كۆمەڵ: سورین لەسەر بڕیاری بایكۆتكردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان

هاوڵاتی گوتەبێژی کۆشکی سەرۆکایەتیی رووسیا ئەو داتایانەی ڕەتکردەوە کە ئەمریکا بڵاویکردونەتەوە و دەڵێت ئەو داتایانە ی ئاماژە بەوە دەکەن 100 هەزار سەربازی ڕوسی بووبنە قوربانی دورن لە ڕاستییەوە. دوای ئەوەی گوتەبێژی ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە واشنتن رایگەیاند، لە پێنج مانگی رابردوودا بەهۆی شەڕوپێکدادانەکانی ناوچە جیاجیاکانی رۆژهەڵاتی ئۆکرایناوە زیاتر لە 100 هەزار سەربازی رووسی و چەکداری یارمەتیدەری کە زۆربەیان چەکداری گرووپی ڤاگنەر بوون کوژراون و برینداربوون. دیمیتری پێسکۆڤ، گوتەبێژی کۆشکی سەرۆکایەتیی رووسیا لە مۆسکۆ رۆژی سێشەممە ، رایگەیاند، ئەو ئامارانەی کە ئەمریکا لەبارەی ژمارەی کوژراو و برینداربوونی سەربازانی رووسی و چەکداری یارمەتیدەری لە شەڕی ئۆکراینا بڵاویکردوونەتەوە "نادروستن"؛ وتیشی، "واشنتن بەهیچ شێوەیەک زانیاری راست بڵاوناکاتەوە."   ڕاشیگەیاند، "تەنیا سەرچاوەی باوەڕپێکراو کە ئاماری کوژراو و برینداران بڵاوبکاتەوە، وەزارەتی بەرگریی رووسیایە."    ئەو ئامارانەی ئەمریکا بڵاویکردۆتەوە و ڕوسیا ڕەتیدەکاتەوە  

هاوڵاتی کۆشکی سپی ڕۆژی دووشەممە ڕایگەیاند سوپای ڕوسیا لە ماوەی پێنج مانگی ڕابردوودا 100 هەزار سەربازی بونەتە قوربانی ( بریندار و کوژراو) لە شەڕەکانی ناوچەی باخموت و ناوچەکانی دیکەی ئۆکرانیا . وتەبێژی ئاسایشی نیشتیمانی کۆشکی سپی جۆن کیربی لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ژمارەکە لە خەمڵاندنەکانی هەواڵگری ئەمەریکاوە سەرچاوەی گرتووە، پێیان وایە لە ژمارەیە زیاتر لە 20 هەزاریان کوژراون کە نیوەیان سەر بە گروپی بەکرێگیراوی واگنەر بوون. کیربی وتیشی " هێرشەکەی ڕووسیا لە زستاندا لە دۆنباس و بە شێوەیەکی دیار لە باخموت شکستی هێنا". باسی لەوەشکرد کە  " ڕووسیا کۆگا سەربازییەکانی و هێزە چەکدارەکانی هیلاک کردووەو زۆربەی سەربازەکانی گروپی بەکرێگیراوی واگنەر تاوانبار بوون و خراونەتە ناو شەڕی باخموتەوە، بەبێ ئەوەی شەڕییان کردبێت یاخود مەشقی پێویستییان پێدرابێت." ڕاشیگەیاند ڕوسیا چەند دەستکەوتێکیان هەبووە لە باخموت بەڵام " باجێکی زۆر زۆر خراپییاندا وە بۆ ئەم دەستکەوتە "و دەشڵێت " بەرگرییەکانی ئۆکرانیاش لە ناوچەکەدا بە بەهێزی ماونەتەوە." لە مانگی دووی ساڵی پارەوە جەنگی نێوان ئۆکرانیا و ڕوسیا دەستیپێکردووە دوای ئەوەی ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی رووسیا ئۆپەراسیۆنی سەربازیی بۆ سەر ئۆکرانیا راگەیاند و سوپای وڵاتەکەی هێرشی بۆ سەر باشوووری رۆژهەڵاتی ئۆکرانیا دەستپێکرد و تا ئێستا بەردەوامە.  

