وەزارەتی دارایی: مووچەی مانگی تەممووز خرایە سەر هەژمارەکەمان

هاوڵاتی-عەمار عەزیز میرزا خەلەف، فەرماندەیەکی پێشمەرگەیە لەمەزارگای شەرەفەددین لەشەنگال بەهاوڵاتی وت: «دۆخی ئەمنی شەنگال رۆژ بەڕۆژ بەرەو خراپتر دەڕوات بەتایبەت لەڕووی ئەمنییەوە، هۆکاری سەرەکی ئەم نەئارامییە دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێنەکردنی رێککەوتنی بەغداوهەولێر، رێککەوتنەکە لەمانگی تشرینی یەکەمی 2020 ئیمزاکراوە، بەڵام تائێستا تەنها لەسەدا 10%ی جێبەجێ کراوە، ئەگەر بارودوخەکە هەر بەم شێوەیە بڕوات وهێزەکانی نزیک لەیەبەشە بەتایبەت ئاسایشی ئێزدیخان لەشەنگال دەرنەچێت رەنگە شەڕ دروست بێت لەنێوان هێزەکانی یەبەشەو سوپای عێراق کەئەوەش دەرئەنجامی زۆر خراپی لێدەکەوێتەوە». میرزا خەلەف وتیشی: « سوپای عێراق 1ی نیسانی وەک دوایین وادە داوەتە ئەنجومەنی خۆسەری دیموکرات بۆ کشانەوەی ئاسایشی ئێزدیخان لەناوەندی شار، بەپێی زانیارییەکانم هێزەکانی یەبەشە خۆیان ئامادەکردووە بۆ وەڵامدانەوەی هەرهێرشێکی سەربازی لەلایەن سوپای عیراقەوە بۆ سەر هێزەکانی ئەوان، یەبەشە و حەشدی شەعبی نایانەوێت رێککەوتنی بەغداو هەولێر جێبەجێ بکرێت، چونکە لەبەرژەوەندی ئەواندا نییە». «بەرپرسیارەتی شەڕو ئاڵۆزی دەکەوێتە ئەستوی یەبەشە و حەشدی شەعبی، ئەگەر شەڕ دروست بێت ژمارەیەکی زۆر لەئێزدییەکان دەبنە قوربانی و جارێکی تر هەموو ئەو خەڵکەی گەڕاوەتەوە شەنگال دووبارە دەگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان» میرزا خەلەف وای وت. حەسو ئیبراهیم، جێگری ئەنجومەنی خۆسەری دیموکرات لەشەنگال بەهاوڵاتی وت: « لەکۆبوونەوەو گفتۆگۆی ئێمەو سوپای عێراق باسمان لەدوو داواکاری سەرەکی کردووە، کەئەوانیش نابێت هیچ هێزێکی بیانی لەچیای شەنگال جێگیربیت، لە 3ی ئابی 2014 نەمانهێشت چیایەکە بکەویتە دەست داعش و بەخوێن بەرگریمان کرد، خەڵکێکی زۆر چاندنیان کردووە و مایەی خێرو بەرەکەتە بۆ خەڵکەکە، دووەم نابێت ئاسایشی ئێزدیخان لەناوەندی شەنگال دەربکرێت». «سوپای عێراق دەیان جار بەئێمەی وتووە کێشەکان چارەسەردەکەین، بەڵام بەداخەوە بەڵێنەکانی خۆیان جێبەجێ ناکەن، لەئێستادا شتێکی نوێیان بۆ ئێمە زیادکردووە، ئەویش دەرکردنی هێزەکانی ئاسایشی ئێزدیخان و جێبەجێکردنی رێککەوتنی بەغداو هەولێر، کەئەوەش بەلای ئێمەوە مایەی قبوڵکردن نییە.» «بەرپرسانی عێراق لەبەرامبەر داواکارییەکانمان دوو روون، کاتێک کۆبوونەوەیان لەگەڵ دەکەین دەڵێن ئێوە شایەنی هەموو شتێکن و هەموو داواکارییەکانی ئێوە جێبەجێ دەکەین، بەڵام کاتێک کۆبوونەوە لەگەڵ لایەنێکی تر دەکەن هەڕەشە لەئێمە دەکەن، ئەگەر ئەوان بە زۆر رێککەوتنەکەی بەغداو هەولێر لەسەر خەڵکی شەنگال جێبەجێ بکەن، ئاڵۆزی لەنێوان سوپاو خەڵک دروست دەبێت، چونکە رێککەوتنەکە خزمەت بەخەڵکی ناوچەکە ناکات، بەبڕوای من ئەو رێککەوتنە فەرمانێکی ترە بەسەر ئێزدییەکان و لەژێر سێبەری یاسا» حەسو ئیبراهیم وای وت. حەسو ئیبراهیم وتیشی: « شەڕخواز نین و شەڕ لەگەڵ هیچ لایەنێک ناکەین، بەڵام ئەگەر لایەنێک هێرش بکاتەسەرمان و بیەوێت ئیرادەی خەڵکی شەنگال بشکێنێت رووبەڕووی دەبینەوەو بەهەموو شێوەیەک بەرگریی لەخۆمان دەکەین، سوپای عێراق لەچەند رۆژی رابردوو و ئێستاش لەبازگەگان زۆر خەڵک بێزار دەکەن، پشکنینەکانی خۆیان زۆر توند کردووە، ئەمەش وەک وەڵامێکه بۆ ئێمە کەدەیانەوێت خۆیان سەرپەرشتی تەواوی مەلەفی ئەمنی بکەن». ناتق ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی قەزای شەنگال بەهاوڵاتی وت: «سوپای عێراق 1ی نیسان وەک دوایین وادە دەستنیشان کردووە بۆ دەرکردنی هەموو هێزە ناشەرعییەکان لەناوەندی شەنگال، پێویسته هەموو هێزەکان پێداگیری بەبڕیارەکە بکەن، ئەوەش بۆ ئەوەیە کەتاوەکو چیتر رێککەوتنی بەغداو هەولێر دوانەکەوێت و تەواوی بەندەکانی وەک خۆی جێبەجێ بکرێن». ناتق ئەحمەد، وتیشی: «باوەڕناکەم شەڕ دروست بێت، گفتۆگۆو دانوستاندن لەنێوان سوپاو هەموو هێزەکانی ناو شەنگال بەردوامن تاوەکو بگەنە رێککەوتن و کێشەکان لەناو خۆیاندا چارەسەربکەن».  

