هاوپەیمانەکانی ڕوسیا ڕاستەوخۆ بەشدارن لەشەڕی ئۆكرانیا

هاوڵاتی بەرپرسێكی باڵای ئەمریكا نیازی وڵاتەكەی بۆ وەستاندنی شەڕ لەكەرتی غەززە لەفەلەستین لەنێوان حەماس و سوپای ئیسرائیل دەربڕی. له‌ كۆنفرانسێكی ڕۆژنامەنووسیدا جۆن كێربی بەرپرسی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی نیشتمانی ئه‌مریكا ڕایگەیاند: ئەمریکا دەیەوێت لە نزیکترین کاتدا شەڕی ئیسرائیل و حەماس کۆتایی بێت و سەقامگیری بۆ ناوچەکە بگەڕێتەوە. کێربی سێ مەرجی ئیدارەی بایدنی بۆ وەستاندنی شەڕی ئیسرائیل لەگەڵ حەماس ئاشکرا کردووە، ئەوانیش بریتین لە دانانی چه‌ك، ڕاده‌ستكردنی ئەنجامدەرانی هێرشەکەی حەوتی تشرینی یه‌كه‌می سه‌ر ئیسرائیل، سێیەمیشیان ئازادكردنی سه‌رجه‌م بارمته‌كان کە لای حەماسن. هاوکات میدیاکانی ئەمریکا بڵاویان کردووەتەوە ئیدارەی جۆ بادین لە ئێستادا هانی ئیسرائیل دەدات هێرشەکانی بوەستێنێت بۆ ئەوەی ئاگربەستێک ڕابگەیەنرێت و لە هەنگاوەکانی داهاتوودا ئەو ئاگربەستە درێژ بکرێتەوە. وەك میدیاكانی ئەمریكا دەڵێن، ئەمریکا لەگفتوگۆی بەردەوامدایە لەگەڵ ئیسرائیل بۆ ئەوەی ئاستی هێرشەکانی سنووردار و کەم بکاتەوە، بۆ ئەوەی دەرفەت بە گەیاندنی هاوکارییەکان و ئازادکردنی بارمتەکان بدرێت. هەڵوێستەكەی كێربی کاتێکدایە کە سەرەتای ئەم مانگە، ئەمریکا ڤیتۆی لە دژی پڕۆژە بڕیارێک بەکارهێنا کە داواکرابوو بۆ درێژکردنەوەی ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و حەماس کە ١٣ وڵاتی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی پێشکەش بە ئەنجوومەنەکەیان کردبوو.  

هاوڵاتی بەگوێرەی ڕاپۆرتێكی پەیامنێرانی بێسنوور، تەنیا لە ساڵی ٢٠٢٣دا لەجیهان ٤٥ ڕۆژنامەنووس كوژراون، ٥٤ ڕۆژنامەنووس لە زینداندان و ٨٤ ڕۆژنامەنووسیش بێسەروشوێنن. ڕێكخراوی نێودەوڵەتی ڕۆژنامەنووسانی بێسنوور (RSF) ئاماری پێشێلكاری و كوشتنەكانی ساڵێكی ڕۆژنامەنووسانی بڵاوكردەوە و ڕایگەیاند: لە جیهاندا ٥٢١ ڕۆژنامەنووس لە كاتی كاركردنیاندا دەستگیركراون، هەروەها بە لایەنی كەمەوە ٤٥ ڕۆژنامەنووس كوژراون كە ١٣یان لە غەزە بوون، ڕێكخراوەكە ئاماژەی بەوەش كردووە، نۆ ڕۆژنامەنووس لە كاتی لێكۆڵینەوە لە تاوانی ڕێكخراوەكان و شەش ڕۆژنامەنووسیش لە كاتی لێكۆڵینەوە لە گەندەڵیدا كوژراون. ئەو ڕێكخراوە ئەوەشی خستووەتەڕوو: ژمارەی ئەو ڕۆژنامەنووسانەی لە غەزە كوژراون ٥٦ ڕۆژنامەنووسن، هەروەها ٥٤ نوێنەری ڕاگەیاندن دەستگیركراون و ٨٤ ڕۆژنامەنووسیش لە جیهاندا بێسەروشوێنن، ئەمەش لە كاتێكدایە كە بەگوێرەی ڕاپۆرتی پەیامنێرانی بێسنوور لە ساڵی ٢٠٢٢دا ٦١ ڕۆژنامەنووس كوژراون. ئەمساڵ لە كۆی ٤٥ ڕۆژنامەنووس ٢٣ ڕۆژنامەنووس لە ناوچەكانی جەنگ و ١٧ ڕۆژنامەنووس لە شەڕی ئیسرائیل و حەماس كوژراون، كریستۆف دەلۆیر، سكرتێری گشتی ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان لە بەیاننامەیەكدا سەبارەت بە كوشتنی ١٣ ڕۆژنامەنووس لە غەزە وتی: ڕۆژنامەنووسان لە غەزە وەك هاووڵاتی مەدەنی باجێكی زۆر دەدەن، هەروەها ئاماژەی بەوەش كردووە، سكاڵای لە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی (DCN) تۆمار كردووە بۆ ئەوەی بزانێت چۆن ڕۆژنامەوانان بە مەبەست كراونەتە ئامانج.   ڕاپۆرتەكە باس لە هاوشێوەیی ئێران و توركیا دەكات و ئاماژە بەوە كراوە، لە جیهاندا لە ساڵی ٢٠٢٢دا ٥٦٩ كەس بووە و ژمارەی ڕۆژنامەنووسانی زیندانیكراو لە ئێران (٢٤) و توركیا (٢٣) كەمتر بووە لە ساڵی ڕابردوو و تا مانگی كانوونی یەكەم، هەرچەندە ناوی ئەو دوو وڵاتە لە “دەستگیركردنی سێ ڕۆژنامەنووس”دا نییە، بەڵام ئەوە بەو مانایە نییە كە دەستگیر نەكراون، ئەوە ڕاستییە كە شێوازی فشارەكان لە ئێران و توركیا لەسەر بنەمای دەستگیركردن و ئازادكردن دامەزراوە، لە ساڵی ٢٠٢٣ دا ٤٣ ڕۆژنامەنووس لە توركیا و ٥٨ ڕۆژنامەنووس لە ئێران زیندانی كراون، لە كۆی ٥٦٩ ڕۆژنامەنووسی زیندانیكراو، ٢٥٨یان لە چین “هۆنگ كۆنگ” میانمار، بێلاڕووس و ڤێتنامن. ڕۆژنامەنووسانی كوردیش لە ڕاپۆرتەكەدا باسیان لێكراوە، بەگوێرەی ڕاپۆرتەكە، لە ساڵی ٢٠٢٣دا ٤٣ڕۆژنامەنووس لە زیندانەكانی توركیا بوون، ٧یان لە ١ی كانوونی یەكەمی ٢٠٢٣ لە زینداندا بوون و چواریان بەهۆی خۆپاراستنەوە دەستگیركراون، ئەم ژمارەیە ئەوە نیشان دەدات كە دەستگیركردنەكان بە شێوەیەكی بەرفراوان بە كار دەهێنرێن بۆ هەڕەشەكردن. ڕێكخراوی پەیامنێرانی بێسنوور ڕاشیگەیاند، لە ١ی كانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٣ەوە ٦٧ ڕۆژنامەنووسی ژن لە سەرانسەری جیهاندا لە زینداندان و ٨یان لە ساڵی ٢٠٢٣ دەستگیركراون، بەگوێرەی ڕاپۆرتەكە، چین و بێلاڕووس و میانماریش لە پرۆسەی دەستگیركردنی ڕۆژنامەنووسانی ژن وەك ڕۆژنامەنووسانی پیاوە، لە كۆی ١٢١ڕۆژنامەنووس، ١٤یان لە چین، ٣٩ڕۆژنامەنووس لە بێلاڕووس ژنن، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئێران یەكێكە لەو وڵاتانەی كە ژنانی ڕۆژنامەنووس لەژێر زۆرترین فشاردان، هەروەها لە هەشت سزا كە بەسەر ڕۆژنامەنووساندا سەپێندراون لە سەرانسەری جیهاندا، شەشیان ژنن. پێنج لەو ٣١ ڕۆژنامەنووسە ژنە (لەنێویاندا نیلوفەر حەمیدی و ئیلاهە محەممەدی) كە دوای ڕاپەڕینەكەی ئێران و دوای كوشتنی ژینا ئەمینی دەستگیركران، هێشتا لە زینداندان. هەروەها ڕاپۆرتەكە ئاماژەی بەوە كردووە، ٥٤ ڕۆژنامەنووس لە سەرانسەری جیهاندا بە بارمتە گیراون، دوو لەو حەوت ڕۆژنامەنووسەی ئەمساڵ ڕفێنران هێشتا لە دەستی ئەو ڕێكخراوانەدان كە ڕفاندوویانن، لەو ڕۆژنامەنووسانە ٣٨یان بارمتەن لە سووریا، نۆیان لە عێراق، چوار لە یەمەن و یەكێك لە مەكسیك.

