واشنتن: سەربازانی كۆریای باكور دەچنە جەنگەوە دژ بە ئۆكرانیا

هاوڵاتی جۆ بایدنی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا رایگەیاند، دوابودوای هێرشەکانیان بۆ سەر حوسییەکان ،ئەمریکا نامەیەکی تایبەتی بۆ ئێرانییەکان ناردووە. بایدن ئەوەشی راگەیاند ،" ئێمە بە تەواوی ئامادەین" ، و روونکردنەوەی زیاتری لەوبارەیەوە نەدا. بە بروای ئەمریکاو ووڵاتانی کەنداو ، حوسییەکان گروپێکی نزیک لە ئێرانن و لە لایەن ئێرانەوە یارمەتی لۆجیستی و سەربازی دەدرێن و ئێران وەک باڵێکی سەر بە خۆی بۆ شێواندنی ناوچەکە و بازرگانی جیهانی لە دەریای سوور بە کارییان دەهێنێت . ئێرانیش بە تووندی ئەو تۆمەتانە رەت دەکاتەوە و رایگەیاندووە ، ئەو قسانە دوورن لە راستییەوە. لە بەرەبەیانی رۆژی هەینی پێشوو ،هێزە ئاسمانییەکانی ئەمریکا و بەریتانیا و بە پشتیوانی کەنەدا و ئوستورالیا ، نزیکەی  پێگەی چەکدارەکانی حوسی لە یەمەن بوردومان کرد و رۆژێک دوای ئەو بوردومانەش ، فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا رایگەیاند، هێزەکانیان بۆ جاری دووەم چەکدارەکانی حوسییەکانی یەمەنییان بە مووشەکی تۆماهۆک بوردومان کردووە لە لایەکی دیکەوە وتەبێژی حوسییەکانی یەمەن بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، بوردومانەکان هیچ کاریگەرییەکی ئەوتۆ لە سەر توانای چەکدارەکانیان بۆ ڕێگری کردن لە کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سوور دانانێن . جێی ئاماژەیە ئەمریکا و ووڵاتە رۆژئاواییەکان ، بەبەردەوامی حوسییەکان بە لەمپەر دانان و پەلاماردانی کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سوور تۆمەتبار دەکەن و بە مەترسییەکی گەورەیان بۆ سەر ئاسایشی بازرگانی جیهانییان دەزانن.

هاوڵاتی  سەرۆك كۆماری ئەمریكا رۆژێك دوای هێرشی ئەمریكاو بەریتانیا بۆ سەر بنكەو شوێنەكانی حووسییەكان لە شوێنە جیاوازەكانی یەمەن، رایگەیاند ئەمریكا نایەوێت جەنگی بریكاری لەگەڵ ئێران بكات. جۆ بایدن سەرۆك كۆماری ئەمریكا لەكاتی سەردانیدا لە پێشانگای كارو پیشە بچوكەكان لە شاری ئەلێنتۆن لە ئەیالەتی پێنسیلڤانیای ئەمریكا، لەوەڵامی پرسیارێكدا كە ئایا لێیان پرسی ئاخۆ حوسییەكان گرووپێكی تیرۆریستین، وەڵامی دایەوە "لام وایە تیرۆریستن". جۆ بایدن دوای هاتنە سەركاری لە ساڵی 2021، حوسییەكانی لە لیستی رێكخراوە تیرۆریستەكان دەركرد. بەرپرسانی دەوڵەتی جۆبایدن مانگی تشرینی دووەمی 2023،رایانگەیاند"سەرقاڵی تاووتوێكردن و هەڵسانگاندنی دووبارەی دۆخی حوسییەكانن".  سەرۆك كۆماری ئەمریكا لەوتەكانیدا دەربارەی هێرشەكەی رۆژی هەینی بۆ سەر حوسییەكان، جەختی لەوەكردەوە كە ئەو هێرشە زیانی گیانی لێ نەكەوتۆتەوەوە، بەڵام سەركەوتوو بووەو بەشی زۆری سەركەوتنەكەی بۆ ئەوەی زیانی گیانی لێ نەكەوتۆتەوە". بایدن لە قسەكانیدا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەمریكا لە ئێستادا لە جەنگی بریكاریدا نییە لەگەڵ ئێران.  سەرۆك كۆماری ئەمریكا لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا كە ئاخۆ ئەمریكا لە گەڵ ئێران لە جەنگێكی بریكاریدایە؟ وتی:" نەخێر، پێشتر ئێرانم ئاگادار كردۆتەوە، ئەوان ئەزانن نابێ هیچ كارێك بكەن". سەرۆكی ئەمریكا لە درێژەی قسەكانیدا وتی"ئێمە دەمانەوێ دڵنیا بین ئەگەر حوسییەكان بەردەوام بن لەم ئاكارە شەڕخوازانەیان، لەگەڵ هاوپەیمانەكان وەڵامی شیاویان بدەینەوە". سوپای ئەمریكا رایگەیاند"ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بەرەبەیانی هەینی زیاتر لە 30 دامەزراوەو بنكەی سەربازی حوسییەكانیان لە یەمەن كردۆتە ئامانج". هەروەها فەرماندەیی ناوەندی هێزەكانی ئەمریكا ناسراو بە (سینتكۆم)، بەرەبەیانی شەممە رایگەیاند سوپای ئەمریكا بنكەیەكی راداری حوسییەكانی لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی سەنعای پایتەختی یەمەن كردوەتە ئامانج. لەمبارەیەوە فەرماندەیی ناوەندی سوپای ئەمریكا لەسەر پێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند"هێزەكانمان لەڕێی  كەشتی سەربازی (یوئێس ئێس كارنی دی دی جەی 64) بەموشەكی تۆماهۆك چەند هێرشێكیان بۆ سەر چەكدارانی حوسی ئەنجامداوە". فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكادا ئەوەشی خستوەتەڕوو "ئەم هێرشە درێژكراوەی هێرشەكەی دوێنێییە كە بەمەبەستی كەمكردنەوەی توانای حوسییەكان لە هێرشەكانیان بۆ سەر كەشتییە بازرگانییەكانی دەریای سوور ئەنجامیان دەدا". كەناڵی سی ئێن ئێن ی ئەمریكیش بڵاویكردەوە كە هێرشەكان بۆ سەر چەند بنكەیەكی راداری حوسییەكان لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی سەنعای پایتەختی یەمەن ئەنجامدراوەو بەئەندازەی هێرشەكەی 12ی مانگ فراوان نەبووە. بە پێی راپۆرتی سێنتكۆم، حووسیەكان لە دوو مانگی رابردوودا 28 جار هێرشیانكردۆتە سەر ئەو كەشتیانەی كە لە دەریای سوورو كەنداوی عەدەن لە هاتووچۆدان.  

