.PNG)
کاکه‌لاو عه‌بدوڵا پێشبینى ده‌کرێت سزا نوێیه‌کانى واشنتن بۆ سه‌ر ئه‌نقه‌ره له‌مه‌ڕ کڕینى سیسته‌مى به‌رگریى ئاسمانى ئێس-٤٠٠ى رووسى زیانێکى کوشنده بدات له‌ژێرخانى به‌رگریى تورکیا، له‌کاتێکدا ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان باس له‌وه‌ده‌کات هێشتا «ده‌رگامان کراوه‌یه« بۆ گفتوگۆو لێکتێگه‌یشتن. دووشه‌ممه‌ى رابردوو، ١٤ى کانونى یه‌که‌مى ٢٠٢٠، ئه‌مریکا سزاى سه‌پاند به‌سه‌ر پیشه‌سازى ژێرخانى به‌رگریى تورکیاو سه‌رۆکى ئاژانسه‌که که‌ئیسماعیل ده‌میره به‌هۆى کڕینى سیسته‌مى به‌رگرى ئێس-٤٠٠ى رووسى له‌ساڵى ٢٠١٩. پیشه‌سازى ژێرخانى به‌رگرى تورکیا ئه‌و دامه‌زراوه حکومیه‌یه که به‌رپرسیاره له‌دابینکردن و هه‌نارده‌کردنى که‌لوپه‌لى سه‌ربازیى و گه‌شه‌پێدانى پیشه‌سازى به‌رگریى ناوخۆ. مایک پۆمپێیۆ وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا رایگه‌یاند: «ئه‌مریکا چه‌ندین جارو له‌سه‌ر ئاستى باڵا ئه‌وه‌ى بۆ تورکیا روونکرده‌وه کڕینى سیسته‌مى ئێس-٤٠٠ ئاسایشى ته‌کنه‌لۆژیاى سه‌ربازیى ئه‌مریکا ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه‌و بودجه‌ى به‌رچاو دابین ده‌کات بۆ که‌رتى به‌رگریى رووسیا له‌گه‌ڵ ده‌ستپێگه‌یشتنى رووسیا به‌پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا». پۆمپێیۆ وتیشى سه‌ره‌ڕاى ئاگادارکردنه‌وه‌کان تورکیا سوور بوو له‌سه‌ر کڕینى سیسته‌مه‌که‌و داواشى له‌تورکیا کرد ده‌ستبه‌جێ «کێشه‌ى سیسته‌مى ئێس-٤٠٠ چاره‌سه‌ر بکات به‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا». سزاکان قه‌ده‌غه‌کردنى مۆڵه‌تپێدان ده‌گرێته‌وه به‌و که‌لوپه‌لانه‌ى ئه‌مریکاو ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنى هه‌ر قه‌واره و موڵکێکى دامه‌زراوه‌که که له‌ژێر ده‌ستى حکومه‌تى ئه‌مریکیدا بێت. دوابه‌دواى سه‌پاندنى سزاکان ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، سه‌رۆکى تورکیا رایگه‌یاند، «سزاکانى ئه‌مریکا ئامانجیان ئه‌وه‌یه به‌ره‌وپێشچوونه‌کانى که‌رتى به‌رگریى تورکیا بوه‌ستێنن و وا له‌و وڵاته بکه‌ن دووباره پشت به‌وڵاتانى تر ببه‌ستێت، ئه‌م بڕیاره هێرشێکه بۆ سه‌ر سه‌ربه‌خۆیى تورکیا». به‌ڵام له‌شه‌ممه‌ى رابردوودا، ئه‌ردۆغان به‌تۆنێکى جیاوازتر قسه‌ى کرد و وتی: «ئێمه ده‌رگاکانمان به‌کراوه‌یى جێدێڵین بۆ ئه‌وانه‌ى ئاماده‌ى دانیشتن و دانوستانن له‌گه‌ڵمان له‌سه‌ر مه‌رجى یه‌کسان و رازیبوونیان به‌ئۆڤه‌رى دادپه‌روه‌رانه«. دوابه‌دواى راگه‌یاندنى سزاکان، دوو بۆچوون له‌تورکیا سه‌ریانهه‌ڵداوه که‌یه‌کێکیان به‌رگریکردن له‌حکومه‌ته و باس له‌وه ده‌کات پێشتریش سزا سه‌پێنراوه، به‌ڵام ته‌نها روحیه‌تى نیشتمانیى زیاد کردووه‌و ژێرخانى به‌رگرى وڵاته‌که له‌وه به‌هێزتره ئه‌م سزایانه کاریگه‌ریى لێبکه‌ن. به‌ڵام بۆچوونه‌که‌ى تر پێچه‌وانه‌ى بۆچوونى یه‌که‌مه‌و شاره‌زایان پێیانوایه سزاکانى ئه‌مریکا گورزێکى کوشنده ده‌دات له‌که‌رتى به‌رگرى تورکیا له‌ماوه‌ى دوو بۆ سێ ساڵى داهاتوودا. پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا پشتێکى زۆرى به‌ستووه به‌هاورده‌ى ئه‌مریکا، به‌پێى راپۆرتێکى یه‌کێتى به‌رهه‌مهێنه‌رانى پیشه‌سازى ئاسمانى و به‌رگریى تورکیا له‌ساڵى ٢٠١٩، ئه‌نقه‌ره به‌به‌هاى یه‌ک ملیارو (٤٠٠) ملیۆن دۆلار که‌لوپه‌لى سه‌ربازیى له‌ئه‌مریکا کڕیوه، که‌زۆربه‌یان مادده‌ى خام و به‌رهه‌مى نیمچه دروستکراون، ئه‌مه‌ش له‌سه‌دا ٤٥٪ى کۆى گشتى هاورده‌کردن پێکده‌هێنێت که سێ ملیارو (١٠٠) ملیۆن