هاوڵاتی ڤیتۆکردنی پرۆژەیاسایەک بۆ ئاگربەست ئەمریکای رووبەڕووی لێشاوێک لەڕەخنە کردووەتەوە لەلایەن وڵاتانی زلهێزو رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانەوە، بەجۆرێک بەشێک لەوڵاتانی ئەندامی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان  وەک فەرەنسا ئەم هەنگاوە بە «شکستی» ئەنجومنەکە ناوزەند دەکەن، رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانیش دەڵێن واشنتن بەم هەنگاوەی بووەتە «هاوبەش» لەبۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە. دوای ئەوەی رۆژی هەینی رابردوو، لەسەر پێشنیاری سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان پرۆژەیاسای ئاگربەستی بەپەلە لەئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە خرایە دەنگدانەوە، ئەمریکا ئەم پرۆژەیاسایەی ڤیتۆ کردو رێگری کرد پەسەند بکرێت. ڤیتۆکردنی پرۆژەیاساکە کاردانەوەی رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی لێکەوتەوە. لەهەمانکاتدا حەماس و دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستین، ڤیتۆکردنیان بەبەشداری راستەوخۆی ئەمریکا لەتاوان دژ بەخەڵک لێکدایەوە. پرۆژەیاساکە لەلایەن ئیماراتەوە بۆ ئەنجامدانی ئاگربەست لە غەززە پێشکەشی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان کراو لەئەنجومەنەکەدا دەنگی لەسەردرا کەتێیدا 13 دەنگی بەڵێی بەدەستهێنا لەکۆی دەنگی 15 ئەندام، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەمریکا ڤیتۆی بەکارهێنا پرۆژەیاساکە تێنەپەڕی. پێنج ئەندامی هەمیشەیی لەئەنجومەنەکەدا هەن کەدەتوانن هەر پرۆژەیاسایەک رەتبکەنەوە ئەوانیش، ئەمریکا، بەریتانیا، چین، فەرەنساو روسیا. لەپرۆسەی دەنگدانەکەدا بەریتانیاش خۆی لەدەنگدان بەدوورگرت. نوێنەری ئەمریکا لەئەنجومەنەکە هۆکاری رەتکردنەوەی پرۆژەیاساکەی بۆ ئەوە گەڕاندەوە کەپرۆژەیاساکە «ناهاوسەنگ» و ناواقعییە، هەروەها رەخنەشی لەپرۆژەیاساکە گرت چونکە ئاماژەی بەئیدانەکردنی هێرشەکەی 7ی ئۆکتۆبەری 2023 نەداوە کە لەلایەن حەماسەوە بۆ سەر ئیسرائیل ئەنجامدرا. ژمارەیەک لەدیپلۆماتەکان رەخنەی توندیان لەڤیتۆکردنی بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایش دەربارەی ئاگربەستی غەززە بۆ پاراستنی هاووڵاتیانی مەدەنی فەلەستین گرت و لایان وابوو ئەم کارەی ئەمریکا پێگەی ئەو وڵاتەی بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایش و پرسی مافی مرۆڤ لەدونیا لاواز کردووەو هەروەها رەنگە ببێت بەهۆی ئەوەی پێگەی ئەمریکا لەدونیا لاواز بکات بۆ بەرگری کردن لەپرسی هاوشێوەی ئۆکراین. هەروەها بووە بەهۆی ئەوەی رەخنەکانی چین و روسیا و ژمارەیەک لەوڵاتان لەحاڵی گەشەدا بەرامبەر بەجۆری روانینی ئەمریکا بۆ پرسی مافی مرۆڤ توندتر بێت. لیندا تۆماس- گرینفێڵد، باڵیۆزی ئەمریکا لەنەتەوەیەکگرتووەکان لەبەرامبەر رەخنەکاندا وتی:» کاتی زیاترمان پێویستە بۆ کاری دیبلۆماسی لەم بارەیەوە». نیت ئیوانز، وەتەبێژی ئەمریکا لەنەتەوەیەکگرتووەکان لەم بارەیەوە وتی:» وەک چۆن سەرۆک بایدن و بلینکن، وەزیری دەرەوەی لەگەشتەکانیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جەختیان کردووەتەوە، ئەمریکا داوا دەکات گرنگی بدرێت بەپێویستییەکانی کەسانی مەدەنی لەغەززە و پێویستە دۆخی کەسانی سڤیل لەغەززە لەبەرچاو بگیردرێت و نابێ ئەوان تاوانی سیاسەتە جەنگخوازییەکانی حەماس بدەن. ڤیتۆکردنی پرۆژەیاسای ئەنجومەنی ئاسایش، چرکەساتێکی گرنگ و چارەنووسساز بوو بۆ رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان. ئەم رێکخراوە بونیادی خۆی لەسەر چوار بنەمای سەرەکی، ئاشتی، ئاسایش، مافی مرۆڤ و دەسەڵاتی یاساو گەشە دامەزراندووە. ئەم چوار بنەمایە لەئێستادا زیاتر لەهەموو کات بۆ خەڵکی غەززە نامۆیە و نەبوونیان هەستی پێدەکرێت. کەسانی مەدەنی دەبن بەقوربانی. خواردن و خواردنەوەو دەرمان دەستناکەوێت. هاووڵاتیانی مەدەنی و سڤیل تاوانی سیاسەتەکانی حەماس ئەدەنەوە. ‹پێشتر ئەندامان ئاگاداربوون لەڤیتۆی ئەمریکا› سکای نیوز لەڕاپۆرتێکدا لایەنەکانی ڤیتۆکردنی ئەمریکای لێکداوەتەوەو نووسیویەتی :» سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایش پێش دەنگدان ئاگاداربوون ئەمریکا وەک یەکێک لەئەندامانی هەمیشەیی ئەنجومەن دەیەوێت بڕیارنامەی ئاگربەست ڤیتۆ بکات و وەک راستییەک ئەوەیان لەبەرچاو بوو. راستییەک کە بەلای ژمارەیەک لەئەندامانەوە جێگەی داخ بوو». نیکۆلاس دی ریۆیەر، باڵیۆزی فەرەنسا لە نەتەوەیەکگرتووەکان لەمبارەیەوە بەسکای نیوزی وتووە:» شکستی بڕیارنامەیەک بەهۆکاری ڤیتۆکردن، شکستی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکانە». دی ریۆیەرخوازیاری ئەوە بووە کاتی زیاتر بدرێت بەلایەنەکان بۆ گفتوگۆکردن بەوەی بە رێککەوتنێک بگەن، لەبەرئەوەی مەترسی ئەوە هەیە، ئەنجومەنی ئاسایش شکستبهێنیت لەبڕیارداندا.   رێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی رێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی بەدەرکردنی راگەیاندنێک رەخنەی توندی لەڤیتۆکردنی بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایش گرت بۆ راگرتنی جەنگ لەلایەن ئەمریکاوە. ئاگنێس کالامارد، سکرتێری گشتی رێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی، بەرەبەیانی رۆژی شەممە لەڕاگەیاندراوێکدا لەماڵپەڕی ئەم رێکخراوە، ڤیتۆکردنی ئەمریکای بەکەمتەرخەمی بێبەزەییانەی ئەم وڵاتە بەرامبەر بەئازاری کەسانی مەدەنی ناوبرد. سکرتێری گشتی لێبوردنی نێودەوڵەتی باسی لەوەکرد ئەمریکا زۆر بێبەزەییانە کەڵکی لەڤیتۆکردن وەرگرت و وەک چەکێک بەکاریهێناو پێگە و تواناکانی خۆی بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێونەتەوەیی لاواز کرد. کالامارد لەبەشێکی تری راگەیاندنەکەیدا دەربارەی ڤیتۆکردنی ئەم بڕیارنامەیە لەلایەن ئەمریکاوە وتی:» ئەم ڤیتۆکردنە لەباری ئاکارییەوە ناتوانرێت بەرگری لێبکرێت». چاودێری مافی مرۆڤ: ئەمریکا بەڤێتۆکردنی ئەم بڕیارنامەیە، خۆی کرد بەهاوبەشی تاوانە جەنگییەکان رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ، دوای ئەوەی ئەمریکا بڕیارنامەی ئاگربەستی دەستبەجێی غەززەی ڤێتۆ کرد، رایگەیاند کۆشکی سپی بەم کارەی، خۆی کرد بەهاوبەشی تاوانە جەنگییەکان. لۆئیس شاربۆنۆ، بەڕێوەبەری بەشی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانی چاودێری مافی مرۆڤ لەم بارەیەوە وتی ، ئەمریکا لەحاڵێکدا ئەم بڕیارنامەیەی ڤێتۆ کردووە کەخۆی لەماوەی جەنگی ئیسرائیل- حەماسدا، بەردەوام خوازیاری پاراستنی کەسانی مەدەنی و ئازادکردنیان و هەروەها ئازادکردنی بارمتەکان بووە. لۆئیس شاربۆنۆ، هەروەها وتی :» ئەمریکا بەردەوامە لەوەی بەگەیاندنی چەک و چۆڵ پشتیوانی لەئیسرائیل دەکات و هەروەها لەباری دیپلۆماسییەوە یارمەتی ئیسرائیل دەدات بۆ داپۆشینی تاوانی وەک تەمبێی بەکۆمەڵی فەلەستینییەکان لەغەززە، ئەمریکا بەم کارەی خۆی وەک هاوبەشی ئیسرائیل لەم تاوانە جەنگیانە دەناسێنێت. باڵیۆزی ئەمریکا لەنەتەوەیەکگرتووەکان پێشتر وتبووی ئەمریکا پشتگیری ئاگربەستی دەستبەجێ ناکات لەغەززە، لەبەرئەوەی ئەم ئاگربەستە کاتییە و تەنها تۆوی جەنگی زیاتر دەچێنێت.   ئۆکسفام: ئەمریکا بزمارێکی تری دا لەتابووتی پێگەی خۆی لەپەیوەند لەگەڵ مافی مرۆڤ ئۆکسفام یەکێک لەگەورەترین رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانە، کە لەبواری مافی مرۆڤ و کاری خێرخوازیدا کاردەکات، دوابەدوای ڤێتۆکردنی پرۆژەیاساکەوە، ئەم هەنگاوەی جۆ بایدنی وەک « بزمارێکی تر لەسەر تابووتی جێگەو پێگەی ئەمریکا دەربارەی پرسی مافی مرۆڤ» ناوبرد. ئێبی مەکسمەن، بەرپرس و بەڕێوەبەری گشتی ئۆکسفامی ئەمریکا لەڕاگەیاندنێکدا شەوی هەینی وتی:» دەوڵەتی بایدن دەرفەتێکی تری لەبەردەم بوو بۆ ئەوەی قسەکانی خۆی دەربارەی مافی مرۆڤ، پرەنسیپی نێونەتەوەیی لەسەر بنەمای یاساکان بەکردەوە بسەلمێنێت. دونیا ئامادەیە بەوەی کۆتایی بەکوشتنی دڕندانەی خەڵکی غەززە بهێنێت و هەموو هەوڵەکانی خۆی بدات بۆ ئازادی بارمتەکان و یارمەتیدان بەفەلەستینییەکان. بەڵام ئەمریکا کە بەتەنیا ئاگربەستی ڤێتۆ کرد، بزمارێکی تری دا لەتابووتی پێگەو جێگەی ئەمریکا دەربارەی پرسی مافی مرۆڤ». بەرپرس و بەڕێوەبەری گشتی ئۆکسفام لەسەر ئەو باوەڕەیە ئیسرائیل ئەو مافەی هەیە بەرگری لەخەڵکەکەی خۆی بکات لەبەرامبەر هێرشەکاندا، بەڵام ئەمریکا پەیوەندی تایبەتی خۆی لەگەڵ ئیسرائل بەکارنەهێناوە بۆ کۆتاییهێنان بەم قەیرانە.   دەسەڵاتی نیشتمانیی فەلەستین و حەماس ئیسرائیل رۆژی شەممە ٩ی کانوونی یەکەم، بەردەوام بوو لەهێرشەکانی بۆ سەر غەززە، دوای ئەوەی ئەمریکا پرۆژەیاساکەی ڤێتۆکرد. حەماس و دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستین، دەستبەجێ ڤێتۆکردنی ئەم بڕیارنامەیەیان لەلایەن ئەمریکاوە سەرکۆنە کردو بە رەواییدان بەتاوانەکانی ئیسرائیل ناویان برد. وەزارەتی تەندروستی فەلەستین ژماری کوژراوەکانی جەنگی غەززەی بەزیاتر لە ١٧ هەزارو ٥٠٠ کەس بەراورد کرد. ئەم وەزارەتە رایگەیاند بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیل، لەباشووری خان یونس شەش کەس و لە رەفەح پێنج کەس کوژراون. بەشێکی زۆر لەغەززە بووە بەوێرانە و نەتەوەیەکگرتووەکان باس لەوەدەکات کە نزیک بە ٨٠ لەسەدی دانیشتوانی غەزە ئاوارەبوون و کێشەی خواردن و سووتەمەنی و ئاوو دەرمانیان هەیە لەم ناوچەیە. حەماس رۆژی شەممە رایگەیاند ڤێتۆکردنی ئەم بڕیارنامەیە لەلایەن ئەمریکاوە، بەشداری راستەوخۆی ئەمریکایە لەکوشتنی خەڵکی فەلەستین و رێخۆشکردنی بۆ تاوانی زیاترو جینۆسایدی نەتەوەیی. مەحموود عەباس، سکرتێری دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستین، واشنتۆنی بەبەشداری راستەوخۆ لەتاوانی جەنگی تۆمەتبارکردو ڤیتۆکردنی ئەم بڕیارنامەیەی بەتاوان دژی فەلەستینییەکان ناوبرد.   مافی ڤیتۆ مافی ڤیتۆ لەئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان مافێکە کەدراوە بەپێنج وڵاتی ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان، واتە ئامریکا، فەرەنسا، بەریتانیا، روسیا و چین، بۆ ئەوەی ئەگەر بیانەوێت و بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان رێگری لەپەسەندکردنی هەر رەشنووسێک بگرن لەئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان. ڤیتۆ، وشەیەکە لەزمانی لاتیندا بەمانای « رێگریکردن» دێت. ئەم وشەیە بۆ بەرپێگرتنی یەکلایەنانەی هەر یاسایەک بەکاردەبرێت. بەم شێوەیە ڤیتۆ هێزێکی بێ سنوورەو دەکرێت ببێت یا بەر بەپەسەندکردن یان ئاڵوگۆر لەهەر بڕیارنامەیەکدا بکات. مافی ڤیتۆ لەسەر بنەمای ئەو ئایدیایەی کەئاشتی سەرترە لەعەداڵەت دراوە بە پێنج وڵاتی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش. تاپێش رووخانی یەکیەتی سۆڤیەت لەساڵی ١٩٩١، یەکیەتی سۆڤیەت زیاتر لەهەموو وڵاتەکان کەڵکی لەم مافە وەرگرتبوو. دوای رووخانی یەکیەتی سۆڤیەت لەساڵی ١٩٩١ ، ئەمریکا زۆرتر لەهەموو وڵاتەکان مافی ڤیتۆی بەکارهێناوە. لەکاتی رووخانی دیواری بەرلینەوە لەساڵی ١٩٨٩ تاسەرەتای ٢٠٠٥، ئەمریکا ١٩ جار مافی ڤیتۆی بەکارهێناوە.   ئەمریکا و سوودوەرگرتن لەڤیتۆ ئەمریکا تائێستا زۆرتر ئەم مافەی لەبەرژەوەندی ئیسرائیلدا بەکارهێناوە، کەناڵی فرانس ٢٤ لەم بارەیەوە نووسیویەتی ئەمریکا تا ئێستا ٤٤ یان ٤٥ جار مافی ڤیتۆی لەبەرژەوەندی ئیسرائیل بەکارهێناوە. لەسەردەمی جەنگی غەززەدا لەمساڵدا (ساڵی ٢٠٢٣)و دوای هێرشی ٧ی تشرینی یەکەم، ئەمە دووهەمجارە ئەمریکا مافی ڤیتۆ لەبەرژوەندی ئیسرائیل بەکاردەهێنێت. رۆژی ١٨ی تشرینی یەکەم و ١١ رۆژ دوای دەستپێکی جەنگی غەززە، ئەمریکا مافی ڤیتۆی لەبەرژوەندی ئیسرائیل بەکارهێنا. ئەمریکا رۆژی چوارشەممە ١٨ی تشرینی یەکەم، بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانی بەمەبەستی یارمەتی گەیاندنی مرۆڤدۆستانە بۆ کەرتی غەززە ڤیتۆ کرد. لەو بڕیارنامەیەدا کە لەلایەن بەڕازیلەوە پێشنیارکرابوو، خوازیاری راگرتنی جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس بوو، بەڵام ئەمریکا ئەم بڕیارنامەیەی ڤیتۆ کرد. بەپێی راپۆرتی رۆیتەرز، دەنگدان دەربارەی رەشنووسی پێشنیارکراوی بەڕزایل دووجار لەماوەی چەند رۆژدا کەوتە دواوە، لەبەرئەوەی ئەمریکا دەیویست خۆی ببێت بەنێوانگری بۆ گەیاندنی یارمەتییەکان بۆ کەرتی غەزە. بەپێی راپۆرتی رۆیتەرز، لەحاڵێکدا ئەمریکا ئەو رەشنووسەی ڤیتۆ کرد، ١٢ ئەندامی ئەنجومی ئاسایش دەنگیان بەو رەشنووسەداو روسیاو بەریتانیا بێلایەنی خۆیان راگەیاند و دەنگیان نەدا. رۆژی شەممە ٩ی کانوونی یەکەم، ئەمریکا بۆ دووهەمجار لەسەردەمی جەنگی حەماس- ئیسرائیل و دوای هێرشەکانی ٧ی تشرینی یەکەم، بڕیارنامەی پێشنیارکراوی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی بۆ راگرتنی جەنگ لەغەززە ڤیتۆ کرد.