هاوڵاتی  جارێكی تر سوپای ئەمریكی هێرشی بۆ سەر حوسیەكانی یەمەن ئەنجامداو چەند بنكەیەكی راداری حوسییەكانی لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی سەنعای پایتەختی یەمەن كردوەتە ئامانج. لەمبارەیەوە فەرماندەیی ناوەندی سوپای ئەمریكا لەسەر پێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند"هێزەكانمان لەڕێی  كەشتی سەربازی (یوئێس ئێس كارنی دی دی جەی 64) بەموشەكی تۆماهۆك چەند هێرشێكیان بۆ سەر چەكدارانی حوسی ئەنجامداوە". فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكادا ئەوەشی خستوەتەڕوو "ئەم هێرشە درێژكراوەی هێرشەكەی دوێنێیە كە بە مەبەستی كەمكردنەوەی توانای حوسییەكان لە هێرشەكانیان بۆ سەر كەشتییە بازرگانییەكانی دەریای سوور ئەنجامیان دەدا". كەناڵی سی ئێن ئێن ی ئەمریكیش بڵاویكردەوە كە هێرشەكان بۆ سەر چەند بنكەیەكی راداری حوسییەكان لە دەوروبەری فڕۆكەخانەی سەنعای پایتەختی یەمەن ئەنجامدراوەو بە ئەندازەی هێرشەكەی 12ی مانگ فراوان نەبووە. رۆژی هەینی 12ی 1ی 2024 هێزەكانی ئەمریكاو بەریتانیا بەمەبەستی ڕێگریكردن و توانای حوسییەكانی یەمەن لە هێرشەكانیان بۆ سەر ئەو كەشتییە بازرگانییانەی دەریای سوور، چەند هێرشێكی موشەكییان بۆ سەر بنكەی چەكدارەكانی ئەو گرووپە ئەنجامدا.  

 هاوڵاتی  وتەبێژێكی ناتۆ رایگەیاند هێرشی ئەمریكاو بەریتانیا بۆ سەر حوسییەكان كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرێن بەرگریكردن بووە بەمەبەستی پارێزگاری لە ئازادی بازرگانی لە یەكێك لەشاڕێكانی بازرگانی جیهان. بە پێی راپۆرتێكی ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز، ئەمڕۆ 12ی كانونی دووەمی 2024، وتەبێژی ناتۆ رایگەیاندوە" ئێران پشتیوانی لە چەكدارە حوسیەكان دەكات و پڕچەكیان دەكات، ئێران پێویستە هێزە بریكارەكانی خۆی لە ناوچەكە هەسار بكات". ناتۆ بەشداری نەكردووە لە هێرشەكانی بەرەبەیانی ئەمڕۆ بۆ سەر حوسییەكان، بەڵام ئەمریكا و بەریتانیا ئەندامی ناتۆن، هەروەها هۆڵەندا و كەنەدا دوو ئەندامی تری ناتۆن، پشتیوانیان لەم هێرشانە كردووە. وتەبێژەكەی ناتۆ ئاماژەی بەوە نەداوە ئایا 31 وڵاتی ئەندامی ناتۆ، پشتیوانیان لە هێرشی حوسیەكان كردووە یان نا.  

