هاوڵاتی مەکتەبی سیاسی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان بە نووسراوی فەرمی داوا لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم دەکات عەبدوڵڵا حاجی محەمەد لە پۆستی وەزیری شەهیدان و ئەنفالکراوانی هەرێم دووربخرێتەوە. بەپێی ئەو زانیارییە تایبەتانەی بۆ هاوڵاتی نێردراوە، مەکتەبی سیاسی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان لە رۆژی 6-3-2024 گشتاندنی فەرمی ناردوە بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەگۆرینی عەبدوڵڵا حاجی مەحمود، وەزیری شەهیدان لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کە لەئێستادا دوورخراوەتەوە ل ریزەکانی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان. هەر بەپێی ئەو زانیاریانەی بۆ هاوڵاتی نێردراوە، لە گشتاندنەکەدا پێشنیاری سێ کەس کراوە بۆ پۆستی بەوەکالەتی وەزیری شەهیدان لە پشکی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان کە بریتین لە "فاتیح رەئوف ئەحمەد، سادق محێدین، ئامانج جەمال محەمەد". هەروەها بەپێی ئەو زانیارییانەی کە هەیە ئامانج جەمال نزیکترین کەسە لەئێستادا لە سەرۆکی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزیری شەهیدان و ئەنفالکراوانی هەرێمی کوردستان. ئەگەر ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان ئەو گشتاندنەی کە پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان ئاڕاستەی کردووە پەسەندی بکات ئەوا پۆستی وەزیری شەهیدان لە عەبدوڵڵا حاجی مەحمود وەردەگیرێتەوە. رۆژی ٥ی ئازاری ٢٠٢٣ سەرکردایەتی پارتی سۆسیال دیموکراتی کوردستان بڕیاریدا بە دوورخستنەوەی عەبدوڵڵا حاجی مەحمود لە حزبەکە.، بەپێی بڕیارەکە بێت دەبێت سەرجەم ماڵ و موڵکەکانی حزبیش بگەڕێنێتەوە، بەڵام عەبدوڵڵا حاجی مەحمود ئەو بڕیارە رەتدەکاتەوە و دەڵیت "لە چوارچێوەی پەیڕەوی ناوخۆدا نییە".
.jpg)
هاوڵاتی چاوپێکەوتنێکی سودانی کە مانگێک لەمەوپێش تۆمارکراوە لەناو میدیاکانی هەرێمدا ئێوارەی ئەمڕۆ بە شێوەی جیاواز بڵاوکرایەوە و کاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا. محەمەد شیاع سودانی له چاوپێكه‌وتنێكیدا كه مانگێك له‌مه‌وبه‌ر له‌گه‌ڵ كه‌ناڵی ئه‌لحه‌ده‌سی سعودی ئه‌نجامیدا رایگه‌یاندبوو، "شتێك نیه به‌ناوی بڕینی مووچه‌ی مووچه‌خۆرانی هه‌رێم، به‌ڵكو ئه‌وه‌ی هه‌یه له ده‌ستوور و یاسای بودجه رێژه‌ی سه‌دا 12.67 له خه‌رجی گشتی وه‌رده‌گیرێت و ده‌درێته هه‌رێم". سودانی له چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی كه به دیاریكراوی له 7ی شوباتی 2024دا ئه‌نجامی دا، وتی: "له یاسای بودجه‌دا شتێك نییه به‌ناوی مووچه، ئه‌مه ده‌سه‌ڵاتی ده‌ستوورییه، ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێم ئه‌وه‌یه دوای جێبه‌جێكردنی ئه‌و پابه‌ندیانه‌ی بۆی دیاریكراوه له یاساكه، سه‌دا 12.67ی ده‌ده‌ینێ، ئینجا خۆی بڕیار ده‌دات ده‌یدا به پرۆژه یان مووچه یان هه‌ر شتێكی تر...". وتیشی: "پێموایه لاوازی له تێگه‌یشتنی ده‌سه‌ڵاته‌كانی هه‌رێم هه‌یه ". ئەم لێدوانەی سودانی لە بەشێک لە میدیاکاندا وەک چاوپێکەوتنێکی نوێ بڵاوکرایەوەو تیایدا باسلەوەکراوە کە سودانی دژی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵێییەو نایەوێت مووچەی هەرێم بەشێوەی ڕاستەوخۆ بنێردرێت بۆ هەرێمی کوردستان بەڵآم هاوڵاتی بۆی دەرکەوتووە ئەو چاوپێکەوتنە پێش بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی ئەنجامدراوە و تۆمارکراوە. هاوکات نوسینگەی ڕۆژنامەوانیی سودانی ڕایگەیاند، ئەو دیدارە ڕۆژی 7ی مانگی ڕابردوو تۆمارکراوە، واتە بەر لە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیی عێراق بووە و نوێ نییە. دوا بەدوای بڵاوکردنەوەی چاوپێکەوتنەکەش ژمارەیەک پەرلەمانتاری پێشوو لەسەر بابەتەکە بڵاوکراوەیان هەبوو: ئه‌حمه‌دی حاجی ره‌شید په‌رله‌مانتاری پێشووی كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كه ئه‌وكات ناوی كۆمه‌ڵی ئیسلامی بوو، له په‌رله‌مانی عێراق له تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووك نووسیویه‌تی: "له ماوه‌ی 94ی ده‌ستووری عێراق هاتووه كه (قرارات المحكمة الاتحادية العليا باتة وملزمة السلطات كافة) بڕیاره‌كانی دادگای باڵای فیدراڵی یه‌كلاكه‌ره‌وه‌ن و تانه‌یان لێنادرێت". ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی پێشووی كۆمه‌ڵ ده‌لێت: "وته‌ی به‌ڕێز سوودانی و غه‌یره سوودانی هیچ به‌هایه‌كی نییه له‌به‌رانبه‌ر دادگای باڵادا". هەروەها عەلی حەمەساڵح پەرلەمانتاری پێشوی بزوتنەوەی گۆڕان وێنەیەکی بڵاوکردۆتەوەو دەڵێت: ئەو دیدارەی سودانی کە دەڵێ ناتوانین موچە ڕاستەوخۆ بدەین، پێش بڕیاری دادگای فیدڕاڵیە.
