.jpeg)
هاوڵاتی ژمارەی کوژراوان لە غەززە 11 ھەزار کەسی تێپەڕاند کە زیاتر لە نیوەیان ژن و منداڵن و زیاتر لە 27 ھەزار کەسیش برینداربوون، دوو ھەزار و 700 کەسیش لەژێر داروپەردودا ماونەتەوە. ئەمڕۆ هەینی، 10-11-2023، تەندروستیی کەرتی غەززە بڵاویکردەوە، لە رۆژی 7ی تشرینی یەکەمەوە 11 هەزار و 78 کەس لە غەززە لە ئەنجامی هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل کوژراون کە 4506 کەسیان منداڵ بوون. وەک تەندروستیی کەرتی غەززە دەڵێت، هەر لە ئەنجامی هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل، تاوەکو ئێستا 27 هەزار و 490 کەس بریندار بوون. ئاماژەی بەوەشکردووە، ژمارەی بێسەروشوێنبووان گەیشتووەتە دوو ھەزار و 700 کەس کە ھەزار و 500 کەسیان منداڵن و تا ئێستا لەژێر داروپەردودا ماونەتەوە. وەزارەتی تەندروستی کەرتی غەززە دەشڵێت، بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە 198 کادری تیمە تەندروستییەکان کوژراون و 53 ئۆتۆمبێلی فریاکەوتنیش تێکشکاون و 135 دامەزراوەی تەندروستیش بە ئامانج گیراون. ئەوەی کە پەیوەندی بە ئیسرائیلەوە هەیە، تاوەکو ئێستا 1400 کەس لەو وڵاتە کوژراون، 7213 کەس برینداربوون و 239 کەسیش بارمتەن و لای چەکدارانی بزووتنەوەی حەماسن لە کەرتی غەززە. جەنگی نێوان چەکدارانی کەرتی غەززە و سوپای ئیسرائیل رۆژی 7-10-2023 دەستی پێکرد، ئەوەش کاتێك چەکدارانی بزووتنەوەی حەماس هێرشیانکردە سەر باشووری ئیسرائیل. هێرشەکە کاردانەوەی تووندی حکومەتی ئیسرائیلی بەدوادا هات.
هاوڵاتی ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەھاناوەچوون و کارپێکردنی پەنابەرانی فەڵەستین (UNRWA)، بڵاویکردەوە لە ماوەی یەک مانگدا، زیاتر لە 100 کارمەندیان لە کەرتی غەززە، گیانیان لەدەستداوە. سکرتێری گشتیی ئاژانسەکە، فیلیپ لازارینی لە ڕاگەیەندراوێکدا کە لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە " لە ماوەی یەک مانگدا زیاتر لە ١٠٠ کارمەندی UNRWA لە (کەرتی غەززە) کوژراون. کە دایک و باوک و مامۆستا و پەرستار و پزیشک و تیمی پشتیوانین". هاوکات نیگەرانی خۆی لەبارەی گیانلەدەستدانی کارمەندانی ئاژانسەکە لە غەززە ڕاگەیاند و وتی، ""ئیدی پێویستە شەڕ و پێکدادانەکان بەمەبەستی مرۆیی ڕابگیرێن بۆ ئەوەی ئەم کارەساتە کۆتایی بێت". هاوکات بەپێی ئامارەکان، تا ئێستا لە کەرتی غەززە نزیکەی ١١ ھەزار کەس کوژراون کە چوار ھەزار و ٤١٢ یان منداڵن و ٢٩٠٠ کەسی دیکەشیان لە ژنان پێکھاتوون.