هاوڵاتی دوای هەشت ساڵ سوپای ئەمریکا و بەریتانیا دوبارە هێرشیانکردەوە سەر حوسییەکانی یەمەن ئەویش دوای ئەو گرژیانەی بەهۆی جەنگی غەززەوە دروستبوون و ژمارەیەک هێرشکرانە سەر کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سور هاوکات هەریەک لە سەرۆکی ئەمریکا و بەریتانیا هێرشەکانی بەیانی ئەمڕۆ بە" پێویست: دەزانن. به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆ (هه‌ینی 12ـی كانوونی دووه‌می 2024) وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مه‌ریكا (پێنتاگۆن) رایگه‌یاند، نزیكه‌ی 10 هێرشی ئاسمانیان به‌هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ هێزه‌ ئاسمانییه‌كانی به‌ریتانیا بۆ سه‌ر پێگه‌ و جبه‌خانه‌ی چه‌كداره‌ حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن له‌ چه‌ند شارێكی ئه‌و وڵاته‌ ئه‌نجام داوه‌. له‌لای خۆیه‌وه‌ جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، بەهاوبەشی لەگەڵ بەریتانیا بەسەرکەوتوویی پێگەی گرووپە هەڵگەڕاوەکانی نزیک لە ئێرانیان لەناو خاکی یەمەن بۆردوومان کردووە. بایدن راشیگەیاندووه‌، رێكکاری دیکە دەگرنەبەر لە ئەگەری زیادبوونی گرژییەکانی دەریای سوور. ریشی سووناک، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا جەختی لەوە کردەوە، هێرشکردنە سه‌ر بنکە و پێگه‌ و جبه‌خانه‌ی حوسییەکانی نزیک لە ئێران لەناو خاکی یەمەن گرنگ و لە جێگەی خۆیدا بوو. هاوکات، حوسییەکان وەڵامی هێرشەکانیان دایەوە و عەلی قەحوم، سەرکردەی گروپی ئەنسار الله (حوسییەکان) لە بەیاننامەیەکدا لەسەر پلاتفۆرمی “X” بڵاویكرده‌وه‌، “وەڵامدانەوەی یەمەن زۆری نەخایاند، ئێستا هێزە چەکدارەکانی یەمەن وەڵامی کەشتییە جەنگییەکانی ئەمریکا و بەریتانیایان لە دەریای سور دایه‌وه‌، شوێن و بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا-بریتانیا دەکاتە ئامانج، ئەوەی دێت گەورەترە”. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، سه‌نعای پایته‌خت و پارێزگاکانی دیکە بە فڕۆکەی ئەمریکی و بریتانیا بۆردومان دەکرێن، شەڕەکە گەورەتر و گەورەتر دەبێت و لە دەرەوەی خەیاڵ لە دژی ئەمریکییەکان و ئینگلیزەکان، “شەڕێکی ئاشکرایە و هێزی یەمەنییەکان ئامادەیە و ده‌بێت چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی توندتربن و پەشیمان دەبنەوە لە شەڕانگێزی خۆیان”. جێگەیباسە دوا بەدوای هێرشەکان ده‌یان كه‌س له‌ به‌رده‌م كۆشكی سپی له‌ واشنتۆن خۆپیشاندانێكی ناڕه‌زایه‌تییان دژی "ده‌ستپێكردنی جه‌نگی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌ حوسییه‌كان" ئه‌نجام دا و خۆپیشانده‌ران دروشمی "بژی یه‌مه‌ن، ده‌ست له‌ یه‌مه‌ن هه‌ڵبگرن"ـیان ده‌گوته‌وه‌. هاوكات به‌هۆی ئه‌و هێرشه‌ ئاسمانییانه‌ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا بۆ سه‌ر بنكه‌ و باره‌گاكانی حوسییه‌كان، نرخی نه‌وت به‌ رێژه‌ی 2،3% به‌رز بووه‌ و نرخی یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی خاوی برێنت گه‌یشته‌ 79.22 دۆلاری ئه‌مه‌ریكی.  

سەرچاوە هەواڵگرییەكانی بەریتانیا رایانگەیاند روسیا دوای پەلاماردانی ئۆكرانیا، دووبارە دەزگای سمیرشی هەواڵگری سووپای روسیای دروستكردۆتەوە. مێژووی دامەزراندنی ئەم دەزگایە دەگەڕێتەوە بۆ جەنگی جیهانیی دووەم كە بەسەردەمی ستالین ناسراوەو جۆزێف ستالینی سەرۆكی یەكێتی سۆڤێت بەمەبەستی دۆزینەوەی بەكرێگیراو سیخووڕەكانی سەر بە ئەڵمانیای ناو سوپای سوور فەرمانی بەدامەزراندنی كرد. لەسەرەتاكانی ساڵی 1941دا، دوابەدوای ئەوەی مەكتەبی چواری ناو بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ووڵاتی سەر بەدەسەڵاتدارێتی كاروباری ناوخۆی گەل، بەرپرسیارێتی قەڵاچۆكردنی سیخوڕەكانی ناو سوپای سووری گرتە ئەستۆو بە فەرمانێكی راستەخۆی ستالین ، ئەم مەكتەبە هەڵوەشێنرایەوەو ناوەكەی كرا بە كۆمیساریای گەل بۆ كاروباری ئاسایشی ووڵات. لەلایەكی دیكەشەوە هەر لەو ماوەیەدا دەزگا ئەمنییەكانی یەكێتی سۆڤێت چەند گۆڕانكارییەكی بنەڕەتییان تێدا ئەنجامداو كۆمیساریای گەل بۆ كاروباری ناوخۆیی كە بە (ئێن كەی ڤی دیش) ناسراوە دەستكراوە بوو لە چاودێریكردنی سوپای سوورو دیاریكردنی سیخوڕە ئەڵمانییەكان و ئەوانەی كە دژ بەسیاسەتەكانی جۆزێف ستالین بوون. هەرچەندە كاری سەرەكی ئەم دەزگایە لە چالاكییە دژە سیخوڕییەكاندا خۆی دەبینییەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، ئەندامەكانی سمیرش، چەندین پلەدارو سەربازی ناو سوپای سووریان بەتۆمەتی دژایەتیكردنی ستالین گولەباران كرد. لە ساڵی 1942شدا بەفەرمانێكی راستەخۆی ستالین، دەزگای سمیرش لەناو هەناوی ئێن كەی ڤی دی  دامەزرا كە لە سێ بەشی سەرەكی پیكهاتبوو، خودی ستالین ئەم ناوەی بۆ هەڵبژارد، كە بەمانای مردن بۆ سیخوڕەكان یان مردن بۆ خۆفرۆشان دێت. لە 14 ی نیسانی ساڵی 1943شدا ، یەكێتی سۆڤێت بەفەرمی ئەم دەزگایەی بە بەشێك لە سوپای سوور ناساندو چەندین كاری جۆراوجۆری وەك بەدواداچوون و قەڵاچۆكردنی سیخورەكانی ناو سووپا و یەكێتی سۆڤێت و جیاكردنەوەو پۆلێنبەندی ئەو بەڵگەنامە ئەڵمانییە جیاوازانەی  كە دەست یەكێتی سۆڤێت كەوتبوون و رێنمایی بەكرێگیراوەكانی یەكێتی سۆڤێت لە ووڵاتانی دیكە و كوشتنی ئەو فەرماندە سەربازیانەی كە لە جێبەجێكردنی كارەكانیان سەركەوتوو نەبوون و بەسزاگەیاندی ئەوانەی لە ریزەكانی سوپا رایاندەكردو پێكهینانی لیژنەی تایبەت بۆ لێكۆڵینەوە لەو سەربازانەی كە بەمەبەستی جیهێشتنی شەڕگەكان خۆیان نەخۆش دەخست، بە دەزگاكە سپێردرابوو. كارێكی دیكەی ئەم دەزگایە بریتی بوو لە چاودێریكردنی بازاڕو رێگریكردن لە دامەزراندنی بازاری ڕەش و دەستنیشانكردنی ئەو كەسانەی كە دژ بە سیستم و سیاسەتی ستالین بوون. لە دوای كۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی دووەمیش، فەرمانی گەڕان و دەستگیركردن یان كووشتنی  ئەدۆلف هیتلەریان پێسپێردراو فەرمانیان پێكرا بە دەستگیركراوی یا كوژراوی بیهێننەوە بۆ مۆسكۆ، دوابەدوای گەڕانێكی چڕیش، ئەندامانی ئەو دەزگایە توانیان پاشماوەی سووتێنراوی جەستەی  هیتلەر بدۆزنەوە. ئەم دەزگا دژە سیخوڕییە بۆ ماوەی سێ ساڵ لە كارەكانی بەردەوام بوو و دواجار لە 4ی 5ی 1946 بەفەرمانێك هەڵوەشایەوە، لەدوای نزیكەی 77 ساڵ لە هەڵوەشانەوەشی، بەپێی راپۆرتە بەریتانییەكان پۆتینی سەرۆكی روسیا دووبارە لە جەنگی ئۆكرانیا ئەم دەزگایەی دامەزراندۆتەوە. 

هاوڵاتی  رێكخراوی تەندروستی جیهانی رایگەیاند مانگی رابردوو نزیكەی 10 هەزار كەس بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە گیانیان لەدەستداوە. تیدرۆس ئەدهانۆم بەڕێوەبەری رێكخراوی تەندروستی جیهانی رایگەیاند "ئەگەرچی لە ئێستادا بڵاوبونەوەی كۆرۆنا وەك حاڵەتێكی ترسناك نەماوە لەسەر تەندروستی جیهانی، بەڵام ڤایرۆسەكە هێشتا هەڕەشەیەكی گەورەیە". "لەمانگی كانونی یەكەمی ساڵی رابردوودا ئاماری توشبون بەجۆری نوێی ڤایرۆسەكە (سارس كۆڤ٢) بەڕێژەی 42٪ زیادیكردوەو تەنها لەماوەی ئەو مانگەدا 10 هەزار كەس بەهۆی كۆرناوە گیانیان لەدەستداوە.