هاوڵاتی گەنجێکی ئێزیدی کە نزیکەی 10ساڵ لەکەمپی شاریا دەژیا، دوای سێ رۆژلە بێسەرشوێنبوونی ، ئێوارەی ئەمرۆ تەرمەکەی لەناوخانووەیەکی تەواو نەکراو لە کۆمەڵگای سیبا شێخدر سەر بە شەنگال دۆزرایەوە. ناتق عەلو، لە ڕاگەیاندنی پۆلیسی شەنگال بە هاوڵاتی وت،"حەسەن عیدۆ کاری گواستنەوەی دەکرد لە نێوان پارێزگای دهۆک وشەنگال و بەپێچەوانەوه، دوای ئەوەی بۆ ماوەی سێ رۆژ بێسەرشوێن بوون ئەمڕۆ تەرمەکەی دۆزرایەوە". وتیشی ، " دوای بێسەروشوێنبونی لە لایەن خێزانەکەیەوە تەلەفونی بۆ کراوە و تەنها جارێک کەسێک تەلەفونەکەی هەڵگرتووە و بەبێ ئەوەی بڵێت کێیە و بۆ چی ئەو موبایلەی پێیە بە خێزانی کوژراوەکەی وتووە حەسەن لای خۆمانە بەڵآم دوای نیوەرۆی ئەمرۆ تەرمەکەی لە ناوخانوەیەکی تەواو نەکراودا لەکۆمەڵگای سیبا شێخدر سەر بەشەنگال دۆزراوەتەوە" ناتق عەلو باسی لەوەشکرد، تا ئێستا بکوژەکە نەدۆزراوەتەوەو هۆکاری کوشتنی ئەو هاوڵاتییە دیارنییە و لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن. حەسەن عیدۆ، خەڵکی ناحیەی گرعوزێرە هەر لەدوای داعش و ئاوارەبوونی خەڵک لەکەمپی شاریا دەژیا و لە نێوان دهۆک و شەنگاڵ کاری گواستنەوەی هاوڵاتیان بووە.
هاوڵآتی وته‌بێژی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی زاخۆ رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ ته‌رمی گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 22 ساڵ له‌سنوری روباری هێزلی دۆزراوه‌ته‌وه، له‌ئێستاشدا ته‌رمه‌كه‌ی له پزیشكی دادیه بۆ لێكۆڵینه‌وه ئەحمەد رەمەزان ، ووتەبێژی پولیسی زاخۆبە هاوڵاتی وت" دوای نیوەڕۆیی ئەمرۆ پێنج شەممە تەرمی گەنجێک بەناوی (ع، م، أ) لەروباری هیزلمان لە دهۆک دۆزرایەوە و ئەو گەنجە تەمنی ٢٢ ساڵە و خەڵکی زاخۆیە". وتیشی، "ته‌رمی ئه‌و گه‌نجه ره‌وانه‌ی پزیشكی دادی دهۆك كراوه به‌مه‌به‌ستی دیاریكردنی هۆكاری سه‌ره‌كی گیانله‌ده‌ستدانه‌كه‌ی، هیچ ئاسه‌وارێكیش به‌جه‌سته‌یه‌وه دیارنیه". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، "لێكۆڵینه‌وه له كه‌یسه‌كه به‌پێی به‌نده‌كانی مادده‌ی 405 له‌یاسای سزادانی عێراقی ده‌ستپێكردوه".
هاوڵاتی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق لیژنەیەکی ناوەندی بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان پێکهێنا. جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند ''ئەنجومەنی کۆمیسیاران بڕیاریدا بە پێکھێنانی لیژنەیەکی ناوەندی بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و دادوەر عەباس فەرحان حەسەن، سەرۆکی فەرمانگەی ھەڵبژاردنی کۆمیسیۆن سەرۆکایەتی لیژنەکە دەکات، ژمارەیەک لە بەڕێوەبەرانی کاروباری یاسایی و ھونەری و دارایی کۆمیسیۆنیش لە لیژنەکەدا ئەندامن". ئاماژەی بەوەشکرد "ئەرکی لیژنەکە جێبەجێکردنی ھەموو ئەو رێکار و بڕیار و راسپاردانە دەبێت کە ئەنجومەنی کۆمیسیاران تایبەت بە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەری دەکات". وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق وتی "بەپێی پەیڕەوی ناوخۆ ھەموو حزبێک لەماوەیەکی دیاریکراودا دەبێت کۆنگرە ببەستێت و سەرکردایەتی نوێ ھەڵبژێرێت". بەپێی ئەوکاتەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان دیاریکردووە رۆژی ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام دەدرێت.
هاوڵاتی لەسەر سكاڵای هاوڵاتییەك و لەلایەن مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی چوارچراوە لە سلێمانی سێ تۆمەتبار دەستگیركران. بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی رایگەیاند "دوای ئەوەی هاوڵاتییەك سكاڵای تۆماركرد كە لەلایەن چەند كەسێكەوە فێڵی لێكراوە و بڕی 13 ملیۆن دیناریان لێوەرگرتووە، هێزەكانی بنكەی پۆلیسی چوارچرا لێكۆڵینەوەو بەدواداچوونەكانیان دەستپێكرد و دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەر توانرا سێ تۆمەتبار دەستگیربكرێن كە یەكێك لەو تۆمەتبارانە چەندین فەرمانی گرتنی هەیە". ئاماژە بەوەکراوە "لەئێستادا هەریەك لەتۆمەتباران (د،ع،ك لەدایكبووی 1983- ف،ع، ع لەدایكبووی 1975 - ر،ف،س لەدایكبووی 2001) بە بڕیاری دادوەر راگیراون و تۆمەتبار (د،ع،ك لەدایكبووی 1983 ) لە بنكەی پۆلیسی بەختیاری و بنكەی پۆلیسی ئازادی و بەشی پۆلیسی نەهێشتنی تاوان فەرمانی گرتنی هەیە".
هاوڵاتی قایمقامی هەولێر لە بارەی رووداوی ئاگرەکەی بازاڕی لەنگە ئاشکرایکرد هۆکاری ئاگرەکە هیچ سەرپێچییەکی یاسایی یان رێنمایی بەرگریی شارستانی و کێشەی کارەبا نەبووە. نەبەز عەبدولحەمید، قائیمقامی هەولێر و سەرۆکی ئەو لیژنەی لێکۆڵینەوەی لە رووداوی ئاگرەکەی بازاڕی لەنگە کرد رایگەیاند "هۆکاری ئاگرەکە هیچ سەرپێچییەکی یاسایی یان رێنمایی بەرگریی شارستانی و کێشەی کارەبا نەبووە، ئەوەی روویداوە تەنیا کەمتەرخەمی کۆمەڵێک کەس بووە، ئه‌وه‌ش لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ دەکرێت و رووبەڕووی سزای یاسایی دەکرێنەوە". ئاماژەی بەوەکرد "بە بەڵگەوە بۆمان دەرکەوت کەسانێک ویستوویانە دوکانی نوێ دابنێن، رەفەیان داناوە و کۆسەرەیان بەکارهێناوە، ئاگری کۆسەرەکە تەشەنەی کردووە، ئه‌مه‌ش له دوای سێ رۆژ لێکۆڵینەوە لە هۆکاری راستەقینەی ئاگرەکە و دەستنیشانکردنی لایەنی کەمتەرخەم، ده‌ركه‌وت". ئاماژەی بەوەشکرد 'له لێكۆڵینه‌وه‌كاندا لیژنەکە گەیشت بەو ئەنجامەی كه هیچ دەست و لایه‌نێك لە پشت رووداوەکەوە نەبووە و کەوتنەوەی ئاگرەکەش بە ئەنقەست نەبووە".