هاوڵاتی لە دەستپێکی شەڕی زەمینی ئیسرائیل و غەززەدا سوپای ئیسرائیل تا ئێستا چەندین سەربازی خۆی بە هەڵە کوشتوە، کە بە یەک لەسەر پێنجی سەربازە کوژراوەکانی ئەو وڵاتە دادەنرێت کە تا ئێستا کوژراون. سه‌رچاوه‌یه‌كى باڵاى سوپاى ئیسرائیل ئاشكرایكردوه‌، "دوو لەو سەربازانە کەوتونەتە ژێر زرێپۆشەکان، دوی دیکەشیان بەهۆی بۆردومانی تانکەکان، هەروەها دوی تر بەهۆی بەرکەوتنی پارچەی تۆپ‌و یەکێکیشیان بەهۆی گولەی وێڵی هێزەکانی ئیسرائیلەوە کوژراون". ئاماژ بەوەشكراوە، ئەو سەربازە کوژراوانەی ئیسرائیل كە سوپای وڵاتەكە بە فەڵەستینی زانیون و بە هەڵە كوشتونی، ژمارەیان 13 سەربازە. ئەمە لە کاتێکدایە کە سوپای ئیسرائیل بڵاوی کردبوەوە کە ژمارەی ئەو سەربازانەی لە 7ـی تشرینی یەکەمەوە تا ئێستا کوژراون بەرزبووەتەوە بۆ 434 سەرباز، لەوانەیش 105یان لە شەڕ و پێکدادانەکانی ناو کەرتی غەززەدا کوژراون. ڕۆژی 7ی ئۆکتۆبەری 2023، چەکدارەکانی بزوتنەوەی حەماس هێرشێکی بەرفراوانیان کردەسەر ئیسرائیل، لەهێرشەکەدا زیاتر لەهەزارو 400 ئیسرائیلی کوژران‌و سەدانی دیکەش برینداربون، هاوکات 240 هاوڵاتیی ئیسرائیلى وەکو بارمتە لەلایەن حەماسەوە ده‌ستبه‌سه‌ركران.

