.jpeg)
عه‌مار عه‌زیز . دهۆک له‌چه‌ند رۆژى رابردوو هێزه‌کانى حه‌شدى شه‌عبى سه‌دان چه‌کداریان بردووه‌ته شەنگال وه‌ک ئاماده‌کارى بۆ هه‌ر هێرشێکى تورکیاو فه‌رمانده‌که‌شیان ده‌ڵێت:» ئه‌و هێزانه‌ى له‌چه‌ند رۆژى رابردوو بردوومانه‌ته شەنگال ده‌مێننه‌وه تامه‌ترسییه‌که نامێنێت». خال عه‌لى فه‌رمانده‌ى حه‌شدى شه‌عبى له‌شەنگال له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»هه‌فته‌ى رابردوو ده‌زگاى گشتى حه‌شدى شه‌عبى بڕیاریدا ژماره‌یه‌ک لیوا ره‌وانه‌ى شەنگال بکات، ئه‌وه‌ش دواى هه‌ڕه‌شه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر شەنگال و ده‌ستپێکردنى ئۆپه‌راسیونى تورکیا بۆ سه‌ر چیاى گاره له‌سنورى پارێزگاى دهۆک». ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد هه‌ریه‌ک له‌لیواکانى (21،33،14،51)ى حه‌شدى شه‌عبى ئێستا له‌شەنگالن، هه‌ر لیوایه‌ک له‌سێ هه‌زار چه‌کدار پێکهاتووه، وه‌ک فه‌رمانده‌که‌یان ده‌ڵێت:»به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ئاماده‌ین بۆ شه‌ڕ له‌دژى تورکیا بۆ پاراستنى شەنگال، ئێمه ئاماده‌کارى باشمان کردووه‌و به‌شه‌وو رۆژ چاودێرى دۆخى ناوچه‌که ده‌که‌ین، هه‌رکاتێک هێرش کرا به‌بێ دوودڵی ئێمه‌ش شه‌ڕ له‌دژى تورکیا ده‌که‌ین». خال عه‌لى وتیشی»کۆى گشتیى ژماره‌ى سه‌ربازانى حه‌شدى شه‌عبى ئێستا له‌شەنگال نزیکه‌ی (15) هه‌زاره، ئه‌م هێزه له شەنگال ده‌مێنێته‌وه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک خاکى شەنگال چوڵناکه‌ن تا به‌ته‌واوى دڵنیابن که‌هیچ مه‌ترسییه‌ک نه‌ماوه، ئینجا ده‌چنه‌وه شوێنه‌کانى خۆیان، به‌ڵام هه‌رکاتێک دووباره مه‌ترسى دروستببێت جارێکى تر ده‌گه‌ڕێنه‌وه«. «هه‌ندێک زانیارى به‌ئێمه گه‌یشتووە که‌پێشمه‌رگه نیازى هه‌یه له‌دواى هێرشى تورکیا بۆ سه‌ر شەنگال دووباره بگه‌ڕێته‌وه، به‌ڵام ئێمه رازى نین و رێگاناده‌ین پێشمه‌رگه بگه‌ڕێته‌وه،تائێستا به‌ته‌واوى نازانین که‌ئایا تورکیا هێرش ده‌کاته‌سه‌ر شەنگال یان نا، به‌ڵام زانیاریمان وه‌رگرتووه که‌تورکیا به‌نیازه هێرشێکى گه‌وره بکاته سه‌ر شەنگال»، خال عه‌لى وا ده‌ڵێت. فه‌رمانده‌که‌ى حه‌شدى شه‌عبى ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که‌هێزه‌کانى دیکه له‌شەنگال له‌ئاماده‌باشیدان وه‌کو سوپاى عێراق و هێزه‌کانى پاراستنى به‌رخودانى شەنگال (یه‌به‌شه) «ئیراده‌ى خه‌ڵکى شەنگال و ئه‌و هێزانه‌ى له‌شەنگالن له‌هه‌موو شتێک به‌هێزتره‌و له‌هیچ هه‌ڕه‌شه‌و فشار ناترسین، به‌پێچه‌وانه زیاتر به‌هێز ده‌بین».
