هاوڵاتی لە کاتێکدا حکومەتی هەرێمی کوردستان، هەوڵ و کۆششی تەواو دەدات لە پێناو خزمەتکردنی هاووڵاتیان و زامنکردنی بژێویان و دەستەبەرکردنی ئارامی و خزمەتکردنی سەرجەم چین و توێژەکانی هەرێمی کوردستان. بەڵام بەداخەوە کەسانێک هەن خۆیان بە نوێنەری گەل دەزانن، کەچى دەستەواژەی نەشیاو و دوور لە کاری پەرلەمانی و سیاسى بە کار دەهێنن و ڕەفتاری نابەجێ ئەنجام دەدەن وەک ئەوەی بەداخەوە ئەمڕۆ لە دانیشتنی پەرلەمانی کوردستان بینیمان کە ئامانج لێی تەنیا خۆدەرخستن و دروستکردنى ڕق و نانەوەی پشێوییە. حکومەتی هەرێمی کوردستان بە ڕێزەوە دەڕوانێتە کاری پەرلەمانی و باشترین پەیوەندیشی لە گەڵ دامەزراوە دەستوورییەکان و پەرلەمانی کوردستان هەیە. چاوەڕوانى ئەوەشى هەیە پەرلەمانتاران لە چوارچێوەی یاسا و ڕێساکاندا، هەڵسوکەوت بکەن و بەرگری لە مافی هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگا بکەن. د.جوتیار عادل وتەبێژى حکومەتى هەرێمى کوردستان
هاوڵاتی پەرلەمانی عێراق ئەمڕۆ دەنگی دا لەسەر ماددەی ١١ی پرۆژەیاسای بوودجەی کە پەیوەیدی بە پشكی هەرێمەوە هەیە. لە مادەی ١١ی پرۆژەیاسای بودجەی فیدراڵی عێراقدا هاتووە، هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت بە پێدانی موچەی فەرمانبەرەکانی لەو پارەیەی کە بۆی دەنێردرێت، پێویستە کاری لەپێشینەی حکومەتی هەرێم موچەی موچەخۆران بێت. لە پرۆژەیاساکەدا پشکی کورد کەمکراوەتەوە، بەپێی رەشنووسی یاساکە، پشکی هەرێم پێشتر ٪١٢.٦٧ی بۆ دانرابوو، بەڵام ئێستا کراوەتە ٪٩.٥، کە ئەوەش بە مەبەستی کەمکردنەوەی کورتهێنانی بودجە بووە. رۆژی یەکشەممە 28-03-2021 دوای زیاتر لە چوار کاتژمێر لە کۆبوونەوەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، دەنگ بە پشکی هەرێمی کوردستان درا و لایەنەکانیش لەسەر بودجەی 2021ی عێراق رێککەوتن.
هاوڵاتی سەرۆکایەتی شارەوانی هەڵەبجە دەڵێت، "ھاوڵاتیەک ماوەی 10ساڵە لەپاکستان زیندانی کراوە و بێ ئەوەی ناوی خۆی ئاشکرا بێت، دەڵێت کوردم و خەڵکی ھەڵەبجەم". لە راگەیەندراوێکدا سەرۆکایەتی شارەوانی هەڵەبجە ئاماژە بەوە دەکات "بەڕێوەبەری پاسپۆرتی پارێزگای سلێمانی وێنەی ئەوکەسەی بڵاوکردۆتەوە و داوایان کردووە ھەرکەسێک زانیاری لەسەر ھەیە، با ھاوکارییان بکات بۆئەوەی لەڕێگەی کونسوڵخانەی عێراقەوە لەپاکستان پاسپۆرتی بۆ دەربکەن و بیگەڕێنینەوە بۆ ناو کەسوکاری". عەمید سالار عەبدوڵا بەڕێوەبەری پاسپۆرتی سلێمانی ھۆکاری دەستگیری کردنی ئەوکەسە باس دەکات و دەڵێت، "ساڵی 2011 بە نایاسایی چووەتە ئەو وڵاتە و دەستگیرکراوە". سەرۆکایەتی شارەوانی هەڵەبجە داوایەک لە دانیشتووانی شارەکە دەکات و دەڵێت، "هەر بەڕێزێک ناو و ناویشانی لایە یان دەیناسێتەوە پەیوەندی بکات بەسەرۆکایەتی شارەوانی هەڵەبجەوە".