هاوڵاتی ڕۆژنامەیەکی ئەمریکی لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکاوە بڵاویکردەوە سوپای ئیسرائیل ژێرئاوخستنی تونێلەكانی غەززەی دەستپێكردووە تا چەكدارەكانی حەماس ناچاربكات تونێلەكان چۆڵ بكەن. رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵی ئەمریكی لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکاوە  بڵاویكردەوە،سوپای ئیسرائیل لەرێگای راكێشانی ئاوی دەریاوە هەوڵدەدات تونێلی چەكدارەكانی غەززە ژێرئاو بخات، ئەوەش بەلایەنی كەمەوە هەفتەیەكی پێویست دەبێت. دەشڵێت، وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند لەسەر ئەو بابەتە هیچ لێدوانێك نادات و ئەوە پرۆسەیەكی تەواو نهێنییە. هاوکات هەندێک لە بەرپرسانی بەڕێوبەرایەتییەکەی بایدن دەڵێن ئەم پرۆسەیە لەوانەیە یارمەتیدەر بێت لە وێرانکردنی تونێلەکان، کە ئیسرائیل پێی وایە حەماس بەکاریدەهێنێت بۆ شاردنەوەی بارمتە و چەکدار و تەقەمەنی، لەهەمانکاتدا کاربەدەستانی دیکە نیگەرانی خۆیان دەربڕیوە لەوەی بە کارهێنانی ئاوی دەریا  مەترسی لەسەر سەرچاوەی ئاوی شیرینی غەزە دروست بکات. هەرلەوبارەیەوە جۆبایدن سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند بەهۆی بۆردومانی هەڕەمەكی غەززە پشتیوانیەكان بۆ ئیسرائیل روو لە كەمبوونەوەن و داوای لە بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل كردووە حكومەتەكەی بگۆڕێت.  