هاوڵاتی لە رۆژی جیهانیی کرێکاراندا نزیکەی 800 هەزار کەس چوونە سەر شەقامەکانی چەندین شاری فەرەنسا. لە رۆژی جیهانیی کرێکاراندا  1ی ئایاری 2023 نزیکەی 500 هەزار کەس لە شاری پاریسی پایتەختی فەرەنسا و 300 هەزاری دیکەش لە شارەکانی لیۆن و نانتسی فەرەنسی خۆپێشاندانیان کرد و لە ئەنجامیشدا شەڕ و ئاڵۆزی لەنێوان خۆپێشاندەران و هێزەکانی پۆلیس دروست بوو. ئەو خۆپیشاندانە یەکێک بوو لەو زنجیرە خۆپیشاندانەی لە 19ی یەکی 2023 دەستی پێکرد، کە لەلایەن دژایەتیکەرانی پڕۆژە یاسای چاکسازی خانەنشینیەوە ڕێکخراون کە بە پێی پڕۆژە یاساکە حکومەتی فەڕەنسا دەیەوێت تەمەنی خانەنشینی لە 62 ساڵەوە بۆ 64 ساڵ زیاد بکات. پێش خۆپیشاندانەکەش سەندیکاکانی کرێکاران و فەرمانبەران داوای بەشدارییەکی فراوانتری لە خۆپێشاندانەکان کردبوو، تاوەکو حکومەتی فەرەنسا ناچار بکەن لە هەوڵەکانی بۆ هەموارکردنەوەی یاسای خانەنشینی و بەرزکردنەوەی تەمەنی خانەنشینی بە دوو ساڵ، پاشگەز بکەنەوە. بەگوێرەی میدیای فەرەنسی، پۆلیس گازی فرمێسکڕێژی دژی خۆپێشاندەران بەکارهێناوە، خۆپێشاندەرانیش هێرشیان کردووەتە سەر پۆلیس، لە ئەنجامدا 108 پۆلیس بریندار بوون و زیاتر لە 200 خۆپێشاندەریش لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیر کراون.

هاوڵاتی دوای ئەوەی زریانێکی تۆزاوی توانای بینین کەمکردەوە، لە ویلایەتی ئیلینۆیس لە ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا، بەهۆی پێکدادانی نزیکەی 100 ئۆتۆمبێل لەسەر ڕێگایەکی خێرا ، شەش کەس گیانیان لەدەستدا. پۆلیسی ویلایەتی ئیلینۆیس لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، نزیکەی 40 بۆ 60 ئۆتۆمبێلی نەفەر هەڵگر، جگە لە 30 ئۆتۆمبێلی بازرگانی، لە ویلایەتی ڕۆژئاوای ناوەڕاستی ئەمریکا توشی پێکدادان بون، بەهۆی بای بەهێزەوە کە تۆز و خۆڵ لە کێڵگە کشتوکاڵییەکانەوە لە سەرانسەری ڕێگاکەدا هەڵیداوە. پۆلیس باسی لەوەشکردوە، "زیاتر لە 30 کەس برینداربون کە بەشێکیان برینەکانیان سوکە و بەشێکیشیان قورسە، سەرجەمیشیان گەیەندراونەتە نەخۆشخانە و تەمەنی قوربانییەکان لە نێوان دو بۆ 80 ساڵاندان، شەش کەسیش گیانیان لەدەستداوە".  