هاوڵاتی هەندێك لەبراندە جیهانییە ناودارەكان بایكۆتی چین دەكەن بەهۆی پێشێلكرنی مافەكانی موسوڵمانانی هەرێمی ئیگۆرەوە، ئەوەش دوای ئەوە هات وڵاتانی ئەندام لەیەكێتیی ئەوروپا رەزامەندییان دەربڕیوە بەسەپاندنی سزا بەسەر چیندا. یەكێتیی ئەوروپا لەبەرامبەر چەوساندنەوەی موسوڵمانانی ئیگۆر سەركۆنەی چینی كرد. هەفتەی رابردووش، بەریتانیا سزای بەسەر چوار بەرپرسی پەكیندا سەپاند، لەبەرامبەریشدا پەكین سزای بەسەر (10) سیاسەتوان و لێكۆلینەوان و چوار دامەزراوەی ئەوروپیدا سەپاند. هەریەكە لەبراندی بەناوبانگی H&M براندەكانی NIKE، adidas، uniqlo، چوونە پاڵ ئەو براندە چیهانییانەی رووبەڕووی هەڵمەتێكی توندی چین بوونەتەوە بەهۆی بایكۆتكردنی ئەو لۆكەیەوە كە لەهەرێمیی شینگیانگ بەرهەمدەهێندرێت، ئەوەش لەبەرامبەر ئەو دەنگۆیانەدا كە (كاری زۆرەملێ) بەسەر موسوڵمانەكانی ئیگۆردا سەپێندراوە. هەرێمی شینگیانگ لەباكوری رۆژئاوای چین، ئامانجێكی هەمیشەیی هێرشكردنەسەر ئەو مەدەنییانە بووە لەلایەن حكومەتی پەكینەوە، كەدەوترێت پەیوەندییان بەجوداخوازەكان یان موسوڵمانە توندڕەوەكانی ئیگۆرەوە هەیەو چەند لێكۆڵینەوەیەك كەچەند پەیمانگایەكی ئەمریكی و ئوستورالی بڵاویانكردەوە دەریانخستووە، كە بەلایەنی كەمەوە ملیۆنێك كەس لەموسوڵمانە ئیگۆرییەكان خراونەتە سەربازگەكانەوەو هەندێكیان (كاری زۆرەملێ) یان بەسەردا سەپێندراوە، بەتایبەتی لەكێڵگەكانی لۆكەدا. ئەگەرچی وڵاتی چین دەڵێت «ئەو راپۆرتانە پڕن لەدرۆ» و جەختدەكاتەوە كە ئەو سەربازگانە بریتین لەسەنتەری راهێنانی پیشەیی كەئامانجی هاوكاریكردنی دانیشتوانی ناوچەكەیە بۆ دۆزینەوەی هەلی كارو دوورخستنەوەیان لەتوندڕەوی، بەڵام دوای بڵاوبوونەوەی ئەو لێكۆڵینەوانە لەسەر (كاری زۆرەملێ) زۆرێك لەكۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی جلوبەرگ، لەوانە ئێچ ئەند ئێمی سویدی و نایكی ئەمریكی و یونیكلۆی یابانی، لەچەند بەیاننامەیەكدا رایانگەیاند كە بایكۆتی ئەو لۆكەیە دەكەن كە لەشینگیانگ بەرهەمدێت. ئەو ناوچەیەش نزیكەی یەك لەسەر پێنجی لۆكەی جیهان لەخۆدەگرێت و زۆرینەی گروپە گەورەكانی بەرهەمهێنانی جل لەوێی دەكڕن. دەركەوتنەوەی داتاكانی ئەو كۆمپانیایانە، لەڕێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتی (ویبۆ)ی چینییەوە بوو لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا، كە دووبارە بووەوە هۆی مشتومڕ. بەهۆی ئەوەشەوە كە یەكێتی ئەوروپاو بەریتانیاو ئەمریكاو كەنەدا سزایان بەسەر چیندا سەپاند بەهۆی مامەڵەی ئیگۆرەكانەوە، كێشەكە گەورەتربوو، پەكینیش بەسەپاندنی سزا بەسەر چەند كەسایەتی و كۆمپانیایەكی ئەوروپیدا وەڵامی دایەوە. یەكەم كۆمپانیا كەچین كردیە ئامانج، كۆمپانیای ئێچ ئەند ئێم بوو، كاتێك چوارشەممەی رابردوو بەرهەمەكانی لەگەورەترین پێگە بازرگانییە ئەلكترۆنییە چینییەكان كێشایەوە، لەكاتێكدا هێشتا دوكانەكانی لەشارەكاندا كراوەن. رۆژی پێنجشەممەش، مشتومڕەكان زیادیانكرد، كاتێك كۆمەڵێك هونەرمەند و ئەكتەری چینی رایانگەیاند كە پەیوەندییان بە (نایكی و ئەدیداس و یونیكلۆ و كۆفرنس و كاڵڤن ئەند كڵاین) ەوە دەپچڕێنن، بەمەرجێك پێشتر ئەو ئەكتەر و هونەرمەندانە، باڵیۆزی ئەو براندانە بوون. لەنێویاندا خانمە هونەرمەندی بەناوبانگ تان سونگیون، كە پەیوەندییەكەی لەگەڵ نایكی پچڕاند و وتی كە بەرژەوەندیی وڵات لەسەروو هەموو شتێكەوەیەو دژایەتییەكی توندی هەموو ئەو هەنگاوانەشی كرد كە بەوتەی ئەو «هەوڵدەدات ناوبانگی چین بشێوێنێت». یەكێتی لاوانی شیوعی سەر بەحزبی شیوعی دەسەڵاتداریش لەڕێگەی ویبۆوە هەڵمەتێكی دژی ئەو براندانە راگەیاند. ئەوەش ئاماژەیەكە بۆ دەستوەردانی حكومی لەهەڵمەتی دژی براندەكاندا. بەڵام لەوەڵامی پرسیارێكدا دەربارەی رۆڵی حكومەت، وەزارەتی دەرەوەی چین هەموو دەستوەردان و رۆڵێكی لەو هەڵمەتانەدا رەتكردەوەو هوا چونیینگ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لەلێدوانێكدا بۆ رۆژنامەنووسان وتی: «بازاڕەكانی چین بەو جۆرەن كە دەیزانن، پێویستمان بەهەڵمەتی گەورەكردن نییە». وتیشی: «ئەوەی دڵنیاین لێی ئەوەیە كە چینییەكان رێگا نادەن بێگانەكان سود لەخێر و خێراتی چین وەربگرن و لەهەمان كاتیشدا رەخنەی لێبگرن». رۆژی چوارشەممە لقی چینی ئێچ ئەند ئێم رایگەیاند، كە ئەوان هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لەخۆناگرن و لەئێستاشدا ئەو بەیاننامەیەی ساڵی پار دەریانكرد، لەپێگە ئەلكترۆنییەكەیاندا لابراوە، وەك ئاماژەیەك بۆ كشاندنەوەی. هاوكات كۆمپانیای نایكی وەڵامی داواكەی ئاژانسی فرانس پرێسی نەدایەوە لەسەر كۆمێنتی كۆمپانیاكە بۆ بارودۆخەكە. رۆژی پێنجشەممەش لەڕێگای ویبۆوە ناوی هەندێك كۆمپانیای تر بڵاوبووەوە كە هەمان هەڵوێستیان لەسەر بابەتی لۆكەی شینگیانگ گرتووەتەبەر، لەوانە زاراو گاپ و نیو باڵانس و ڤێلا، كە لەوانەیە هەڵمەتەكەی چین رووبەڕووی ئەوانیش ببێتەوە. ئیگۆرەكان زۆرینەیان موسوڵمانن و بەزمانێك دەدوێن كە سەر بەخێزانی زمانە توركییەكانەو نزیكەی نیوەی دانیشتوانی شینگیانگ كە (25) ملیۆن كەسن، لەئیگۆرەكانن.