شاناز حەسەن چەند رۆژێكە مریشكی زیندوو لەبازاڕەكانی هەرێم بەڕێژەیەكی بەرچاو بەرزبووەتەوەو  بەرپرسانی ئەو كەرتە هۆكارەكەی بۆ بێ‌ پلانی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان و دابەزینی بەهای دیناری عێراقی دەگەڕێننەوە. لەئێستادا نرخی كیلۆیەك مریشكی زیندوو لەبازاڕەكانی هەرێم و عێراقدا لەسێ هەزارو (500) دینارو تاچوار هەزار دینار دەفرۆشرێت. خدر مەولود، پیاوێكی تەمەن (63) ساڵانەو خاوەنی چوار منداڵە، باس لەوەدەكات لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی مریشك دووبارە باری سەرشانیان لەدابینكردنی پێداویستیی رۆژانەی خێزانەكانیان قورستر بووەو وتی» رۆژ بەڕۆژ پێداویستییەكان یەكە بەیەكە گرانتر دەبن، كەئەمەش وادەكات ئەرك و ماندووبوونەكە بۆ سەرشانی بەخێوكەری ماڵ زیاتر بێت». ئەم پیاوە كاسبكارەو رۆژانە بە (30) هەزار دینار كاردەكات، وتی: « چەندین خێزان هەیە كەگۆشتی سوریان بۆ ناكڕدرێت و مریشك بەكاردەهێنن، بۆیە ناكرێت دەست بنێنە بینەقاقای خەڵك و بزانن چ شتێك زۆر بەكاردەهێنرێت، ئەوە گران بكەن». پێویستی هەرێمی كوردستان بۆ بەكارهێنانی مریشك ساڵانە بۆ هەر تاكێك (24) كیلۆ گۆشتی مریشكە. عەبدوڵڵا حسێن، خاوەنی یەكێك لەكێڵگە پەلەوەرییەكانە لەسنوری پارێزگای سلێمانی و ئاماژە بەوە دەدات بەچەندین دەفتەر دۆلار قەرزارەو زیانێكی زۆری بەركەوتووە. عەبدوڵڵا حسێن، خاوەنی كێڵگەی پەلەوەری هەرین لەسلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ماوەی هەشت ساڵە كێڵگەی پەلەوەریم  هەیەو مریشك بەخێودەكەم، هیچ كات بەوێنەی ئەم سێ ساڵە زیانم بەرنەكەوتووە، كەئێستا زیاتر لەدوو دەفتەر دۆلار قەرزار بووم». وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان"ئەم گرانبوونە كاتییەو ماوەی (20) رۆژی دیكە دەخایەنێت، چونكە جوجەڵەی (20) بۆ (25) رۆژی هەیە لەناو پڕۆژەكاندا، كەئەوانە گەورە بوون مریشك لەبازاڕدا زۆر دەبێتەوەو نرخەكان وەك پێشووتری لێدێتەوە" لەئێستادا لەهەرێمی كوردستان زیاتر لەهەزارو (625) پرۆژەی بەخێوكردنی پەلەوەر بەڕێگەی یاسایی هەیەو زیاتر لەهەزار پرۆژەی نایاسایش بوونیان هەیەو لەو رێژەیە زیاتر لە (850) پرۆژەی لەسنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەدان. وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان دەڵێت:» دابەزینی بەهای دینار بەرانبەر بەدۆلار زۆر زیانی لێمان داوەو لەهەر (100) دۆلاردا بەتێكڕا (25) هەزار دینار زیانمان بەردەكەوێت، بۆیە ئەوە كاردەكاتە سەر بەرزبوونەوەی نرخی هەموو پێداویستییەكان و لەكۆتاییدا نرخی مریشك بەرزدەبێتەوە». نازم عەبدوڵڵا، وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»بۆ كیلۆیەك گۆشتی مریشك (450) دینار زیانی دارایی لەسەر خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكان دەكەوێت، بۆیە نرخەكان لەهەموو عێراق بەرزبووەتەوەو خاوەن كێڵگەكان تووشی ئیفلاسی  هاتوون و هۆڵەكانیان داخستووە». وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان پێشیوابوو ئەم گرانبوونە كاتییەو ماوەی (20) رۆژی دیكە دەخایەنێت، چونكە جوجەڵەی (20) بۆ (25) رۆژی هەیە لەناو پڕۆژەكاندا، كەئەوانە گەورە بوون مریشك لەبازاڕدا زۆر دەبێتەوەو نرخەكان وەك پێشووتری لێدێتەوە. بەڕێوەبەری چاودێریی بازرگانی سلێمانی، ئاماژە بەوە دەدات بەرزبوونەوەی نرخی مریشك لەبازاڕدا بەهۆی دابەزینی بەهای دیناری عێراقییەوەیە بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی. سۆران عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری چاودێریی بازرگانی سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «دابەزینی بەهای دیناری عێراقی بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی كاریگەری زۆری هەبووە و هەموو بەرهەم و پێداویستییەكانی ئەو كەرتەی بەرزكردووەتەوە، بۆیە نرخی مریشك دووبارە بەرزبووەتەوە». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد نرخی هەر كیلۆیەك مریشكی بەستوو (500) بۆ (750) دینار بەرزبووەتەوە، چونكە هەموو شتێك بەدۆلار دێتە هەرێمی كوردستانەوەو مامەڵەكان بەدۆلارن» بەرهەمی مریشك رۆژانە لەشارەكانی هەرێمەوە بەڕێژەیەكی زۆر بەرەو ناوەڕاست و خوارووی عێراق هەناردە دەكرێت، بەڵام هەركات لەناوخۆی هەرێمدا نرخی مریشك گەیشتە سێ هەزار و (500) دینار، واتە لەبازاڕەكاندا كەمبووەوە، هەناردەناكرێت و رادەگیرێت».

هاوڵاتی  بەرپرسانی یەکێتی ئەوروپا هەڕەشەی راگرتنی یەکجاریی پێدانی ڤیزا بە چەند وڵاتێک دەکەن یەكێك لەو وڵاتانە عێراقە.  رۆژنامەی دی وێڵت ئاشکرایکردووە، کۆمیسیۆنی ئەوروپا رەشنووسی لیستێکی ئامادەکردووە تاوەکو پێدانی ڤیزا بە چەند وڵاتێک لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا قەدەغە بکات. ئەگەرچی کۆمیسیۆن ناوی وڵاتەکانی هێشتا رانەگەیاندووە، بەڵام رۆژنامەکە لای خۆیەوە لە رێگای چەند سەرچاوەیەکەوە، ناوی 13 وڵاتی بڵاوکردووەتەوە، ئەوانیش: عێراق، ئێران، سووریا، لیبیا، سەنیگال، سۆماڵ، مالی، کامیرۆن، میسر، ئیسۆپیا، کۆنگۆ، ئێریتریا و گینیا بیاسو. شوباتی ئەمساڵ، یلڤا جۆناسۆن، کۆمیسیۆنەری کاروباری ناوخۆی ئەوروپا بڵاویکردەوە، لەگەڵ 39 وڵات هەماهەنگییان کردووە تاوەکو رێکاری نوێ بەرامبەر بە ئەو پەنابەرانە بگرنە بەر کە داوای پەنابەرێتییان رەتکراوەتەوە. یەکێکیش لە ئەگەرەکان، راگرتنی پێدانی ڤیزایە بەو وڵاتانەی هەماهەنگی لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا ناکەن. ئەگەر بڕیارەکە ببێتە فەرمی، هەڵگرانی پاسپۆرتی عێراقی، ناتوانن داوا بۆ وەرگرتنی ڤیزای شنگن پێشکەش بکەن و بچنە ئەوروپا.

هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان  به‌ بانگهێشتى ئیمانوێل ماكرۆن سه‌رۆکكۆمارى فه‌ره‌نسا، سه‌ردانى ئەو وڵاتە ده‌كات و سبه‌ى سێشه‌ممه‌ 30ی ئاداری2021 ، له‌ كۆشكى ئێلیزێ له‌ پاریس له‌گه‌ڵ ماکرۆن كۆده‌بێته‌وه‌. سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان بڵاویکردۆتەوە، "لە کۆبوونەوەی هەردوو سەرۆک بره‌ودان به‌ په‌یوه‌ندییه‌كانى هه‌رێمى كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا، دۆخى عێراق، هه‌رێمى كوردستان و ناوچه‌كه‌ به‌گشتى، په‌تاى كۆڤید_19 و لێكه‌وته‌كانى گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت. هەر بەپێی بڵاوکراوەکەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان لە کۆبوونەوەکەدا، "مه‌ترسییه‌كانى تیرۆر و ئه‌ركى هاوپه‌یمانیى نێوده‌وڵه‌تى، گرنگیى هاوكارى و هاوبه‌شیى هه‌مه‌لایه‌نه‌ بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى داعش و چه‌ند پرسێكى دیكه‌ى جێى بایه‌خى هاوبه‌ش تاوتوێ ده‌كرێن". دواجار ئێوارەی رۆژی چوارشەممە 10-7-2019 بوو کە نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان گەیشتە کۆشکی ئیلیزێ و، لەلایەن ئیمانوێل ماکرۆن پێشوازی لێکرا و بۆ ماوەی نزیکەی کاژێرێک کۆبوونەوە.

لاڤین مەحمود پارێزگاری سلێمانی ئاماژە بەوەدەدات كە دەسەڵاتیان داوەتە فەرمانگەكان بەهۆی بوونی كۆرۆناو دۆخی مووچەوە ئەو فەرمانبەرانەی هەیە بەسەر رۆژەكانی هەفتەدا دابەش بكرێن، بەڵام»نابێت ئیشی هیچ هاووڵاتییەك لەبەر ئامادەنەبوونی فەرمانبەر دوابكەوێت». كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم ماوەی شەش مانگە مووچە بەلێبڕینی لەسەدا 21% دابەش دەكات بەسەر مووچەخۆرانداو ئەوەش نیگەرانی لای فەرمانبەران دروستكردووەو ئامادەنین هەموو رۆژێك دەوام بكەن. بۆ چارەسەركردنی نەبوونی مووچەی تەواو حكومەتی هەرێم پەنای بردووەتە بەر (تەناوب) كە بەشێوەی نۆرە فەورمانبەران لەهەفتەیەكدا دوو رۆژ دەوام دەكەن لەجیاتی پێنج رۆژ. پارێزگاری سلێمانی: نابێت ئیشی هیچ هاووڵاتییەك دوابكەوێت هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاریسلێمانی لەلێدوانێكیدا بەهاوڵاتی وت:» لەهەفتەیەكدا دووڕۆژ دەوامناكرێت، بڕیاری ئێمە لەڕۆژی یەكشەممە تا پێنجشەممە لەهەموو فەرمانگەكان دەوامی فەرمییە». ناوبراو وتیشی: «دەسەڵاتمان داوە بەبەڕێوەبەری ئەو فەرمانگانە لەو باردۆخەی پێشوودا كەمووچە لەكاتی خۆیدا دابەشنەكراو باردۆخی كۆرۆنا زۆر سەختبوو خەڵك نەیدەتوانی لەماڵ بێتە دەرەوە بەپێی ئەو میلاكاتەی كەهەیەتی كارمەندەكانی دابەشدەكات بەسەر ئەو رۆژانەدا بەمەرجێك نابێت ئیشی هیچ هاووڵاتییەك لەبەر دەوامنەكردن یان لەبەر ئامادەنەبوونی فەرمانبەر دوابكەوێت». بۆ خۆپارێزی لەڤایرۆسی كۆرۆنا حكومەتی هەرێم لەبەرواری یەكی ئازاری  2020 بڕیاریدا بەكەمكردنەوەی دەوامی فەرمانبەران و گشت فەرمانگەكان سەرپشك دەكرێن بەكەمكردنەوەی پابەندبوونی فەرمانبەران، بەدەوامی فەرمی جگە لەو ستافانەی كەپێویستە بۆ راپەڕاندنی كاری فەرمانگەكان. ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی: حكومەت هیچ پلانێكی نییە ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دەڵێت:»دەوام بكرێت یان نەكرێت مادام حكومەت خزمەتگوزاری ناگەیەنێت بەهاووڵاتیان هیچ لەمەسەلەكە ناگۆڕێت، چونكە حكومەتێكی فاشیلە». ئەنوەر تاهیر، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «ئەوەی هەیە لەفەرمانگاكان بەشێوەیەكی لێكراوە رۆژانە دەوام هەیە، بەڵام بەڕەچاوی كۆرۆناو قەیرانی دارایی حكومەت كەمووچەی نەداوە جۆرێك لەجۆرەكان ئاسانكاری بۆ فەرمانبەران كراوە». ناوبراو باسی لەوەشكرد هەموو رۆژەكانی هەفتە دەوام ئاسایی دەچێت بەڕێوە، بەڵام بەداخەوە حكومەتی هەرێم هیچ پلانێكی بۆ گەیاندنی خزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیان نیە. ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی پێشیوابوو دەوام بكرێت یان نەكرێت مادام حكومەت خزمەتگوزاری ناگەیەنێت بەهاوڵاتیان هیچ لەمەسەلەكە ناگۆڕێت. وتیشی:»حكومەتی ئێمە حكومەتێكی فاشیلە، هیچ بیانویەكیان نیە چونكە ئەمانە ناتوانن خزمەتگوزاریی بۆ هاووڵاتیانیان دابین بكەن». شارەوانی سلێمانی: تەناوب كێشەی بۆ هاووڵاتیان دروستكردووە زەردەشت رەفیق، بەڕێوەبەری راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد وەك سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لەڕۆژی یەكشەممە دەوامیان هەیە تاڕۆژی پێنجشەمەو رۆژانی پێنجشەممان تایبەتە بەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی شارەوانی سلێمانی. زەردەشت رەفیق وتیشی:»فەرمانبەر بەشێوەی (تەناوب) سەرە دەوام دەكات، فەرمانبەر هەیە بۆ ئەوەی نزیك نەبن لەیەكەوەو بەركەوتن نەبێت ئەگەر ژوورێك شەش كەس دەوامی تیابكات ئەو شەش كەسە بەسەرە دەوامی تێدا دەكەن». ناوبراو باسی لەوەشكرد بەدڵنیاییەوە»ئەم شێوازە كێشە بۆ مامەڵەی هاووڵاتیان دروستدەكات، بەڵام ئەم باری ئابووری هەم كۆرۆنا واپێویست دەكرێت بەم شێوەیە دەوامبكرێت». بەپێچەوانەی فەرمانگەی شارەوانی وەزارەتی كارەبا پێیوایە هیچ كێشەیەك بۆ مامەڵەی هاوڵاتیانیان دروست نەبووە. كارەبای سلێمانی: تەناوب كێشەی بۆ هاووڵاتیان دروست نەكردووە سیروان محەمەد، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای سلێمانی لەلێدوانێكیدا بە هاوڵاتی وت: « حكومەتی هەرێم خۆی بڕیاریداوە دەوامكردن ‏٣٠% فەرمانبەرانە، ئەمە بەدەست فەرمانگاكان نیە لەپێناو تەندورستی كارمەندان و كەمكردنەوەی تێكەڵاوییە، ئێستا دەوام ئەكرێت بەڵام لە هۆبەیەكدا چوار كەسی تیادایە دەوامەكانیان دابەشكراوە هەفتەی دوو رۆژ دوو كەسیان دەوام ئەكات هەفتەكەی تر دووانی تر». هەروەها پێشیوابوو بڕوا ناكەم هیچ هاووڵاتییەك كێشەی هەبێت لەدەوامی تەناوبدا، چونكە دەبێت لەهەر بەشێك كارمەند هەبێت و نابێت چۆڵ بێت،»ئێمە هیچ كێشەیەكمان نیە، بەڵام هەندێك ئیش هەیە خۆی رۆتیناتی ئەوێت ئەگینا لەبەر دەوامكردن بڕواناكەم كێشە دروستبێت بۆ هاووڵاتیان رەنگە بەشێوەیەك لەشێوەكان هەیبووبێت بەڵام ئیتر ئەوە بڕیاری حكومەتە». بەڕێوەبەری گشتی باجەكان: دەوام ئاساییە كەمال تەیب، بەڕێوەبەری گشتیی باجەكان و خانووبەرەی میری لەوەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە لێدوانێكیدا بە هاوڵاتی وت» دەوام ئاساییە، بەڵام هەندێك فەرمانبەر (تناوب)سەرەیان پێدەكرێت، هەندێك فەرمانبەر تەندروستی باش نیە یاخود باری ئابووری باش نیە، هاوكاری دەكرێت». ناوبراو ئەوەشی روونكردەوە كەسروشتی سلێمانی هەروایە بەئاسانی قەناعەت بەخەڵكی سلێمانی ناكرێت، «بەڕێوەبەرایەتییەكانی سلێمانی فەرمانبەریان زیاترە، ئەگەر بەشێك لەفەرمانبەرەكانیش دەوام نەكەن  كێشەمان بۆ دروست نابێت».