هاوڵاتی بڕیارە هەفتەی داهاتوو شایستە داراییەکانی مانگی 12ی ساڵی رابردووی مامۆستایانی وانەبێژان لە پارێزگاکانی هەولێر و سلێمانی و دهۆک بکرێتە چەک. عەلی رەئوف، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ لە هەرێمی کوردستان بە هاوڵاتی راگەیاند "هەفتەی داهاتوو شایستە داراییەکانی مانگی 12ی ساڵی2023 وانەبێژان لە پارێزگاکانی سلێمانی و هەولێر و دهۆک دەکرێتە چەک و لەگەڵ هەبوونی سیولە دەست بە دابەشکردنی دەکرێت". ئاماژەی بەوەشکرد "جارێ هیچ وادەیەک بۆ دابەشکردنی شایستە داراییەکانی مانگی 12ی وانەبێژان دیارنییە و هەرکاتێک سیولە هەبێت ئەوا کاتی دابەشکردنی شایستە داراییەکانی وانەبێژان دیاریدەکرێت".
هاوڵاتی ئەمڕۆ لە هێرشێکی ئەندامانی داعش لە باشووری بیابانی دێرەزۆر لە سوریا ژمارەیەک هاوڵاتی مەدەنی و ئەندامانی بەرگری نیشتمانی بوونە قوربانی. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ئەمڕۆ چوارشەممە ٦ی ئازاری ٢٠٢٤ رایگەیاند "لەکاتی کۆکردنەوەی دومەڵاندا لە باشووری بیابانی دێرەزۆر چەکدارانی داعش هێرشیانکردە سەر ژمارەیەکی زۆری هاوڵاتی، لە ئەنجامدا ژمارەیەک خەڵکی مەدەنی و ئەندامانی بەرگری نیشتمانی سوریا کوژران و برینداربوون". لە راگەیەندراوەکەی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ هاتووە "لە هێرشەکەدا ١٨ کەس کوژراون و کە چواریان ئەندامی بەرگری نیشتمانی بوون، هەروەها ١٦ کەسی دیکەش برینداربوون". ئاماژە بەوەشکراوە "ئەو هاوڵاتییانە بە دۆشکە کراونەتە ئامانج، دواتر پێکدادانی توندوتیژ لە نێوان داعش و ئەندامانی بەرگریی نیشتمانی روویداوە، هەروەها لەو هێرشەدا ١٢ ئۆتۆمبێل سوتێندراون".
شەنای فاتیح بۆردومانکردنی هەرێمی کوردستان لەلایەن وڵاتی تورکیا بەبیانووی بوونی چەکدارانی پەکەکەوە زیادیان کردووەو بەشێکی زۆری قوربانییەکانیش هاووڵاتیانی مەدەنین و بەپێی ئامارێکی رێکخراوی سی پی تی ساڵی ٢٠١٥ تائێستا بەهۆی بۆردومانەکانی تورکیاوە ١٥٢ هاووڵاتی مەدەنی هەرێمی کوردستان گیانیان لەدەستداوەو ٢٢٨ هاووڵاتیش برینداربوون. سوپای تورکیا لەهەرێمی کوردستاندا چەند بنکەیەکی سەربازی جێگیرکردووەو لەساڵی ٢٠١٧وە تائێستا تەنها لەسنووری برادۆست نزیکەی ٢٠ بنكەی سەربازیی جێگیر كردووە. چاودێرێکی سیاسی: تێگەیشتنی توركیا دەرهەق بەنەتەوەی كوردو كوردستان، هێشتا لەقۆناغی تێروانین و ستراتیژیەتی دەوڵەتی عوسمانی تێپەڕی نەكردووە کەمال رەئوف، چاودێری سیاسی لەلێدوانێکدا بەهاوڵاتی وت: هۆكاری هێرش بۆردومانەكانی توركیا بۆ سەر كوردستان بەگشتی و باشور بەتایبەتی، پەیوەستە بەبونیادی بیركردنەوەو ستراتیژیەتی سیاسی دەوڵەتی توركیاوە، تێگەیشتنی توركیا دەرهەق بەنەتەوەی كوردو كوردستان، هێشتا لەقۆناغی تێڕوانین و ستراتیژیەتی دەوڵەتی عوسمانی تێپەڕی نەكردووە، هەربۆیە لەبەشێك لەتووێژینەوەو تەنانەت نەخشەكانیشیان كە وەك دراسات بەخوێندكارانیان دەخوێنرێت، ئەوان دانیان نەناوە بەو رێكەوتنانەی كەدوای دەوڵەتی عوسمانی دامەزراون، بۆیە لەو نەخشانەدا سنوری دەوڵەتی توركیا ناوچەكانی هەولێرو موسڵ وانیشان دەدرێن كە بەشێك بێت لەخاكی توركیا. وتیشی: توركیا بەهانەگەڵێكی زۆری هەیە بۆ ناوزڕاندنی خەبات و تێكۆشانی كوردو هەموو هەوڵەكانی بەو ئاراستەیە دەڕوات كەخەباتی هەموو ئەو پارتە كوردیانە تۆمەتبار بكات بەتیرۆر، ئەمە لەكاتێكدایە لەكاتی سەرهەڵدانی داعش، تا دوای شكستی ئەو هێزە، توركیا بەردەوام پێگەیەكی بەهێزی هێزەكانی داعش بووە لەڕووی سەربازی و زانیاری هەواڵگرییەوە، پشتیوانی هێزێكی وەك داعشیان كردووە، بۆیە ناتوانرێت ئەو بەهانەیەی كەبەردەوام بەكاریدەهێن بۆ مافدان بەخۆی بۆ پەلاماردانی كوردستان قەناعەتی بەكەس كردبێت. «لەچەند ساڵی رابردوو توركیا بەبۆردومان و هێرشەكانی، جگە لەوەی پارەو خەرجییەكی زۆر بەهەدەر دەدات، بەڵام نەیتوانیوە لای رای گشتی توركیاش ئەو بڕوایە دروست بكات كە بەم شێوازە دەتوانێت چارەسەری پرسی كورد بكات، بەپێچەوانەوە توركیا خراوەتە بازنەیەكی داخراوەوەو نەیتوانیوە ببێتە ئەندام لەیەكێتی ئەوروپاو وڵاتەكەی تووشی قەیرانێكی ئابوری سەخت كردووەو چووەتە ریزبەندی ئەو وڵاتانەی كە قەرزدارترین وڵات بێت، لەڕووی سیاسیشەوە توركیا بەردەوام لە راپۆرتی رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان، وەك شوێنێكی نائارام بۆ رۆژنامەنووسان و دەنگی جیاواز پۆلێن دەكرێت.» کەمال رەئوف وای وت. ئەو چاودێرە سیاسییە باسی لەوەشکرد کەتوركیا بەنیازی ئەوەیە لەڕێگەی گوشاری سیاسی و ئابورییەوە، بەتایبەت لەپرسی ئاودا، بۆ سەر دەوڵەتی عێراق، ئەو وڵاتە ناچار بكات، كەهاوكارو بەشداربن لەسیاسەتی جینۆسایدو قڕكردنی كوردان، توركیا ئێستا بوونی هێزەكانی پەكەكەی كردووەتە بەهانە، بەڵام لەوڵاتێكی وەك لیبیا كە لەجوگرافیایەكی تریشە، بنكەی سەربازی هەیە و دەخالەتكەرە، لەوڵاتانی ناوچەكە لەسوریا، قوبرس و تەنانەت لەهەندێك لەوڵاتانی ئەفریقی و میسرو