هاوڵاتی سوپای ئیسرائیل ئه‌مڕۆ هه‌ینی ڕایگه‌یاند، له كاردانه‌وه‌یان به‌رامبه‌ر به كردنه ئامانجی شاری ئیلاتی ئیسرائیل هێرشیان كردوه‌ته سه‌ر چه‌ند ناوچه‌یه‌كی سوریا و لوبنان. سوپای ئیسرائیل، ئەمڕۆ هەینی رایگەیاند کە بۆردومانی شوێنی رێکخراوێکیان کرد لەسوریا کە ئامانجیان بەرپەچدانەوەی ئەو هێرشە بوو رۆژی پێنجشەممە لە رێگەی درۆنەوە کرایە سەر قوتابخانەیەکی سەرەتایی لە شاری ئیلاتی باشوری ئیسرائیل. به‌پێی ئاژانسی هه‌واڵی فرانسپرێس، هێرشەکە هیچ زیانێکی گیانی لێ نەکەوتەوە بەڵام حەوت قوتابی بێهۆش بوون دواتر دۆخیان ئاسایی بووە. بەبێ ئەوەی ناوی رێکخراوەکە بهێنێ، سوپای ئیسرائیل لەبەیاننامەیەکدا رایگەیاند: هەر هێرشێک لەسوریاوە بێت ئەو وڵاتە بەرپرسیارێتی هەڵدەگرێت. له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه، سوپای ئیسرائیل ئاماژه‌ی به‌وه‌دا، به‌رده‌وامه له ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی بۆ له‌ناوبردنی ژێرخانی ڕێكخراوی حزبوڵا له لوبنان، فڕۆكه جه‌نگییه‌كانی بۆردومانی ئامانجه‌كانی ئه‌و رێكخراوه‌یان له‌سه‌ر خاكی لوبنان كردوه، ئه‌مه‌ش له كاردانه‌وه‌ی ته‌قه‌كردن به‌ره‌و ئیسرائیل له ڕۆژدا. لای خۆیه‌وه گروپی حوسیه‌كان ڕایگه‌یاند، ڕۆژی پێنجشه‌ممه هێزه چه‌كداره‌كانمان ژماره‌یه‌ك موشه‌كی بالیستیكیان ئاراسته‌ی ئامانجه هه‌ستیاره جیاوازه‌كانی باشوری ئیسرائیل كرد، له‌نێویاندا ئامانجه سه‌ربازییه‌كانی ناوچه‌ی ئیلات.
هاوڵاتی كۆشكی سپی ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه ڕایگه‌یاند، ئیسرائیل ڕازی بوه رۆژانه بۆ ماوه‌ی چوار كاتژمێر ئاگربه‌ستی مرۆیی له غه‌ززه جێبه‌جێبكات و بڕیاره‌كه‌ش له ئه‌مڕۆوه ده‌ستپێده‌كات. جۆن کێربی، وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا ڕایگەیاند ، ئیسرائیل ده‌ست ده‌كات به جێبه‌جێكردنی ئاگربه‌ست بۆ ماوه‌ی چوار كاتژمێر له ڕۆژێكدا له باكوری غه‌ززه، دو ڕێڕه‌وی مرۆیی هه‌یه كه ڕێگه به هاوڵاتیان ده‌ده‌ن له شه‌ڕی غه‌ززه هه‌ڵبێن. جۆن کێربی دەشڵێت: یەکەمین ئاگربەست لەمڕۆوە دەکرێت و ڕۆژانە چوار کاتژمێر ئاگربەست دەبێت و سێ کاتژمێر پێش ئەو کاتە ئاگاداری بڵاودەکرێتەوە. كۆشكی سپی پشتڕاستیكرده‌وه، ئه‌مریكا ئامانجی ئه‌وه‌یه كه ڕۆژانه لانیكه‌م 150 بارهه‌ڵگری یارمه‌تی مرۆیی بچێته ناو غه‌ززه‌وه، پێویستیشه به‌مزوانه بارهه‌ڵگری یارمه‌تی زیاتر بچنه ناو غه‌ززه‌وه. ئەوەش لەکاتێدایە، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمەریکا ڕۆژی دوشەممەی ڕابردوو داوای لە نەتەنیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل کرد ڕۆژانە بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک شەڕ بوەستێت. ئیدارەی بایدن ڕایگەیاندوە، ڕێگەیەك دۆزراوەتەوە کە خەڵکی مەدەنی بتوانن هەڵبێن بۆ ناوچەکانی دیکە و وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکاش لەوبارەیەوە دەڵێت دوو ڕێڕه‌وی مرۆیی هه‌یه کە دەتوانن هاوڵآتیانی مەدەنی بەکاریبێنن. هاوکات لای خۆیەوە، نووسینگەی بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل دەڵێت، "بەبێ ئازادکردنی بارمتەکان، جەنگ ناوەستێت." هەروەها به‌گوێره‌ی دوایین ئاماری وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی غه‌زه، تا ئێستا ژماره‌ی كوژراوان له هێرشه‌كانی سوپای ئیسرائیل بۆ سه‌ر كه‌رتی غه‌ززه گه‌یشتووه‌ته 10 هه‌زار و 812 كه‌س. ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه، دوای ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی ناوچه‌كانی باكووری غه‌ززه له‌سه‌ر داواكاری ئیسرائیل ناوچه‌كانی به‌ره‌و باشوور چۆڵ كردووه و شه‌پۆلی ئاواره‌بوون به‌رده‌وامه، به‌ڵام ماوه‌ی چه‌ند رۆژێكه ئیسرائیل ناوچەکانی باشووریش بۆردومان ده‌كات، كه پێشتر وه‌ك ناوچه‌ی ئارام بۆ خه‌ڵكی غه‌ززه‌ی دیاریكردبوون.