هاوڵاتی سوپای ئۆکرانیا رایگەیاند، تیمەکانی بەرگری ئاسمانی لە کاتژمێرەکانی سەرەتای بەیانی ئەمڕۆ دوشەممە 15 موشەکیان لەناوبردوە لە کۆی 18 موشەک کە لەلایەن هێزەکانی ڕوسیاوە هەڵدرابون، هاوکات مۆسکۆ لە چەند رۆژی ڕابردودا هێرشەکانی چڕتر کردوەتەوە.  سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئۆکراینا، ڤالێریی زالوژنیی رایگ لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا رایگەیاند کە رووسیا لە دەوروبەری کاتژمێر ٠٢:٣٠ بەکاتی ناوەخۆ بە ١١ فڕۆکەی ستراتیجی جۆری Tu-95 هێرشیان بۆ سەر ئۆکراینا دەست پێ کردووە. وتیشی بە گشتی ١٨ مووشەکی کروزیان ئاراستەی ئۆکراینا کردووە، زالوژنیی رایگەیاند کە هێزەکانی ئۆکراینا ١٥ مووشەکیان تێکشکاندووە. هەروەها زالوژنیی ئاماژەی بەوە داوە کە سوپای رووسیا هێرشی مووشەکی کردووەتە سەر شارەکانی کراماتۆرسک و کۆنستنتینیڤکا و پاڤلۆگراد. هاوکات میکۆلا لوکاشوک، سەرۆکی ئەنجومەنی ناوچەی دنیپرۆ رایگەیاند، روسیا لە ماوەی شەوێکدا ژماره‌یه‌ك موشەکی ئاڕاستەی ناوچەکانی دیکەی ئۆکرانیای کردوە، لەنێویاندا ناوچەی دنیپرۆڤسک، تیمەکانی بەرگری ئاسمانی حەوت موشەکیان خستوه‌تە خوارەوە، بەڵام 25 کەس داوای هاوکاری پزیشکییان کردوە. هەروەها ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕو، لە شەوی رابردودا دوجار شاری پاڤلۆهراد لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا بۆردومان کراوە، کە زیانی بە دامەزراوەیەکی پیشەسازی و 19 باڵەخانەی نیشتەجێبون و 25 باڵەخانەی تایبەتی و باڵەخانەی دیکە گەیاندوە یان وێران کراوە.

ئێران بۆ فرۆشتنی ئۆتۆمبێلە دروستکراوەکانی وڵاتەکەی گرێبەستێکی 10 ساڵە لەگەڵ سێنیگال دەکات و بەرپرسێکیش دەڵێت کاڵای وڵاتەکەیان هەناردەی 49 وڵاتی ئەفریقا دەکەن. روحەڵڵا لەتیفی، لێپرسراوی ناوەندی بازرگانیی نێوان ئێران و ئەفریقا رایگەیاند؛ لە ساڵێکدا بە بەهای زیاتر لە دوو ملیارد و 278 ملیۆن دۆلار ئاڵوگۆڕی بازرگانیی لە نێوان وڵاتەکەی و وڵاتانی کیشوەری ئەفریقا کراوە. بە وتەی لەتیفی کاڵای ئێرانی رەوانەی 49 وڵاتی ئەفریقا دەکرێت و لە 23 وڵاتی ئەو کیشوەرەوە کاڵا بۆ ئێران هەناردە دەکرێت. ئاماژەی بەوە کردوە؛ وڵاتی سێنیگاڵ گرێبەستێکی 10 ساڵەی لەگەڵ کۆمپانیای (سایپا)ی لە ئێران کردوە کە بە پێی گرێبەستەکە لەو ماوەیەدا 40 هەزار ئۆتۆمبێل رەوانەی ئەو وڵاتە دەکرێت. سێنیگال ئۆتۆمبێلەکانی جۆری (شاهین)ی بە مەبەستی بەکارهێنانی لە هێڵەکانی تەکسی وڵاتەکەی لە ئێران کڕیوە. فرۆشتنی ئۆتۆمبێلی دروستکراوی ئێران بۆ وڵاتانی ئەفریقا لە کاتێکدایە بەهۆی تۆکمەنەبون و رەچاونەکردنی ستانداردە جیهانییەکان ساڵانە ژمارەیەکی زۆر لە دانیشتوانی ئێران دەبنە قوربانیی نەپارێزراوبونی ئەو ئۆتۆمبێلانە.  