هاوڵاتی  پەرلەمانی دانیمارک پرۆژەیاسایەکی پەسەندکرد کە سووتاندنی قورئانی پیرۆز قەدەغە دەکات و هەر کەسێک ئەو کارە بکات سزا دەدرێت بە زیندانی بۆ ماوەیەکی دیاریکراو یاخود بە پێبژاردن. پرۆژەیاساکە بە دەنگی 94 پەرلەمانتار پەسەندکرا و 77 پەرلرمانتاریش دژی دەنگیاندا. بەپێی پرۆژەیاسایەکە هەرکەسێک لە شوێنە گشتییەکاندا دەقە ئایینییەکان بسوتێنێت، بیدرێنێت، یان سوکایەتی پێ بکات ئەوا بۆ ماوەی ساڵیک یان دوو ساڵ سزا دەدرێت یاخود بە پێبژاردن سزا دەدرێت. لەماوەی رابردوودا دانیمارک و سوید رووبەرووی زینجیرەیەک لە خۆپیشاندان بوونەوە دژی ئەوەی کە رێیاندەدا بە چالاکوانانی دژە-ئیسلام کە قورئان بسوتێنن و سوکایەتی بە دەقەکانی بکەن، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە گرژی لەنێوان موسوڵمانان و هاوڵاتیانی ئەو وڵاتانە دروست ببێت و دانیمارک یەکەم هەنگاو بنێت بەرەو قەدەغەکردنی ئەو کردەوەیە.  پەیێی هەواڵی چەند میدیایەکی جیهانی سویدیش بیر لەوە دەکاتەوە کە سوتاندن و بێرێزیکردن بە قورئان قەدەغە بکات بەتایبەتی دوای ئەوەی کە کارەکانی سەلوان مۆمیکا چەندین موسوڵمانی لە وڵاتەکە تووڕە کردووە کە دەیەها جار قورئانی سوتاند و سوکایەتی پێکرد.

هاوڵاتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس بەندی 99ی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکانی چالاک کردەوە و داوای لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کار لەسەر شەڕی غەزە بکات. ئەم هەنگاوە دوای ئەوەدێت کە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کە لە 15 ئەندام پێکدێت هێستا نەگەیشتونەتە ڕێککەوتنێک کە تیایدا داوای ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و حەماس و هاوپەیمانەکانیان دەکات. گۆتێرێس لە نامەکەیدا بۆ سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران ئاماژەی بەو بەرپرسیارێتییە کردووە و دەڵێت پێی وایە بارودۆخی ئیسرائیل و ناوچە داگیرکراوەکانی فەڵەستین " لەوانەیە هەڕەشەکانی ئێستا بۆ سەر پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی خراپتر بکات." هاوکات دەشڵێت دۆخی غەزە تا دێ بە خێراییەکی سەیر خراپتر ئەبێت و ئەگەری ئەوە هەیە دەرئەنجامی ئەم دۆخە ، بۆ فەلەستینییەکان و هەروەها بۆ ئاسایشی ناوچەکە ببێت بە قەیرانی گەورەو قەرەبوو نەکرێتەوە. ئەم ماددەیە لە مێژووی نەتەوە یەکگرتووەکاندا تەنها ٩ جار بەکار هاتووە، ماددەی 99 هێزێکی تایبەتە و تاکە ئامرازێکی سیاسی سەربەخۆیە کە لە بەیاننامەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا بە سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دراوە، کە ڕێگەی پێدەدات کۆبوونەوەیەکی ئەنجومەنی ئاسایش لەسەر دەستپێشخەری خۆی ئەنجام بدات بۆ دەرکردنی ئاگادارکردنەوە دەربارەی هەڕەشە نوێیەکان بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی و ئەو بابەتانەی کە هێشتا لە ئەجێندای ئەنجومەنەکەدا نین. هەروەها دوێنێ چوارشەممە ٦ی کانوونی یەکەم، ئەنتۆنیۆ گۆترێس، لە هەژمارەی تایبەتی خۆی لە تویتەر نووسی :" بە لەبەرچاوگرتنی مەترسی لە کار کەوتنی سیستەمی گەیاندنی یارمەتی مرۆیی لە غەزە، داوا لە ئەنجومەنی ئاسایش ئەکەم بەر بەوە بگرێت قەیرانی مرۆیی روو بدات و تکایان لێ دەکەن، دەستبەجێ ئاگربڕێکی مرۆیی رابگەیەنن". سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان نووسیویەتی:" ئەمە یەکەمجارە لەو کاتەوەی وەک سکرتێر دیاری کراوە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە، ماددەی ٩٩ی جاڕنامە بەکار ئەهێنێت". جێگەیباسە، زۆربەی زۆری ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان هاودەنگن لەسەر ئەوەی دەستبەجێ جەنگ رابگیردرێت، بەڵام ئەمریکا کە دیارترین و سەرەکیتری هاوپەیمانی ئیسرائیلە، مافی ڤۆتۆی هەیە لەم ئەنجومەنەدا و تا ئێستە پەیوەست نەبووە بەو کۆدەنگییەوە.      

هاوڵاتی رۆبەرت جەنریک، وەزیری کاروباری کۆچبەرانی بەریتانیا دەستی لە کار کێشایەوە، لە دوای ئەوەی بۆچوونی جیاوازی لەگەڵ ریشی سوناکی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا هەبوو، لەبارەی کاراکردنەوەی بەرنامەی رەوانەکردنی پەنابەران بۆ رواندا. بەپێی هەواڵی میدیا جیهانییەکان، دوای ئه‌وه‌ی حكومه‌تی به‌ریتانیا یاسایه‌كی به‌په‌له‌ی په‌یوه‌ست به‌ رێككه‌وتنی به‌ریتانیا له‌گه‌ڵ رواندا سه‌باره‌ت به‌ گواستنه‌وه‌ی كۆچبه‌ران بۆ ئه‌و وڵاته‌ واژۆ كرد، رۆبه‌رت جێنریک، وه‌زیری كۆچ و كۆچبه‌رانی به‌ریتانیا ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆی پێشكه‌ش كرد.  ئەو وەزیرە بەریتانییە رایگەیاندووە، پێویست بوو ئەو پلانە هەنگاوی زیاتری بهاویشتایە لە جێبەجێکردنی بەرنامەکە، هەروەها دەرفەتیش نەبەخشێتە دادگە ناوخۆ و نێودەوڵەتییەکان تاوەکو تانە لە بەرنامەکە بگرن. جەنریک لە درێژەی نامەی دەستلەکارکێشانەوەکەیدا ، کە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردووەتەوە رایگەیاند، "حکومەت بەرپرسیارێتی پاراستنی بەرژەوەندییە نیشتمانییە گرنگەکانمانی لەسەر شانە پێویستە لە سەرووی لێکدانەوە و یاسا نێودەوڵەتییەکانەوە دایبنێت". دەشڵێت ،"بۆیە ناتوانم ئەو پرۆژە پێشنیازکراوە رەوانەی پەرلەمان بکەم و بڕواموایە ئەو پرۆژە یاسایە، هەلێکی باشمان دەداتێ کە لەو پلانەدا سەرکەوتوو بین". هاوكات جەیمس کلیڤەرلی وەزیری ناوخۆی بەریتانیا له‌ به‌رده‌م په‌رله‌مانتارانی وڵاته‌كه‌ی ئەوەی خستە روو، رۆبه‌رت جه‌نریك بە مەبەستی فشار خستنەسەر ریشی سۆناک سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا ده‌ستی له‌كار كێشاوه‌ته‌وه‌. هه‌ر لەو بارەیەوە ریشی سوناک سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا ئاماژەی بەوە کرد، کابینەکەی پابەندە بە رێگریکردن و وەستاندنی بەلەمی کۆچبەرانی نایاسایی و ئاشكرای كرد بۆ ئەو مەبەستە رێککەوتنێکی یاسایی نوێیان لەگەڵ رواندا واژوو کردووە. باسی لەوەش کرد، هەوڵەکانیان چر دەکەنەوە بۆ وەستاندنی بەلەمی کۆچبەرانی نایاسایی، بەگوێرەی ئاماری حکومەتی بەریتانیا، لە سەرەتای ئەم ساڵەوە تا 13ی مانگی رابردوو، 27 هەزار و 284 کۆچبەر بە بەلەم خۆیان گەیاندووەتە نێو خاکی بەریتانیا، ئەمەش لەکاتێکدایە، ساڵی رابردوو، زیاتر لە 45 هەزار کۆچبەر لە نۆکەندی ئینگلیزەوە چووبوونە بەریتانیاوە.  

هاوڵاتی  وەزارەتی بەرگری بەریتانیا لە نوێترین راپۆرتیدا لەسەر جەنگی ئۆکرانیا رایگەیاند لە دەستپێکی هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا، 70 هەزار سەرباز و هێزی بەکرێگیراوی رووسیا کوژراون. ئامارەکە لە دەستپێکی جەنگ لە 24ی شوباتی2022ەوە تا 30ی تشرینی دووەمی 2023 دەگرێتەوە و نزیکەی 50 هەزار کوژراو، ئەندامی هێزە سەربازییەکانی رووسیا بوون و 20 هەزار کوژراو سەر بە هێزە بەکرێگیراوەکانی وەک گرووپی ڤاگنەرن. بەپێی راپۆرتی وەزارەتی بەریتانیا جگە لە ژمارەی کوژراوەکان، 180 بۆ 240 هەزار هێزی سەربازی رووسیا و نزیکەی 40 هەزار کەس لە بەکرێگیراوەکان لە ماوەی ئەم جەنگەدا بریندار بوون. مۆسکۆ ئەم راپۆرتەی وەزارەتی بەرگری بەریتانیای بە پڕووپاگەندەی دژە رووسیا ناو بردووە. رووسیا و ئۆکرانیا ئاماری کوژراو و بریندارەکانی خۆیان بڵاو ناکەنەوە، هەربۆیە بەراوردکاری زیانە مرۆییەکانی ئەم جەنگە زۆر دژوارە. بە پێی هەڵسەنگاندنی ناتۆ، ژمارەی کوژراو و بریندارەکانی رووسیا تا کۆتایی تشرینی دووەمی ئەمساڵ نزیک 300 هەزار کەس بووە. رۆژنامەی نیۆیۆرک تایمز ماوەیەک لەمەوبەر لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمریکییەوە رایگەیاندبوو، ژمارەی کوژراوەکانی رووسیا نزیک 120 هەزار کەسە و 170 بۆ 180 هەزار کەسیش بریندار بوون. ئەم رۆژنامەیە بە پشت بەست بە وتەی بەرپرسانی ئەمریکایی، ژمارەی کوژراوانی ئۆکرانی بە 70 هەزار کەس بەراورد کردووە و 100 بۆ 120 هەزار کەسیش بریندار بوون .  