كریس كریستی تاكە كاندیدی سەرسەختی دژ بەترەمپ و سەر بەحزبی كۆماری لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەمریكا كشانەوەی خۆی لە بەرامبەر دۆناڵد ترەمپ راگەیاند. لە بارەی كشانەوەكەی كریستی لە وتارێكیدا لە شاری وینهامی ویلایەتی نیوهاشمیردا لەبەردەم هەوادارو لایەنگرانەكانیدا، وتی " هەموو كارەكانم لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردەكانی ئەمریكا رادەگرم و لە خۆكاندیدكردن دەكشێمەوە". كریستی تەمەن 61 ساڵان و حاكمی پێشوی ویلایەتی نیوجێرسی بە یەكێك لە لایەنگرانی ترەمپ ئەژمار دەكرا، بەڵام دواتر بوو بەیەكێك لە سەرسەختترین رەخنەگرەكانی دژ بەترەمپ و بەردەوان ترەمپی بە خۆپەرەست و ناپاك وەسفدەكرد.  كشانەوەی ئەم كاندیدە لەدوای راپرسییەكەوە هات كە تێیدا رێژەیەكی كەمی دەنگەكان و متمانەی خەڵكی بە دەستهێنا بوو.  

هاوڵاتی  وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند بەردەوامی هێرشەكانی حوسییەكان كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرێن بۆ سەر كەشتییە بازرگانییەكان ئەنجامی خراپی لێدەكەوێتەوەو ئێرانمان ئاگادار كردۆتەوە دەستبەرداری پشتیوانیكردنی حوسییەكان بێت. ئەنتۆنی بلینكین وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ئەمڕۆ چوار شەمە 10ی كانونی دووەمی 2024، لەكاتی سەردانیدا بۆ وڵاتی بەحرەین رایگەیاند "بەردەوام هەوڵمان ئەوە بووە ئێران ئاگادار بكەینەوە، وەك چۆن وڵاتانی تریش ئەمكارەیان كردووە، ئەوەی كە پشتیوانیكردن لە حوسییەكان، بەتایبەت بەهۆی ئەمكارانەیەوە پێویستە رابگیردرێن". دوای دەستپێكی جەنگی غەزەو دەستپێكی ئەم جەنگە لەلایەن حەماسەوە كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرێت و پەرچەكرداری توندی ئیسرائیلییەكان، گروپە میلیشیاكانی سەر بەئێران لەوانە حیزبوڵڵای لوبنان، حوسییەكان لە یەمەن و گرووپە میلیشیا شیعەكان لە عێراق هێرشەكانیان بۆ سەر بنكەكانی ئەمریكا و وڵاتانی هاوپەیمان و ئیسرائیل زیاتر كردووە. ناوەندی فەرماندەیی هێزەكانی ئەمریكا (سێنتكۆم) ئەمڕۆ رایگەیاند"حوسییەكان كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرێن درەنگانی شەوی سێ شەممە بەكاتی یەمەن، بە موشەك و فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان هێرشیانكردۆتە سەر هێڵی كەشتیوانی نێودەوڵەتی لە باشووری دەریای سوور. لە راگەیاندنی ئەم دامەزراوە سەربازییەی ئەمریكادا ئاماژە بەوە دراوە كە حوسییە یەمەنییەكان، لەم هێرشەدا سودیان لە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانی دروستكراوی ئێران و موشەكی كرووز و دژە كەشتی و هەروەها مووشەكی بالستیكی دژە كەشتی وەرگرتووە. بە پێی ئەو زانیارییانەی سینتكۆم بڵاویكردۆتەوە، لە رۆژی 19ی تشرینی دووەمی 2023ەوە تا ئێستا 26 جار لەلایەن حوسییەكانەوە هێرش كراوەتە سەر كەشتییە بازرگانییەكان لە دەریای سوور. حوسییەكان لەگەڵ دەستپێكی جەنگی غەزە رایانگەیاند "بەمەبەستی پشتیوانیكردن لە فەلەستینییەكان، ئەو كەشتیانەی كە سەر بە ئیسرائیلن یان بەرەو ئیسرائیل دەڕۆن، دەكرێنە ئامانج، بەمەشەوە زۆربەی ئەو كەشتیانەی كە لەم ماوەیەدا لەلایەن حوسییەكانەوە كراوەتە ئامانج پەیوەندییان بەئیسرائیلەوە نەبووە".