دۆلار بووه له‌ساڵى رابردوودا. له‌و بڕه (٦٤٨) ملیۆن دۆلارى بۆ هاورده‌ى که‌لوپه‌لى هێزى ئاسامانى بووه، له‌کاتێکدا (٤٦٤) ملیۆنى بۆ فڕۆکه‌ى شارستانى و (١٠٧) ملیۆن دۆلاریش بۆ سیسته‌مى زه‌مینى رۆیشتووه. «سزاکان کاریگه‌رییان ده‌بێت له‌سه‌ر له‌سه‌دا ٤٠٪ى هاورده‌ى پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا که له‌ئه‌مریکاى ده‌کڕێت و ده‌گونجێت کاریگه‌رییه‌کى رووخێنه‌رى هه‌بێت له‌حاڵه‌تى به‌رده‌وامبوونى سزاکان بۆ دوو بۆ سێ ساڵى داهاتوو»، شاره‌زایه‌کى بوارى به‌رگریى تورکیا، که‌ناوى نه‌هاتووه، ئه‌مه‌ى به‌پێگه‌ى ئه‌لمۆنیته‌رى ئه‌مریکى وت. به‌پێى راپۆرتێکى میدڵ ئیست ئاى به‌ریتانی، سزاکانى ئه‌مریکا کار ناکاته‌سه‌ر ئه‌و مۆڵه‌تانه‌ى پێشتر بۆ هه‌نارده‌کردن ره‌زامه‌ندییان له‌سه‌ر دراوه، وه‌ک پارچه‌ى یه‌ده‌گى ئێف-١٦ى تورکی، به‌ڵام ده‌کرێت کاریگه‌رییان هه‌بێت له‌سه‌ر چه‌ندین گرێبه‌ستى ساڵانه که به‌هاکه‌یان نزیک ده‌بێته‌وه له‌دوو ملیار دۆلار، که له‌لایه‌ن پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیاوه ئیمزا کراوه. به‌پێى راپۆرته‌که، ده‌کرێت سزاکانى واشنتن کێشه دروستبکه‌ن بۆ پرۆژه‌ى فره ملیار دۆلارى، له‌وانه که‌شتى جه‌نگیى بچووک، فڕۆکه‌ى شه‌ڕى سووک و راهێنانى (هێرجێت)، هه‌روه‌ها فرۆکه‌ى جه‌نگیى نه‌وه‌ى پێنجه‌مى TFX. جان که‌ساپۆغلۆ، به‌ڕێوەبه‌رى توێژینه‌وه‌ى به‌رگریى له‌ناوه‌ندى تووێژینه‌وه‌ى ئیدامى تورکى به‌میدڵ ئیست ئاى راگه‌یاندووه، «پاکێجى سزاکان سووک نییه. پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا بزووێنه‌رى سه‌ره‌کى پرۆژه به‌رگرییه‌کان و هه‌ماهه‌نگییه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانى تورکیایه که‌خۆى ده‌بینێته‌وه له‌گواستنه‌وه‌ى ته‌کنه‌لۆجیاو به‌رهه‌مهێنانى هاوبه‌ش». که‌ساپۆغلۆ باسى له‌وه‌شکرد که دامه‌زراوه به‌رگرییه‌که‌ى تورکیا له‌ئێستادا «سه‌ده‌ها پرۆژه‌ى سیسته‌مى چه‌ک و گرێبه‌ستى گرانبه‌هاى به‌رگریى به‌ڕێوه‌ده‌بات». له‌ئێستادا پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا کار له (٧٠٠) پرۆژه‌دا ده‌کات، که به‌هاکانیان زیاتره له‌نۆ ملیار دۆلار که‌زۆرێکیان په‌یوه‌ستن به‌مۆڵه‌تى هه‌نارده‌وه. زنجیره‌یه‌ک له‌پرۆژه‌ى ناوخۆیى پشتیان به‌ستووه به‌سه‌ده‌ها سیسته‌مى دروستکراوى ئه‌مریکى و له‌م روانگه‌یه‌وه سزاکان هه‌ڕه‌شه‌ن بۆ له‌باربردنى پیشه‌سازى به‌رگریى تورکیا له‌ماوه‌ى درێژخایه‌ندا. به‌پێى وته‌ى شاره‌زا به‌رگرییه‌که‌ى قسه‌ى بۆ ئه‌لمۆنیته‌ر کردووه، پێده‌چێت سزاکان لایه‌نى سێهه‌م، واته وڵاتانى تر، سارد بکاته‌وه له‌هه‌ماهه‌نگیکردن له‌گه‌ڵ دامه‌زراوه تورکییه‌که‌دا. به‌پێى راپۆرته‌که‌ى ئه‌لمۆنیته‌ر، هه‌موو ئه‌م مه‌ترسییانه کار ده‌که‌نه‌سه‌ر پێویستییه‌کانى بزوێنه‌رى فڕۆکه‌و تانکى تورکى له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک له‌پرۆژه‌ى نیشتمانى که‌په‌یوه‌ستن به‌که‌لوپه‌لى گرنگ وه‌ک هه‌لیکۆپته‌رى T-70، فڕۆکه‌ى جه‌نگى TFX، فڕۆکه‌ى راهێنانى (هێرجێت)، که‌شتى جه‌نگى (میڵگێم) و هه‌نارده‌کردنى هه‌لیکۆپته‌رى T129ى هێرشبه‌ر. به‌رپرسانى ئیداره‌ى تره‌مپ له‌مێژه داواى سه‌پاندنى سزا ده‌که‌ن به‌سه‌ر ئه‌نقه‌ره‌دا کاتێک له ته‌مموزى ٢٠١٩ یه‌که‌مین پارچه‌کانى سیسته‌مه‌که‌ى پێگه‌یشت، که واشنتن پێیوایه سیسته‌مه‌که ده‌کرێت به‌کاربهێنرێت بۆ کۆکردنه‌وه‌ى زانیارییه نهێنییه‌کانى فڕۆکه‌ى ئێف-٣٥ى ئه‌مریکی. به‌پێى ئه‌و رێککه‌وتنه‌ى له‌گه‌ڵ رووسیا ئه‌نجامیداوه، تورکیا دوو