هاوڵاتی کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە رێگەی مووشەکێکی فالکۆنەوە سێ مانگی دەستکرد هەڵدەداتە خولگەی زەوییەوە. ئەوەش دوای ئەوە دێت، کە رۆژی هەینی لە هەڵدانی ئەو رۆکێتە شکستی هێنا.  بڕیارە رۆژی یەکشەممە، 30ـی نیسانی 2023، کاژێر 19:29 خولەک بەکاتی ئەمریکا [کاژێر 02:29 خولەکی بەرەبەیانی رۆژی دووشەممە بەکاتی هەولێر] رۆکێتەکە لە سەنتەری کەنەدیی بۆشایی ئاسمان لە فلۆریدا هەڵبدرێت.  یەکێک لەو مانگە دەستکردانەی کە هەڵدەدرێت ناوی ViaSat-3 ئەمێریکایە کە کێشەکەی شەش تۆن و 400 کیلۆگرامە و مەبەس لێی دابینکردنی خزمەتگوزاریی ئینتەرنێتە بۆ کۆمپانیای ڤیاسات لە ویلایەتی کالیفۆرنیا.  دوو مانگی دەستکردی دیکەش لەسەر رۆکێتەکە جێگیرکراون؛ ئارکتوروس، کە مانگێکی دەستکردی پەیوەندیکردنە و ئەوی دیکەشیان بە ناوی کیوبسات GS-1 کە بۆ مەبەستی تاقیکردنەوەی زانستی بەکاردەهێندرێت.   سەرچاوە: spaceflight Now

هاوڵاتی فەرمانگەی وزەی ئەمریکا ئاماری نەوتی هاوردەکراوی وڵاتەکەی لە هەفتەى ڕابردوودا بڵاوکردەوە، بەپێى ئامارەکە عێراق ڕۆژانە بڕى ٢٢٢ هەزار بەرمیل نەوتى هەناردەى ئەمریکا کردووە، بەوەش بەراورد بە هەفتەى پێشتر هەناردەى نەوتى عێراق بۆ ئەمریکا بەڕێژەیەکى بەرچاو زیادیکردووە. فەرمانگەی وزەی ئەمریکا ئاماری نەوتی هاوردەکراوی وڵاتەکەی لە هەفتەی ڕابردوودا بڵاوکردەوە و بەپێى ئامارەکە، ئەمریکا لە هەفتەی ڕابردوودا ڕۆژانە بڕى پێنج ملیۆن و ١٩١ هەزار بەرمیل نەوتی لە نۆ وڵاتى جیهانەوە هاوردەکردووە و عێراق لە پلەی چوارەمدایە بۆ فرۆشتنی زۆرتین بڕی نەوت بە ئەمریکا. هەر بەپێی ڕاپۆرتەکە، عێراق ڕۆژانە بڕى ٢٢٢ هەزار بەرمیل نەوتى هەناردەى ئەمریکا کردووە، لەکاتێکدا هەفتەى پێشووتر عێراق بەتێکڕا ڕۆژانە بڕى ١٨٠  هەزار بەرمیل نەوتى هەناردەى ئەو وڵاتە کردووە. دەشڵێن: زۆرترین بڕى نەوتى هاوردەکراوە لە هەفتەى ڕابردوودا بۆ وڵاتەکەمان لە کەنەداوە بووە و لە پلەى، دووەم تا چوارەم مەکسیک، سعودییە، کۆڵمبیا و عێراق دێن.