هاوڵاتی تەندروستی غەززە دەڵێت، ژمارەی ئەو کەسانەی لەو ناوچەیەی فەلەستین لە ئەنجامی بۆردوومان و تۆپبارانەکانی ئیسرائیل کوژراون گەیشتووەتە 15 هەزار 899 کەس و ئیسرائیلیش دەڵێت جەنگ بۆ زیاتر لە دوومانگی دیکە درێژە دەکێشێت. یۆهاڤ گلاند وه‌زیری به‌رگری ئیسرائیل له‌ دیدارێكی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یانتد، هێزه‌كانی ئیسرائیل له‌ هێرشه‌كانیان بۆسه‌ر ناوچه‌كانی شوجاعیه‌ و جبالیا به‌رده‌وام ده‌بن، لیوای گوڵانیش ئه‌و ناوچانه‌ به‌جێناهێڵێت،هاوکات  سه‌باره‌ت به‌ واده‌ی به‌رده‌وامیدان به‌ هێرشه‌كان، وه‌زیری به‌رگری ئیسرائیل وتی، "ره‌نگه‌ دو مانگی دیكه‌ ئۆپه‌راسیۆنه‌كانمان له‌ غه‌ززه‌ به‌رده‌وام بن، به‌ڵام ئه‌وه‌ی گرنگه‌ له‌ناوبردنی ژێرخانی تیرۆرستانه‌ بۆئه‌وه‌ی هێرشه‌كانی 7ی (تشرینی یه‌كه‌م/10) دوباره‌ نه‌بنه‌وه‌". لەم پەیوەندەدا تەندروستی غەززە لە راگەیێندراوێکدا دوایین ئامارەکانی کوژراو و بریندارانی غەززەی بڵاوکردەوە و وتی، ژمارەی ئەو کەسانەی کوژراون گەیشتووەتە 15 هەزار و 899 کەس و 70٪ـی ئەوانیش ژن و منداڵن.  ئاماژە یبەوەشکرد، هەر لە ئەنجامی بۆردوومان و تۆپبارانەکانی ئیسرائیل 42 هەزار کەس لەو ناوچەیەی فەلەستین برینداربوون.  هاوکات بە گوێرەی نەتەوە یەکگرتووەکان، 1.7 ملیۆن کەسیش لە نێو غەززە ئاوارە بوون کە دەکاتە زیاتر لە سێ چارەکی دانیشتووانەکەی و لەو ژمارەیەش 800 هەزاریان لە 154 شێڵتەر و کامپی سەرپەرشتیکراو لە لایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە نیشتەجێکراون. هەر ئەمڕۆش وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لە راگەیێندراوێکدا هۆشداریدا لەوەی دۆخی غەززە بەرەو خراپتر دەڕوات و وتی، "باری مرۆیی غەززە بەرەو خراپتر دەڕوات".

هاوڵاتی ئەمشەو فلیپین  بوومەلەرزەیەکی بەهێز هەژاندی و زیانێکی زۆری ماددی بەرکەوت ، کەشناسی ژاپۆنیش هۆشداری دەدات، ئەگەری دروست بوونی تسۆنامی هەیە، بە بەرزی یەک مەتر و دوورگەی ئاسیا دەگرێتەوە. بەگوێرەی زانیارییەکانی دەزگای بوومەلەرزەزانی فلیپین، بوومەلەرزەکە لە قووڵایی ٦٣ کیلۆمەتر بووە و ئەگەر هەیە فلیپین و ژاپۆن ڕووبەڕووی تسۆنامی ببنەوە. ئاژانسی بوومەلەرزەزانی فلیپین ڕایگەیاندووە: تا نیوەشەو ئەگەری هەیە تسونامی لە فلیپین ڕوو بدات و هۆشداری بە دانیشتوانی کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی مینداناو دراوە دەستبەجێ ماڵەکانیان چۆڵ بکەن. بەگوێرەی میدیاکانی فلیپین، بوومەلەرزەکە کاتژمێر ١٠:٣٧ خولەکی ئەمشەو بە کاتی ناوخۆی وڵاتەکە ڕوویداوە، ئەوە لە کاتێکدایە لە مانگی ڕابردوودا بوومەلەرزەیەکی هاوشێوە بە گوڕی ٧.٢ پلەی ڕێختەر ناوچەکەی هەژاندووە و بەگوێرەی بەشی بوومەلەرزەزانی ئەمریکا، ساڵانە لە نێوان ١٠٠ بۆ ١٥٠ بوومەلەرزە بە گوڕی چوار یان زیاتر بە خۆییەوە دەبینێت.  

هاوڵاتی  لە یەکەم رۆژی دەستپێکردنەوەی شەڕ دوای ئاگربەست، بەهۆی بۆردوومانەکانی ئیسرائیلەوە، تاوەکو ئێستا 109 کەس گیانیان لەدەستداوە و ئەمریکا دەڵێت  لە هەوڵداین بۆ راگەیاندنی ئاگربەستێکی دیکە. بەیانیی ئەمڕۆ ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و حەماس کۆتاییهات و تەندروستیی غەززە دەڵێت، لە یەکەم رۆژی دەستپێکردنەوەی شەڕی دوای ئاگربەست، بەهۆی بۆردوومانەکانی ئیسرائیلەوە، تاوەکو ئێستا 109 کەس گیانیان لەدەستداوە. لەم پەیوەندەدا جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی لە کۆشکی سپی ئەمریکا رایگەیاند، لە هەوڵەکانی نێوەندگیری لەگەڵ ئیسرائیل و میسر و قەتەر بۆ راگەیاندنی ئاگربەستێکی مرۆیی دیکە لە غەززە بەردەوامین. ئاگربەستی مرۆیی نێوان سوپای ئیسرائیل و هێزەکانی سەر بە بزونەوەی حەماس لە دوای حەوت رۆژ لە ئاڵوگۆڕکردنی دیل و بارمتەکان، هەروەها ناردنی هاوکاریی مرۆیی بۆ غەززە کۆتایی هات. سوپای ئیسرائیل لەم بارەیەوە دەڵێت لە دوای کۆتاییهاتنی ئاگربەست، لە کاتژمێر 07:00ی بەیانیی ئەمڕۆوە  دەستیان بە هێرشەکانیان کردووەتەوە و لە ئاسمان، زەوی و دەریاوە پێگەی گرووپە چەکدارەکانیان لە باکوور و باشووری غەززە کردووەتە ئامانج. هاوکات بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، "لە تۆڵەی کردنە ئامانجی خەڵکی سڤیل"، چەند پێگەیەکی ئیسرائیلیان بە هاوەن کردوونەتە ئامانج و بە مووشەکیش شاری سدیرۆتیان بۆردوومان کردووە. لەو بارەیەوە ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لەسەر ئیسرائیل پێویستە هەنگاوی کاریگەرتر بگرێتە بەر بۆ پاراستنی گیانی گاوڵاتیانی سیڤیل، بە تایبەتی لەو ناوچانەی غەززە کە هاوڵاتیانی تێدا ماوەتەوە. لە ئاگربەستە حەوت رۆژییەکەی نێوان ئیسرائیل و حەماسدا، 105 بارمتەی ئیسرائیلی و بیانی ئازادکران و لە بەرامبەریشدا 240 زیندانیی فەلەستینی لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکران؛ هەروەها 750 بارهەڵگری هاوکاری چوونە نێو غەززە.

