەوێت هەر دەنگ بدەن، ئەوەی كەئێستا دەگوزەرێت زۆربەی حزبەكان دەڵێن زۆربەی خەڵك دەنگ بەئێمە دەدات، بۆیە دیارە ئامارەكەی لەناو كۆمپیوتەر و شوێنی تایبەتی خۆیەوە كردووە، بەڵام بۆ سەربەخۆكان خەڵك ئەمەلێكی بچووكی هەیە كە سەربەخۆكان لەگەڵیان راستگۆبن، بۆیە زۆربەی ئەوانەی كە بڕیاریان نەداوە دەنگبدەن دەیانەوێت ئەمجارە دەنگ بەسەربەخۆكان بدەن و تاقی بكەنەوە. هاوڵاتی:  وەك بازنەكەی خۆت پلانت چییە  ئەنجامی بدەیت ئەگەر سەركەوتنت بەدەستهێنا؟ نەورۆز مانگر: گرتنەوەی ئاو لەلایەن ئێرانەوە، كە پلانم هەیە كۆدەنگییەك دروست بكەین بۆ ئەو پرسەو بتوانین لەڕێگەی دروستكردنی بەنداوەوە چارەسەری بارودۆخەكە بكەین و كەرتەكە ببوژێنینەوە. هاوڵاتی: تاچەند هەماهەنگی لەنێوان كاندیدە سەربەخۆكاندا هەیە؟ نەورۆز مانگر: هەماهەنگیەكی زۆر توندوتۆڵمان هەیە، بۆ نموونە لەهەندێك ناوچە كە لایەنگرم هەیە لە رانیە و قەڵادزێ‌ و ئەو ناوچانە هاوكاری كەسێك دەكەم كە سەربەخۆیە و ئەویش لەبازنەی دوو هاوكاری من دەكات و بەو شێوەیە هاوكاری یەكتر دەبین. هاوڵاتی: كاردانەوەی هاووڵاتیان چۆنە بەگشتی بۆ هەڵبژاردن ؟ نەورۆز مانگر: بەگشتی كاردانەوەی خەڵك بەگومانە، چونكە سی ساڵە ئەم حزبانە بەڵێنیان پێدەدەن و خەڵك هەڵدەخەڵەتێنن، بەڵێنەكان هیچی وەك خۆیان نیە، بەڵام كە ئێمە كاردەكەین و لەنزیكەوە پلان و بەرنامەی خۆمانیان پێ دەڵێین گومانەكانیان دەڕەوێنێتەوە و ئێمەش ئەوەمان لەسەرە كە بۆ خەڵكی بسەلمێنین كەسانێكی تەواو سەربەخۆین، وەك خۆم بۆ خەڵكم سەلماندووە بەكارەكانی پێشوو كە تەواو سەربەخۆم. هاوڵاتی: پەیامی بەڕێزتان چییە؟ نەورۆز مانگر: لەڕۆژێكدا كە كوردستانمان رزگار كرد لەژێر دەستی حزبی بەعس هێنامانە دەرەوە، خەڵك شۆفڵی ئەدزی ئێمە مانمانگرت، ئێمە بڕیاری 688مان سەبارەت بە هێمنكردنەوەی كوردستان هێنایەدی، ئێمە توانیمان خەتی 36 بۆ 34 دروست بكەین كە تائێستا كاریگەری خۆی هەیە.  بۆیە دەمەوێت پەیامم ئەوەبێت بۆ خەڵكی كوردستان من دەمتوانی لەهەر حزبێك لە حزبەكانی كوردستان كە هەریەكەیان مەمنونن خۆم كاندید بكەم، بەڵام بە راستی حزبەكان ئەوەندە رەزا قورس و ناشرینن خەڵك حەزناكات دەنگیان پێبدات، ئەو دەنگەشی كە دەیهێنن هەمووی بە زۆرەملێیە، بۆیە حەزناكەم كەس بەو چاوە سەیرم بكات، بۆیە وەك مانگر و فریادڕەس داوا لەخەڵك دەكەم هەموویان بچن بۆ دەنگدان و دەنگبدەن بەكەسە سەربەخۆكان.