فەلەستینیش، دەخالەتێكی راستەوخۆی هەیە، هەموو ئەوانە پێماندەڵێت توركیا بەچاوی تەماعكارانەی دەوڵەتی عوسمانییەوە دەڕوانێتە ئەو وڵاتانەو ناتوانێت، خاڵی دابڕان لەگەڵ ئەو مێژووە دابنێت. کەمال رەئوف باسی لەوەشکرد هەڕەشەكانی ئەم دواییانەی لەسەر ئاستی باڵای حكومی، هەروەها جوڵە دبلۆماسیەكانی لەسەر ئاستی ناوچەكە، پێماندەڵێت، توركیا بەنیازی هێرش و پەلاماردانێكی نوێیە بۆ سەر باشورو رۆژئاوا، پەیامەكانی رۆشنە، ئەوان دەیانەوێت لەناوچەكە بنكەی سەربازی چاودێری زیاتر دروست بكەن، ئەوان دەیانەوێت بەقوڵایەكی زۆر بێنە نزیك شارەكانی هەرێم، خۆ گەر بۆیان بكرێت، دەیانەوێت نزیك ببنەوە لەشاری سلێمانی بەتایبەت ناوچەی پشدەرو شارباژێر. «حكومەتی هەرێم بەداخەوە لەدۆخێكی خراپدایە، ئەم حكومەتە تەنها وەك قەبارەو ناو بڵێن حكومەتی هەرێمی كوردستان، چونكە ئاراستەی بەشداربووانی ناو حكومەت جیاوازەو ئەو بەشەی پەیوەندی بەتوركیاو لەشكركێشیەوە هەیە، بەتەواوەتی تەعبیر لە رای پێكهێنەرو بەشداربووەكانی حكومەتەكە ناكات، ئەمە تەنها لەسەر پرسی لەشكركیشی توركیا وانییە، تەنانەت لەسەر پرسی كێشەكانی هەرێم و بەغدادو پەیوەندیەكانی هەرێم و ئیرانیش هەروایە، دابەشبوونێكی مەترسیدار هەیە و ئاراستەكان بەتەواوەتی لەیەكتر جیاوازن، بۆیە بۆ ئەم پرسەی هێرش و پەلاماردانەی توركیا كە تائێستا چەندین كەسی مەدەنی بونەتە قوربانی و چەندین گوندنشین زیانیان لێكەوتووە، حكومەت نەیتوانیوە داكۆكی لەهاووڵاتیە مەدەنیەكانی خۆشی بكات، نەیتوانیوە لەبەرامبەر بڕینەوەی دارستانە سروشتیەكان هەڵوێست وەربگرێت، بۆیە لەدۆخێكی ئاوادا ناتوانین چاوەڕێی ئەوەبكەن كەحكومەتی هەرێم بەم دۆخەیەوە بتوانێت یان بیەوێت هەڵویستی جددی لەبەرامبەر ئەم پێشێلكاری سەروەری خاك و دەستدرێژیانەی توركیا قسەیەكی جددی و هەڵویستی پێویستی هەبێت.» کەمال رەئوف وای وت. دوایین بۆردومانی تورکیا لەهەرێمی کوردستاندا لەیەکی ئاداری ٢٠٢٤ بوو لەقەزای کەلار بوو کەهێرشێكی درۆنی بوو بۆ سەر ماڵێک لەئەنجامدا کەسێک گیانی لەدەستدا، بەپێی زانیارییەکان ئەو ماڵە بارەگای تەڤگەری ئازادی بووە بەڵام بەفەرمی بەکاریان نەهێناوە. بەپێی ئامارێکی تیمی کوردستانی ڕیکخراوی CPT ئەمریکی کەتایبەت بۆ هاوڵاتی نێردراوە لەمانگی ئابی ساڵی ٢٠١٥وە کە لەو وادەیەدا تورکیا بۆ یەکەمجار درۆنی (بایرێکتەرتی بی توو)ی بەکارهێنا لەهەرێمی کوردستاندا، تائێستا ١٥٢ هاووڵاتی مەدەنی لەهەرێمی کوردستاندا بەهۆی بۆردومان و لەشکرکێشی سوپای تورکیاوە گیانیان لەدەستداوەو ٢٢٨ هاووڵاتیش برینداربوون. هەر بەپێی ئامارەکەی رێکخراوی سی پی تی تورکیا لەمانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ٢٠١٧وە تائێستا ٦٤ بنکەو بارەگای سەربازی لەهەرێمی کوردستاندا دروستکردووەو سەرجەمیان لەڕێگەی تۆڕێکی رێگاوبانی سەربازییەوە پێکەوە بەستۆتەوە بەخاکی باکوری کوردستان و تورکیاوە، بۆ دروستکردنی ئەو بارەگاو بنکە سەربازیانە تورکیا دارستانێکی یەکجار زۆری بڕیوە بەجۆرێک لەساڵی ٢٠٢٢دا بۆ ماوەی نۆ مانگ هەر رۆژێک ٣٥٠بۆ ٤٠٠ تۆن داری سەر سنوورەکانی هەرێمی کوردستان بڕدراوەو نێردراوە بۆ پارێزگاکانی هەکاری و وان لەباکووری کوردستان و لەو دارانە کەلوپەلی ناوماڵ دروستکراوەو بۆ هەرێمی کوردستان نێردراوەتەوەو بازاڕی پێ ساغکراوەتەوە. «لەساڵی ٢٠٠٧ەوە تائێستا یەک ملیۆن و ٨٠٠ هەزار دۆنم زەوی کشتوکاڵی لەهەرێمی کوردستاندا بەهۆی بۆردومانەکانی تورکیاوە سوتاون و لەناوچوون و دوو هەزارو ٥٠٠ ئاژەڵی کێوی سوتاون و مرداربوونەتەوە» ئامارەکەی سی پی تی وادەڵێت.
.png)
هاوڵاتی وەزیری پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژەوە رایدەگەیەنێت لەگەڵ هەموارکردنەوەی پشکی هەرێم لە بودجەی عێراق مامۆستایانی وانەبێژ دادەمەزرێندرێن. ئەمڕۆ چوارشەممە 6ی ئازاری 2024 ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەمیانەی کردنەوەی دوو قوتابخانە لە سنووری قەزای بەردەڕەش لە بارەی دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند "سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان مانگی هەشتی رابردوو رەزامەندی دابوو کە مامۆستایانی وانەبێژ ئەوەی پێویستە کاری (دامەزراندنیان بە شێوەی گرێبەست) بۆ بکرێت. داوای کرد ئێمە لەگەڵ وەزارەتی دارایی دابنیشین و رایسپاردین کۆنووسێک ئامادەبکەین، کۆنووسەکەشمان ئامادەکرد، بەڵام بەداخەوە دواتر ئەو مامەڵەی حکومەتی فیدراڵیی لەگەڵ پشکی هەرێمی کوردستان بەسەردا هات". ئاماژەی بەوەشکرد "بڕیاری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەبارەت بە دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ نەگۆڕاوە، بەڵام چاوەڕێ دەکەین پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەی گشتیی فیدراڵی هەمواربکرێتەوە بۆ ئەوەی ئەو کات کاری بەگرێبەستبوونی مامۆستایانی وانەبێژ و خزمەتی هەموو مامۆستایانی وانەبێژی هەرێمی کوردستان بکەین".