ملیار و (٥٠٠) ملیۆن دۆلارى داوه به‌مۆسکۆ له‌به‌رامبه‌ر کڕینى سیسته‌مه‌که‌دا، که‌پێیوایه پێویستییه‌کى هه‌نوکه‌ییه به له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌و ململانێ سه‌ربازییانه‌ى له‌ده‌وروبه‌رى وڵاته‌که‌یدا هه‌ن و رایگه‌یاندووه هاوپه‌یمانه‌کانى به‌ئه‌مریکاشه‌وه له‌ناتۆ نه‌یانتوانیوه جێگره‌وه‌یه‌کى بۆ دابین بکه‌ن – وه‌ک سیسته‌مى به‌رگرى پایتریۆتى ئه‌مریکى - که لایان قبوڵکراو بێت. له‌ماوه‌ى چوار ساڵى سه‌رۆکایه‌تیدا دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆکى ئه‌مریکا، ساردبووه له‌سه‌پاندنى سزا به‌سه‌ر ئه‌نقه‌ره‌داو چه‌ندین جار ڤیتۆى له‌سه‌ر سزا سه‌پاندن به‌سه‌ر وڵاته‌که‌دا کردبوو به‌هۆى نزیکى و په‌یوه‌ندییه‌کانى له‌گه‌ڵ ئه‌ردۆغاندا. شاره‌زایان پێیانوایه ره‌زامه‌ندیى تره‌مپ له‌ئێستادا بۆ سه‌پاندنى سزا به‌سه‌ر تورکیادا بۆ کێشه دروستکردنه بۆ ئیداره‌ى داهاتووى جۆو بایدن، سه‌رۆکى هه‌ڵبژیردراوى ئه‌مریکا. جۆن سۆلۆمۆ، ستوونوسى ئاژانسى هه‌واڵى باشورى ئاسیا له‌وتارێکدا نووسیویەتی: «ئه‌و راستییه‌ى که ئه‌مجاره دۆناڵد تره‌مپ سزاى کۆنگرێسى نه‌وه‌ستاند وه‌ک پێشتر له‌سێ ساڵى رابردوودا کردی، ره‌نگه بۆ ئه‌و ئاره‌زووه‌ى بگه‌ڕێته‌وه که‌ده‌یه‌وێت تاده‌توانێت کێشه بۆ جۆو بایدنى سه‌رۆکى هه‌ڵبژێردراو دروستبکات». بایدن که تووڕه‌یى خۆى نه‌شاردووه‌ته‌وه له‌سه‌ر سیاسه‌ته‌کانى ئه‌ردۆغان، به‌ڵێنیداوه ده‌بێت سه‌رۆکى تورکیا «باجی» کرده‌وه‌کانى بدات دژ به‌کوردو ئه‌و کێشانه‌ى دروستکردووه له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راستدا. له‌لایه‌کى تره‌وه یه‌کێتى ئه‌ورپا چه‌ند سزایه‌کى دژى تورکیا راگه‌یاندووه‌و ئه‌نجێلا مێرکڵ، راوێژکارى ئه‌ڵمانیا، ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو که‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ ئیداره‌ى نوێى ئه‌مریکا ده‌که‌ن بۆ توندکردنه‌وه‌ى سزاکان و قه‌ده‌غەکردنى فرۆشتنى چه‌ک به‌ئه‌نقه‌ره. تا به‌هارى داهاتوو سزاکان قورستر ده‌بنه‌وه‌و ئه‌مریکاو ئه‌وروپا پێکه‌وه هه‌ماهه‌نگى ده‌که‌ن بۆ سه‌پاندنى سزاى زیاتر، که ئه‌گه‌ر ئه‌مه رووبدات زیانێکى زۆر به‌ئابورى تورکیا ده‌که‌وێت. «ئه‌وکات ئه‌ردۆغان به‌هۆى بێزارى رایگشتى سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵسوکه‌وته داپڵۆسێنه‌ره‌کانى دژى نه‌یاره‌کانى و چه‌وت به‌ڕێوەبردنى ئابورى وڵاته‌که‌ی، ئیتر ناتوانێت ئه‌وه‌نده دژى رۆژئاوا بوه‌ستێته‌وه«، سۆلۆمۆ واى نوسیووه.
هاوڵاتى ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه، دادگاى مافى مرۆڤى ئه‌وروپا بڕیاریدا به‌زوترین کات سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش له‌تورکیا ئازادبکرێت. سکاى نیوز، بڵاویکرده‌وه که له‌دانیشتنى ئه‌مڕۆیدا:"دادگاى مافى مرۆڤى ئه‌وروپا به‌توندى ئیدانه‌ى ده‌ستگیرکردنى سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش هاوسه‌رۆکى پێشووى هه‌ده‌په‌ى کردووه و داوایکردوه ده‌ستبه‌جێ ئازادبکرێت". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه کراوه دادگاى مافى مرۆڤى ئه‌وروپا راشیگه‌یاند، تۆمه‌تبارکردنى ده‌میرتاش به‌تیرۆر بێبنه‌مایه و پێچه‌وانه‌ى بنه‌ماکانى مافى مرۆڤه، ئامانج له‌م هه‌نگاوه‌ى حکومه‌تى تورکیا ته‌نها سیاسییه. سه‌ڵاحه‌دین ده‌میرتاش له رۆژى 4-ى نۆڤه‌مبه‌رى 2016 له‌گه‌ڵ 10 په‌رله‌مانتارى دیکه‌ى پارته‌که‌ى له نێویاندا فیگه‌ن یوکسه‌ک داغ ، ھاوسه‌رۆکى ھه‌ده‌په ده‌ستگیر کران.