  هاوڵاتى هەپەگە ڕایگەیاند:"  بۆ تۆڵەکردنەوەی ئەو گەریلایانەی لە ناوچەکانی شاخە سور و مام ڕەشۆ بە چەکی کیمیایی شەهیدبوون، چالاکی بەرفراوان لە ناوچەی ئاڤاشین ئەنجامداوە و لە ئاکامدا بەلانیکەمەوە چوار داگیرکەر سزادراون". ئەمڕۆ پێنجشه‌ممه‌ 7ی تشرینی یه‌كه‌می 2021، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل-هەپەگە ڕاگەیەندراوێکی لەبارەی چالاکییەکانی ٢٤ کاتژمێری ڕابردووی گەریلاکان لەدژی سوپای تورک بڵاوکردەوە. دەقی ڕاگەیەندراوەکەی ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنیی هەپەگە: لە چوارچێوەی هەنگاوی شۆڕشگێڕیی هەڵۆکانی زاگرۆسدا؛ رۆژی ٦ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ١٣:٣٠  تیمەکانی گەریلا لە گۆڕەپانی مام رەشۆ-ی ئاڤاشین چالاکییەکییان لە دژی داگیرکەران ئەنجامدا و گەریلاکانی یەکەی گەڕۆک لە دوو قوڵەوە لێیاندان. لە قۆڵی یەکەمەوە لە نزیکەوە لە دوو سەنگەر درا. لەو چالا کییەدا هەر دوو سەنگەرەکە تێکشکێنران و لانیکەم ٤ داگیرکەر لە سەنگەرەکاندا سزادران. هەروەها لە قۆڵی دووەمیشەوە لە نزیکەوە لە سەنگەرێک و داگیرکەرانی دەوروبەری سەنگەرەکە درا. لەو چالاکییەدا سەنگەرێک و کامێرایەکی چاودێری تێکشکێنران. ژمارەی ئەو داگیرکەرانەی لەو سەنگەرە و دەرووبەریدا سزادران ڕوون نەبووەتەوە. داگیرکەران دوای ئەنجامدانی ئەو چالاکییانە بە کۆپتەر کوژراوەکانیان لە ناوچەکە دوورخستەوە. ئەو چالاکییە بەرفراوانە، کە بەلانیکەمەوە ٤ داگیرکەری تیادا سزادران و ٣ سەنگەر و سیستمێکی کامێرای چاودێریی تێکشکێنران، بۆ تۆڵەکردنەوەی هەڤاڵانمان لە شاخە سوور و مام رەشۆ ئەنجامدرا، کە لە ئەنجامی هێرشی کیمیایی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر شەهید بوو بووبن. رۆژی ٦ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ٠٨:٣٠ هێزەکانمان دژی بنکەى سەربازیی شکێر لە ناوچەی چەلێی جۆلەمێرگ چالاکییەکیان ئەنجامدا. لەو چالاکییەدا سیستمێکی کامێرای چاودێری تێکشکێنرا. لە ٦ی تشرینی یەکەمدا لە نێوان کاتژمێر ٢٣:٥٠ بۆ ٠٠:٢٠ دا کۆپتەرەکان بە ئاسمانی ناوچەی مام رەشۆ لە ناوچەی ئاڤاشین دا سوڕانەوە. رۆژی ٦ی تشرینی یەکەم لە نێوان کاتژمێر ٠٨:٣٠ بۆ ٠٩:٣٠ لە گۆڕەپانی چیای رەش لە ناوچەی زاپ لەلایەن سوپای تورکیای داگیرکەرەوە بە چەکی قورس بۆردومان کرا. رۆژی ٦ی تشرینی یەکەم کاتژمێر ١٣:٥٠ گۆڕەپانی مام رەشۆ لەلایەن سوپای تورکیای داگیرکەرەوە لە ناوچەی ئاڤاشین بە تۆپی جۆری ئۆبووس و چەکی قورس تۆپباران کرا. لە ٧ی تشرینی یەکەمدا لە نێوان کاتژمێر ٠٩:٠٠ بۆ ٠٩:٢٠ دا فڕۆکە جەنگییەکان گۆڕەپانەکانی کۆنیشکا و سیدا-یان لە ناوچەى زاپ بۆردومان کرد.