هاوڵاتی ژنە کوردێک بەناوی هێرۆ مستەفا گارگ وەک باڵیۆزی نوێی ئەمریکا لە قاهیرە دەستبەکاربوو دوای ئەوەی سوێندی یاسایی خوارد. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بڵاویکردەوە کە هێرۆ مستەفا گارگ سوێندنی یاسایی خوارد لەکاتی وەرگرتنی پۆسە نوێیەکەی کە باڵیۆزی ئەمریکایە لە میسر. هێرپ مستەفا گارگ لە وێنەکەدا دەردەکەوێت کە لەگەڵ دوو کچەکەی سوێندی یاسایی دەخوات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا دەڵێت، "باڵیۆزی نوێ سەرکردایەتی باڵیۆزخانەی ئەمریکا دەکات لە قاهیرە لەکاتێکی گرنگیی پەیوەندییە ستراتیجیی و هاوبەشەکانی نیوان میسر و ئەمریکا." هاوکات ئەوەش هاتووە کە باڵیۆز گارگ کار دەکات بۆ "بەرەوپێشبردنی هەوڵە هاوبەشەکانمان بۆ سەقامگیری، ئاسایش و گەشەی ناوچەکە." هێرۆ مستەفا لە مانگی ئازاری ئەمساڵ لەلایەن جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا دەستنیشاکرا بۆ ئەرکە نوێیەکەی. پێشتر لە مانگی تشرینی یەکەمی 2019 بۆ مانگی شوباتی 2023، باڵیۆزی ئەمریکا بووە لە بولگاریا. هێرۆ مستەفا لەساڵی 1973 لە شاری هەولێر لەدایکبووە و لەساڵی 1976 باوکی سەرجەم خێزانەکەی بردووە بۆ ئەمریکا و داوای مافی پەنابەرێتی کردووە لە وڵاتەکە بەهۆی ئەوەی لەترسی رژێمی بەعس رایکردووە. هێرۆ مستەفا بە دیپلۆماتکارێکی دیاری ئەمریکا ناسراوە و شەش زمان دەزانێت، لەوانە ئینگلیزی، کوردی، تورکی، عەرەبی، ئیسپانی و یۆنانی. پێشتریش چەند پۆستێکی باڵای هەبووە لە باڵیۆزخانەکانی ئەمریکا لە پورتوگال و هندستان، لەسەر پرسی ئەفغانستان و عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەراستیش بە گشتی لە حکومەتی ئەمریکا کاریکردووە.
هاوڵاتی فەرماندەیەکی سەربازیی ئیسرائیل رایگەیاندوە، هێزەکانیان پێشڕەوییان بەرەو ناوجەرگەی غەززە دەستپێکردوە، دانیشتوانی غەززەش دەڵێن، "تانکەکانی غەززە لەناو شاردا جێگیرکراون و ئامادەکاری بۆ هێرشکردنە سەر سەنتەری کەرتی غەززە دەکەن." ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردۆتەوە ، یارۆن فینکڵمان فەرماندەی هێزەکانی باشوری پاراستنی ئیسرائیل بە رۆژنامەنوسانی رایگەیاندوە، دوای دەیان ساڵ، بۆ یەکەمین جار سوپای ئیسرائیلی لە ناوجەرگەی شاری غەززە شەڕ دەکات ئاماژەی بەوەشکرد، گووشارەکان زیادیانکردووە بۆ راگیرانی شەڕ، بەڵام بەردەوام دەبن تا لەنێوبردنی حەماس ودەشڵێت، یەحیا سنوار سەرکردەی حەماس لە غەززە لەشوێنێکدا دابڕێندراوە. جەنگی حەماس-ئیسرائیل مانگێکی تێپەڕاندو هیچ ئاسۆیەکی روون نییە بۆ وەستانی شەڕ لەکاتێکدا نەتەوەیەکگرتووەکان جەنگەکە بە«گۆڕستان بۆ منداڵانی غەززە» وەسف دەکات و بەپێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین، زیاتر لە ١٠ هەزار کەس کوژراون کەزیاد لەچوار هەزاریان منداڵن. ئیدرەی جۆ بایدن داوای راگرتنی شەڕ دەکات بەشێوەیەکی کاتی تاهاوکاری زیاتری مرۆیی بنێردرێت بۆ غەززە، بەڵام بەنهێنی لەهەوڵی ئەوەدایە بەبەهای زیاتر لە ٣٠٠ ملیۆن دۆلار بۆمب بۆ ئیسرائیل بنێرێت. بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، رایگەیاندووە بەهیچ شێوەیەک ئاگربەست راناگەیەنێت و دەڵێت، دەیەوێت کۆنتڕۆڵی غەززە بکات تاکاتێکی نادیار.