هاوڵاتی کیم جۆنگ ئۆنی سەرۆکی کۆریای باکوور هەرەشەی  سرینەوەی کۆریای  باشووری لە سەر نەخشەی جیهان کرد و رایگەیاند ،گەر بێتو کۆریای باشوور هێرش بکاتە سەر خاکی ووڵاتەکەی ، ئەوە سووپای  ووڵاتەکەی هەموو ئامادە سازییەکی بۆ وەڵامدانەوەی ئەو هێرشە کردووە. بە پێی میدیای فەرمی کۆریای باکوور ، ئەم قسانەی سەرۆکی کۆریا لە دوای سەردانێکیدا هات بۆ کارگەیەکی بەرهەمهێنانی چەک و هەروەها ناوبراو ئەوەشی وتووە کە کۆریای باشوور دوژمنە سەرەکییەکەی ئێمەیە و جەختیشی لەسەر ئەوە کردۆتەوە کە دەبێت سووپای ووڵاتەکەی لەو پەڕی ئامادە باشیدا بن بۆ هەر ئەگەرێک و وەڵامی هەموو هێرش و پەلامارێک بدەنەوە و وەڵامدانەوە بە چەکی ئەتۆمیش لە پێش هەموو وەڵامە سەربازییەکانی دیکەدا دەبێت. لە بەشێکی دیکەی قسەکانی کیم جۆنگ ئۆنی سەرۆکی کۆریای باکوور هاتووە کە ناوی فەرمی کۆریای باکوور "کۆماری دیمۆکراتی گەلی کۆریایە" و تاکلایەنە شەر هەڵناگیرسینێت ، بەڵام گەر بێتو کۆریای باشوور زاتی ئەوە بکات کە لە دژی ووڵاتەکەمان چەک و هێزی سەربازی بەکار بهێنێت یان ببێتە مایەی مەترسی بۆ سەر سەربەخۆیی و ئاسایشی ووڵات ، ئەوا بیگومان دوودڵ نابین لە لەناوبردنی ئەو ووڵاتە و سرینەوەی لەسەر نەخشەی جیهان.  لەدوای ئەوەی کە سەرۆکی کۆریا فەرمانی بە سەرلەنوێ دەستپێکردنەوەی تاقیکردنەوە ئەتۆمی و بالیستییەکانی ووڵاتەکەی دەرکرد ، کێشە و ئاڵۆزییەکانی  نێوان کۆریای باشوور و کۆریای باکوور گەیستۆتە لووتکە و کۆریای باشوور و ژاپۆن و ئەمریکا و دەیان ووڵاتی دیکە ، کۆریای باکوور بە یارمەتیدانی روسیا لە ئۆکرانیا تۆمەتبار دەکەن . جێی ئاماژەیە لە گەرمەی جەنگی ساردی نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤێتی جاران ،لە ساڵی ١٩٥٠ دا لە نێوان باکور و باشوری کۆریا دا شەڕێکی خوێناوی ڕووی دا. لەو شەرە دا چینیەکان و سۆڤیەت پشتیوانیان لە باکور کرد و ئەمەریکاش پشتی باشوریەکانی گرت. پاش ٣ ساڵ لە شەڕی ماڵوێرانکەر و گیان لەدەستدانی ھەزاران کەس، لە ساڵی ١٩٥٣ دا ھەرد دوو لا ئاگربەستیان مۆر کرد و بەفەرمی نیوە دورگەی کۆریا بۆ دوو بەشی باکور و باشور دابەش کرا و ناوچەیەکی تامپۆن قەدەخەکراو ی بێچەک، لە نێوانیان دا دەستنیشان کرا .    

هاوڵاتی جەستین ترۆدۆ سەروک وەزیرانی کەنەدا بەشداری مەڕاسیمی  چوارەمین ساڵیادی بەرز ڕاگرتنی کوژراوانی فڕوکەی ٧٠٧ ئۆکرانی کرد، کە کەوتە بەر هێرشی ڕاستەوخۆی هێزی ئاسمانی سوپای پاسداران.  ترۆدۆ لە مەڕاسیمەکەدا ئەوەی خستە ڕوو کە وڵاتەکەی بە دوای ڕێگایەکدا دەگەڕی کە سوپای پاسدارانی ئێران بخاتە لیستی تیرۆرەوە. باسیشی لەوە کرد کۆماری ئیسلامی ئێران هیچ ڕێزێک لە مافی مرۆڤ ناگرێت و لە ئێستاشدا گەورەترین هۆکاری بشێویەکانی ڕوژهەڵاتی ناوین و تەنانەت جیهانیشە، لە درێژەی وتەکانی ئاماژەی بەوە کرد کۆماری ئیسلامی بکوژی هەزاران هەزار ئێرانیە و دەوڵەتی کەنەدا ئێدانەی ئەم هەڵسووەوتانەی حکومەتی تاران دەکات و پشتیوانی خۆی بۆ خەڵکی ئێران دەربڕی. سەرۆکوەزیرانی کەنەدا لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەی بە سەرهەرهەڵدانی شۆڕشی ژن ژیان ئازادی کرد و وتی بە دڵنیاییەوە روناکی بەسەر تاریکیدا زاڵ دەبێ لە ئێران و سەرکەوتن هەر بۆ خەڵکی ئێرانە.