شاناز حەسەن وەزارەتی پێشمەرگە داوای لەحكومەتی هەرێم كردووە موچەی مانگێكی لیوا هاوبەشەكان بێ‌ لێبڕین دابینبكات، تاكو هاوكارییەكانی ئەمەریكا دەگات كە بڕیاریدابوو مووچەی سێ مانگیان پێبدرێت، بەڵام حكومەت تائێستا ئامادەیی دەرنەبڕیوە. ئەو بڕە پارەیەی كەهاوپەیمانان بۆ موچەی لیوا هاوبەشەكان دەینێرن (20) ملیۆن دۆلارە بۆ زیاتر لە (٣٠) هەزار پیشمەرگە کە بەهۆی «كێشەی تەكنیكییەوە» نەخراوەتە سەر هەژماری وەزارەتی پێشمەرگە. لیوا قارەمان كەمال جێگری سەرۆكایەتی ئەركان بۆ ئۆپراسیۆنەكان،  لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: وەك وەزارەت داوایان لەحكومەت كردووە موچەی مانگێكی لیوا هاوبەشەكانیان پێبدرێت بەقەرز تا هاوكارییەكان دەگات، دواتر ئەو پارەیە بگەڕێنێتەوە بۆ حكومەت. جێگری سەرۆكایەتی ئەركان بۆ ئۆپراسیۆنەكان جەختی لەوەشكردەوە وەزارەتی پێشمەرگە لەدوو قۆڵەوە كاردەكات، لەلایەكەوە لەگەڵ حكومەت بۆ ئەوەی موچەی مانگێكیان پێبدرێت تاكاتی گەیشتی هاوكارییەكان لەلایەن هاوپەیمانانەوە. لیوا قارەمان وتی: «لەلایەكیشەوە لەگەڵ هاوپەیمانان لەسەر هێڵە تا هاوكارییەكان  زوو بگات و هەرچی زوووە كێشە تەكنیكیەكان چارەسەر بكرێت و پارەكە بگاتە سەر هەژمارەكە». لیوا هاوبەشەكان (14) لیوان و زیاتر لە (30) هەزار پێشمەرگەن، ئەو بڕە پارەیەی كە هاوپەیمانان بۆ موچەی لیوا تایبەتەكان دەینێرن (20) ملیۆن دۆلارە. عوسمان كەریم، جێگری لیژنەی پێشمەرگە لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: «وەك ئەرك و پیشەی خۆمان بەدواداچوونمان كردووە  بۆ ئەوەی بزانین كێشەی دابیننەكردنی موچەی لیوا هاوبەشەكان چیەو چۆن دەتوانرێت بەزووترین كات چارەسەر بكرێت». جێگری لیژنەی پێشمەرگە لەپەرلەمانی كوردستان ئەوەشی دوپاتكردەوە «هەم هەوڵی چارەسەركردنی كێشە تەكنیكیەكە دەدەین لەلایەن هاوپەیمانانەوەو هەم هەوڵی ئەوەی حكومەت موچەی مانگێك بێ‌ لێبڕین بداتە وەزارەتی پێشمەرگە بۆ ئەوەی پێشمەرگە بەبێ‌ موچە نەمێنێتەوە». زیاتر لەدوو مانگە مووچەی لیوا هاوبەشەكانی پێشمەرگە دابەشنەكراوە، هەربۆیە لیژنەی پێشمەرگە داوا لەلایەنی پەیوەندیدار دەكات بەپەلە بێتە سەرخەت بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشەیە. دوای نەناردنی مووچەی لیوا هاوبەشەكان لەلایەن ئەمریكییەكانەوە بەهۆی گرفتێكی تەكنیكییەوە، كاتی دابەشكردنەكەی دواخراوەو زیاتر لەدوو مانگە لیوا هاوبەشەكان مووچەیان بۆ خەرجنەكراوە. عوسمان كەریم، وتی: «بۆ ئەم مەبەستە لە 15ی ئەم مانگەدا لیژنەی كاروباری پێشمەرگە بە نووسراوی فەرمی وەك پێشنیاز داوای لەلایەنی پەیوەندیدار كردووە تاهاتنی مووچەی ئەمریكییەكان، بە میكانیزمێكی گونجاو هەوڵبدرێت پارە بۆ وەزارەتی پێشمەرگە دابینبكرێت تامووچە دابەشبكرێت بەسەر ئەو هێزانەدا». جێگری لیژنەی پێشمەرگە ئاماژەی بەوەشكرد «دابینكردنی بژێویی ژیانی ئەم هێزانە پەیوەستە بەمووچەوەو بەپێی بەدواداچوونەكان ژیانی زۆربەیان لەڕووی ئابوورییەوە سەخت بووە، بۆیە پێویستە مانگانە لەگەڵ فەرمانبەرانی حكومەت مووچەكە وەربگرن». مانگانە، ئەمریكا زیاتر لە (20) ملیۆن دۆلار بۆ هاوكاری پێشمەرگە دەنێرێت و مووچەی لیوا هاوبەشەكان دەدات، بەڵام بەهۆی ئەو گرفتە هونەرییەوە نزیكەی دوو مانگە خەرجنەكراوە. وەزارەتی پێشمەرگە لە 21ی مانگی رابردوودا رایگەیاند، لیوا هاوبەشەكانی وەزارەتەكە، بۆ ئەو مانگە سێ مووچە بەیەكەوە و بەبێ لێبڕین وەردەگرن. هاوكات دوێنێ‌ یەكشەممە، بڕیاربوو بەشێك لەپێشمەرگەكانی لیوای پێنجی شارەزوور گردبوونەوەیەكی ناڕازی رێكبخەن بۆ داواكردنی مووچەكانیان، بەڵام بەهۆی رێگریكردن و هەڕەشەكردن ئەو گردبوونەوەیە ئەنجام نەدرا. لەڕاگەیەنراوێكدا بەشی راگەیاندنی لیوای پێنجی پیادەی شارەزوور ئاگاداری سەرجەم ئەفسەرو پلەدارو پێشمەرگەكانی كردووەتەوە كەهەر كەسێك گردبوونەوەو خۆپیشاندان بكات بەپێی یاسای سەربازیی لێپرسنەوەیان لەگەڵدا دەكرێت». رۆژی 21-02-2021 وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لیوا هاوبەشەكانی وەزارەتی پێشمەرگە سێ مووچە بەیەكەوە وەردەگرن، لیوا هاوبەشەكان سەر بەوەزارەتی پێشمەرگەن و سەر بەهێزەكانی (٧٠ و ٨٠)ی یەكێتی نین.