هاوڵاتی بومەلەرزەیەکی بەهێز لە شارێکی نیپاڵ رویدا و بەهۆیەوە زیاتر لە 100 کەس گیانیان لەدەستدا. درەنگانی شەوی رابردوو بومەلەرزەیەک بە گوڕی 6.4 پلەی رێختەر لە شاری جاجارکۆت لە پارێزگای کارنالی نیپاڵ روویداو و بەهۆیەوە 128 کەس گیانیان لەدەستدا و سەدەها کەسی تریش برینداربوون. بەشێک لە بریندارەکان هێشتا لەژێر داروپەردووی بۆمەلەرزەکەدا ماون و بەرپرسانی وڵاتەکە دەڵێن چاوەڕێ دەکرێت قوربانیانی روداوەکە بەرز ببێتەوە. ئەمە کوشندەدترین بومەلەرزەیە کە لە نیپاڵ رویداىیت لە ساڵی 2015ەوە کاتێک لە روداوێکی هاوشێوەدا نۆ هەزار کەس گیانیان لەدەستدا.
هاوڵاتی سەرۆکایەتی هەرێم رایگەیاند، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێم لەسەر بانگێشتی سەرۆکی فەرەنسا دەچێتە وڵاتەکە و لەسەر چەند پرسێکی تایبەت بە عێراق و هەرێمی کوردستان کۆدەبنەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 2ی تشرینی دووەمی 2023، سەرۆکایەتی هەرێم رایگەیاند نێچیرڤان بارزانی له‌سه‌ر بانگهێشتى فه‌رميى ئيمانیۆل ماكرۆن، سه‌رۆكى فه‌ره‌نسا سه‌ردانى پاريس ده‌كات و بڕیارە باس لە په‌يوه‌ندييه‌كانى فه‌ره‌نسا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان و بره‌ودان به هاوكاريى هاوبه‌ش و دۆخى عێراق و ناوچه‌كه به‌گشتى بکەن. هاوکات سەرۆکایەتی فەرەنسا بڵاویکردەوە کە رۆژی هەیینی کاتژمێر 1ی دوانیوەڕۆ بەکاتی هەرێمی کوردستان ئیمانیۆل ماکرۆن لە کۆشکی ئیلیزێ پێشوازی لە سەرۆکی هەرێم دەکات. تا ئێستا چەند جارێک نێچیرڤان بارزانی سەردانی فەرەنسای کردووە و دواین جاریش لە مانگی تەمموزی 2019 بوو کاتێک سەردانی کۆشکی ئیلیزێی کرد و لەگەڵ سەرۆکی فەرەنسا کۆبوویەوە. ئیمانیۆل ماکرۆنیش تا ئیستا جارێک سەردانی عێراق و هەرێمی وکردستانی کردووە کە لە ئابی 2021دا بوو.
.jpg.Rubble2_0.jpg)
هاوڵاتی سندوقی منداڵانی نەتەوە یەکگرتووەکان (یونیسێف)، زەنگی ئاگادارکردنەوەیان لەبارەی بارودۆخی منداڵان لە کەرتی غەززە لێدا و وەزارەتی تەندروستی غەززەش دەڵێت ژمارەی کوژراوان بۆ هەشت هەزارو 500 بەرزبۆتەوە . وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی له غه‌ززه ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه ڕایگه‌یاند ژماره‌ی كوژراوانی غه‌ززه بۆ هه‌شت هه‌زار و 525 كه‌س به‌رزبوه‌ته‌وه و دو هه‌زار و 187 كه‌سیان ژنن. تەندروستی غەززە دەشڵێت لەناو ژمارەی کوژراواندا سێ هه‌زار و 542 كه‌سیان منداڵن هاوکات یونسێف ئەمڕۆ سێشەممە ڕایگەیاند "غەززە دەگۆڕێت بۆ گۆڕستانی منداڵان، ئێمەش نیگەرانین لە زیادبوونی مردن لە نێوانیاندا لە شارەکەدا". هاوکات بە گوێرەی داتاکانی ئەو ڕێکخراوە، تائێستا 940 منداڵ لە غەززە بێسەروشوێنن و ڕۆژانە بەگوێرەی وەزارەتی تەندروستی غەزە، زیاتر لە 480 منداڵ دەبنە قوربانی. بەگوێرەی یونسێف منداڵان لە ئیسرائیلیش زەرەرمەندی ئەم جەنگەن و دەڵێن زیاتر لە 30 منداڵی ئیسرائیلی کوژراون، و بەلایەنی کەمەوە 20 منداڵ لە کەرتی غەزە بە بارمتە ماونەتەوە،و چارەنووسیان نەزانراوە. یەونسێف دەشڵێت، غەزە یەکێکە لەو ناوچانەی کە ژمارەیەکی زۆر خەڵک بە شێوەیەکی چڕ لە ناوچەیەکی ڕوبەر بچوکدا دەژین کە زیاتر لە دوو ملیۆن کەسی تێدایە و نزیکەی نیوەیان منداڵن و لەگەڵ نەمانی ئاوی خواردنەوە هاوڵآتییان ناچار دەبن پەنا بۆ سەرچاوەی ئاوی پیس بەرن ئەمەش دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە گوازراوەکان یانیش خەڵک بەهۆی وشکبوونەوە و نەخۆشییەوە دەمرن، لەگەڵ ئەوەی منداڵان زۆرترین زیانیان بەردەکەوێت. هاوکات بە گوێرەی ئەو ڕێکخراوە توندوتیژی و شڵەژان دەتوانێت فشاری ژەهراوی دروست بکات لەسەر منداڵآن ، کە دەتوانێت دەستێوەردان بکات لە گەشەی جەستەیی و زانستی و ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی دەروونی لە هەردوو ماوەی کورت و درێژدا. تەنانەت پێش ئەم دوایین بەرزبوونەوەیە، زیاتر لە 812000 منداڵ لە غەزە، کە سێ چارەکی تەواوی دانیشتوانی ئەو وڵاتەیە، بەوە دەستنیشان کرابوون کە پێویستیان بە چارەسەر و پشتیوانی دەروونی و کۆمەڵایەتی هەیە.