هاوڵاتی ئەمرۆ یەکشەمە 7/1/2024 وەزارەتی تەندرووستی لە غەزە رایگەیاند، لە ئەنجامی  بوردومانێکی سووپای ئیسرائیلی بۆ سەر شاری رەفەح لە کەرتی غەزە دوو رۆژنامەنووس کوژراون. لە راگەیاندراوەکەی وەزارەتی تەندرووستی غەزە هاتووە کە ، (موستەفا سورەیا) پەیامنێری ئاژانسی رۆژنامەی فەرەنسی کە لە ساڵی 2019 ەوە کار لەگەڵ ئەو ئاژانسە دەکات و (وائیل حەمزە دەحدوح)ی  کوری وائیل دەحدوحی پەیامنێری جەزیرە کە هاوشێوەی باوکی کاری لەگەڵ ئەو کەناڵەدا دەکرد،  لە بوردومانێکی هێزە ئاسمانییەکانی ئیسرائیلی بەرکەوتوون و کوژراون. لەسەر کووژرانی پەیامنێرەکەشیان ئاژانسی رۆژنامەی فەرەنسی  داوای روونکردنەوەیان لە سووپای ئیسرائیل کردووە. بە پێی ئاماری لیژنەی پاراستنی رۆژنامەنووسان ، بە کوژرانی ئەم دوو رۆژنامەنووسە،ئاماری  ئەو رۆژنامەنووسانەی کە لە سەرەتای جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماسدا کوژراون بۆ 77 کەس بەرزبۆتەوە و لە ئامارێکی سەندیکای رۆژنامە نووسانی فەڵەستینیشدا هاتووە کە لە سەرەتای جەنگەکە تا ئێستا، 107 رۆژنامەنووس کوژراون. لە دەستپێکی شەڕەوە تاوەکو ئێستا لە غەززە زیاتر لە 22 هەزار و 600 کەس کوژراون و لە ئیسرائیلیش ژمارەی کوژراوان 1200 کەسیان تێپەڕاندووە، بە دەیان هەزاری دیکەش بریندارن.

هاوڵاتی سووپای ئیسرائیل رایگەیاند کە لە تەفروتوونا کردنی هەیکەلی فەرماندەیی بزووتنەوەی حەماس لە باکووری غەزە سەرکەوتوو بووە. هەر لەم چوارچێوەیە ، دانیال هاگاری ، ووتەبێژی سووپای ئیسرائیلی ، بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند کە لە ئێستادا چەکدارەکانی حەماس بە شێوەی پەرش و بڵاو و بەبێ فەرماندەیی لە باکووری غەزە چالاکن . ناوبراو ئەوەشی بە رۆژنامەنووسان راگەیاند ، کە تا ئێستا نزیکەی هەشت هەزار چەکداری حەماس کوژراون. ئەوەشی ئاشکرا کرد کە لە ئێستادا سووپای ئیسرائیل بە مەبەستی لەناوبردنی یەکجاری فەرماندەیی حەماس لە باشوور و ناوەراستی غەزە هەموو هەوڵەکانی چڕ کردۆتەوە . هاوکات دوێنێ شەمە ، حزبوڵای لوبنانی رایگەیاند کە ؛ە وەلامی کوژرانی ساڵح عاروری ،سەرکردەی باڵای بزووتنەوەی حەماس لە بەیروتی پایەتەختی لوبنان ، بە 62 رۆکێت هێرشی کردۆتە سەر ئیسرائیل و هێرشەکانیش تا کاتی تۆڵەکردنەوەی تەواو بەردەوام دەبن. دوابەدوای راگەیاندنەکەی حزبوڵای لوبنانیش، سووپای ئیسرائیلی رایگەیاند ، کە لە باشوری لوبنانەوە بە نزیکەی 40 رۆکێت هێرش کراوەتە سەر ناوچەی شاخی مرون لە باشووری ئیسرائیل. هاوکات حکومەتی جەنگ لە ئیسرائیلدا هەموو هەوڵە دیبلۆماسییەکانی راگرتنی جەنگی تا ئێستا رەت کردۆتەوە و بنیامین نەتانیاهۆی سەرۆکی ئیسرائیل لە وتەیەکیدا رایگەیاند ، کە جەنگەکە تا ڕاماڵین و کۆتایی هاتنی بزوتنەوەی حەماس بەردەوام دەبێت و لەسەر هێنانەدی ئامانجەکانمان سوورین. لەلایەکی دیکەوە ، سەرچاوە تەندرووستییەکانی سەر بە بزووتنەوەی حەماس ئاشکرایان کرد کە لە سەرەتای دەستپێکی جەنگەوە تا ئێستا نزیکەی 22 هەزار کەس کووژراون.  