سازگار ئەحمەد لەکاتێکدا چەند رۆژێکی کەم ماوە بۆ یەکلاییکردنەوەی پۆستی پارێزگاری کەرکوک، یەکێتی و پارتی هێشتا ناکۆکن لەسەر دیاریکردنی کوردێک بۆ پۆستەکە، بەبڕوای چاودێران ئەوەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە بەشێکی دیکەی کورد شارەکە چۆڵبکەن. لەدوای رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ کە کورد پۆستی پارێزگاری کەرکوکی لەدەستدا، پۆستەکە بەوەکالەت لەلایەن پێکهاتەی عەرەبەوە بەڕێوەدەبرێت و تۆمەتباردەکرێت بەوەی کەهەوڵی تەعریبکردنی شارەکە دەدات، بەڵام یەکێتی و پارتی نەیانتوانیوە بگەنە رێکەوتن بۆ دیاریکردنی پارێزگارێکی کورد وەکو گەورەترین پێکهاتەی نەتەوەیی پارێزگاکە. بۆ دیاریکردنی کەسێک بۆ پۆستی پارێزگاری کەرکوک، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق هاوپەیمانێتییەکی سیاسی بەناوی «هاوپەیمانی ئیدارەی کەرکوک» پێکهێناوە کە کاردەکات بۆ رێککەوتنی نێوان لایەنەکانی پارێزگاکەو دانانی بەرنامەیەکی هاوبەش لەنێوان لایەنەکان بۆ بەڕێوەبردنی حکومەتی خۆجێی شارەکە. پەروین فاتیح، ئەندامی سەرکەوتووی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بەهاوڵاتی وت «ئەو هاوپەیمانێتییەی بەسەرۆکایەتیی محەمەد شیاع سودانی پێکهێنراوە بۆ ئەوەیە هەر کاتێک کێشەیەک هەبوو بە راوێژو کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆکی هاوپەیمانێتییەکە چارەسەری کێشەکە بکرێت». وتیشی «هەر لایەنێک بەرنامەی کاری خۆی دەدات بەسەرۆک وەزیرانی عێراق لەبارەی رێگە چارەسەرێک بۆ دابەشکردنی پۆستەکانی پارێزگای کەرکوک». تاوەکو ئێستا سەرۆک وەزیرانی عێراق دووجار لەگەڵ بەرپرسی یەکەمی لایەنە براوەکانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کۆبووەتەوە کە لەمانگی ١٢ی ساڵی رابردوو ئەو هەڵبژاردنە بەڕێوەچوو. کۆتا کۆبوونەوەش رۆژی ٣ی ئازاری ٢٠٢٣ بوو له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا جه‌خت له‌به‌رده‌وامی گفتوگۆكردنی نێوان هێزه سیاسییه‌كان بۆ دیاریكردنی پارێزگارێك بۆ كه‌ركووك و گه‌یشتن به‌كارنامه‌یه‌كی هاوبه‌ش كرایه‌وه، هه‌روه‌ها دوو هه‌فته‌ش دیاریكرا بۆ ئه‌وه‌ی پارێزگارێك و سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگا بۆ كه‌ركوك دیاریبكرێت. هەروەها رۆژی دووشەممە ٤ی ئازاری ٢٠٢٤ محەمەد کەمال، بەرپرسی لقی سێی کەرکوکی پارتی دیموکراتی کوردستان و شاندێکی حزبەکە سەردانی مەڵبەندی دووی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانیان کرد . لەدوای کۆتایی هاتنی کۆبوونەوەکە محەمەد کەمال لەبارەی سەردانەکەیانەوە بە رۆژنامەنووسانی رایگەیاند «ئامانجی سەردانەکە وەڵامدانەوەی دوایین سەردانی یەكێتییە بۆ لقی سێی پارتی و دەیانەوێت پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەو حزبە باشتربکەن». کاوێز مەلا پەروێز، چاودێری سیاسی لەشاری کەرکوک بەهاوڵاتی راگەیاند «ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق لەکەرکوک بەجۆرێک بوو کەهیچ پێکهاتەیەک نەتوانێت بەتەنها ئیدارەی کەرکوک پێکبهێنێت، هەروەها لەڕووی یاساوە دەبێت پێکهێنانی ئیدارەی کەرکوک بە رێککەوتن بێت». بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کە رۆژی ١٨ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٣ بەڕێوەچوو، کورد حەوت کورسی بەدەستهێنا، یەکێتی پێنج کورسی و پارتی دوو کورسی، هەروەها عەرەب پێنج کورسی و تورکمانیش دوو کورسیان بەدەستهێنا لەگەڵ کورسییەکی کۆتای کریستیانەکان. کاوێز مەلا پەروێز وتی «بۆ یەکەمینجارە لەمێژووی کەرکوکدا پێکهاتەکان بەم جۆرەی ئێستا لەیەک نزیکبن، ئەمەش کاریگەریی لەسەر پێکهێنان و کاراکردنەوەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک دەبێت، هەروەها سەرۆک وەزیرانی عێراقیش نێوەندگیرە، بۆیە پێم وایە لەکۆتاییدا پێکهاتەو لایەنەکان بگەنە رێککەوتن و رازی بکرێن لەسەر دابەشکردنی پۆستەکانی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک». هەرچەندە پێکهاتەی عەرەب پێداگری لەسەر ئەوەدەکات کەپۆستی پارێزگاری کەرکوک دوو ساڵ بۆ کوردو دوو ساڵ بۆ عەرەب بێت، بەڵام کورد پێداگرە لەوەی کە ئەو پۆستە بۆ هەر چوار ساڵەکە وەربگرێت، کاوێز مەلا پەروێز لەوبارەیەوە دەڵێت «بڕوام وایە کە چانسی کورد زۆرە بۆ وەرگرتنی پۆستی پارێزگاری کەرکوک بۆ هەر چوار ساڵەکە». هەروەها دەشڵێت «ئەگەر کورد پۆستی پارێزگاری کەرکوک وەربگرێت ئەوا کاریگەریی ئەرێنی دەبێت لەسەر شارەکە و کوردەکانی کەرکوک، بەڵام بەپێچەوانەوە ئەگەر کورد ئەو پۆستە لەدەستبدات ئەوا کاریگەریی نەرێنی دەبێت، هۆکارێک دەبێت بۆ ئەوەی وەک ساڵانی رابردوو بەشێک لەکوردەکان کەرکوک بەجێبهێڵن و بەشیاوی ژیانی نەزانن». ئەو چاودێرە سیاسییە وتیشی «ئەگەر پۆستی پارێزگاری کەرکوک دوو ساڵیش بۆ کورد بێت هەر گرنگی خۆی هەیە و سەرکەوتنێکی گەورەیە، چونکە کورد بەشێکی کاریگەرو گرنگە لەبەڕێوەبردنی شارەکە، هەروەها کورد دەتوانێت ئەو پێگەیەی بەکاربهێنیت بۆ ئاوەدانکردنەوەی گەڕەکە کوردییەکان و نەهێشتنی کەمی خزمەتگوزاریی». یاساناسانیش پێیانوایە لەبەرئەوەی بارودۆخی کەرکوک لە رووی جوگرافیاو پێکهاتە، هەروەها لەبەرئەوەی چاوی وڵاتانی لەسەرە، پێویستە بەیاسایەکی تایبەت مامەڵەی لەگەڵ بکرێت، ئەگەر پرسی دیاریکردنی پارێزگایەکی نوێ بخرێتە بەردەم دادگا، ئەوا رەنگە ئەم پرسە ماوەیەکی زۆر بخایەنێت کە ئەمەش لەبەرژەوەندیی راکان جبوری، پارێزگاری ئێستای کەرکوک بەوەکالەت دەبێت و رەنگە دواجار دادگا پرسەکە بە دابەشکاری لە ٣٣٪ یەکلایی بکاتەوە، کە پۆستی پارێزگاری کەرکوک دوو ساڵ دوو ساڵ دابەش بکات بەسەر پێکهاتەکان. ململانێ لەسەر پۆستەکانی پارێزگای کەرکوک بەجۆرێکە، تەنانەت لەسەر پۆستە باڵاكان لەناو حزبەكانی یەك نەتەوەشدا، بەردەوام ململانێ و ناكۆكی هەبووە، یه‌كێتیی و پارتی، لە ٢٠١٧ەوە تا تەمموزی ٢٠١٩ لەمشتومڕو ناكۆكییدا بوون، بەهۆیەوە نەیانتوانی پۆستی پارێزگار وەربگرنەوە. حزبەكانی سەر بەهیچ نەتەوەیەكی كەركوك، بەشی پێویست كورسییان نییە بتوانن پۆستەكانی ئیداری نوێی خۆجێی لە ئەنجومەندا بە تەنیا یەكلاییبكەنەوە، چونكە پۆستە باڵاكان بەتایبەت پارێزگارو سەرۆكی ئەنجومەن و جێگرەكانیان، بە زۆرینەی رەهای دەنگی ئەندامان، كە مەبەست لێی (٥٠ + ١)ە هەڵدەبژێردرێن، واتە لە ١٦ ئەندامەكەی ئەنجومەنی كەركوك دەبێت دەنگی نۆ ئەندام بەدەستبهێنن. لەدوای رووخانی دەسەڵاتی بەعس لەعێراق لەساڵی ٢٠٠٣ەوە لەسەر بنەمای پرۆژەیەكی جەلال تاڵەبانی، سكرتێری پێشووی كۆچكردووی یەكێتیی، پۆستەكانی كەركوك بەڕێژەی ٣٢٪ بۆ هەریەك لە پێكهاتەكانی كوردو عەرەب و توركمان دیاریكراو هەروەها ٤٪ بۆ كریستیان ئەم پڕۆژەیە لەتەمموزی ٢٠٠٩دا لەئەنجومەنی پارێزگای كەركوك، رێككەوتنی لەسەركرا لەلایەن سەرجەم پێکهاتەکانەوە. لەو رێکەوتنەدا پۆستی پارێزگار بۆ كوردو جێگری پارێزگار بۆ عەرەب و سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگا بۆ توركمان بوو، پۆستەكانی تری ئەنجومەن و ئیدارەی كەركوكیش بەڕێژەی ٣٢٪ بۆ هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكە و ٤٪ بۆ كریستیان دیاریکران. بەڵام لەکاتی جێبەجیکردنیدا، رێككەوتنەكە تەنیا بۆ پۆستەکانی پارێزگارو جێگرەكەی و سەرۆكی ئەنجومەن جێبەجێكران و شۆڕنەبووەوە بۆ پۆستەكانی خوارەوە. پارێزگای كه‌ركوك ناوچه‌یه‌كی جێناكۆكه له‌نێوان هه‌ردوو حكومه‌تی فیدراڵی عیراق و هه‌رێمی كوردستان، یه‌كلاییكردنه‌وه‌ی چاره‌نووسیشی له‌چوارچێوه‌ی مادده‌ی ١٤٠ی ده‌ستووردایه له‌ڕێگەی سێ قۆناغی ئاساییكردنه‌وه، سه‌رژمێری و راپرسی، کەئێستا تەنیا بەشێک لەقۆناغی یەکەم جێبەجێکراوە و دوو قۆناغەکەی تری ماون.
هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە ٦ی ئازاری ٢٠٢٤ کۆتایی بە ئامادەکردنی لیستی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هێنرا بە زمانی عەرەبی. بەپێی ئەو زانیارییانەی هاوڵاتی دەستیکەوتووە، ئەمڕۆ وەزارەتی ناوخۆ وەك دوایین وەزارەت لیستی مووچەی فەرمانبەرانی بە زمانی عەرەبی رەوانەی وەزارەتی دارایی كردووە و بەوەش ئامادەكردنی لیستی مووچەی فەرمانبەران بە زمانی عەرەبی كۆتاییهات. هەر بەپێی زانیارییەکان چاوەڕواندەکرێت، ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان واژۆ لەسەر لیستی مووچە بکات و رەوانەی بەغدا بکرێت. بڕیارە لەگەڵ ناردنی لیستی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بۆ بەغدا حکومەتی عێراق ٦١٨ ملیار دینار بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێت بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی شوباتی ٢٠٢٤.