هاوڵاتی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە کۆبوونەوەکانی لە پاریس بەردەوامە، ئێوارەی ئەمڕۆ سەردانی وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسای کرد و لەگەڵ ژان ئێڤ لۆدریان، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە کۆبووەوە. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت، له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا "په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا، دۆخی عێراق، هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه، هه‌ڵبژاردن و پرۆسه‌ی سیاسی له عێراق، مه‌ترسییه‌كانی تیرۆر و سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی داعش، ئه‌ركی هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تی له عێراق و دۆخی پێكهاته‌کان و ئاواره و په‌نابه‌ران له هه‌رێمی كوردستان تاوتوێكران." وەزیری دەرەوەی فەرەنسا پێشتر وەزیری بەرگریی ئەو وڵاتە بووە و پێشتر هەشت جار سەردانی هەرێمی کوردستانی کردووە، ئەو ئاشنایەتیی لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەیە و "خۆی بە فەرمی داوای کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان کردبوو." بەپێی راگەیێندراوی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، هه‌ردوولا جه‌ختیان له خواستی دوولایه‌نه بۆ بره‌ودان به په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق و هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا كرده‌وه و به‌رده‌وامیی ئه‌ركی هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تیی دژی داعش و هاوكاری و یارمه‌تیدانی عێراقیان بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر به پێویست زانیوە. "وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسا پردی پەیوەندیی نێوان هەرێمی کوردستان و فەرەنسایە و دەتوانێت وەزارەتەکانی دیکەی فەرەنسا هان بدات بۆ کارە هاوبەشەکانیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان." بڕیاربوو وەزارەتی دەرەوەی فەرەنسا کۆنفرانسێکی گەورەی ئابووری بۆ هاندانی کۆمپانیاکان بۆ وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان، بەڵام "بەهۆی کۆرۆناوە کۆنفرانسەکە نەکرا." بڕیارە کۆبوونەوەکەی نێچیرڤان بارزانی و ژان ئێڤ لۆدریان 45 خولەک بخایێنێت و پێکەوە باس لەو پرۆژە و پرسە گرنگانە بکەن کە بەنیازن لە داهاتوودا ئەنجامیان بدەن، وەک پرۆژە، ئابووری و کشتوکاڵییەکان. دەقی راگەیێندراوی کۆبوونەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و وەزیری دەرەوەی فەرەنسا: ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 30-3-2021 به‌ڕێز نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له پاریس له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ژان ئیڤ لودریان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی فه‌ره‌نسا كۆبووه‌وه. له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و عێراق له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا، دۆخی عێراق، هه‌رێمی كوردستان و ناوچه‌كه، هه‌ڵبژاردن و پرۆسه‌ی سیاسی له عێراق، مه‌ترسییه‌كانی تیرۆر و سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی داعش، ئه‌ركی هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تی له عێراق و دۆخی پێكهاته‌کان و ئاواره و په‌نابه‌ران له هه‌رێمی كوردستان تاوتوێ كران. هه‌ردوولا جه‌ختیان له خواستی دوولایه‌نه بۆ بره‌ودان به په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق و هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا كرده‌وه و به‌رده‌وامیی ئه‌ركی هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تیی دژی داعش و هاوكاری و یارمه‌تیدانی عێراقیان بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر به پێویست زانی. باسکردنی هاریكاری و هاوبه‌شیی عێراق و هه‌رێمی كوردستان و پشتگیریی فه‌ره‌نسا و كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان و كاركردن له‌پێناو ئارامی و سه‌قامگیریی عێراق و ناوچه‌كه‌دا، ته‌وه‌رێكی دیكه‌ی كۆبوونه‌وه‌كه بوو.