عه‌مار عه‌زیز - دهۆک زیاتر له‌مانگێگه هه‌ولێرو به‌غدا رێککه‌وتنێکیان واژۆکردووه بۆ ئاساییکردنه‌وه‌ی دۆخی شنگال و دانانی ئیداره‌یه‌کی نوێ، به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌وه رێککه‌وتنه‌که نه‌بووەته هانده‌رێک تاوه‌کو ئاواره‌کان بگەڕێنه‌وه ناوچه‌کانی خۆیان باسل به‌ره‌کات، خه‌ڵکی گۆندی بۆرکه سه‌ر به‌ناحیه‌ی سنون و ئێستا نوێنه‌ری ئاواره‌کانی که‌مپی که‌به‌رتووه به‌‌هاوڵاتى وت «زیاتر له‌چوار هەزار خێزانی شنگالی له‌که‌مپی که‌به‌رتوودا ده‌ژین، دوای راگه‌یاندنی رێککه‌وتنه‌که‌ی به‌غداو هه‌رێم ژماره‌یه‌کی زۆر که‌م له‌ئاواره‌کان گه‌ڕاونه‌ته‌وه ناوچه‌کانی خۆیان، ئه‌وه‌ش به‌هۆی به‌رده‌وامی ناسه‌قامگیری ئه‌منی له‌ناوچه‌که‌و بوونی چوار تا پێنج هەزار هێزی چه‌کدار». باسل وتیشى «تاپێشمه‌رگه نه‌گه‌ڕێته‌وه شنگال ئاواره‌کان ناگه‌ڕێنه‌وه، چونکه ئێمه ته‌نها باوه‌ڕمان به‌هێزی پێشمه‌رگه هه‌یه، ئه‌گه‌ر ئێستا راپرسییه‌ک لەسه‌ر ئه‌و قسه‌یەی من بکرێت زیاتر له 90%ی ئاواره‌کان هه‌مان بۆچوونی منیان هه‌یه، خاڵى دووه‌م خانووی زۆرینه‌ی ئاواره‌کان له‌کاتی شه‌ڕی داعش وێرانکراون ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێنه‌وه ده‌بێت دووباره له‌ناو خێوه‌تێکدا بژین، چونکه ئاواره‌کان پاره‌یان نیه لەسه‌ر حسابی خۆیان خانووه‌کانیان نۆژه‌ن بکه‌نه‌وه، ئه‌گه‌ر ئێمه دووباره چووینه‌وه ناو خێوه‌ت هه‌ر له‌دهۆک ده‌مێنینه‌وه«. عیدۆ خه‌ڵه‌ف، دانیشتووی سه‌نته‌ری شنگال بوو پێش هاتنی داعش، زیاتر له‌شه‌ش ساڵه له‌که‌مپی شاریای سه‌ر به‌شاری دهۆک ده‌ژێت، به‌‌هاوڵاتى وت « له 3ی ئابی 2014 کاتێک ئاواره‌بووین هه‌موومان ده‌مانگووت ساڵێک یاخود دوو ساڵ له‌دهۆک ده‌بین دواتر ده‌گه‌ڕێینه‌وه شنگال، به‌ڵام ئێستا ته‌واو بێهێوا بووینه، باوه‌ڕناکه‌م جارێکی تر بگه‌ڕێینه‌وه زێدی خۆمان، هۆکاره‌کان زۆرن، ململانێی سیاسی و حزبیی لەسه‌ر شنگال به‌رده‌وامه، هەروەها ئاوه‌داننەکردنه‌وه‌ی ناوچه‌که‌و که‌می خزمه‌تگوزاری، له‌هه‌مووشی گرنگتر ناسه‌قامگیری ناوچه‌که له‌ڕووی ئه‌منییه‌وه«. خانووه‌که‌ی عیدۆ خه‌ڵه‌ف له‌سه‌رده‌می داعش وێران کراوه‌و پاره‌ی نیه جارێکی تر نوژه‌نی بکاته‌وه، له‌مباره‌یه‌وه عیدۆ راگه‌یاند «زیاترله‌شه‌ش ساڵه له‌دهۆک ده‌ژین، بێزاربووین له‌ژیانی که‌مپ، ئاواتى من ته‌نها ئه‌وه‌یه جارێکی تر بگه‌ڕێمه‌وه شنگال، به‌ڵام به‌و شێوەیە‌ی ئێستا ناتوانین بگه‌ێینه‌وه چونکه خانووه‌که‌م به‌ته‌واوی رووخاوه‌و پاره‌م نیه نۆژه‌نی بکه‌مه‌وه، پێویسته حکومه‌تی عێراق یان خانووه‌کانمان بۆ نۆژه‌ن بکاته‌وه، یان قه‌ره‌بوومان بکات تاوه‌کو بتوانین بگه‌ڕێینه‌وه«. عیدۆ باش ئاگاداری رێککه‌وتنه‌که‌ی هه‌ولێرو به‌غدایه لەسه‌ر ئاساییکردنه‌وه‌ی دۆخی شنگال و دانانی ئیداره‌یه‌کی نوێ، به‌ڵام ئه‌و هیچ دڵی خۆش نیه به‌و رێککه‌وتنه‌و زیاتر وتی «ئێمه قسه‌ی کرداریمان ده‌وێت، ده‌یان جار به‌رپرسه‌کانی عێراق و هه‌رێم له‌ده‌زگا راگه‌یاندنه‌کان وتیان دۆخی شنگال ئاسایی ده‌که‌ینه‌وه، به‌ڵام شه‌ش ساڵە هیچ شتێکی کرداریمان نه‌بینی، من دڵنیام ئه‌و رێککه‌وتنه‌ش دۆخی ناوچه‌که چاره‌سه‌ر ناکا‌ت و ئاواره‌کان هه‌ر له‌شوێنی خۆیان ده‌مێننه‌وه«. رێککه‌وتنی هه‌ردوو حکومه‌تی فیدراڵی عێراق و هه‌رێمی کوردستان به‌چاودێری نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان له‌مانگی تشرینی یه‌که‌م ئیمزاکراوه، له‌ڕێککه‌وتنه‌که‌دا هاتووه دۆسیه‌ی ئه‌منی شنگال ده‌درێته پۆلیسی ناوخۆیی، ده‌زگای هه‌واڵگری، ده‌زگای نیشیمانی به‌هه‌ماهه‌نگی هێزه ئه‌منییه‌کانی سه‌ر به‌حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی دوو هەزارو (500) کارمه‌ندی ئه‌منی که‌هه‌زارو (500)یان له‌ئاواره شنگالیه‌کانی ناو که‌مپ و هه‌زاریان له‌دانیشتوانی ئێستای شنگال بن. فائێزا حازم، رزگاربوویه‌کی ده‌ستی داعشه، ئێستا له‌گه‌ل که‌سوکاره‌که‌ی له‌که‌مپی مام ره‌شانى سه‌ر به‌قه‌زای شنگال ده‌ژێت، به‌‌هاوڵاتى وت «هیچ دڵمان به‌ڕێککه‌وتنه‌که‌ی هه‌ولێرو به‌غدا خۆش نیه‌وهانمان نادات بگه‌ڕێینه‌وه شنگال، باوه‌ڕناکه‌م جارێکی تر شنگال ئارام ببێته‌وه، چونکه چه‌ندین هێزی چه‌کدار له‌ناو شنگالدان و ئه‌و هێزانه ده‌رناچن له‌شنگال، بۆیه خه‌ڵک ناگه‌ڕێته‌وه شنگال». فائێزا چوار خۆشک و دوو برای هه‌یه‌و تائێستا باوکی له‌ژێر ده‌ستی داعشه‌و چاره‌نووسی دیار نیه، فائیزا باسى له‌وه‌شکرد «نه‌گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ شنگال مانای ئه‌وه نیه که‌ئێستا ژیانمان له‌ناو که‌مپ خۆشه، به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌یان کێشه‌مان هه‌یه، به‌ڵام له‌هه‌رێمی کوردستان به‌تایبه‌ت دهۆک له‌لایه‌نی ئه‌منییه‌وه هیچ کێشه‌یه‌کی نیه، بۆ ئێمه‌ش سه‌قامگیری