هاوڵاتی وەزارەتی تەندروستیی سوودان رایگەیاند کە لەو شەڕ و پێکدادانەی لە ١٥ی نیساندا لەنێوان سوپا و هێزەکانی پشتیوانی خێرا لە سوودان سەریهەڵداوە، تا ئێستا ٥٢٨ کەس کوژراون و چوار هەزار و ٥٩٩ی دیکەیش برینداربوون. وەزارەتی تەندروستیی سوودان راگەیەندراوێکی بڵاوکردووەتەوە کە تیایدا ئاماژە بەوە کراوە، ململانێکان لە ١٢ ویلایەتدا بەردەوامە و ٥٢٨ حاڵەتی گیانلەدەستدان و چوار هەزار و ٥٩٩ برینداربوون لە نەخۆشخانەکانی ١٨ ویلایەتدا تۆمار کراوە. لە دووەمین رۆژی ئاگربەستدا کە بۆ جاری پێنجەم راگەیەندرا، پێکدادانی لایەنەکان بەردەوام بوو ,لە زۆرێک لە گەڕەکەکانی شاری خەرتوم دەنگی تەقە دەبیسترێت و دوکەڵ بەرز دەبێتەوە. هاوکات هێزەکانی پشتیوانی خێرا بانگەشەی ئەوەی کرد کە فڕۆکەیەکی جەنگیی MiGی سوپای سوودانی لە ئومدورمان خستووەتە خوارەوە. بەیانی رۆژی ١٥ی نیسان لە خەرتوم پایتەختی سوودان و چەند ناوچەیەکی دیکەی ئەو وڵاتە، شەڕ و پێکدادان لەنێوان سوپا و هێزەکانی پشتیوانی خێرا سەریهەڵدا.

هاوڵاتی عەبدوڵڵا حەمدۆک سەرۆکوەزیرانی پێشووی سودان هۆشداری دەدات کە ململانێکانی وڵاتەکەی لە سوریا و لیبیا خراپتر دەبێت و ڕایگەیاند، ئەگەر شەڕەکە بەردەوام بێت، دەبێتە "کابوسێک بۆ جیهان". نزیکەی دوو هەفتە یە شەڕ و پێکدادان لە سودان بەردەوامە و سەدان کوژراوی لێکەوتووەتەوە، لە کاتێکدا دەیان هەزار کەس لە وڵات هەڵدێن. درێژکردنەوەی ئاگربەستی نائارامی شەوی پێنجشەممەی نێوان لایەنە ڕکابەرەکان، دوای هەوڵە دیپلۆماسییە چڕەکانی وڵاتانی دراوسێ و هەروەها ئەمریکا، بەریتانیا و نەتەوە یەکگرتووەکان هات. عەبدوڵڵا حەمدۆک لە کۆنفرانسێکدا لە نایرۆبی پایتەختی کینیا، داوای کرد هەوڵێکی یەکگرتووی نێودەوڵەتی بۆ ڕازیکردنی سەرۆکی سەربازی سودان و سەرۆکی هێزێکی نیمچە سەربازیی ڕکابەر بۆ ئەنجامدانی دانوستانەکانی ئاشتی. ئاماژەی بەوەشکردووە ئەمە شەڕی نێوان سوپایەک و یاخیبوونێکی بچووک نییە. نزیکە وەک دوو سوپایە - بە باشی ڕاهێنراون و بە باشی چەکدارکراون." ئەمە لەکاتێکدایە لە ١٥ی نیسانەوە شەڕ لە سودان دەستی پێکردووە و زیاد لە ٥٠٠ کەس گیانیان لەدەستداوە و بە هەزارانی دیکە ئاوارە بوون.   سەرچاوە: BBC  

هاوڵاتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس ڕۆژی هەینی ڕایگەیاند بانگهێشتی بەڕێوەبەرایەتی تاڵیبانی نەکردووە بۆ کۆبوونەوەیەک کە هەفتەی داهاتوو لەگەڵ نوێنەرانی تایبەتی وڵاتان لە دۆحه ئەنجام دەدرێت. هەفتەی ڕابردوونوێنەرانی وڵاتان لە نەتەوە یەکگرتووەکان جەختیان لەوە کردەوە کە کۆبوونەوەکەی دۆحە  تیشک ناخاتە سەر ئەگەری دانپێدانانی بەڕێوەبەرایەتی تاڵیبان لەلایەن کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە، ئەمەش دوای ئەوەی لێدوانەکانی جێگری سەرۆکی نەتەوە یەکگرتووەکان نیگەرانی و سەرلێشێواوی دروستکرد. وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان ستیفان دوجاریک ڕایگەیاند کۆبوونەوەکەی قەتەر لە ڕۆژانی دووشەممە و سێشەممە بە مەبەستی جەختکردنەوەیە لەسەر دووبارە چالاککردنەوەی بەشداریکردنی نێودەوڵەتی لە دەوری ئامانجە هاوبەشەکان و دۆزینەوەی ڕێگایەک بۆ بەردەوام بوون و بەرەوپێشچوون لە... ..ئەفغانستان" . جێگری گۆتێرێس ئەمینا محەمەد هەفتەی ڕابردوو پێشنیاری ئەوەی کرد کە کۆبوونەوەکەی دۆحه " لەوانەیە یارمەتییان بدات بۆ نانی هەنگاوی بچوک و بەرەوپێشچون بۆدۆزینەوەی ڕێگایەک بۆناساندنی تاڵیبان...." تاڵیبان لە مانگی هەشتی ساڵی 2021 دەسەڵاتیان لە ئەفغانستان گرتە دەست دوای ئەوەی ئەمریکا دوای 20 ساڵ سەربازەکانی لەو وڵاتە کشانەوە. لە کانونی یەکەمی ئەمساڵدا، کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە لە 193 ئەندام پێکهاتووە ، بڕیاریاندا بۆ جاری دووەم بڕیاری پەسەندکردنی داننان بە بەڕێوبەرایەتی حکومەتی تاڵیبان دواخست  کە لە کاتی پەسەندکردنی بڕیارەکە تاڵیبان دەتوانێت نوێنەرێکی وڵاتەکەی بۆ  باڵیۆزی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک بنێرێت. هاوکات ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆژی پێنجشەممە بە کۆی دەنگ سەرکۆنەی قەدەغەکردنی کارکردنی ژنانی ئەفغانی کرد کە لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئەفغانستان کاردەکەن و داوای لە ڕێبەرانی تاڵیبان کرد بە خێرایی سەرکوتکردنی مافەکانی ژنان و کچان پێچەوانە بکەنەوە. لەو بارەیەوە تاڵیبان ده ڵێت ڕێز له مافه کانی ژنان ده گیرێت به گوێره ی لێکدانه وه ی توندی یاسای ئیسلامی وبەرپرسانی تاڵیبان دەڵێن بڕیارەکان لەسەر ژنانی کارمەندانی فریاگوزاری "کێشەیەکی ناوخۆییە."  

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەرمینیا ڕۆژی شەممە ڕایگەیاند ئەرمینیا و ئازەربایجان ڕۆژی یەکشەممە خولێکی نوێی وتووێژ لە واشنتۆن ئەنجام دەدەن بۆ هەوڵدان بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان. جارێکی دیکە گرژییەکانی نێوان هەردوو وڵات زیادیان کردووە سەبارەت بە ناوچەی ناگۆرنۆ کاراباخ کە ئەو شوێنەیە کە هێزەکانی ئاشتی پارێزی ڕوسیا لە ساڵی 2020دا بڵاوکرایەوە بۆ کۆتایی هێنان بە جەنگ، ئەمەش دووەمین شەڕە کە ئەرمینیا و ئازەربایجان لە دوای ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی 1991ەوە لەسەر ئەو ناوچەیە شەڕیان کردووە. ئەو ناوچە شاخاوییە لە سەر ئاستی نێودەوڵەتیدا وەک بەشێک لە ئازەربایجان دانیپێدانراوە، بەڵام بەشێکی زۆری دانیشتوانەکەی ئەرمەنییە . لە بارەی ئەو کۆبونەوەیە وتەبێژی ئەرمینیا ئانی بادالیان لە لاپەڕەی فەرمی خۆی لە فەیسبووک وتی" لە 30 ی مانگی چوارەوە وەزیری دەرەوەی ئەرمینیا ئارارات میرزۆیان لە واشنتن دی سی دەبێت بە سەردانێکی کارو لەوێ خولی داهاتووی گفتوگۆکان لەسەر ڕێککەوتنی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەرمینیا و ئازەربایجان بەڕێوەدەچێت،" جێگەیباسە ئازەربایجان ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردوو خاڵێکی پشکنینی نوێی لەسەر ڕێگای کاراباخی ڕێڕەوی لاچین دامەزراند، ئەمەش لەلایەن  ئەرمینیاوە بە پێشێلکردنی ئاگربەستی ساڵی 2020 ناودێرکرا. سەرەڕای چەندین ساڵ لە هەوڵی نێوەندگیری نێوانیان، ئەرمینیا و ئازەربایجان هێشتا نەگەیشتوونەتە ڕێککەوتنێکی ئاشتی کە کێشە هەڵپەسێردراوەکان چارەسەر بکات وەک دیاریکردنی سنوورەکان و گەڕاندنەوەی زیندانییەکان.