هاوڵاتی بەرپرسێكی باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئاشكرایكردووە، ئەمریكا ئامادەیە بۆ سەپاندنی سزا بەسەر ئەو كەسانەی ئاسانكاری دەكەن بەپێدانی ڤیزای وڵاتەكەی بۆ ئەو توندڕەوە جولەكانەی تێوەگلاون لەتوندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان لەكەناری خۆرئاوای فەلەستین. سەرچاوەیەكی باڵای دیپلۆماسی ئەمریكا ئاشكرایكردووە ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ڕۆژی پێنج شەممەی ڕابردوو لەمیانی دیداری لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل ئەو هۆشدارییەی گەیاندووە. وەك ئەو سەرچاوە ئەمریكییە دەڵێت: بلینكن وتوویەتی ڕەنگە هەفتەی داهاتوو ئەو سزایانە ڕابگەیەنێت كە هەركەسێك دەگرێتەوە كە هاوكاری توندڕەوە جولەكەكانی كردووە لەپێدانی ڤیزای ئەمریكا، ئەگەر تێوەگلابن لەتوندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان. بەڵام سەرچاوە ئەمریكیەكە ئەو كەسانەی دیارینەكردووە كە ئەگەر ئەمریكا سزاكە ڕابگەیەنێت سزاكان دەیانگرێتەوە، لەوانەش چەند بەرپرسێكی ئیسرائیلی كە لەلایەن بەشێك لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و فەلەستینیەكان بەبەكارهێنانی توندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان تۆمەتبار دەكرێن. دوێنێ پێنج شەممە ئەنتۆنی بلینكن هۆشداری دایە ئیسرائیل كە توندڕەوە جولەكەكان بەكارنەهێنێت بۆ دژایەتی كردنی خەڵكی كەرتی ڕۆژئاوای فەلەستین، لەكاتێكدا توندوتیژی نێوان فەلەستینیەكان و ئیسرائیلیەكان لەكاتی سەرهەڵدانی شەڕی نێوان سوپای ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لە حەوتی ئۆكتۆبەرەوە زیادیكردووە. پێشتریش ئەمریكا سەركۆنەی ئەو كردەوە توندوتیژیانەی كرد كە لەلایەن توندڕەوە ئیسرائیلیەكانەوە دژ بە هاوڵاتیانی فەلەستینی ئەنجام دەدرێت، داواشی كرد سنورێك بۆ ئەو كردەوانە دابنرێت. وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەوبارەیەوە لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا پێنج شەممەی ڕابردوو وتی:"چاوەڕێ دەكەین حكومەتی ئیسرائیل پلانی هەبێت بۆ ڕێگریكردن لەو توندوتیژیانە"، بەڵام لەهەمانكاتدا وتیشی "خۆمان بەدوای پلانی جێگرەوە دەگەڕێین بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو توندوتیژیانە.

هاوڵاتی له‌چوارچێوه‌ی رێككه‌وتنی ئاڵوگۆڕی دیله‌كان له‌ نێوان ئیسرائیل و بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماس، ژماره‌یه‌ك گیراوی دیكه‌ی فه‌ڵه‌ستینی ئازادكران و گه‌یشتنه‌وه‌ غه‌ززه‌. نووسینگەی، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، ئەمشەو سێشەممە،حەماس 12 بارمتە و ئیسرائیل 30 بەندکراوی فەلەستینی ئازاد کرد. لە ڕاگەیەندراوەکەشدا هاتووە،بارمتەکان گەیشتوونەتەوە نێو خاکی ئیسرائیل، کە 10یان ئیسرائیلین و دووانیان تایلاندین. هاوکات، ماجد ئەنساری، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر رایگەیاند، 30 بەندکراوی فەلەستینی لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکراون. راشیگەیاند، "ئازادکراوەکان 15یان منداڵن و 15ـی دیکەیان ژنن". رۆژی 24-11-2023، رێککەوتنی چوار رۆژەی نێوان حەماس و ئیسرائیل بە نێوەندگیریی قەتەر و میسر دەستیپێکرد وبە گشتی لە دوای راگەیاندنی ئاگربەستەوە، تاوەکو ئێستا حەماس 81 بارمتەی ئیسرائیلی و بیانی ئازادکردوون و لە بەرامبەردا ئیسرائیل 180 بەندکراوی فەلەستینی ئازادکردووە.

هاوڵاتی دوای ئەوەی لە هندستان لە کاتی دروستکردنی تونێلێکدا کۆنکریت و داروبەردی شوێنەکە بەسەریاندا رووخا و 41 کەس لە ژێرەوە گیریان خوارد، دوای ١٧ ڕۆژ توانرا ڕزگاربکرێن. چەند رۆژێک بوو تیمێکی ئەندازیاری خەریکی هەڵکەندنی  تونێلی سیلکیارا لە ویلایەتی ئوترەخان لە هیندستان بوون، بەڵام لە 12-11-2023 کاتێک ویستیان بۆرییەکی ستیل لە قووڵایی 57 مەتر جێگیربکەن، کۆنکریت و داروبەردی شوێنەکە بەسەریاندا رووخا و 41 کەس لە ژێرەوە گیریان خوارد. ئەو 41 کەسە لە شوێنێکی کراوەدا گیریان خواردبوو؛ خواردن، ئاو، ئۆکسجین و دەرمانیان لە رێگەی بۆرییەکەوە پێدەدرا. رۆژی سێشەممە 21-11-2023، هێزەکانی بەرگریی شارستانی لە رێگەی بۆرییەکەوە کامێرایەکیان ناردە ژوورەوە و توانییان ئەو 41 کەسە ببینن. لە ڤیدیۆکە دەرکەوت کە هەموویان زیندوون و لە شوێنێکی کراوەدا گیریان خواردووە کە 8.5 مەتر بەرزە و نزیکەی دوو کیلۆمەتر درێژە.  دوای بەردەوام کارکردنی تیمەکانی رزگارکردن بۆ ماوەی 17 رۆژ بە بەردەوامی  ئەمڕۆ سێشەممە، 28-11-2023، دواجار توانییان یەک بە یەک رزگاریان بکەن. ئەندازیارانی پرۆژەکە دەڵێن، کێشەی سەرەکی خاویی پرۆسەکە ئەوەبوو، بەهۆی سەختیی شوێنەکە ئامێرە گەورەکانی هەڵکەندن لەکاردەکەوتن. هەندێکجاریش لە ئەنجامی هەڵکەندن، داروبەردی زیاتر بەردەبوونەوە و کارەکەی قورستر دەکرد.  پرۆژەی ئەو تونێلە یەکێکە لە پلانەکانی نارێندرا مۆدی، سەرۆکوەزیرانی هیندستان بۆ کەمکردنەوەی ماوەی نێوان هەندێک ناوچەی گەشتیاری و زیادکردنی دەستڕاگەیشتن بە هەندێک ناوچەی ستراتیژیی سنووری نێوان هیندستان و چین.