هاوڵاتی  سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان هۆشداریی دەدات لە بەرزبوونەوەی خێرای رێژەی تووشبوون بە کۆرۆنا لە هەرێمی کوردستان و رایدەگەیێنێت: "ئێستا کاتی سیاسەت کردن نییە، مەترسی مردن له‌سه‌ر ژیانی هاووڵاتییانمان زیادی كردووه". مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ئەمرۆ دووشەممە 29ئازاری 2021 لە تویتەری خۆی رایگەیاند: "كوردستانییان بەرپرسیارێتی هاوبەشیان هەیە لە بەرامبەر خۆیان و خێزانه‌كانیان. داواتان لێدەکەم لە شوێنە گشتییەکاندا دەمامک ببه‌ستن و دەستەکانتان بشۆن و خۆتان لە قەرەباڵخی و گردبوونەوە بەدوور بگرن". سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوەکرد کە "ئێستا کاتی سیاسەتکردن نییە، کەرتی تەندروستیمان دووبارە لە بەردەم تاقیکردنەوەدایە، مەترسی مردن له‌سه‌ر ژیانی هاووڵاتییانمان زیادی كردووه‌، ئەو پێشکەوتنانه‌ی ئه‌م دواییه‌ لە به‌رەنگاربوونەوەی ڤایرۆسەکە بەدەستمانھێنا، ئێستا لە مەترسیدایە". سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی به‌رزبوونه‌وه‌ی‌ خێرای رێژه‌ی تووشبوون به‌ ڤایرۆسی كۆرۆنا لە هەرێمی کوردستان بە مایەی نیگەرانی ناودەبات و دەڵێت: "لەم ساتە هه‌ستیاره‌دا داوا لە هەر چوار پارێزگارەکەی ھەرێمی کوردستان دەکەم کە بەرپرسیارێتیی سەرشانیان به‌رامبه‌ر به‌ خه‌ڵك بزانن و تەواوی رێكاره‌ نوێیه‌كان جێبه‌جێ بكه‌ن".

هاوڵاتی  سه‌رۆكی زانكۆی سلێمانی ڕایگه‌یاند به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ دووباره‌ په‌تای كۆرۆنا ته‌شه‌نه‌ی سه‌ندووه‌ پشكنین بۆ سه‌رجه‌م مامۆستا و خوێندكارانی زانكۆی سلێمانی ئه‌نجام ده‌دات. ڕه‌زا حه‌سه‌ن سه‌رۆكی زانكۆی سلێمانی  ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ 29-3-2021 له‌ كۆنفرانسێكی ڕۆژنامه‌وانیدا ڕایگه‌یاند: له‌سه‌ر پێشنیاری وه‌زیری خوێندنی باڵا و به‌ هاوكاری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستی سلێمانی پشكنین بۆ سه‌رجه‌م مامۆستا و خوێندكارانی زانكۆی سلێمانی ده‌كرێت. وتیشی: به‌هۆی ده‌وام و هه‌روه‌ها بوونی ژماره‌یه‌كی زۆری خوێندكاران له‌ به‌شه‌ ناوخۆیی و هۆڵه‌كانی خوێندن، بڕیار درا پشكنین بۆ سه‌رجه‌م مامۆستا و خوێندكاران بكرێت. سه‌رۆكی زانكۆی سلێمانی سوپاسی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ته‌ندروستی سلێمانی كرد بۆ ناردنی چه‌ند تیمێكی پزیشكی بۆ پشكنینی مامۆستا و خوێندكاران.

هاوڵاتی، ماردین نورەدین وەزارەتی پەروەردە مامۆستایانی پۆلە ناكۆتاكان سەرپشك دەكات لەوەی تەنها لەو بابەتە تاقیكردنەوەی قوتابیان بكەن كەخوێندوویانە، ئەوەش بەهۆی تەواونەكردنی تەواوی پرۆگرامەكانی خوێندن بەهۆی كۆرۆناوە. بەڵام ئەم بریارە پۆلی (١٢) ناگرێتەوە. بەهۆی تەشەنەسەندنی كۆرۆناوە وەزارەتی پەروەردە بڕیاریدا بە راگرتنی دەوامی پۆلەكانی (١-١١) تا ٨ی مانگی چوار، بەڵام قوتابیانی قۆناغی (12)ی ئامادەیی بەردەوام دەبن لەخوێندن،  خوێندنی وانەكان بۆ پۆلە ناكۆتاكان لەناو پۆلەكاندا راگیراون بەڵام پڕۆسەی خوێندن رانەگیراوە. عومەر مەحەمەد جێگری بەڕێوبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی بە هاوڵاتی راگەیاند «خوێندنی ئەلكترۆنی هەر بەردەوامە لەهەموو خوێندنگەكاندا، ئەم ماوەیە بەڕێوەبەری خوێندنگەكان سەرپشككراون بۆ ئەوەی تاقیكردنەوەی نیوەی وەرز ئەنجامبدەن، ئەوەی كە وانەكانی خوێندووە تاقیكردنەوە دەكەن لەم كاتەدا لەژێر تەندروستیەكی توندوتۆڵدا». وتیشی: «ئەم بڕیارە خوێندنگە ئەهلیەكانیش دەگرێتەوە فەرقیان نیە هەمان بڕیاریان بۆ دەردەچێت، بەڵام پۆلی دوانزە بەردەوام دەبێت لەخوێندن». بەرپرسانی پەروەردە دەڵێن قۆناغی دوانزە لەبەرئەوەی تاقیكردنەوەی وزاریان هەیەو هەڵسەنگاندیان بۆ دەكرێت، لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندنەكە راستەوخۆ دەچنە زانكۆ، بۆیە دەبێت لەخوێندنی پرۆگرمەكان بەردەوامبن. وەزارەتی پەروەردە ئەمساڵ بریاری دا كە تابەرواری 30/6و تەنها  وەرزێك بخوێنرێت بۆ پۆلە ناكۆتاكان، دوای پشوویەكیش لەورزی هاوین. دواتر وەرزی دووەم دەستپێدەكاتەوەو وەرزی دووەمیش لە 14/12 تەواو دەبێت و 20/12 خوێندنی ساڵی تازەی ٢٠٢١-2022 دەستپێدەكات. عومەر محەمەد وتی «بەڵام پۆلی دوانزە وانیە تەنها پۆلن كە ئەمساڵ دەبێت تەواو ببێت لەكات و ساتی خۆی لە مانگی نۆو (10)دا ئێمە نمرە تەواو بكەین بینێرین بۆ خوێندنی باڵا بۆ ئەوەی ئەوانیش لەڕێگەی زانكۆ لاینەوە وەریانبگرن». جێگری بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی سەبارەت بەبڕیارەكان دوای بەرواری 8/4 بە هاوڵاتی وت «هیچ بڕیارێك لای ئێمە نییە، بڕیار لای لیژنەی باڵی ئۆپەراسیۆنەكانەو تەندروستی تەقیمی بارودۆخەكە دەكات بزانێت باشە یاخود باش نییە، ترسناكە یان نالەبارە یاخود لەبار نییە، ئەوان كە بڕیاریان دا دەوام دەسپێبكرێتەوە ئێمە دەوام دەستپێدەكەینەوە، بڕیار وەك جاران نییە تەنیا وەزارەتی پەروەردە دەسەڵاتی هەبێت، بۆیە لیژنەی ئۆپەراسیۆنەكان بریتییە لە پەروەردە، تەندروستی، وەزارەتی خوێندنی باڵاو وەزارەتی ناوخۆ، ئەمانە بڕیار دەدەن لەكردنەوەی دەوامی خوێندنگاكان». پاریزگاری سلێمانی رایدەگەنەێت كە راگرتنی خوێندنی وانە لەناو پۆلەكان بەمانای راگرتنی پڕۆسەی خوێندن ناگەیەنێت. هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی بە هاوڵاتی راگەیاند: «ئەم داخستنی دەوامە تەنیا كەرتی خوێندن دەگرێتەوە، ئەویش خوێندن رانەگیراوە تاقیكردنەوەی (20) و هەڵسەنگاندنی وەرزی دەكەن، بەڵام خوێندنی وانە لەناو پۆلەكانی خوێندن راگیراوە نەك پڕۆسەی پەروەردە».