هاوڵاتی سەرۆکی روسیا رایگەیاند ئەمریکا بەرپرسیارە لە ناهەمواری بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و خۆی و شوێنکەوتەکانی سودی لێدەبینن. ڤلادمیر پوتن سەرۆکی روسیا لە پەیامێکدا رایگەیاند، ئەمریکا بەرپرسیارە لەو "وێرانکاری و کوشتارگەیەی" لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە، تاکە لایەنیش کە سود لە تێکچونی سەقامگیری جیهان دەبینن ئەمریکا و شوێنکەوتەکانین. سەرۆکی ڕوسیا لە بەیاننامەیەکی تەلەفیزیۆنیدا بۆ ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایش و حکومەت و سەرۆکی دەزگاکانی جێبەجێکردنی یاسای وڵآتەکەی وتی،" کێ ئەو ئاژاوە کوشندەیەی ڕێکدەخستووە و کێ سوودمەند دەبێت لێی، بە بۆچوونی من، ئێستا ئاشکرا بووە... ئەوە دەسەڵاتدارانی ئێستای ئەمەریکا و مانگی دەستکردەکانیانن کە سوودمەندی سەرەکی ناسەقامگیری جیهان و کوشتنی فەلەستینییەکانی غەزە و پشت ڕووداوەکانی ئۆکرانیا و عێراق و سوریا بوون.." ئەوەش لە کاتێکدایە لە ئێوارەی رۆژی یەکشەممە، ژمارەیەکی زۆری خەڵکی روسی بە دروشمی "دژە جولەکە" هەڵیان کوتایە سەر فڕۆکەخانەی مەخاچکالای لە داغستان و بە دوای ئەو کەسانە دەگەڕان کە لە تەلئەبیبەوە سەردانی روسیایان کردبو.
هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی ڕوسیا سێرگی لاڤرۆڤ وتی بۆردومانکردنی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە پێچەوانەی یاسای نێودەوڵەتییە و مەترسی دروستکردنی کارەساتێک دروست دەکات کە لەوانەیە دەیان ساڵ بخایەنێت. وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی رووسیا له چوارچێوه‌ی راگه‌یه‌ندراوێكدا داوا ده‌كات، هه‌وڵه‌كان بۆ درێژه‌دان به گفتوگۆكانی نێوان لایه‌نه ناكۆكه‌كان له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، یه‌كبخرێن و هاوکات هۆشداری له هه‌وڵی هه‌ڵگیرساندنی جه‌نگێكی دیكه‌ی گه‌وره له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست دا. وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی رووسیا ئاماده‌یی مۆسكۆی نیشاندا، بۆ به‌شداریكردن له دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌رێكی گونجاو بۆ ناكۆكییه‌كانی نێوان ئیسرائیل و فه‌ڵه‌ستین. ئەم لێدوانانەی ڕوسیا لە کاتێکدا دێت کە حەماس هەوڵدەدات هەشت هاوڵاتی ڕووسی-ئیسرائیلی لەنێو ئەو بارمتەیانە بدۆزێتەوە کە لە کاتی هێرشەکەیدا بۆ سەر ئیسرائیل گرتویانن. سێرگی لاڤارۆف باسی لەوەشکرد، " لە کاتێکدا ئێمە ئیدانەی تیرۆریزم دەکەین، بەڵام بە تەواوی ناڕازیین لەوەی بتوانن وەڵامی تیرۆریزم بدەنەوە بە پێشێلکردنی یاساکانی یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی، لەوانە بەکارهێنانی هێز بەبێ جیاوازی دژی ئەو ئامانجانەی کە خەڵکی مەدەنی لەوێن، لەوانە بارمتە گیراوەکان." لەبەرەبەیانی 7ـی تشرینی یەکەمی 2023، بزووتنەوەی حەماس هێرشی کردە سەر ئیسرائیل، کە بەگوتەی ئەو وڵاتە زیاتر لە هەزار و 400 کەس کوژراون، لەبەرامبەردا ئیسرائیل بە چڕی بۆردومانی کەرتی غەززەی کرد، به گوێره‌ی دوایین ئاماری ته‌ندروستی غەززە، حەوت هەزار و 326 فەڵەستینی کوژراون و نزیکەی 18 هەزار و 500 کەسی دیکەش برینداربوون . لە ریزی کوژراوە