ئه‌منیی له‌هه‌موو شتێک گرنگتره«. ئه‌سکه‌نده‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین، لێپرسراوی فه‌رمانگه‌ی کۆچ و کۆچبه‌ران له‌دهۆک به‌‌هاوڵاتى وت «هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ئازادکردنی شنگال له‌لایه‌ن هێزی پێشمه‌رگه‌و هاوپه‌یمانان زیاتر له (10) هەزار خێزانی ئێزیدی له‌سنوری پارێزگای دهۆک گه‌ڕانه‌ونه‌ته‌وه ناوچه‌کانی خۆیان، ئێستا (16) که‌مپی ئاواره‌ی شنگالمان هه‌یه، له‌م که‌مپانه‌دا (28) هەزار خێزان تێیدا ده‌ژین، نزیکه‌ی (40) هەزارخێزانی ئاواره‌ی شنگال و پارێزگای نه‌ینه‌وا له‌ده‌ره‌وه‌ی که‌مپه‌کان ده‌ژین». لێپرسراوی فه‌رمانگه‌ی کۆچ و کۆچبه‌رانی دهۆک ئه‌وه‌شی راگه‌یاند «رێگه ناده‌ین هیچ که‌س و لایه‌نێک فشار بخاته‌سه‌ر ئاواره‌کان تا به‌زۆر بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ناوچه‌کانی خۆیان، هه‌ر ئاواره‌یه‌ک به‌ویستی خۆی بگه‌ڕێته‌وه ئێمه رێگری لێناکه‌ین و مامه‌ڵه‌کانی به‌زووترین کات بۆ ته‌واو ده‌که‌ین، دواى رێککه‌وتنی هه‌ولێرو به‌غدا لەسه‌ر شنگال چه‌ندین کۆبوونه‌وه‌مان کردووه‌و به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی کۆچ و کۆچبه‌ران ئێمه‌یان ئاگا‌دارکردووه که‌نابێت هیچ ئاواره‌یه‌ک به‌زۆر بگه‌ڕێندرێته‌وه، به‌ڵکو ده‌بێت لەسه‌ر ئاره‌زوی خۆی بێت». ئه‌سکه‌نده‌ر ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌وه« که رێککه‌وتنی به‌غداو هه‌رێم هیچ کاریگه‌ریی نه‌کردووه لەسه‌ر زیادبوونی رێژه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ئاواره‌کان، به‌پێچه‌وانه‌وه دوای رێککه‌وتنه‌که رێژه‌که که‌متر بووه«. ئیسماعیل محه‌مه‌د ، جێگری پارێزگای دهۆک بۆ کارۆباری ئاواره‌و په‌نابه‌ره‌کان به هاوڵاتى وت «هیچ نووسراوێک یاخود ئاگا‌دارکردنه‌وه‌یه‌ک له وه‌زاره‌تی کۆچ و کۆچبه‌ران به ده‌ستمان نه‌گه‌یشتووه ده‌رباری داخستنی که‌مپه‌کان، ئیداره‌ی کارگێری پارێزگای دهۆک له‌گه‌ڵ ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کان به‌رده‌وامه لسه‌ر خزمه‌تکردنی ئاواره‌کان». ئیسماعیل وتیشى «باوه‌ڕناکه‌م له‌م بارودوخه‌دا که‌مپه‌کانی دهۆک دابخرێن، چونکه زۆرترین رێژه‌ی ئاواره له‌سنوری پارێزگای دهۆکدان و کێشه‌کانی شنگال هێشتا به‌ته‌واوی چاره‌سه‌رنه‌کراون به‌تایبه‌ت له‌ڕووی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و ئه‌منی».
هاوڵاتى که‌مێک له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى عێراق پرۆژه بودجه‌ى عێراقى په‌سه‌ند کرد. پرۆژه بودجه‌ى 2021ى عێراق بره‌که‌ى 150 تریلۆن و 50 ملیار دیناره‌و زیاتر له 58 تریلۆن دینار کورتهێنانى هه‌یه. له‌پرۆژه‌ى بودجه‌دا پشکى هه‌رێمى کوردستان به رێژه‌ى له‌سه‌دا 12.67 دیارى کراوه له‌به‌رانبه‌ر ته‌سلیمکردنى 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت و راده‌ستکردنى داهاته فیدراڵییه‌کان. بڕیاره سبه‌ینێ پرۆژه بودجه‌ى 2021ى ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى عێراق بکرێت بۆ گفتوگۆکردن له‌سه‌رى تا په‌سه‌ندى ده‌کات.
هاوڵاتى دادگاى باڵاى تورکیا بڕیارى ده‌ستگیرکردنى بۆ له‌یلا گۆڤه‌ن هاوسه‌رۆکى که‌جه‌ده ده‌رکرد که 22 ساڵ و سێ مانگ ده‌بێت زیندانى بکرێت. ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه 21ى کانونى یه‌که‌مى 2020، له‌دانیشتنێکى دیکه‌ى دادگایى کردنى له‌یلا گوڤه‌ن هاوسه‌رۆکى کۆنگره‌ى جڤاکى دیموکراتى که‌جه‌ده له دادگاى تاوانه قورسه‌کانى ئامه‌د به‌ڕێوه‌چوو 18 تۆمه‌تى جیاواز رووبه‌ڕووى هاوسه‌رۆکه‌که‌ى که‌جه‌ده کرایه‌وه، هه‌رچه‌نده ناوبراو خۆى ئاماده‌ى دانیشتنه‌که نه‌بوو، دوو پارێزه‌رى به‌شدارى دانیشتنه‌که‌یان کرد. دادگا به تۆمه‌تى دروستکردنى رێکخستنى نایاسایى و ئه‌ندامیه‌تى له رێکخراوى "تیرۆر" و هاندانى خه‌ڵک بۆ کۆبوونه‌وه و به‌شداریکردن له خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیه‌کان له دژى یاسا تاوانبارى کرد. هاوکات دادگا بڕیاریدا به 22 ساڵ و سێ مانگ سزاى زیندانى کردن له‌سه‌ر له‌یلا گۆڤه‌ن بسه‌پێنێت و ده‌ستبه‌جێ ده‌ستگیر بکرێت و ره‌وانه‌ى زیندان بکرێت. له‌یلا گۆڤه‌ن که هاوکات هاوسه‌رۆکى کۆما جڤاکێن دیموکراتى (که‌جه‌ده)یه و یه‌کێک له چالاکترین په‌رله‌مانتاره‌کانى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) بوو، به‌ڵام به‌هۆى سه‌پاندنى حکومێکى دیکه له‌سه‌ر دۆسیه‌یه‌کى دیکه له‌مانگى حوزه‌یرانى ئه‌مساڵ له‌یلا گۆڤه‌ن له‌لایه‌ن په‌رله‌مانه‌وه ئه‌ندامێتى په‌رله‌مانى لێسه‌ندرایه‌وه. گۆڤه‌ن له رۆژى 31ى کانونى دووه‌مى ساڵى 2018ه‌وه زیندانى کرابوو، نزیکه‌ى 80 رۆژ له دژى گۆشه‌گیرکردنى ئۆجه‌لان مانى له‌خواردن گرت و به هۆیه‌وه بارى ته‌ندروستى ناجێگیر بوو.