هاوڵاتی مسته‌فا كازمی، سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی فیدڕاڵ، ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 30ی ئازاری 2021 جه‌ختیكرده‌وه كه‌به‌هۆی ئه‌و دۆخه سروشتییه‌وه ئاڵنگارییه‌كان له‌وڵات به‌رده‌وامه‌و پێویستیشه هه‌موو لایه‌نه‌كان هاوكاربن بۆ تێپه‌ڕاندنی. به‌گوێره‌ی راگه‌یه‌نراوی نووسینگه‌ی كازمی كه ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران به‌سه‌رۆكایه‌تی مسته‌فا كازمی، سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران كۆبووه‌وه. له‌میانی كۆبوونه‌وه‌كه‌دا، كازمی رایگه‌یاند: هیوا ده‌خوازن هه‌موو لایه‌نه‌كان دووربكه‌ونه‌وه له موزایه‌ده‌كردن به نرخی دۆلار، چونكه ئه‌و بڕیاره له‌لایه‌ن بانكی ناوه‌ندییه‌وه بووه‌و به‌گوێره‌ی روانبینێكی ستراتیژی ئه‌و هه‌نگاوه نراوه، هەست بە كایگەرییەكانی لەسەر گەشەسەندنی دراوی یەدەك و پۆلێنی بێودەوڵەتی دڵنیایی لەعیراق دەكەین. كازمی راشیگه‌یاند: خوازیارین په‌له بكرێت له‌په‌سه‌ندكردنی یاسای بودجه‌ی فیدڕاڵی، بڕگه‌كانی یاساكه زۆربه‌ی پێداویستییه‌كانی چینی هه‌ژاران چاره‌سه‌ر ده‌كات، پشتیوانیشه بۆ ئه‌و پرۆژه خزمه‌تگوزارییانه‌ی كه هاووڵاتیان رۆژانه پێویستییان پێیه‌تی. سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران راشیگه‌یاند: له‌سه‌ر سه‌رجه‌م وه‌زاره‌ته‌كان پێویسته به‌هه‌موو توانایانه‌وه پشتیوانی له‌وه‌زاره‌تی بازرگانی بكه‌ن تاوه‌كو ماده‌كانی پسووڵه‌ی خۆراك به‌سه‌ر هاووڵاتیاندا دابه‌ش بكرێت و رێگه به‌هه‌ندێك بازرگان نه‌درێت پێداویستییه‌كانی هاووڵاتیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان قۆرخ بكه‌ن و سوود له‌گرانكردنی پێداویستییه‌كان وه‌ربگرن. راشیگه‌یاند: وه‌زاره‌ته‌كانی ناوخۆو ده‌زگای ئاسایشی نیشتمانیمان راسپاردووه چاودێری به‌رزبوونه‌وه‌ی نرخ له‌بازاڕه‌كاندا بكه‌ن كه‌به‌هۆی چاوچنۆكی هه‌ندێك بازرگانه‌وه دروستبووه. وتیشی: پێویسته هه‌موو وه‌زاره‌ته‌كان به‌رده‌وام كار بۆ پشتیوانی له‌بڕیاره‌كانی چاكسازی بكه‌ن، بڕیاره‌كانیش له‌سه‌ر بنه‌مای ستراتیژییه‌ت داڕێژراوه، هه‌روه‌ها پێویسته به‌كاركردن و ئارامییه‌وه رووبه‌ڕووی فشاره‌كان ببینه‌وه.
شاناز حەسەن ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق رایگەیاند "هەوڵێک هەیە ئەم دوو ڕۆژەی کۆتایی هەفتە پڕۆژە یاساکە تێپەڕێنرێت, بەڵام تائێستا دیار نیە کۆبونەوەی پەرلەمان چوارشەممە یان پێنج شەممە دەکرێت". ئەحمەدی حاجی رەشید، ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بە هاوڵاتی وت "هەوڵێک هەیە ئەم دوو ڕۆژەی کۆتایی هەفتە پڕۆژە یاساکە تێپەڕێنرێت, بەڵام تائێستا دیار نیە کۆبونەوەی پەرلەمان چوارشەممە یان پێنج شەممە دەکرێت". ڕۆژی شەممە کۆبونەوەی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی پڕۆژەیاسای بودجەی گشتیی ساڵی 2021 بەڕێوەچوو، ماددەی (11) لەپڕۆژە یاساكە كە تایبەتە بەپشكی هەرێم لەبودجەی گشتی، پەسەند كرا. بەپێی پڕۆژە یاساكە حكومەتی هەرێم دەتوانێت نەوت بفرۆشێت و كێشەی یاسایی بۆ نەوتی هەرێم دروست نابێت، بەڵام ئەگەر داهاتەكەی رادەستی بەغدا نەكات پشكی هەرێمی كوردستان نادرێت. ئەحمەدی حاجی رەشید وتی" ئەو هێزە نایارانەی کەقبوڵیان نیە موئازەنە تێپەڕێنێت، گرفتیان لەگەڵ هەیە، هاوپەیمانی فەتح و دەوڵەتی یاسا و فراکسیۆنی فەزیلەن، پێشتر کوتلەی سائیرون هەندێک کێشەی هەیبوو ئێستا چارەسەری کردووە، کوتلەی حیکمە دودڵن،بەڵام ئەو سیانەی تر تائێستا ڕەزامەندیان نەداوە, ئەمڕۆ یان لەماوەی ٢٤کاتژمێری دیکە بڕیارە یەکلابێتەوە". دوای ئەوەی شەوی شەممەی ئەم هەفتەیە کوتلە جیاوازەکانی ناو پەرلەمانی عێراق لەناو کۆبونەوەی لیژنەی دارایی ڕێککەوتن لەسەر پشکی هەرێم و پڕۆژەیاسای بودجە کرا، دوا بەدوای کۆبونەوەکە، بڕیار بوو کۆبونەوەی پەرلەمان بکرێت، به‌ڵام به‌هۆی سوربونی بەشێك لەلایەنه شیعەکان لەسەر دابەزاندنەوەی بەهای دۆلار، په‌رله‌مانی عێراق نەیتوانی پڕۆژەیاسای بودجەی گشتی 2021 پەسه‌ند بکات‌و کۆبونەوەكه‌ی بۆ کاتێکی دیكه دواخست. ئەندامەکەی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق ئەوەشی ڕونکردەوە و وتی " هەندێک بۆچونیان وایە ئەم دواکەوتنە پەیوەندی بە دادگای پاریسەوە هەیە بۆیە بڕوایان وایە موئازەنە نابێت تا مانگی پێنج تێپەڕێنرێت،هەندێکی تر بۆچونیان وایە پەیوەندی بە هەڵبژاردنەکانەوە هەیە پێویستە موئازەنە تێنەپەڕێنرێت و هەڵبژاردنەکان نەکرێت". پڕۆژه‌یاساى بودجه‌ى 2021ى عێراق، له (129) ترلیۆن دیناره‌و له‌سه‌دا (12.67) پشکى هه‌رێمه‌و ئه‌گه‌ر هه‌ردوولا په‌یوه‌ست بن به‌بودجه‌وه ئه‌وا زیاتر له (13) ترلیۆن دینار له‌ماوه‌ى ساڵێکدا بۆ حکومه‌تى هه‌رێم ره‌وانه ده‌کرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە بەپێی یاسا، پێویستە لەکۆتایی ساڵ دا پڕۆژە یاسای بودجە ئامادە بکرێت و لەسەرەتایی ساڵی تازەدا کاری پێ بکرێت، بەڵام ئێستا کۆتا ڕۆژی مانگی ئازارە و تائێستا پڕۆژە یاساکە ئامادە نەبووە واتە سێ مانگ لەوادەی یاسایی دواکەوتووە.