هاوڵاتی  ئۆپەراسیۆنی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا لە کامپی هۆل، بەمەبەستی گەڕان بەدوای شانە نوستووەکانی داعش، بۆ دووەم ڕۆژ بەردەوامە و تائێستا بەرپرسێک و 8 ئەندامی دیکەی داعش دەستگیرکراون. هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا بە پشتیوانی هێزەکانی سوریای دیموکراتی (هەسەدە)، یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) و یەکینەکانی پاراستنی ژنان (یەپەژە) ماوەی دوو ڕۆژە لە کامپی هۆل لە ڕۆژهەڵاتی حەسەکە ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوانیان بە ناوی “ئۆپراسیۆنی ئارامی و مرۆیی” لەدژی شانە نوستووەکانی داعش دەستپێکردووە. بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی فورات، ئۆپەراسیۆنەکە بە بەشداریی ٦ هەزار لە هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ بەڕێوەدەچێت و تاوەکو ئێستا ٩ ئەندامی داعش دەستگیرکراون، کە لە ناو دەستگیرکراوەکاندا بەرپرسێکی داعش هەیە بە ناوی ئەبو سەعید عێراقی، کە بۆ ماوەیەکی زۆر کاری کۆکردنەوە و ناردنی چەکداربووە بۆ ناو داعش. هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکوور و رۆژهەڵاتی سوریا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە داوە کە “هاوکاریی مرۆیی پێویست لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکەدا بەبێ وەستان بەردەوامی پێدەدرێت”. کامپی هۆل، لەلایەن ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە باکور رۆژهەڵاتی سوریاوە بەڕێوەدەبرێت و نزیکەی 62 هەزار کەسی تێدا دەژی کە 90٪ یان ژن ومنداڵی خێزانی چەکدارە داعشەکانن.

شاناز حەسەن تەندروستی هەرێم هۆشداری توند دەدات لەمەترسیداریی دۆخی ڤایرۆسی كۆرۆنای گۆڕاو كەزۆرترین تووشبوانی پێكدێنن، بەرپرسانی سلێمانیش رایدەگەیەنن توانای دیاریكردنی شەش جۆری نوێی كۆرۆنای گۆڕاویان هەیە. ژمارەی تووشبوون و گیانلەدەستدان بەڤایرۆسی كۆرۆنا بەرەو بەرزبوونەوە دەچێت و لایەنە تەندروستییەكانیش هۆشداری لەبارەی بڵاوبوونەوەی كۆرۆنای گۆڕاو دەدەن.  بەپرسانی وەزارەتی تەندروستی دەڵێن دوای تێپەڕینی چوار مانگ و لەمساڵدا بۆ یەكەمجار مردن بەكۆرۆنا ژمارەی پێوانەیی تێپەڕاندووە، بەجۆرێك لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا تەنها لە (١٢) كاتژمێردا (١٢) كەس مردوون، ئەمەش بەرزترن ژمارەی مردنە لەمساڵدا. دكتۆر ئاسۆ حەوێزی، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتیوت «ژمارەیەكی زۆر خەڵك داخڵی نەخۆشخانەكان كراون و قەڕەوێڵەكانی بەشی چاودێریی چڕ خەریكە پڕ دەبنەوەو جێگە نامێنێت، بۆیە وابڕوات دەكەوینە قۆناغە زۆر مەترسیدارەكەوە». لەبارەی ئاماری تووشبوون بەكۆرۆنا ئاسۆ حەوێزی وتیشی «تووشبوون و مردن بەكۆرۆنا بەشێوەیەكی مەترسیدار زیاد دەكات، بەجۆرێك، لەماوەی (12) كاتژمێری رۆژی شەممەدا (12) تووشبووی كۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە و سەدان كەسیش تووشی ڤایرۆسەكە بوون. ماوەی زیاتر لەچەند مانگێكە ڤایرۆسی كۆرۆنای گۆڕاو لەهەرێمدا حاڵەت هەبووەو تۆمار كراوە، بەڵام لەئێستادا بەرپرسانی تەندروستی هۆشداری لەزیادبوونی ژمارەكان دەدەن بەتایبەت لەناو منداڵاندا. ئاسۆ حەوێزی ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد « لەسەدا 70-80٪ی تووشبووان، تووشی ڤایرۆسە گۆڕاوەكە بوون و رێژەی تووشبوونی منداڵانیش بەرزبووەتەوە». وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی هۆكاری بەرزبوونەوەی ژمارەی تووشبووانی بۆ پابەندنەبوونی هاووڵاتیان گێڕایەوەو وتی: «وەزارەتی تەندروستی دەستی بەهەڵسەنگاندنی دۆخەكە كردووەو تاوەكو ئێستاش بەردەوامە، بەدڵنیاییەوە پێشنیازی نوێ دەدرێت بەلیژنەی باڵای بەرەنگاربوونەوەی كۆرۆنا بۆ ئەوەی بڕیاری لەبارەوە بدات». بەرپرسانی ئیداری و تەندروستی پارێزگای سلێمانی ئاماژە بەتۆماركردنی چوار جۆری نوێی ڤایرۆسی كۆرۆنای گۆڕاو دەكەن كە زیاترینیان  كۆرۆنای گۆڕاوی بەریتانین. هێرش سەید سەلیم، جێگری بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستیی سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی راگەیاند ژمارەی تووشبوون بەكۆرۆنا لەسلێمانی لەزیادبووندایە، 95٪ی ئەو كەسانەی تووش دەبن كۆرۆنای گۆڕاویان هەیە لەجۆری بەریتانیاكە. لەسەرەتای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا ئاماژە بەوە درا ئامێری پشكنینی كۆرۆنای گۆڕاو لەگەڵ (كۆڤید19) تەنیا یەك ئامێرەو تەنیا كیتەكانی جیاوازەو جۆری ڤایرۆسەكەی پێ دیاریدەكرێت، كە تائێستا لەپارێزگای سلێمانی چوار جۆری دیاریكراوە. هێرش سەلیم وتیشی: «ئامێرەكان هەر یەكەو تەنیا كیتەكان جیاوازن، تەنیا ئەو بەشەی كەدەتوانێت زنجیرەی ڤایرۆسەكان جیابكاتەوە جیاوازە، ئێمەش ئێستا ئەوەی هەمانە كیتەكان لەڕێگەی ئیلاقاتی تایبەتەوە دەستمان كەوتووەو دەتوانین شەش جۆری كۆرۆنای گۆڕاوی پێ دیاریبكرێت». جەختی لەوەشكردەوە لەهەوڵدان ژمارەیەكی زۆری كیتەكان دەستبخەن بۆ ئەوەی بتوانن بۆ هەموو هاووڵاتیان پشكنینی كۆرۆنای گۆڕاو بكەن. لەكۆتایی وەرزی زستان و سەرەتای هاتنی بەهار چەندین جۆر پەتای وەرزی بڵاودەبێتەوە و  زۆربەی هاووڵاتیان تووشی دەبن، كە لەئێستادا مەترسی ڤایرۆسی كۆرۆنا وایكردووە دوودڵی لەجۆری ڤایرۆس و پەتاكان دروست ببێت. جێگری تەندروستی سلێمانی ئەوەی روونكردەوە «جیاوازی پەتاو ڤایرۆسەكان تەنیا لەڕێگەی پشكنینەوەیە، بۆیە هەركەس كە گومانی هەبوو تەنانەت پەتایەكی وەرزیشی بوو، پێویستە پشكنین بكات، چونكە زۆربەی نیشانەكانی رێڕەوی هەناسەی سەرەوە وەك یەكن، تەنیا پشكنینی تاقیگەیی یەكلاكەرەوە دەبێت». جێگری بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستیی سلێمانی وتیشی «ئێمە پێشبینی دەكەین تاكۆتایی مانگی نیسان حاڵەتەكان زیاتر ببن و لەدوای ئەو كاتەوە بارودۆخەكە بەرەو باشبوون بڕوات». هاوكات پارێزگاری سلێمانی جەختی لەوەكردەوە لەگەڵ حكومەت لەهەوڵدان بۆ دابینكردنی ڤاكسینی گونجاو. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت» لەگەڵ حكومەت لەهەوڵدان بۆ دابیكردنی ڤاكسینی گونجاو بۆ هەموو كارمەندان و پزیشكان و هاووڵاتیانیش». پارێزگاری سلێمانی وتیشی: «ئێمە بەردەوام داوامان لەخەڵك كردووە پێویستە رێكارە خۆپارێزیی و رێنماییە تەندروستییەكان جێبەجێبكەن تا بەهەموومان تووشبوون بەڤایرۆسی كۆرۆنا كەمبكینەوەو رێگری بكەین». بەپێی دوایین ئاماری وەزارەتی تەندروستی لەبارەی تووشبوونی كۆرۆنا، تائێستا زیاتر لە  یەک ملیۆن و (359) هەزارو (222) کەس  پشكنینی بۆ كراوە و  لەو ژمارەیە (119) هەزارو  (480) كەس تووشی ڤایرۆسەكە بوون، لەژمارەی تووشبووانیش تائێستا (108) هەزارو (483) كەس لەڤایرۆسەكە بەتەواوی چاكبوونەتەوەو حەوت هەزارو (354) كەس لەژێر چارەسەردان لەنەخۆشخانەكانی هەرێمداو سێ هەزارو  (643) كەسیش بەڤایرۆسی كۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە.