بەهای تمەن لە بەرامبەر دۆلاردا دابەزینی بەرچاو بەخۆیەوە بینی و پێشبینی دەکرێت لەگەڵ قوڵبونەوەی زیاتری ناکۆکییەکانی نێوان واشنتۆن و تاران، بەهای دۆلار بەرامبەر تمەن بەردەوام بێت لە بەرزبونەوە. ئەمڕۆ شەممە لەگەڵ کردنەوەی بازاڕەکانی دراو لە ئێران بەهای یەک دۆلار لەو وڵاتە گەیشتە زیاتر لە 54 هەزار و 500 تمەن و حکومەتی وڵاتەکەش بەهای یەک دۆلاری بە نزیکەی 42 هەزار تمەن راگەیاندوە. سایتی (ئێقتیساد نیوز) لە ئێران بڵاوی کردوەتەوە؛ بەرزبونەوەی بەهای دۆلار لە کاتێکدایە 20 رۆژە ئەو جۆرە بەرزبونەوەیە روی نەداوە و پێدەچێت بە بڵاوبونەوەی هەواڵی ناکۆکیی و گرژییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا، بەهای تمەن لە بەرامبەر دۆلار زیاتر دابەزێت. لە چەند رۆژی رابردودا سوپای ئێران دەستبەسەرداگرتنی کەشتییەکی لە دەریای عوممان راگەیاند کە هەڵگری نەوتی ئەمریکا بوە و دواتر ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە ئاشکرای کرد ئەمریکا پێنج رۆژ پێش ئەوەی سوپای ئێران دەست بەسەر ئەو کەشتییە نەوتهەڵگرەدا بگرێت، ئەمریکا دەستی بەسەر کەشتییەکی نەوتهەڵگری ئێراندا گرتوە کە لە وڵاتی کوەیتەوە رێکەوتوە. لە لایەکی دیکەوە ئەمریکا رەتی کردوەتەوە بڕیاری دابێت لە ئازادکردنی پارە بلۆککراوەکانی ئێران لە کۆریای باشور و لێدوانی حسێن ئەمیرعەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران سەبارەت بە رێککەوتنی نێوان واشنتۆن و تاران بۆ ئازادکردنی ژمارەیەک هاوڵاتیی (ئەمریکی-ئێران) لە لایەن کۆشکی سپییەوە رەت کراوەتەوە. بڵاوبونەوەی هەواڵی ناکۆکی و گرژیی نێوان واشنتۆن و تاران زیاترین کاریگەریی لە دابەزینی بەهای دراوی تمەن هەیە و بڕیارە دوای دەستبەسەرداگرتنی کەشتییە نەوتهەڵگرەکە لە لایەن سوپاوە، سزاکانی ئەمریکا دژی ئێران توندتر بکرێنەوە.