هاوڵاتی وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی رایگه‌یاند، ئه‌گه‌ر پابه‌ندبون به‌رێكاره‌كانی خۆپارێزی وه‌ك پێویست نه‌بێت، قه‌ده‌غه‌ی هاتوچۆ یه‌كێك له‌ئه‌گه‌ره‌كان ده‌بێت. ئاسۆ حه‌وێزی، وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی له‌فه‌یسبوكی خۆی نووسیویه‌تی، "ئەگەر پابەندبون بەرێكارەكانی خۆپارێزی وەك پێویست نەبێت قەدەغەی هاتووچۆ بەهەماهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان یەكێك لەئەگەرەكان دەبێت، ئەگەر گشتیش نەبێت ئەوا بەسنوورداری دەبێت". وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی تكا له هه‌موو لایه‌ك ده‌كات، بۆ ئه‌وه‌ی هاوكار بن بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە سەختە، خوازیاریشه "بڕیارەكانی لێژنەی باڵا وەك خۆی جێبەجێ بكەن، تا نەگەینە قۆناغی كەرەنتینی گشتی یان سنووردار". ئه‌مرۆ سێشه‌ممه، لیژنەی باڵای روبەڕوبونەوەی کۆرۆنا کۆبوەوەو لەکۆبونەوەکەدا لیژنەکە ژماره‌یه‌ك بڕیاری ده‌ركرد. لەگرنگترین بڕیارەکانی کۆبونەوەی ئەمڕۆی لیژنەی باڵای بەرەنگاربونەوەی کۆرۆنا: - داخستنی قوتابخانە و زانکۆ و پەیمانگەکان لە کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت بەردەوامبێت بە هەموو دامودەزگاکانی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە هەردوو وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی تاوەکو رۆژی 10-04-2021، لەو ماوەیەدا تەنیا تاقیکردنەوەکان ئەنجامدەدرێن بە رێکاری تەواوی تەندروستی. - راگرتنی هەموو کۆڕ و کۆبوونەوە و کۆنفرانس و فیستیڤاڵێک تاوەکو سەلامەتیی هاووڵاتییان بپارێزرێت. - هیچ ئاهەنگ و بۆنەیەکی کۆمەڵایەتی و ئایینی و پرسەی ماتەمینی لەناو ماڵان و گەڕەکەکان و سەردان و بەسەرکردنەوەکان و کۆڕ و کۆبوونەوەکان لە هەر شوێنێک و بە هەر ناونیشانێک بێت، رێگەپێدراو نییە. - داخستنی تەواوی هۆڵی بۆنەکان و ئاهەنگ و رێوڕەسمەکان و فیستیڤاڵەکان و شانۆکان، هەروەها هۆڵەکانی وەرزش، تەنانەت لەناو هۆتێلەکان و شوێنە گشتییەکان. - هۆڵی سینەماکان بە داخراوی دەمێننەوە لە گشت شوێنە گشتییەکان، لەناو بازاڕ و مۆڵەکان لە تەواوی هەرێمی کوردستان. - هاتووچۆ بە تەواوەتی لە بازگەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و شارەکانی دیکەی عێراق لە رۆژانی پێنجشەممە، هەینی و شەممە رادەگیرێت. تەنیا رێگە بە هاتووچۆی بازرگانی و شاندە فەرمییەکان دەدرێت بە رێکاری تەندروستی. - یانە و کافتریا و هۆڵە وەرزشییەکان و خزمەتگوزارییەکانی پێشکێشکردنی نێرگەلە و لەدوای کاژێر 09:00ی شەو تاوەکو 06:00ی بەیانی دادەخرێن. - کافتریا و یانە و چێشتخانە و خزمەتگوزارییەکان، ئەوانەی رێگەپێدراون لە 06:00ی بەیانی تاوەکو 09:00ی شەو، پێویستە ئەگەر شوێنی دەرەوەی هەبێت لە شوێنی کراوە خزمەتگوزارییەکانیان پێشکێش بکەن، لەکاتی نەبوونی شوێنی کراوە، واتە باخچە و پارک، پێویستە لە ژوورەوە ژمارەی مێزەکانیان بەتەواوەتی سنووردار بکرێت و بۆشاییەکی تەواو لەنێوان میوانەکانی هەبێت و پەنجەرەکانی بکاتەوە بۆ هەواگۆڕکێ، دەشبێت ماسک ببەستن. - تووندکردنەوەی سەپاندنی سزا بەسەر هەر کەس یان خاوەنی شوێنێک کە دەبێتە هۆکار بۆ نەبەستنی ماسک یان کۆبوونەوەی هاووڵاتییان تێیدا، خاوەنی ئەو شوێنە بەرپرسیارە لە نەبەستنی ماسک لەو شوێنەدا کە هاووڵاتییانی تێدا کۆدەبێتەوە، لەگەڵ ئەو هاووڵاتییانەش لە هەموو شوێنەکان ئەگەر ماسک نەبەستن لەلایەن تیمە