هاوڵاتی  دوای ئەوەی شەوی رابردو پەرلەمانی عێراق بەهۆی ناکۆکی نێوان لایەنەکان لەسەر چەند برگە و مادەیەک، نەیتوانی دەنگ لەسەر پڕۆژەی بودجە بدات و کۆبونەوەی پەرلەمانیش بۆ رۆژانی داهاتو دواخرا، رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، جارێکی دیکە بەهۆی ناکۆکییەکان بودجە پەسەندنەکرا و هۆشداری دەدەن لەوەی پێویستە بودجە لەوە زیاتر دوانەخرێت. موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر لەپەڕەی فەرمی خۆی لەتویتەر پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، جارێکی دیکە پەرلەمان بەهۆی ناکۆکییە سیاسیی، نەتەوەیی، حزبی و مەزهەبییەکانەوە نەیتوانی بودجە پەسند بکات و هۆشداری دەدەن لەوەی پێویستە بە زوترین کات بودجە پەسند بکرێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، رێنمایی لایەنەکان دەکات ناکۆکییەکانیان وەلابنێن و لەزوترین کاتدا بودجە پەسەند بکەن.

شاناز حەسەن ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق رایگەیاند رێكکەوتنەكەی دوێنێی هەرێم و بەغدا لەسەر پرۆژە یاسای بودجە هیچی لێ سەوزنابێت و بە «فێڵێكی یاسایی» ناودەبات بۆ فرۆشتنی نەوت بە «سیاسەتێكی فاشیل».  ئەحمەدی حاجی رەشید، ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بە هاوڵاتی  وت «هەرێم زیاتر بەدوای ئەوەدا دەگەڕا كەنیزاعێكی قانونی دەستەكەوێت بۆ فرۆشتنی نەوت، بەدەر لەئەمە هیچی دیكەی لێ سەوز نابێت، چونكە ئەو ماددەییە، قابیل بەتەتبیق نیە، تەنیا بۆ بەدەستهێنانی خیداعێكی قانونییە بۆ فرۆشتنی نەوت بەو سیایەتە فاشیل و شكتخواردووەوەی كەهەیە». دوێنێ لیژنەی دارایی  ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە لەبارەی پڕۆژەیاسای بودجەی گشتیی ساڵی 2021 بەڕێوەچوو، ماددەی (11) لەپڕۆژە یاساكە كە تایبەتە بەپشكی هەرێم لەبودجەی گشتی، پەسەند كرا. بەپێی پڕۆژە یاساكە حكومەتی هەرێم دەتوانێت نەوت بفرۆشێت و كێشەی یاسایی بۆ نەوتی هەرێم دروست نابێت، بەڵام ئەگەر داهاتەكەی رادەستی بەغدا نەكات پشكی هەرێمی كوردستان نادرێت. ئەحمەدی حاجی رەشید وتی « ئەوەی دەنگی لەسەردرا، ماددەی (11)یە، دوو بەشەو هەر بەشەی پێنج بڕگەیە، لەبەرئەوەی باس لە (460) هەزار بەرمیل نەوت دەكات، كە (250) بەرمیلی بەشێوەی نرخ یان داهات رادەسی عێراق دەكرێت». هەر لەپڕۆژە بودجەدا باسی هاوتاكردنی بەركەوتەكان لەنێوان هەولێرو بەغدا دەكات لە 2003 تاوەكو 2020 بەچاودێریی هەردوولا. لەبەشێكی تریدا باسی ئەوە دەكات ئەو نەوتەی هەرێمی كوردستان دەریدەهێنێت، لە (460) هەزار بەرمیل كەمتر نەبێت و هەموو تێچووەكەشی دەبڕن، بەجۆرێك داهاتی (250) هەزار بەرمیل بەنرخی سۆمۆ رادەست بكرێت، بەسەرپەرشتی هەردوو وەزارەتەكانی نەوتی عێراق و سامانە سرووشتییەكانی هەرێمی كوردستان. هەروەها هەرێم پابەند كراوە بە رادەستكردنی 50%ی داهاتی نانەوتی، بەچاودێری هەردوولا، لەحاڵێكدا ئەگەر حكومەتی هەرێمی كوردستان پابەندبوو، دەبێ بەغدا بودجەی بۆ بنێرێت بەپێچەوانەشەوە ئەگەر پابەند نەبێت بودجە رەوانە ناكرێت. عەلی حەمە ساڵح ئەندامی پەرلەمانی كوردستان سەبارەت بە رێكکەوتنەكە وتی: «ئەمەی وەفدی ھەرێم بە زانین بێت یان نەزانین، لەڕووی داراییەوە زیانێكی گەورەدەبێت بۆ ھەرێم... ئەو بڕگەیەی ھەفتەی پێشوو رەتیانكردەوەو وتیان شیعە دەستكاری كردووە، دوێنێ نوێنەرانی پارتی و یەكێتی پێی ڕازیی بوون، بەپێی ئەو بڕگەیەی لە لیژنەی دارایی بەڕەزامەندی نوێنەرانی پارتی و یەكێتی پەسەندكراوە. -بۆ پشكی ھەرێم دەبێت، ھەرێم بەھای (250) ھەزار بەرمیل نەوت و نیوەی داھاتە فیدڕاڵیەكان بداتە حكومەتی فیدڕاڵی لەبەرامبەر پشكی ھەرێمدا. عەلی حەمە ساڵح وتی «ھەرێم نزیكەی (750) ملیار دینار دەدات و بەغداش ترلیۆنێك دەدات»... لەبڕگەیەكی دیكەدا ( ھ) ، ئەم بڕگەیەی سەرەوە بەتەواوی بەتاڵكراوەتەوە بۆ ئەوەی ھیچ بڕە پارەیەك بۆ ھەرێم نەیەت. وتیشی «لە لیژنەی دارایی وتوویانە مەقاسە قبوڵ نیە،  ئەگەر ھەرێم بەتەواوی پابەند نەبێت، ھیچ بڕە پارەیەك بۆ ھەرێم نانێرن». هەروەها وتی «ھەرێم ھیچ نەوتێك نادات تاوەكو پابەند نەبێت! ئەگەر بۆ ئەوەشە كە ھەرێم (750) ملیار دینارەكە بدات بۆ ئەوەی ترلیۆنەكە وەربگرێت ئەوەی نەدەویست بڵێن ھەرێم پابەند نابێ.