هاوڵاتی  جۆ بایدن هێرشی توند دەكاتە سەر دۆناڵد ترامپ و بە دیكتاتۆرو مەترسییەكی ڕاستەقینە بۆ سەر ئەمریكاو ئازادی ناوی دەبات، ترامپیش بایدنی بەكەسێكی "ساختەچی و فاشیل" ناساندوە.  بەم قسانە جەنگی دەرونی و پێكدادانی زارەكی لەنێوان بایدن و ڕكابەرە سەرسەختەكەی دەستی پیكردوەو پێدەچێت رۆژ بەڕۆژیش جەنگەكە گەرمتر بێت. جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا لە وتارێكیدا لە نزیك فالی فۆرجی ویلایەتی بنسلفانیا، هێرشی توندی كردە سەر دۆناڵد ترامپی سەرۆكی پێشوی ئەمریكاو جگە لەوەی بە نازی و دیكتاتۆر ناوی برد، بەمەترسییەكی ڕاستەقینەشی بۆ سەر ئەمریكاو ئازادی ناساندی. بایدن جگە لەهێرشكردنە سەر ترامپ، هێرشیكردە سەر لایەنگرانیشی و بەكۆمەڵێك كەسی توندوتیژو مایەی گاڵتەجاری وەسفی كردن. دوابەدوای قسەكانی بایدن، دۆناڵد ترامپی 78 ساڵە كە سەڕەرای تۆمەتباركردنی بە چوار مادەی تاوان و لادان لە یاسا، هێشتا خەون بەوە دەبینێت جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆ كۆشكی سپی،  قسەو تۆمەتەكانی بایدنی تەمەن 81 ساڵەی بەمایەی بەزەیی وەسف كردو بەكەسێكی "ساختەچی و فاشیل و دوودڵ" ناساندی. هەرچەندە بەپێی ڕاپرسییەكی ئاژانسی فرانس پرێس، دۆناڵد ترامپی سەرۆكی پێشووی ئەمریكا بەڕێژەیەكی كەم لە پێش بایدنەوەیە، بەڵام پێدەچێت جەنگی نێوان ئەم دوو ركابەرە سەرسەختە لە هەفتەو مانگەكانی داهاتوودا بگاتە لوتكە، بەتایبەتیش كە دۆناڵد ترامپ چەندین دۆسییەی یاسایی لە سەرەو دووجار لەلایەن دادگای ویلایەتەكانەوە بەتۆمەتی تێكدانی باری ئاسایشی ووڵات، هەوڵی دوورخستنەوەی لە خۆكاندیدكردنەوەو بانگەشەی هەڵبژاردنی درا. بایدنی سەرۆكی ئێستای ئەمریكاش هاوشێوەی ترامپ رووبەڕووی چەند دۆسییەكی یاسایی كراوەتەوە، بەتایبەتیش كێشەكانی هانتەری كوڕی، هەروەك چۆن پشتگیری جەماوەریشی بەشێوەیەكی بەرچاو دابەزیوەو لەلایەن هەندێك هەواداری حزبی دیموكراتەوە، تۆمەتباركراوە بەوەی نەیتوانیوە وەك پێویست لە جەنگی نێوان بزووتنەوەی حەماس و ئیسرائیلدا ڕۆڵێكی كارا بگێرێت و لەڕاگرتنی ئەو جەنگەدا سەركەوتوو نەبووە. جێی ئاماژەیە وابڕیارە هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی ئەمریكا لە 24 ی تشرینی دووەمی 2024دا بەڕێوە بچێت.

هاوڵاتی بەرپرسانی کۆریای باشوور دەڵێن کە کۆریای باکوور 200 گوللە تۆپی ئاراستەی دوو دوورگەی کۆریای باشوور کردووە و داوا لە دانیشتووانی ئەو دوورگانەش دەکەن کە ناوچەکانیان بەجێبهێڵن. ئه‌مڕۆ به‌رپرسێكی وه‌زاره‌تی به‌رگری كۆریای باشور له‌ میانی كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌وانیدا ڕایگه‌یاند كه‌ "بەرەبەیانی هەینی سوپای کۆریای باکوور زیاتر لە 200 گولە تۆپی ئاراستەی ناوچەکانی دوورگەی بانینیۆگ و دوورگەی یەنپیۆگ کردووە"، هه‌روه‌ها ده‌سه‌ڵاتداران داوایان له‌ هاوڵاتیانی مه‌ده‌نی كرد كه‌ دورگه‌كه‌ چۆڵ بكه‌ن وه‌ك ڕێكارێكی خۆپارێزی. دورگه‌ی یۆنپیۆنگ له‌ كۆریای باشور زیاتر لە دوو هەزار کەسی تێیدا دەژی  ده‌كه‌وێته‌ ده‌ریای زه‌رد و به‌ دوری 80 كیلۆمه‌تر له‌ ڕۆژئاوای شاری ئینچۆن و 12 كیلۆمه‌تر له‌ باشوری كه‌ناراوه‌كانی پارێزگای هوانگهای كۆریای باكوره‌وه‌ دوره‌. دوورگەی بانینیۆگـیش نزیکەی پێنج هەزار کەسی تێدا دەژی و دەکەوێتە دووری 209 کیلۆمەتر لە رۆژئاوای سیۆل.  سەبارەت بە زیانەکانی بۆردوومانەکە، وەزارەتی بەرگریی کۆریای باشوور رایگەیاند، هێرشەکە هیچ زیانێکی مادی و گیانی لێنەکەوتووەتەوە.  ئەم بۆردومان و گرژییانەى نێوان باکور و باشور لەکاتێکدایە، پەیوەندی نێوان هەردو وڵات لە ئاستێکى خراپدایە و پێشتریش ئاژانسەکانى هەواڵى کۆریاى باکور ئاماژەیان بۆ ئەوەکردبو کە کیم جۆنگ ئون، رێبەرى کۆریاى باکور سەردانى شوێنى تایبەت بە دروستکردنى موشەکى بالیستى کیشوەربڕى کردوە و جەخت لە ئامادەکارییەکان کردوەتەوە بۆ روبەڕوبونەوەى "دوژمنان".