هاوبەشەکان لە پارێزگاکان و قەزا و ناحیەکانەوە رێکارەکان بەرامبەری جێبەجێ دەکرێن. - بەردەوامی لە پشکنینی سەرجەم ئەو کەسانەی کە دەگەڕێنەوە ناو هەرێمی کوردستان، لەڕێگەی دەروازەکان و فڕۆکەخانەکان. - قەدەخەکردنی قەرەباڵخی و کۆبوونەوەی هاووڵاتییان و فەرمانبەران لەناو فەرمانگەکانی کەرتی گشتی و تایبەت، بەڕێوەبەر و بەرپرسانی ئەو فەرمانگانە بەرپرسیاری یەکەمن لەم رووەوە. - راگرتنی دەوام لە رۆژانی پێنجشەممە و هەینی و شەممە، واتە لە رۆژانی یەکشەممە تاوەکو چوارشەممە دەوام دەکرێت.
هاوڵاتی عه‌لی عه‌لاوی وه‌زیری دارایی عێراق رایگه‌یاند: سیستمی ئێستای به‌ڕێوه‌بردنی باج و گومرگ ده‌وڵه‌تی تاڵان كردووه‌‌و نرخی بچوكترین كار له‌بواری گومرگدا له 50 هه‌زار دۆلاره‌وه بۆ 100 هه‌زار دۆلار مامه‌ڵه‌ی پێوه ده‌كرێت. وه‌زیری دارایی عێراق له‌لێدوانێكی رۆژنامه‌نووسیدا راشیگه‌یاند: ده‌بێت له ساڵێكدا 7 ملیار دۆلار له گومرگ وه‌ربگرین، به‌ڵام له ڕاستیدا ته‌نها له 10% بۆ 12ی سه‌رچاوه گومرگییه‌كان ده‌چنه وه‌زاره‌تی دارایی، هۆكاره‌كه‌شی ئه‌وه‌یه كه ئه‌و سیستمه‌ی ئێستا هه‌یه بۆ به‌رێوه‌بردنی باج و گومرگ ده‌وڵه‌تی تاڵان كردووه، ئه‌مه‌ش وایكردوه كه بچوكترین كار له فه‌رمانگه‌كانی گومرگدا له 50 هه‌زار دۆلاره‌وه بۆ 100 هه‌زار دۆلار كڕین و فرۆشتنی پێوه‌بكرێت. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد، له‌دوای ساڵی 2003وه نزیكه‌ی 150 ملیار دۆلاری وڵاته‌كه‌مان براوه‌ته ده‌ره‌وه، ئێستا هاوكاری و هه‌ماهه‌نگییه‌كی نێوده‌وڵه‌تی هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و پارانه بگه‌ڕێنینه‌وه بۆ عێراق. وتیشی: قه‌رزی ده‌ره‌كی عێراق گه‌یشتۆته 60 ملیار دۆلاری ئه‌مریكی، له‌و بڕه پاره‌یه 6 ملیار دۆلاری قه‌رزی ئێرانه كه له بانكه‌كانی عێراق دانراوه و هه‌مووی پاره‌ی كڕینی غازو كاره‌با‌و كاڵا نییه، به‌ڵكو به‌شێكی زۆری قه‌رزی دامه‌زراوه داراییه‌كانه.
هاوڵاتی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند، ڕاوێژکاری سەنتەری هەماهەنگی هاوپەیمانان لە هەرێمی کوردستان وەزارەتەکەیانی دڵنیاکردەوە کە هاوکاری و یارمەتییەکانیان بۆ وەزارەتی پێشمەرگە بەردەوام دەبێت و کێشە و لەمپەرەکانی بەردەم ئەو پرسە چارەسەرکراوە. لەمیانی کۆبوونەوەی وەزیری پێشمەرگە و راوێژکاری سەنتەری هەماهەنگیی هاوپەیمانان لە هەرێمی کوردستان، لەلایەن تیمی هاوپەیمانانەوە، وەزارەتی پێشمەرگە دڵنیاکرایەوە کە کێشە و لەمپەرەکانی بەردەم پێویستییە داراییەکانی هێزی پێشمەرگە چارەسەرکراوە و پێویستییە دارایی و لۆجستییەکانی ئەو هێزەش لەلایەن هاوپەیمانانەوە بەردەوام دەبێت. بەپێی راگەیێندراوی وەزارەتی پێشمەرگە، رۆژی سێشەممە 30ی ئاداری 2021 شۆڕش ئیسماعیل، وەزیری پێشمەرگەی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە ئامادەبوونی سەربەست لەزگین، بریکاری وەزارەت، ئەمینداری گشتی و سەرۆکی هەیئەی ئەرکان و راوێژکارانی وەزارەت لەگەڵ کۆڵۆنێل دەیڤد ولیام، راوێژکاری سەنتەری هەماهەنگی هاوپەیمانان لە هەرێمی کوردستان و تیمی یاوەری کۆبوەوە. وەکو لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، وەزیری پێشمەرگە ستایشی هەوڵەکانی هاوپەیمانان و ئەمریکای کردووە لە پاڵپشتی و هاوکاریەکانیان بۆ هێزی پێشمەرگە و گوتیشی "بەردەوامیی پاڵپشتییە سەربازییەکانی هاوپەیمانان، هێزی پێشمەرگەی کوردستان دەکات بە هێزێکی پێشکەوتووی ئەکادیمی و سەربازیی سەردەمییانە".
هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە تویتێکدا دەڵێت، "سوپاسی خۆمم بۆ هاوكاریی بەردەوامی فەرەنسا بۆ هەرێمی كوردستان دووپات كردەوە. ھەروەھا پەیوەندییە دووقۆڵییەكان و كێشە هەنووكەییەكانی عێراق و ناوچەكە تاوتوێکران." کۆبوونەوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا کۆتاییهات، دوێنێ سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە بانگهێشتی فەرمیی سەرۆکی فەرەنسا گەیشتە پاریس، ئەمڕۆ کاژێر 14:30 لە کۆشکی ئێلیزێ کۆبوونەوەی دووقۆڵییان ئەنجامدا. سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە تویتەکەیدا ئاماژەی بەوە کردووە، "خۆشحاڵ بووم بە دیداری هاوڕێم سەرۆك ئیمانوێل مەكرۆن ئەمڕۆ لە پاریس. سوپاسی خۆمم بۆ هاوكاریی بەردەوامی فەرەنسا بۆ هەرێمی كوردستان دووپات كردەوە." کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆی کۆشکی ئیلیزێ، چوارەم دیداری ماکرۆن و نێچیرڤان بارزانی بوو لە ماوەی کەمتر لە چوار ساڵدا، کە سێ جاریان لە پاریس و جارێکیش لە بەغدا بووە.
هاوڵاتی به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی سلێمانی ڕایگه‌یاند، له‌پلانیاندایه په‌یوه‌ندی نێوان میدیاكان و ئاسایشی سلێمانی باشتر بكه‌ن و زانیاری ڕاست زوتر بگات به میدیاكان و له نزیكترین كاتیشدا وته‌بێژه‌كه‌یان، ده‌ستبه‌كار ده‌بێت. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 30ی ئازاری 2021، ڕه‌حمان غه‌ریب، ڕێكخه‌ری سه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆكی له مافی ڕۆژنامه‌نووسان و ئارم سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ڕی ڕێكخراوی به‌دیل بۆ دیبه‌یت به‌مه‌به‌ستی به مه‌به‌ستی جێبه‌جێكردنی پڕۆژه‌یه‌كی ڕێكخراوی به‌دیل بۆ دیبه‌یت كه به‌هاوكاری میترۆ جێبه‌جێ ده‌كرێت له‌گه‌ڵ هیوا ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری یٔاسایشی سلێمانی كۆبوونه‌وه. به‌رێوه‌به‌ری ئاسایشی سلێمانی باسی له‌وه‌كرد ئه‌وان له پلانیاندایه په‌یوه‌ندی نێوان میدیاكان و ئاسایشی سلێمانی باشتر بكه‌ن تا زانیاری تا ڕاست زوتر بگات به میدیاكان وتی" پێمخۆشه له‌و دیبه‌یته ئاماده بم تا پلانه‌كانمان بؤ باشتركردنی په‌یوه‌ندی میدیا و به‌رێوه‌به‌رێتییه‌كه‌مان باشتر بكه‌ین " وتیشی " به‌شی میدیامان به شێوه‌یه‌ك رێكده‌خه‌ینه‌وه تا زانیاری راست زوتر بگات به میدیاكان هه‌موو پێكه‌وه روبه‌رووی هه‌واڵی چه‌واشه ببینه‌وه‌و له نزیكترین كاتیشدا وته‌بێژمان ده‌ستبه‌كار ده‌بێت". له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ڕه‌حمان غه‌ریب ڕاپۆرتی سه‌نته‌ری میترۆی پێشكه‌شی یه‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی سلێمانی كرد و باسی له گرنگی جێبه‌جێكردنی یاساكانی ڕۆژنامه‌گه‌ری و زانیاری كرد كه به‌هۆی فه‌رامۆشكردنیان ساڵی پار پێشێلكارییه‌كان زیادی كردووه. هه‌روه‌ها ئارام سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ری ڕێكخراوی به‌دیل بۆ دیبه‌یت له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا باسی له پڕۆژه‌ی ڕێكخراوه‌كه‌یانكرد كه ئامانج لێی دروستكردنی دیالۆگه له نێوان ده‌زگاكانی حكومه‌ت و میدیاكان و هاوڵاتیان و هه‌روه‌ها له‌پلانیاندایه دیبه‌تێك ده‌رباره‌ی كێشه‌كانی میدیاكان له‌گه‌ڵ هێزه ئه‌منییه‌كان ئه‌نجام بده‌ن داوای كرد به‌رێوه‌به‌ری ئاسایش به‌شدار بێت تیایدا.