« زیاتر وتی «بەدڵنیایی، بڕیار بەدەستی شیعە، بەھای (250) ھەزار بەرمیل بەرامبەر پشكی ھەرێم وەك مەقاسە لێكدەدەنەوە ھیچ بڕە پارەیەك نانێرن.» عەلی حەمە ساڵح داوایكرد كەوەفدی ھەرێم پێداگیری لەسەر ئەوە بكەن رۆژانە بڕی (250) ھەزار بەرمیل رادەستی سۆمۆ بكەن «كە ئەمەیان نەكرد، كەوتنە ھەڵەیەكی گەورەوە» . هەروەها وتی «ئەمە بەزانین وەفدی ھەرێم كردبێتیان یان لە نەزانین، ئەمە داوی شیعە بێت یان پلانی ھەرێم، لەئەنجامدا ھیچ بڕە پارەیەك لەبەغداوەو نایەت، بەم فۆڕمە بەڕێوەبردنەی ئێستاش لێبڕین بەردەوام دەبێت». وتیشی «مانگی ئایندە راستی و دروستی ئەم قسەیەی ئێمە دەردەكەوێت، لەدڵەوە ھیوا دەخوازم من ھەڵەبم بڕە پارەیەك لەبەغداوە بێت».

هاوڵاتی  فه‌رمانده‌ی گشتی هێزه‌كانی سووریای دیموكرات (هه‌سه‌ده‌) داوای گفتوگۆی راسته‌وخۆ له‌ لایه‌نه‌ كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردستان ده‌كات. مه‌زلووم عه‌بدی لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا بۆ میدیاكانی حزبەكەی رایگه‌یاندووه‌ "پرسی پێشمه‌رگه‌ له‌ چوارچێوه‌ی رێككه‌وتنی دهۆك چاره‌سه‌ر ده‌كرێت". داواشی له‌ لایه‌نه‌ كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردستان كرد، بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ سەر مێزی گفتوگۆ و راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ یه‌كتری دانیشن و كێشه‌ و خاڵه‌ ناكۆكه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن، نه‌ك له‌ رێگه‌ی راگه‌یاندنه‌وه‌. فه‌رمانده‌ی گشتی هێزه‌كانی سووریای دیموكرات راشیگه‌یاند "گفتوگۆی لایه‌نه‌ كوردییه‌كانی رۆژئاوای كوردستان، پرسێكی گرنگ و ستراتیژییه‌ بۆ داهاتووی خه‌ڵك".

هاوڵاتی  جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، پشکی هەرێمی کوردستان هۆکار نەبووە بۆ دواخستنی بودجە و کێشە شتی دیکەی چەند لایەنێکی شیعییە و چەند فراکسیۆنێکی شیعی ناڕازین لەسەر بابەتەکانی قەرز و نرخی دۆلار. بەشیر حەداد، جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوە کرد، دۆسێی پشکی هەرێمی کوردستان "داخراوە" و ئەوەی قسەی لەسەر دەکرێت پرسی قەرزەکان و نرخی دۆلارە، سەبارەت بەو فراکسیۆنە شیعیانەش کە ناڕازین لەسەر ئەو پرسانە گوتی، فراکسیۆنەکانی فەتح، دەوڵەتی یاسا، نەهجی وەتەنی و نەسر ناڕازین. بە وتەی جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، رێژەی پێویستی پەرلەمانتاران بۆ دانیشتنی پەرلەمان ئامادەن و بەهۆی ناکۆکیی ئەو لایەنە شیعیانەوە کۆبوونەوەکە دواخراوە، ئاماژەی بەوەش کرد کە دەیانەوێت چارەسەرێکی مامناوەندی بدۆزنەوە بۆئەوەی هەموو لایەنەکان پێی رازیبن. ئەوەشی خستەڕوو، ئەو پەرلەمانتارانەی لەگەڵ تێپەڕاندنی پرۆژەیاسای بودجەن زیاترن و دەتوانن رێژەی یاسایی تەواوبکەن. د. بەشیر حەداد ئەوەی خستەڕوو، سەبارەت بە قەرزەکان پێشنیارێک هەیە، ئەویش ئەوەیە کە هەمان پرۆژەکان و بڕی قەرز کە نزیکەی 5.7 ملیار دۆلارە هەبن، لەجیاتی ئەوەی قەرزی دەرەکی بن، ناوخۆیی بن و لە بانکی ناوەندی وەربگیرێت، بەڵام "وەزیری دارایی دەڵێت ناتوانین ئەوە دابین بکەین.. کۆمپانیا دەرەکییەکانیش بە متمانەی قەرزی ناوخۆ ئەو کارانەمان بۆ ناکەن". جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق باسی لەوەش کرد، ئەگەر هەرێمی کوردستان پابەندنەبێت، بەغدا پارەی بۆ نانێرێت، دەشڵێت "هەرچەند بودجە دوابکەوێت بابەتەکە ئاڵۆزتر دەبێت"، ئەو رێککەوتنەش کراوە بە "رێککەوتنێکی باش" ناویبرد. رۆژی یەکشەممە 28-03-2021 دوای زیاتر لە چوار کاژێر لە کۆبوونەوەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، د. ئەحمەد سەفار، بڕیاردەری لیژنەی دارایی پەرلەمان بە رووداوی راگەیاند، "لە کۆبوونەوەکەدا دەنگ بە پشکی هەرێمی کوردستان درا و لایەنەکانیش لەسەر بودجەی 2021ی عێراق رێککەوتن".