.jpg)
شاناز حه‌سه‌ن سه‌ره‌ڕاى که‌مبوونه‌وه‌ى گیانله‌ده‌ستدان و تووشبوون به‌ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌رێمى کوردستاندا، وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى هه‌رێم ده‌ڵێت:»خۆپارێزى له‌کۆرۆنا به‌رده‌وام ده‌بێت تاکۆتایى پێدێت». ماوه‌ى زیاتر له‌دوو هه‌فته‌یه ژماره‌ى تووشبوون و گیانله‌ده‌ستدان به‌ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌رێمى کوردستان که‌مبووه‌ته‌وه‌و کۆى تووشبووان گه‌یشتووه‌ته (101) هه‌زارو (661) تووشبوو، چاکبوونه‌وه (66) هه‌زارو (903) تووشبوو، سێ هه‌زارو (340) تووشبووش گیانیان له‌ده‌ستداوه. ئاسۆ حه‌وێزى، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»راسته ژماره‌ى تووشبوون و گیانله‌ده‌ستدان که‌مبووه‌ته‌وه، به‌ڵام رێکاره‌کانى خۆپارێزى وه‌ک خۆیان به‌رده‌وام ده‌بن تا ڤایرۆسه‌که کۆتایى پێدێت». هه‌روه‌ها وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، که‌مبوونه‌وه‌ى ژماره‌ى تووشبوون په‌یوه‌ندى به‌ڕێکاره‌کانى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و ئاستى خۆپارێزى تاک هه‌یه تاراده‌یه‌ک، چونکه زیاتر توندکردنه‌وه‌ى رێکاره‌کان له‌لایه‌ن وه‌زاره‌ته‌وه‌و هه‌ڵمه‌تى هۆشیارى تاکپارێزى و داخستنى قوتابخانه‌کان و هه‌موو ئه‌مانه کاریگه‌رییان هه‌بووه له‌که‌مبوونه‌وه‌ى تووشبووان به‌کۆرۆنا. هاوکات، ئاسۆ حه‌وێزى ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه، «ڤایرۆسى کۆرۆنا ناتوانرێت گه‌ره‌نتى بکرێت»، بۆیه که‌مبوونه‌وه‌ى ژماره‌ى تووشبووان ماناى ئه‌وه‌نییه که رێکاره‌کان که‌مبکه‌نه‌وه، به‌ڵکو تا بوونى حاڵه‌تى کۆرۆنا ده‌بێت رێکاره‌کان وه‌ک خۆیان به‌رده‌وام بن تا کۆتایى پێدێت».
هاوڵاتى پارێزگارى بانکى ناوه‌ندى عێراق رایگه‌یاند، وه‌زاره‌تى دارایى به‌رپرسه له به‌رزکردنه‌وه‌ى نرخى دۆلار و ده‌ڵێت:" وه‌زاره‌تى دارایى به‌فه‌رمى داوای لێکردین دۆلارێک بکه‌نه هه‌زارو 450 دینار". ئاژانسى هه‌واڵى عێراق له زارى مسته‌فا موخیف پارێزگارى بانکى ناوه‌ندى ئه‌و وڵاته بڵاویکرده‌وه "وه‌زاره‌تى دارایى به‌فه‌رمى داواى لێکردین نرخى یه‌ک دۆلار بۆ هه‌زار و 450 دینارى عێراقى به‌رزبکه‌ینه‌وه". ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا، "به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخى دۆلار کاریگه‌رى له‌سه‌ر بازاڕى عێراق دروستکردووه و زیان به‌چینى هه‌ژاران ده‌گه‌یه‌نێت". هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکردووه که وه‌زاره‌تى دارایى به‌رپرسه له پاڵپشتیکردنى چینى هه‌ژاران له‌رێگه‌ى دوو هێنده‌کردنى بڕى موچه‌ى چاودێرى کۆمه‌ڵایه‌تی. ئێواره‌ى رۆژى شه‌ممه عه‌لى عه‌لاوى وه‌زیرى دارایى عێراق دابه‌زینى به‌هاى دینارى عێراقى به‌رامبه‌ر دۆلارى ئه‌مریکى رایگه‌یاند و نرخى یه‌ک دۆلارى به هه‌زار و 450 دینار له وه‌زاره‌تى دارایى و به 1460 دینار له بانکه‌کان و به 1470 دینار بۆ هاوڵاتیان جێگیر کرد.