هاوڵاتی وەکو رێکاری نوێی دژ بە کۆرۆنا، رۆژانی پێجشەممە، هاوشێوەی هەینی و شەممە، دەبێتە پشووی فەرمی لە دامودەزگاکانی هەرێم. دکتۆر سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستیی حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، لە کۆبوونەوەی لیژنەی باڵا چەند بڕیارێکی گرنگ دراون بۆ رێگری لە بڵاوبوونەوەی زیاتری ڤایرۆسی کۆرۆنا. لەنێو بڕیارەکاندا هاتووە: ١.لە رۆژانی پێنجشەمماندا دەوام رادەگیرێت لە سەرجەم فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکاندا. ٢.داخستنی دەوامی زانکۆ و قوتابخانە و پەیمانگاکان تاوەکو ١٠ی نیسان بەردەوام دەبێت و تەنها تاقیکردنەوەکان بە رێنماییەکانەوە بەردەوامدەبیت. ٣.لە رۆژانی پێنجشەممە و هەینی شەممە قەدەغەی هاتوچۆی نێوان شارەکان دەبێت جگە لە بازرگانان و شاندی فەرمی ٢. ٤.تەواوی بۆنە و کۆبوونەوەکان و فیستیڤاڵ و چالاکییەکان رادەگیرێت. ٥.پرسەگێڕان قەدەغەیە. ٦.شوێنە گشتییەکان و هۆڵی شانۆ و سینەماکان و چێشتخانەکان بە داخراوی دەمێنێتەوە. ٧.ئەو شوێنە گشتیانەی مۆڵەتیان هەیە، دەبێت لە ناوەوەی شوێنەکانیاندا جێگای دانیشتن سنوردار بێت. ٨.خاوەنکارەکان بەرپرسن لە نەبەستنی دەمامک لە شوێنە گشتییەکاندا. ٩.رێکار و سزای نەبەستنی ماسک توند دەکرێتەوە. ١٠.هەرکەسێک لە گەشتیاران بگەڕێتەوە هەرێم دەبێت پشکنینی بۆ بکرێت. ١١.قەدەغەی هاتوچۆی نیمچەیی لە ٨ی ئێوارە بۆ ٦ی بەیانی دەبێت.
.jpg)
هاوڵاتی قوباد تاڵه‌بانى له‌ژێر هاشتاگى (#هیچ_شەرەفێک_لە_ژن_کوشتندا_نییە) په‌یامێكى ئاراسته‌ى قائیمقام‌و هێزه ئه‌منیه‌كانى چه‌مچه‌ماڵ كردو ڕایگه‌یاند، "لەدەمی تاوانەكەدا بەڵێنماندا تا ئاشكراكردنی تاوانباران‌و ڕوبەڕوكردنەوەیان لەگەڵ یاسا كۆڵنەدەین، ئەمڕۆ ئاسودەبوم بەدەركەوتنی ڕاستییەكان‌و داننانی دەستگیركراو بەتاوانە قێزەونەكەی". له‌په‌یامێكدا كه قوباد تاڵه‌بانى له‌فه‌یسبوكى خۆى بڵاویكردۆته‌وه نوسیویه‌تى:"دەستخۆشی لەقائیمقامی چەمچەماڵ‌و هێزە ئەمنییەکانی سنورەكە دەكەم کە ئەمڕۆ تۆمەتباری كوشتنی هێلین‌و ئاوارەیان دەستگیركرد". جه‌ختیكردۆته‌وه، "لەدەمی تاوانەكەدا بەڵێنماندا تا ئاشكراكردنی تاوانباران‌و ڕوبەڕوكردنەوەیان لەگەڵ یاسا كۆڵنەدەین، ئەمڕۆ ئاسودەبوم بەدەركەوتنی ڕاستییەكان‌و داننانی دەستگیركراو بەتاوانە قێزەونەكەی". په‌یامه‌كه‌ى قوباد تاڵه‌بانى له‌كاتێكدایه، ئه‌مڕۆ بكوژی دوو خوشكەكەی چەمچەماڵ خۆی ڕادەستی هێزەكانی پۆلیس كردو قائیمقامیه‌تى چه‌مچه‌ماڵیش له‌ڕونكردنه‌وه‌یه‌كدا ئه‌و هه‌واڵه‌ى بڵاوكرده‌وه.
هاوڵاتی شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنی عێراق ڕایگەیاندووە، “شەش سەكۆی ئاسنی دۆزراونەتەوە كە لەڕێیانەوە موشەك بە ئاڕاستەی هەرێمی كوردستان تەقێندرابوون”. لەگەڵ بڵاوكردنەوەی وێنەی ئەو سەكۆیانەی موشەكیان بە ئاڕاستەی هەرێمەوە لێوە تەقێندرابوون، شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنی عێراق ڕایگەیاندووە، “شەش سەكۆی ئاسنی دۆزراونەتەوە كە لەڕێیانەوە موشەك بە ئاڕاستەی هەرێمی كوردستان تەقێندرابوون”. لەو ڕاگەیەندراوەدا كە ئەمڕۆ سێشەممە 30ی ئازار بڵاویكردووەتەوە، شانە عێراقییەكە ئەوەشی ئاشكراكردووە، “هێزەكانی فیرقەی هەشتی سوپای عێراق توانیویانە ئەو سەكۆیانە بدۆزنەوە، لە ناوچەی نەبی خوار چیای عەكاشە لە باكووری كەركوك”. ئاماژەی بەوەشكردووە، “ئەو موشەكانە لە ناوچە بەتاڵەكانی نێوان هەولێر و كەركوك كەوتوونەتە خوارەوە، زیانیان نەبووە”. شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنیی عێراقی ئەوەشی خستوەتەڕوو، لایەنە ئەمنییەكان لە هەوڵی ئەوەدان ئاشكرای بكەن چ لایەنێك لە پشت ئەو هێرشانەوەیە بۆ ئەوەی بدرێتە دادگا. وێنەی ئەو سەكۆیانەی بڵاوكراونەتەوە..