شوان عەباس بەدری هێشتا وردەکاری شێوازی دابەشکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دیار نییە سەرەڕای ئەوەی مانگی رابردوو دادگای فیدراڵی بریاریدا لەڕێگەی بانکە عێراقیەکانەوە بدرێت، لەگەڵ ئەمەشدا حکومەتی هەرێم سوورە لەڕێگەی پرۆژەی «هەژماری من» دابەشی بکات بەڵام ئەمە دڵخوازی زۆرینەی فەرمانبەران نییە بەهۆی نەبوونی متمانەوە. زۆرێک لەفەرمانبەرانی هەرێم بەبڕیارەکانی دادگای فیدراڵی دڵخۆشبوون و وەکو هیوایەک سەیری دەکەن بۆ کۆتاییهێنان بەگرفتی ١٠ ساڵی مووچە، لەکاتێکدا هێشتا وردەکاریی جێبەجێکردنی بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی دیار نییەو هێشتا مووچەی مانگی رابردووش دابەش نەکراوە. تەیف سامی وەزیری دارایی عیراق هەفتەی رابردوو لەکۆبوونەوەیەکیدا لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، کەتەنها مووچەی مانگی شوبات بەکاش بۆ هەرێم دەنێرێت و لەمانگی ئازارەوە دەبێت مووچەخۆرانی هەرێم هەژماری تایبەتی بانکییان هەبێت لەیەکێک لەبانکەکانی سەر بەدەوڵەتی فیدراڵی، بەڵام لەبەرامبەردا حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، کەدەبێت فەرمانبەرانی هەرێم لەڕێگەی هەژماری منەوە، مووچەکانیان وەربگرن، کەئەمەش ئاستەنگییەکی دروستکردووەو ناڕەزایی زۆریک لەفەرمانبەرانی هەرێمی لێکەوتەوە. رۆژی شەممەی ربردوو 2/3/2024 مامۆستایان و فەرمانبەران لەسلێمانی و هەڵەبجە دژی هەژماری من خۆپیشاندانێکیان کردو داوایان کرد مووچەکانیان راستەوخۆ بخرێتە سەر بانکەکانی بەغداد، چونکە پێیان وایە ئەم هەژمارە جگە لەخزمەتی گیرفانی بەرپرسە باڵاکانی هەرێم، هیچ ئیمتیازاتێکی دیکەی نابێت، بەتایبەتیش هێشتا لەلایەن بەغدادەوە دان بەم هەژمارەدا نەنراوە هەر لەمبارەیەوە مامۆستا «سامان عەلی» کە بەشداربوویەکی خۆپیشاندانەکەیە بەهاوڵاتی راگەیاند، «ئەوەی گرنگە بۆ فەرمانبەرانی هەرێم وەرگرتنی مووچەکانیانە بێ ئەوەی دوابخرێت یا پاشەکەوت بکرێت یا لێیببڕێت، ئەم هەوڵانەی حکومەتی هەرێمیش بۆ هەژماری من، هەوڵێکە بۆ پڕکردنەوەی گیرفانی خۆیان و بەلایەنی کەمەوە لەسلێمانی و ناوچەکانی تر رێگەنادەین بکرێتەوە» . «هەژماری من هەوڵێکە بۆ ئەوەی چۆن پێشتر کەیسی مووچەیان بەکارهێناوە بۆ پڕکردنەوەی گیرفانی خۆیان، هەژماری منیش بەهەمان شێوە بەکاربهێنن» مامۆستا سامان وا دەڵێت. هەروەها مامۆستا سامان لەبارەی ماستەرکارتی بانکەکانی سەر بەدەوڵەتی ناوەندەوە بەهاوڵاتی وت، ماستەرکارتە عیراقییەکان کۆمەڵێک ئیمتیازات و ئاسانکاری زۆر باشی تیایە بۆ فەرمانبەرو گەر هەڵگری «کی کارت» بیت ئەوا دەتوانیت 25 بۆ 150 ملیۆن دینار وەک قەرزی درێژخایەن وەربگریت. «پێم وا نییە هەژماری من تائێستا ئەو جۆرە ئیمتیازاتانەی بۆ فەرمانبەران فەراهەم کردبێت و هەژماری من رەنگە مانگانە سێ ملیار یا چوار ملیار دینار بۆ کوری بەرپرسێک یا بۆ بەرپرسێک تێدا بێت، ئایا هەژماری من ئەو ئاسانکاریانەی بانکەکانی بەغداد دابین دەکات؟ نەخێر هەرگیز دابینی ناکات « مامۆستا سامان وا دەڵێت. هەروەها وتیشی «ئەم جەنگەی بەرپرسانی هەرێم و بەتایبەتیش بەرپرسەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان تەنها بۆ ئەوەیە کەهەژماری من بخەنە کارو فشار لەفەرمانگەکان دەکەن کەسەرجەم فەرمانبەران ئەم هەژمارە بکەنەوە تا بەو جۆرە هەژمارەکە بچێتە خزمەت گیرفانی خۆیان و کەسێکی دیاری کراوو هیچی تر». فەرمانبەران پێیان وایە کەئەزموونی رابردوویان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان جۆرە بێمتمانەییەکی لە نێوان مووچەخۆران و حکومەتی هەرێمدا درووستکردووەو پێیان وایە حکومەتی هەرێم لەژێر پەردەپۆش کردنیکی یاسایی چەند ساڵە دزییان لێدەکات و سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک بەرپرسی یەکەم و وەزیری دارایی بە بەرپرسی راستەخۆی دووەم لەم دزیکردنەی حکومەت لەفەرمانبەران دەزانن و پێیان وایە هەموو ئەو بانکانەی کەحکومەتی هەرێم ناویان دێنێت هەمووی سەر بەبەرپرسە باڵاکانی هەرێمە. لەمبارەیەوە مامۆستا سامان وتی ، «حکومەتی هەرێم نەک دەست دەبات بۆ هەژماری بانکی، بگرە دەستی بردووە بۆ خودی مووچەکانمان کە بەکاش دابەشی کردووەو بەناوی لێبڕین و پاشەکەوت و خۆگونجاندن حکومەتی هەرێم تاڵانی کردووین و دزی لێکردووین و سەرۆکی حکومەت بە بەرپرسی یەکەم و وەزیری دارایی بە بەرپرسی دووەمی راستەوخۆی ئەم دزیکردنە لەفەرمانبەران دەزانین». هەر سەبارەت بەم بابەتە «محەمەد رەسول» کە فەرمانبەرە پێی وایە «لەهەر وڵاتێک کەسیستم و دەستوور و یاسا نەبوو، ئەوا حزب دەبێت بەبەڵایەک بۆ کۆمەڵگەو دیکتاتۆریانە خۆی دەسەپێنێ کەئەمە هۆکارێکە لەهۆکارەکانی رەتکردنەوەی هەژماری من،هەروەها هۆکارێکی دیکەی رەتکردنەوەی هەژماری من لەبانکەکان، بەرپرسانی هەرێم تەنها قازانجی خۆیان لەلا مەبەستە». « حکومەتی هەرێم بەقەیرانی جۆراوجۆرو بەدروستکردنی قەیرانی دەستکرد هەوڵی مانەوەی خۆی دەدات، بۆیە هەژماری منی درووست کردووە، پێمان وایە هەژماری منیش جۆریکی ترە لەپاشەکەوتی مووچە بەشێوازێکی ترو حکومەتی هەرێم بەنیازە بەم جۆرە بڵێت کەدادگای فیدراڵی و بانکەکانی سەر بەحکومەتی فیدراڵی نایاسایین و هەژماری من یاساییە « محەمەد رەسوڵ وادەڵێت. لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا محەمەد رەسوڵ بەهاوڵاتی وت ،» ئەوان ئەوەندەی خەمی هەژماری من-یانە، دەبا خەمی شنگالیان هەبوایە، خەمی