هاوڵاتى وته‌بێژێک به‌ناوى سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى عێراق له به‌یاننامه‌یه‌کدا سه‌رکۆنه‌ى ئه‌و کاره تیرۆریستییه‌ى کرد که شه‌وى یه‌کشه‌ممه کرایه سه‌ر ناوچه‌ى سه‌وز له به‌غدا. وته‌بێژێک به‌ناوى سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى عێراق له به‌یاننامه‌یه‌کدا ئاماژه‌ى به به‌رده‌وامى کرده‌وه تاوانکارییه‌کان که ئاسایش و ژیانى هاووڵاتیانى مه‌ده‌نى و ماڵ و موڵکیان ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه، له هه‌مان کاتیشدا به ئامانجگرتنى سه‌روه‌رى وڵات و هه‌وڵه نیشتمانییه‌کانه که ده‌نرێت له پێناو پارێزگاریگردن له شکۆى ده‌وڵه‌ت. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کراوه که"ئه‌م کرده‌وانه زیان به ناوبانگى عێراق ده‌گه‌یه‌نێت له رووى نێوده‌وڵه‌تی و کاریگه‌رى خراپیش ده‌کاته سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌ویش له رێگه‌ى به ئامانجگرتنى نوێنه‌رایه‌تییه دیبلۆماسییه‌کان که ئه‌رکى پاراستن و سه‌لامه‌تى و ئاسایشیان له ئه‌ستۆى عێراقه له چوارچێوه‌ى پابه‌ندبوونه کارپێکراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان". هه‌ر له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا باسله‌وه کراوه که هێزه ئه‌منییه‌کان پێویسته هه‌وڵى زیاتر بخه‌نه‌گه‌ر بۆ راوودونانى تاقمه تاوانکارییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ى یاسا و راپێچکردنیان بۆ به‌رده‌م دادگا و رێگریکردن له دووباره بوونه‌وه‌ى رووداوى له‌و جۆره له پێناو پارێزگاریکردن له به‌رژه‌وه‌ندى باڵاى وڵات و زامنکردنى ئاسایش و ئارامى هاووڵاتیان. له‌راگه‌یه‌ندراوێکدا باڵیۆزخانه‌ى ئه‌مریکا له‌به‌غداد رایگه‌یاند: ئه‌مشه‌و ژماره‌یه‌ک موشه‌ک ئاڕاسته‌ى ناوچه‌ى سه‌وزى به‌غداد کراون، به‌ڵام له‌لایه‌ن سیستمى به‌رگرى ئاسمانى باڵیۆزخانه‌که‌وه تێکشکێنراون و زیانى لاوه‌کیى به شوێنى باڵیۆزخانه‌که گه‌یاندووه، به‌ڵام هیچ زیانێکى گیانى و گیانیى لێنه‌که‌وتووه. باسى له‌وه‌شکردووه: "راپۆرتمان پێگه‌یشتووه ده‌رباره‌ى زیانگه‌یاندن به ناوچه‌کانى نیشته‌جێبوون له نزیک باڵیۆزخانه‌ى ئه‌مریکا و ئه‌گه‌رى بوونى چه‌ند قوربانییه‌ک له نێو خه‌ڵکى سیڤیلى بێتاوانى عێراق". باڵیۆزخانه‌ى ئه‌مریکا له‌به‌غداد ده‌شڵێت: " ئێمه بانگ له هه‌موو سه‌رکرده سیاسى و حکوومییه‌کانى عێراق ده‌که‌ین که هه‌نگاو بۆ ڕێگه‌گرتن له‌و جۆره هێرشانه هه‌ڵبگرن و به‌رپرسیارانه مامه‌ڵه بکه‌ن".
هاوڵاتى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له‌په‌یامێکدا رایگه‌یاند:" که‌س نایه‌وێت راستگۆبێت له‌گه‌ڵ خه‌ڵک و به‌رپرسیارێتى تێپه‌ڕاندنى قه‌یرانه‌که بگرێته ئه‌ستۆ". مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق رایگه‌یاند: "ده‌مه‌وێت له‌گه‌ڵتان راستگۆبم و کار بۆ چاکسازى و گه‌شه‌ى راسته‌قینه بکه‌ین، به‌ڵام به‌بێ ده‌ستبردن بۆ هه‌ژار و به‌شخوراوان". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:" هیچ که‌سێک نایه‌وێت له‌گه‌ڵ گه‌ل راستگۆ بێت، به‌رپرسیارێتیى چاکسازیى ئابوورى ریشه‌یى له ئه‌ستۆ بگرێت که وڵات به ته‌واوى له‌و قه‌یرانه ده‌ربهێنێت".
.jpg)
هاوڵاتى ئه‌مشه‌و پێنج کاتوێشا ئاراسته‌ى باڵوێزخانه‌ى ئه‌مریکا له به‌غدا کراوه‌و سیستمى به‌رگرى ئاسمانى ئه‌مریکاش به‌رپه‌رچى داوه‌ته‌وه. تا ئێستا زیانه گیانى و ماددییه ئاشکرانه‌کراوه و زه‌نگى ئاگادارکردنه‌وه‌ش له‌لایه‌ن باڵیۆزخانه‌ى ئه‌مریکاوه لێدراوه پێش وه‌ڵامدانه‌وه‌ى گوله کاتوێشاکان. سێ له کاتوێشاکان چوار ده‌ورى باڵیۆزخانه که‌وتوونه‌ته خواره‌وه و یه‌کێکشیان له جادریه که‌وتووه‌ته خواره‌وه و ئه‌وى دیکه‌یان که‌وتووه‌ته سه‌ر بانى ماڵێک.
هاوڵاتى ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه به‌نوسراوێکى فه‌رمى بانکى ناوه‌ندیى عێراق نرخى نوێى دۆلارى ئه‌مریکى ئاراسته‌ى بانه‌کان کردوه که بۆ هه‌ر دۆلارێک هه‌زارو 450 دینار ده‌بێت. به‌پێى نوسراوه‌که وه‌زاره‌تى دارایى یه‌ک دۆلار به 1450 دینار ده‌فرۆشێت به‌بانکه ئه‌هلییه‌کان، بانکه ئه‌هلییه‌کانیش یه‌ک دۆلار به 1460 دینار ده‌فرۆشن به بازاڕه‌کانى دراوى بیانی. له‌نوسراوه‌که‌دا ئه‌وه‌ش هاتوه، له‌بانکه ئه‌هلى و بازاڕه‌کانى دراوه‌کانه‌وه یه‌ک دۆلار به 1470 دینار ده‌فرۆشرێت به کڕیارى ئاسایی. دوێنێ شه‌ممه 20ى کانونى یه‌که‌مى 2020، بانکى ناوه‌ندى عێراقى به‌رزکردنه‌وه‌ى به‌هاى دۆلارى به‌رامبه‌ر دینارى عێراقى راگه‌یاند، پسپۆڕانى ئابورى پێیانوایه ئه‌و هه‌نگاوه کاریگه‌ریى راسته‌وخۆى له‌سه‌ر بژێوى هاوڵاتیان و موچه‌خۆران ده‌بێت، له‌به‌رئه‌وه‌ى موچه به‌دینارى عێراقى وه‌رده‌گرن.