هاوڵاتی پاسەوانانی کەناراوەکان ئەمڕۆ هەینی تەرمی 41 کۆچبەریان لە کەناراوەکانی تونس دۆزیوەتەوە لە کاتێکدا ژمارەی ئەو کەسانەی لە ئەفریقاوە کۆچدەکەن بۆ گەیشتن بە ئەوروپا ڕوولە زیادبوونە، کاربەدەستێکی باڵا دەڵێت لە ماوەی 10 ڕۆژی ڕابردوودا زیاتر لە 200 کەس خنکاون. کاربەدەستێکی باڵای تونس بە ئاژانسی هەواڵی بی بی سی ڕاگەیاندووە،مردووخانەکانی تونس بۆشاییان نەماوە و لایەنە پەیوەندیدارەکان هەوڵدەدەن ڕێگری لە زیادبوونی هەوڵی پەڕینەوە بکەن. بەشێک لە کەناراوەکانی تونس تەنها نزیکەی ۱۵۰ کیلۆمەتر لە لامپدوسا دوورە کە دوورگەیەکی ئیتاڵیە و زۆرجار کۆچبەران وەک خاڵی سەرەکی  پەڕینەوە بۆ وشکانی بەکاریدێنن. فەوزی مەسعودی، بەرپرسی دادوەری لە شاری بەندەری سفاکس دەڵێت،"ڕۆژی سێشەممە، زیاتر لە 200 مەیت لە ئاوەکان دەرهێنراون، کە ژمارەیان زۆر زیاترە لە توانای نەخۆشخانەکە ، ئەمەش کێشەی تەندروستی دروست کردووە". باسیلەوەشکردووە، "کێشەیەکی زۆرمان هەیە لەگەڵ ژمارەیەکی زۆری لاشەکان کە دەگەنە کەنارەکان چونکە " ئێمە نازانین ئەوان کێن و لە چ کەشتییەکی تێکشکاوەوە هاتوون و ژمارەیان بەردەوام لە زیادبووندایە." هاوکات ئاژانسی کۆچبەری نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند کاتێک ئەو کەسانەی لە کەناراوەکانی لیبیاوە بەڕێکەوتبوون، لە ماوەی هەفتە و نیوی ڕابردوودا نزیکەی 300 کەسیان گیانیان لەدەستداوە و تا ئێستا لەمساڵدا 824 کەس گیانیان لەدەستداوە.  

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگریی ئەمەریکا (پێنتاگۆن)، راپۆرتی تایبەت بە "دەستدرێژی سێکسی"ی لە ساڵی 2022دا بڵاوکردەوە. بە گوێرەی راپۆرتەکە، لە ماوەی ساڵی 2022دا، هەشت هەزار و 942 حاڵەتی "دەستدرێژی سێکسی" لەناو سوپای ئەمەریکادا تۆمار کراون. بەمپێیەش لەناو سوپادا لەلایەن سەرباز، کارمەندی مەدەنی و ئەندامانی سوپای بیانییەوە هەشت هەزار و 942 حاڵەتی دەستدرێژی بۆسەرسەربازانی ئەمریکی ئەنجامدراون. لەکۆی ئەو حاڵەتانەش پێنج هەزار و ٩٤١یان بە فەرماندەیی و هێزەکانی بەرگریی راگەیەندراون، سێ هەزار و یەک حاڵەتیشیان تا ئێستا بەنهێنی ماونەتەوە بەڵام وەک حاڵەتەکانی وەرگرتنی چارەسەری پزیشکی و دەروونی تۆمار کراون. حەوت هەزار و ٩٥٨ حاڵەتیان لەلایەن سەرباز، ٤٤یان لەلایەن کارمەندانی مەدەنی وەزارەت، ٦٩٨یان لەلایەن کارمەندانی مەدەنی دیکە، ١٤یان لەلایەن کارمەندانی گرێبەست، ٤١یان لەلایەن سەربازانی بیانییەوە ئەنجامدراون و ١٨٧ حاڵەتیشیان ئەنجامدەرەکانیان نادیارە. لە کۆی ئەو هەشت هەزار و ٩٤٢ حاڵەتەی کە تۆمار کراون، دادگا لە بارەی سێ هەزار و ٩٢٨ حاڵەتییانەوە گەیشتووەتە ئەنجام، لەو ژمارەیەش سێ هەزار و ١٨٨ حاڵەتیان لەلایەن فەرماندەیی پەیوەندیدارەوە لێکۆڵینەوەیان لێکراوە