فەڵەستینییەکانشدا، دوو هەزار و 913 منداڵ و هەزار و 709 ئافرەت هەیە و هەزار و 650 کەسی دیکەش تا ئێستا بێسەروشوێنن. دوێنێ هه‌ینی 28ـی ئۆكتۆبه‌ری 2023، ئیسرائیل له رێگه‌ی هێرشی سه‌ربازی فراوان بۆسه‌ر غه‌ززه، دۆخی جه‌نگی له‌گه‌ڵ حه‌ماسی گه‌یانده قۆناغێكی پڕ له ئاڵۆزی ئەمەشلە کاتێکدایە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی داوای ئاگربەستێکی مرۆیی دەکات بۆ گەیاندنی یارمەتی بۆ هاوڵاتیانی مەدەنی.
هاوڵاتی لە نەتەوە ئەگرتووەکان پرۆژەیاسایەک بەزۆرینەی دەنگ تێپەڕی بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە کە تێیدا عێراق دەنگی نەدا. لە پرۆژەیاساکەدا ١٢٠ وڵات دەنگیاندا بە بەڵێ و ١٤ وڵاتیش دژی بوون کە بریتی بوون لە ئەمریکا، ئیسرائیل، نەمسا، کرواتیا، هەنگاریا، تۆنگۆ، پاراگوای و چەند وڵاتێکی تر. هاوکات ٤٥ وڵاتیش هیچ دەنگێکی بەڵێ یان نەخێریان نەدا کە ئەمانە بەشێکی بوون: ئەڵمانیا، ئوستورالیا، فینلەندا، هندستان، عێراق، یۆنان، ئیتاڵیا، یابان، هۆڵەندا، پۆڵەندا، کۆریای باشور، سوید، تونس، ئۆکرانیا و بەریتانیا. پرۆژەیاساکە داوای بەپەلە راگەیاندنی ئاگربەست دەکات لە غەززە لەگەڵ ئازادکردنی تەواوی خەڵکی مەدەنی و پارێزگاریکردن لە دامەزراوە مەدەنی و نێودەوڵەتییەکان و کردنەوەی رێڕەوی سەلامەت بۆ هاوکاری مرۆیی. هەرچەندە پرۆژەیاساکە دەستپێشخەرییەکی سیمبولییە بەڵام پشتگیری زۆری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەردەخات بۆ فەڵەستین لەسەروبەندی هێرشی ئیسرائیلدا.
هاوڵاتی لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند دوو پێگەی هێزە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانیان لە سوریا کردووەتە ئامانج وەک وەڵامێک بۆ ئەو هێرشانەی کردوویانەتە سەر هێزەکانیان لە رۆژهەڵاتی سوریا. لە راگەیاندراوێکدا لۆید ئۆستن دەڵێت، دوو کۆگای چەک و تەقەمەنی لە رۆژهەڵاتی سوریا کرایە ئامانج کە لەلایەن گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران بەکارهاتوون. بەپێی هەواڵێکی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، بەرەبەیانی ئەمڕۆ فڕۆکەی جەنگی ئەمریکا چوار هێرشی کردووەتە سەر دوو پێگە لە پارێزگای دێرەزوو و ئەو پێگانە یەکێکیان بنکەیەکی میلیشیا ئێرانییەکانە لە ناوچەی مەیادین و ئەوی تریش پێگەیەکی میلیشیاکانی سوپای پاسدارانە لە بیابانی حەلعەشارا. لۆید ئۆستن لەسەر ئەنجامدانی هێرشەکان باسی لەوە کردووە کە وەڵامی ئەو زنجیرە هێرشە سەرنەکەوتووانەی گروپە میلیشیاکانی نزیک لە ئێران بووە کە لە عێراق و سووریا، هێزەکانی ئەمریکای لە 17ی تشیرینی یەکەمەوە کردووەتە ئامانج کە لەو هێرشانەدا بەڵیندەرێکی سەربازیی ئەمریکی گیانی لەدەستداوە و 21 سەربازی تریش بە سووکی برینداربوون. لەدوای 7ی ئەم مانگەوە کە حەماس هێرشی کردەسەر ئیسرائیل، هێرشەکان بۆ سەر بنەکەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا زیادیکردووە و چەندین جار بە ئامانج گیراون. تەنانەت لە سەرەتایی ئەم هەفتەیەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا هۆشداریدا بە هاوڵاتییانی کە سەردانی عێراق نەکەن بەهۆی ناسەلامەتی وڵاتەکەوە بۆ هاوڵاتییانی ئەمریکی لەم کاتەدا.
هاوڵاتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، لە کۆبوونەوەیەکدا لە ساتەوەختی بڕیاردان لەسەر کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە باکوری سوریا لەنێو چەند ئەندامێکی کۆنگرێسدا باسی لە کوردی سوریا کردووە و وتوویەتی چارەنووسیان "بە من چی؟" رۆژنامەی گاردیانی بەریتانیا بەشێکی لە کتێبیكی نوێ بڵاوکردووەتەوە کە ئەندامێکی پێشووی کۆنگرێس نوسیویەتی و باس لە کۆبوونەوەیەک دەکات کە جۆن بۆڵتن، راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا لە سەردەمی ترەمپدا، رێکیخستبوو بۆ بەرگریکردن و رازیکردنی ترەمپ تا تەرکیز بخاتە سەر کوردانی سوریا کە لەو کاتەدا هەڕەشەی ئۆپەراسیۆنی تورکیایان لەسەر بوو. کتێبەکە ئادەم کیزینجەر، ئەندامی خانەنشینی کۆنگرێس نوسیویەتی بەناوی "خیانەتکار: بەرگریکردن لە دیموکراسی و ئازادی لە وڵاتە پەرتەوازەکەماندا." ئادەم کیزینجەر لە کتێبەکەیدا دەڵێت لەگەڵ چەند ئەندامێکی تری کۆنگرێسدا بانگێشتکرابوو بۆ کۆبوونەوەیەک لە کۆشکی سپی تا پشتگیری هەوڵی جۆن بۆڵتن بکەن سەبارەت بەوەی ترەمپ تەرکیزی بخاتەسەر کوردانی سوریا و باس لەوە دەکات کە "هەر گەشتینە ژووری سەرۆک هەستم پێکرد کە ترەمپ نائارام بوو و بۆڵتنیش بەداماوییەوە چاوەرێی کەسێک بوو قسە لەگەڵ ترەمپ بکات." کیزینجەر لەسەر کۆبونەوەکە زیاتر دەنوسێت و دەڵێت، "بۆڵتن دەیویست بە ڕێزەوە بەردەوام بێت هەرچەندە وادیاربوو ترەمپ گوێی نەدەدا و دواتر بۆلتن لە کۆبونەوەکەدا وتی، 'کوردەکان لەپێناوی ئێمە شەڕیان کرد و مردن لە عێراق.'" دواتر کیزینجەر خۆی بەردەوام دەبێت و دەڵێت، "ئەوان [کوردەکان] بەردەوام بوون لە پێدانی زانیاریی ورد لەسەر سیاسەتی ناوچەکە، هەرچییەکمان بوتایە بە کەڵک نەدەهات." لەسەروبەندی ئەم قسانەدا ترەمپ قسەکان دەبڕێت و بەپێی وتەی کیزینجەر سەرۆکی پێشووی ئەمریکا سەبارەت بە بەرگریکردن لە کوردانی سوریا دەڵێت، "جا بە من چی؟" ئەندامەکەی پێشووی کۆنگرێس لە بەشێکی تردا باس لەوە دەکات کە دوای کۆبوونەوەکە دوو رووداو زۆر کاریگەری لێکردووە کە یەکێکیان "دەموچاوی بێهیوایی بۆڵتن بوو کاتێک ترەمپ نەیدەتوانی تەرکیز بکات و دووەمیشیان وەڵامەکەی ترەمپ بوو کە لەسەر کوردانی سوریا وتی 'جا بە من چی؟'" دواجار ترەمپ فرمانی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکای دەرکرد و لە 7ی تشرینی یەکەمی 2019 بەشێکی زۆری سەربازانی وڵاتەکە لە باکوری سوریا کشانەوە ئەمەش رێیخۆشکرد بۆ ئۆپەراسیۆنی "کانی ئاشتی" تورکیا کە دوای دوو رۆژ رایگەیاند و ماوەی دوو هەفتەی پێچوو. لە ئۆپەراسیۆنەکەدا تورکیا بەشێکی زۆری خاکی رۆژئاوای کوردستانی داگیرکرد و دەستیگرت بەسەر سەرێکانی و گرێسپی و چەندین ناوچەی تر. کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کاردانەوەی جیهانی بەدوایخۆیدا هێنا و رەخنەیەکی زۆر لە دۆناڵد ترەمپ گیرا کە ئەوکات سەرۆکی ئەمریکا بوو، لە جیهاندا ئەو هەڵویستە وا لیکدرایەوە کە خیانەت لە کورد کرابێت جارێکی تر و دەوترا "خەنجەرێک لە پشتەوە لە کورد" دراوە. هیزەکانی سوریای دیموکرات لەساڵی (هەسەدە) لە ساڵی 2015 لەسەر دەستی ئەمریکا دروستبوون و بوونە بەشێکی گرنگ لە تێکشکانی داعش و دواتریس وەک هاوپەیمانێکی گرنگی واشنتن لێ دەرواندرا و تا ئێستاش بە هەمان شێوەیە. لەدوای کشانەوەی هێزەکانی و لەسەروبەندی ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە تەنها چەند سەربازێکی کەمیان هێشتووەتەوە و تەنها "پارێزگاری لە نەوتەکە" دەکەن و "کاتی ئەوەیە کۆتایی بهێنین بەو جەنگە کۆتاینەهاتووە گاڵتەجاڕانە." لە چەند لێدوانێکی تریشدا کە زۆر شۆکهێنەر بوو بەلای چەدین سیاسەتەمەدار و شیکەرەوەی سیاسییەوە ئەوە بوو کە وتی، کوردەکان "لە جەنگی دووەمی جیهانی یارتمەتییان نەداین." جۆن بۆڵتن لە ئازاری 2018 وەک راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا دەستبەکاربوو و دواتر بەهۆی ناکۆکییەکانییانەوە، ترەمپ لە ئەیلولی 2019 دوورغخستەوە. جۆن بۆڵتن لە کتێبەکەی خۆیدا باس لەوە دەکات ترەمپ گرنگی زۆری نەداوە بە سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەراست و لەو مەترسییث تێنگەشتووە کە تورکیا یان ئێران دروستی دەکەن لە ناوچەکەدا.
لە شارێکی ویلایەتی مەینی ئەمریکا پیاوێک تەقەی هەڕەمەکی بەناوی خەڵکدا دەکات و لەئەنجامدا 15 بۆ 20 کەس دەکوژێت و 50 کەسی تریش بریندار دەکات. لە ئێوارەی رۆژی چوارشەممە پیاوێک دەچێتە ناوچەیەکی حەوانەوە لە شاری لوسیتن لە ویلایەتی مەینی ئەمریکا کە رێستۆرانت وسەنتەری یاری بۆڵینگ و چەندین لایەنی تەرفیهی تر لەخۆدەگرێت، دەست دەکات بە تەقە کردن و لە ئەنجامدا 15 بۆ 20 کەس دەکوژێت و 50ی تریش بریندار دەکات. میدیاکانی ئەمریکا ئاماری جیاواز بڵاودەکەنەوە لەسەر ژمارەی قوربانییان و بەشێکیان ژمارەی کوژراوەکان بە 15 کەس و بەشێکی تریان بە 20 کەس دەخەمڵێنن و هەندێکی تریش دەڵێن نزیکەی 22 کەس کوژراون. پۆلیسی شاری لویستن کەسێکی دەستنیشانکردووە کە گومان دەکرێت تۆمەتباری رووداوەکە بێت بەناوی رۆبەرت کارد کە تەمەنی 40 ساڵە. لە بەڵگەنامەیەکی پۆلیسدا هاتووە کە رۆبەرت کارد لە هاوینی ئەمساڵ بۆ ماوەی دوو هەفتە لە نەخۆشخانەیەکی دەروونی ماوەتەوە. تا ئێستا رۆبەرت کارد نەدۆزراوەتەوە و پۆلیس بەدوایدا دەگەڕێت. بەهۆی رووداوەکەوە پۆلیس داوای لە خەڵکی شارەکە کردووە لەماڵەوە نەیەنە دەرەوە و لە سەرجەم قوتابخانەکانیش بەهۆی رووداوەکەوە پشوو راگەیاندرا. ئەمریکا بەدەست دیاردەی چەک هەڵگرتن و کوشتنی هەڕەمەکییەوە دەناڵینێت و ساڵانە خەڵکێکی زۆر لەو جۆرە رووداوانەدا دەکوژرێن. بەپێی ئامارێکی سکای نیوز، بەشێوەیەکی تێکراێی لەساڵی 2014ەوە ساڵانە زیاتر لە 39 هەزار کەس لە ئەمریکا لە رووداوی تەقەکەکردندا کوژراون.