پەرلەمانیان هەبوایە، خەمی دەستووریان هەبوایە، خەمی یاسایان هەبوایە، بۆیە ئەوەی کەئێستا دەگوزەرێت لەنەبوونی دەستوورو یاساوە هاتووەتەدی». فەرمانبەران پرسیاری ئەوەش دەکەن کە بۆچی یاساییە کەئەو هەموو پەرلەمانتارو بندیوارەو تەنانەت هەندێک بەرپرسی باڵای هەرێم لەبەغدادەوە مووچە وەربگرن، بەڵام بۆ مووچەخۆرانی هەرێم یاسایی نییە! بۆ باشکردنی ئەم بارودۆخەش پێیان وایە هەرێم لەڕووی بەرێوەبردن و حکومداری پێویستی بەگۆڕانکاری هەیە و دەڵێن، بۆ نەمانی قەیرانی مووچەش دەبێت بانکە فەرمییەکانی سەر بەدەوڵەتی فیدراڵی سەرپەرشتی ئەم پرۆسەیە بکەن و گەر لەلایەن حکومەتی هەرێمیشەوە گوێ لەم داواکارییەیان نەگیرێت ئەوا پێیان وایە باشترین بژاردە، رێپێوانێکی جەماوەری دەبێت بەرەو هەولێر. مانگی رابردووش ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەمیانەی پێشوازی کردنی لەتیمی سەرپەرشتی پرۆژەی هەژماری مندا، پرۆژەکەی بەپرۆژەیەکی گرنگ وەسف کردو رایگەیاند، « پرۆژەی (هەژماری من) لەبەرژەوەندیی مووچەخۆران و هاووڵاتیاندایە». هەروەها ئەوەشی ئاشکرا کرد کە تائێستا «نزیکەی 210 هەزار فەرمانبەر لەپارێزگای هەولێر ئەم هەژمارەیان بۆ کراوەتەوەو نزیکەی 80 هەزاریش کارتی بانکیان وەرگرتووەتەوە». لەلایەن خۆیەوە هونەر جەمال، وتەبێژی وەزارەتی دارایی هەرێم سەبارەت بەپڕۆژەی “هەژماری من” رایگەیاندبوو کە، «پێش بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق، وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێمی كوردستان و نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی هەرێم، پڕۆژەی هەژماری من-یان دەستپێكرد، پێشمان وایە ئەم پڕۆژەیە هیچ کێشەیەک لەگەڵ بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی دروست ناكات، چونكە ئەم بانكانەش ھەمووی بانكی رێگەپێدراون و متمانەپێکراوی بانكی ناوەندی عێراقن». هەر سەبارەت بەم بابەتە گوڵاڵە سدیق، شارەزای کاروباری دارایی بانک لەلێدوانێکی پێشووتردا بۆ هاوڵاتی رایگەیاندبوو «هەژماری من ، مانگانە بڕی دوو ملیۆن دۆلار قازانج دەکات». هەروەها ناوبراو ئەوەشی وتبوو»ئەگەربمانەوێت سەیری پێشکەوتنی ئابووری وڵاتێک بکەین دەبێت سەیری سیستمی بانکییەکەی بکەین، بەڵام ئێمە سیستمی بانکییەکەمان بەقاسەیەکی بەتاڵی حکومەتی هەرێمەوە زیاتر دەچێتە قاڵبی بازرگانی و پارە پەیداکردن بۆ بانکە ئەهلییەکان». «ئێمە لەکوردستاندا نزیکەی ٩٠ بانکی حکومیمان هەیە، بەڵام ئەوەی سەیرە بۆ ئەم پرۆژەی هەژماری منە، چەند بانکێکی تایبەت دەستنیشانکراون، واتە ئەو پارەیەی کە بۆ عمولە وەردەگیرێت لەکاتی کردنەوەی هەژمار یان راکێشانی پارە دەبێتە داهات بۆ ئەو بانکە تایبەتانە، ئەمەش لەڕۆڵی بانکە حکومییەکان کەمدەکاتەوە» گوڵاڵە سدیق وای وتبوو. ئەم شارەزایەی کاروباری بانک ئەوەشی بۆ هاوڵاتی خستەڕوو» بەهەموو پێوەرێک مووچە گەر لەسەر بانکێکی حکومەتی عیراقی بێت کەپاڵپشتییەکی بەهێزی بانکی ناوەندی عیراقی هەبێت، باشترە وەک لەوەی لەسەر بانکێکی ئەهلی بێت، چونکە بانکە ئەهلییەکە لەهەر دەقەیەکدا مەترسی ئەوەی لەسەرە کە بەر سزاکانی ئەمریکا بکەوێت یان مایەپوچ بێت». هەر سەبارەت بەبابەتی دابەشکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمەوە، عەتوان عەتوانی سەرۆکی لیژنەی دارایی لەئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەلێدوانێکیدا رایگەیاند، بۆ مانگی ئادار حکومەتی هەرێمی کوردستان دەبێت پابەندبێت بەدابەشکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم لەلایەن بانکە فیدڕاڵییەکانی عێراق و بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی، حکومەتی عێراق پارەی مووچەی مانگی شوبات بۆ هەرێم دەنێرێت، بەڵام بۆ مانگی ئادار حکومەتی هەرێم دەبێت پابەندبێت بە بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی عێراق بەگواستنەوەی مووچە بۆ سەر عێراق و دابەشکردنی لەڕێگەی بانکە فیدڕاڵییەکانەوە. رۆژی چوارشەممەی مانگی رابردوو 21/2/2024 دادگای فیدراڵی عیراق پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی یەکلا کردەوەو رایگه‌یاند، ده‌بێت وه‌زاره‌تی دارایی عیراق هاوشێوه‌ی پارێزگاكانی دیكه، مانگانه پاره بۆ مووچه‌ی فەرمانبەرانی هه‌رێمی كوردستان بنێرێت. هەروەها دادگاکە بڕیاری دا مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوشێوەی فەرمانبەرانی دیکەی عێراق بخرێتە سەر بانکە فیدراڵییەکان. بڕیارەکانی ئەم دادگایە بەجۆرێکە کەهیچ کەس و لایەنێک بۆیان نییە تانەی لێبدەن و هەموو لایەنەکان پابەندن بەجێبەجێکردنی بڕیارەکانی.
.jpg)
هاوڵاتی وەزارەتى بازرگانى عێراق وادەى دابەشکردنى بەشەخۆراکى هاوڵاتییانی تایبەت بە مانگى رەمەزانى دیاریکرد. وەزارەتى بازرگانى عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە "هەفتەى داهاتوو بەشەخۆراکى تایبەت بە مانگى رەمەزان لە رێگەى بریکارەکانى خۆراکەوە بەسەر هاوڵاتییان دابەشدەکرێت". لە بارەی ئەو مادانەی لە مانگی رەمەزان دابەشدەکرێن وەزارەتەکە دەڵێت "شەعرییە، مەعکەرۆنى، ئاردى سفر و نیشاستە دابەشدەکرێن". وەزارەتى بازرگانى روونیدەکاتەوە "هاوکات بەشەخۆراکى مانگانەش بەسەر هاوڵاتییاندا دابەشدەکرێت کە پێکهاتووە لە شەش مادەى خۆراکى سەرەکى و بەوەش کۆى گشتى ئەو مادە خۆراکییانەى کە بەسەر هاوڵاتییاندا بۆ مانگى رەمەزان دابەشدەکرێت لە ١٠ مادە پێکهاتوون".