هاوڵاتى وه‌زیرى دارایى عێراق ئه‌وه‌ى ئاشکرا کرد که نه‌وتى هه‌رێم به 6-7 دۆلار که‌متر ده‌فرۆشرێت له نه‌وتى عێراق و ده‌شڵێت:" له‌گه‌ڵ هه‌رێم گه‌یشتووین به رێککه‌وتن و ماوه‌ته‌وه په‌رله‌مان په‌سه‌ندى بکات". له پرۆژه‌یاساى بودجه‌ى ساڵى 2021 نرخى به‌رمیلێک نه‌وت به 42 دۆلار خه‌مڵێنراوه و رۆژانه 3 ملیۆن و 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت هه‌نارده ده‌کرێت، که 250 هه‌زار به‌رمیلى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستانه. عه‌لى عه‌للاوى، وه‌زیرى دارایى عێراق رایگه‌یاند:"سه‌باره‌ت به پرۆژه‌یاساى بودجه‌ى ساڵى 2021 له‌گه‌ڵ کوردستان گه‌یشتووینه‌ته رێککه‌وتن و داواکارییه‌کانى کوردیان خستووه‌ته نێو پرۆژه‌یاساکه و پرۆژه‌که‌ش ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان کراوه، ئێستا ته‌نیا له‌سه‌ر ئه‌وه ماوه که په‌رله‌مانى عێراق پرۆژه‌یاساکه په‌سه‌ند بکات". ناوبراو راشیگه‌یاند:"نه‌وتى هه‌رێم به 6 -7 دۆلار که‌متر ده‌فرۆشرێت، ئه‌گه‌ر هه‌رێم نه‌وت راده‌ست بکات و په‌رله‌مان ره‌زامه‌ند بێت پشکى هه‌رێم ده‌نێرین". عه‌لى عه‌لاوى وه‌زیرى دارایى عێراق، باسى له‌وه‌شکرد ماوه‌یه‌کى زۆره به‌ده‌ست به‌رزى نرخى دینار به‌رامبه‌ر به دۆلار ده‌ناڵێنن. هه‌روه‌ها رایگه‌یاند: "به‌رزبوونه‌وه‌ى به‌هاى دۆلار به‌رامبه‌ر به دینار بۆ زیادکردنى به‌رهه‌مى ناوخۆ و هه‌نارده‌کردنه و ساڵانێکى زۆره به‌هۆى ئه‌وه‌ى به‌ده‌ست به‌رزى نرخى دینار به‌رامبه‌ر به دۆلار ده‌ناڵێنین نه‌مانتوانیوه به‌رهه‌مى ناوخۆ هه‌نارده‌ى ده‌ره‌وه بکه‌ین". هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که بڕیاره‌که دواى دیراسه‌یه‌کى ورد و لێکۆڵینه‌وه له‌وباره‌یه‌وه دراوه و پێیانوانیه بڕیاره‌که کاریگه‌رى له‌سه‌ر چینى هه‌ژار دروستبکات. وه‌زیرى دارایى عێراق ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه له بودجه‌ى 2021 دا دامه‌زراندن له داموده‌زگاکانى ده‌وڵه‌ت راده‌گرن:" ئه‌و بودجه‌یه سه‌ره‌تاى چاکسازییه، له ئاینده‌شدا هه‌نگاوى دیکه ده‌نێین بۆ جێبه‌جێکردنى پاره‌ى سپى تایبه‌ت به چاکسازی".
هاوڵاتى بانکى ناوه‌ندى عێراق یه‌ک دۆلارى به هه‌زارو 470 دینار جێگیرکرد. بڕیاروایه سبه‌ینێ یه‌کشه‌ممه بانکى ناوه‌ندى عێراق سه‌د دۆلار به 147 هه‌زار دینار بخاته بازاره‌وه.
هاوڵاتى وه‌زیرى دارایى عێراق رایگه‌یاند، چاوه‌ڕوانده‌که‌ن له‌سبه‌ینێ یه‌کشه‌ممه‌وه، به‌هاى 100 دۆلارى ئه‌مریکى نزیک ببێته‌وه له 150 هه‌زار دینار. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 19ى کانونى یه‌که‌مى 2020، عه‌لى عه‌للاوى وه‌زیرى دارایى عێراق رایگه‌یاند، به‌رزبونه‌وه‌ه‌ى به‌هاى هه‌ر دۆلارێک بۆ هه‌زار و 450 دینار ده‌رده‌کات، چونکه "ئه‌و نرخه ده‌بێت له ڕێگه‌ى فرۆشتنه‌وه له داراییه‌وه بۆ بانکى بێت، ئه‌و په‌راوێزه‌شى بۆ بڕیاره‌که‌ى بانکى ناوه‌ندى زیاد ده‌کرێت، زۆر نابێت، ره‌نگه دۆلارێک بگاته هه‌زار و 490 دینار، که ئه‌مه‌ش نزیکترین نرخه له نرخى بازاڕه‌وه". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، په‌رله‌مان و لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مان و سه‌رۆکى کوتله‌کان ئاگادارى ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌ن که حکومه‌ت پێیدا ده‌ڕوات بۆ زیادکردنى به‌هاى دۆلار به‌رامبه‌ر دینارى عێراقی. هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که له ڕۆژى یه‌کشه‌ممه‌وه، بانکى ناوه‌ندى عێراق به‌هاى 100 دۆلارى ئه‌مریکى بۆ 145 هه‌زار دینار به‌رزده‌کاته‌وه.
هاوڵاتى حکومه‌تى عێراق له کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆیدا بڕیارى داوه به‌هاى 100 دۆلارى ئه‌مریکى به‌رامبه‌ر 145 هه‌زار دینار جێگیر بکات. دوانیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ شه‌ممه کۆبونه‌وه‌ى حکومه‌تى عێراق ئه‌نجامدرا بۆ گفتوگۆکردن و په‌سه‌ندکردنى پرۆژه بودجه‌ى 2021 تا ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان بکرێت، ته‌نها به‌ها دۆلارى به‌رانبه‌ر به دینارى عێراقى جێگیر کرد که هه‌ر 100 دۆلارێک 145 هه‌زار دینار ده‌بێت، به‌ڵام ده‌نگدانى له‌سه‌ر پرۆژه یاساى بودجه بۆ سبه‌ینێ یه‌کشه‌ممه دواخستووه. له‌ئێستادا له بازارى مامه‌ڵه‌ى دراوه‌کان، سه‌د ۆلار به 139 هه‌زار دینار مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت، چاوه‌روان ده‌کرێت به‌هاى دۆلار بۆ سه‌رو 145 هه‌زار دینار به‌رزببێته‌وه‌و بگاته 150 هه‌زار دینار.
.jfif)