.jpg)
هاوڵاتى به‌پێى ئه‌و تۆمه‌تانه‌ى ئاراسته‌یان کراوه‌و ئاسایش دانپێدانانیانى له‌سه‌ر تۆمه‌ته‌کان خستۆته‌ڕوو، چالاکوانه ده‌ستگیرکراوه‌کانى بادینان سزاى قورس چاوه‌ڕێیان ده‌کات، په‌رله‌مانى کوردستانیش جگه له‌داواى روونکردنه‌وه ناتوانێت کاریگه‌ریى هه‌بێت له‌سه‌ر چاره‌نووسیان. دوێنێ یه‌کشه‌ممه ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى به‌فه‌رمى داواى ئازادکردنى ده‌ستگیرکراوانى بادینانى کرد که به‌هۆى خۆپیشاندانه‌کانه‌وه له‌لایه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌کانه‌وه ده‌ستگیرکراون. کۆتایى مانگى ته‌مموزى ساڵى رابردوو له‌به‌رامبه‌ر دواکه‌وتنى موچه‌دا (23) رۆژنامه‌نووس و مامۆستاو چالاکوانى مه‌ده‌نى خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا، دواتر له‌لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه ده‌ستگیرکران. له‌ماوه‌ى رابردوودا چه‌ندین فشار له‌ده‌ره‌وه‌و ناوخۆدا کراوه بۆ ئازادکردنیان، به‌ڵام تائێستا هیچ نیازێک بۆ ئازادکردنیان نییه، به‌پێى ئه‌و تۆمه‌تانه‌ى ئاراسته‌یان کراوه چه‌ندین ساڵ حکوم ده‌درێن. به‌دریه ئیسماعیل، بڕیارده‌رى لیژنه‌ى کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى و داکۆکیکردن له‌مافى مرۆڤ له‌په‌رله‌مانى کوردستان بههاوڵاتى وت: «به‌وته‌ى که‌سوکاریان و پارێزه‌ره‌کانیان له‌ژێر فشاردا دانپێدانانیان پێکراوه، که‌یسه‌کانیان ده‌گۆڕن و به‌زۆر دانپێدانانى جیاوازیان پێده‌که‌ن». بڕیارده‌رى لیژنه‌ى کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى و داکۆکیکردن له‌مافى مرۆڤ له‌په‌رله‌مانى کوردستان وتیشی: «ئه‌وانه‌ى ده‌ستگیرکراون به‌تۆمه‌تى سیخوڕى و تیرۆرو تیکدانى ئاسایش و ئارامى هه‌رێم که‌یسیان بۆ دروستکراوه، به‌پێى یاساى تیرۆر مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت». سه‌باره‌ت به‌هه‌وڵه‌کانیان بۆ له نزیکه‌وه بینینى ده‌ستگیرکراوه‌کان وتی: «تائێستا رێگه‌مان پێنه‌دراوه ده‌ستگیرکراوه‌کان ببینین، گیراوه‌کانى ئاسایش تادواى حوکمدانیان به‌ئه‌سته‌م ده‌بینرێن». چاره‌نووسى ده‌ستگیرکراوه‌کان رۆژى 10ى ئه‌م مانگه دواى کۆتاییهاتنى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌نووسیدا سه‌باره‌ت به‌ده‌ستگیرکراوانى بادینان مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌ت رایگه‌یاند: «ئه‌وانه‌ى گیراون هه‌ندێکیان رۆژنامه‌نووس و چالاکوان نین و سیخوڕن، به‌شێکیشیان ویستویانه ته‌قینه‌وه بکه‌ن». ئه‌بوبه‌کر هه‌ڵه‌دنى ئه‌ندامى په‌رله‌مانى کوردستان له‌فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌په‌رله‌مانى کوردستان بههاوڵاتى وت: «قسه‌کانى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌سه‌ر چالاکوانه‌کان پێش بڕیارى دادگایه، ئه‌مه ده‌لاله‌ته له‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاته‌کان له‌یه‌کترى جیانه‌کراونه‌ته‌وه، ده‌سه‌ڵاتى جێبه‌جێکردن هه‌ژموونى هه‌یه به‌سه‌ر هه‌موو ده‌سه‌ڵاته‌کانى تردا». هه‌روه‌ها پێشیوابوو ئه‌مه به‌شێکى بۆ «چاوترساندنى خه‌ڵک»و یه‌کێک له‌گومانه‌کان له‌و دۆسیه‌یه‌دا ئه‌وه‌یه که رووبه‌ڕووى سزاى قورس ده‌بنه‌وه. هه‌ڵه‌دنى، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ئه‌و تۆمه‌تانه‌ى دراوه‌ته پاڵ چالاکوانانى ده‌ستگیرکراو سیاسییه‌و پێشوه‌خته‌یه، ئه‌گه‌ر دادگا له‌سه‌ر ئه‌و تۆمه‌تانه بڕیاربدات سزاى قورس ده‌درێن که بەلایه‌نى که‌م (15) ساڵ زیندانى سزا ده‌درێت، وتیشى:» په‌رله‌مان له‌م دۆسیه‌یه‌دا ناتوانێت ده‌ستتێوه‌ردان بکات و ته‌نها ده‌توانێت داواى روونکردنه‌وه بکات، چونکه په‌رله‌مان کاریگه‌ریى نابێت له‌سه‌ر بڕیارى دادگا». دوێنێ یه‌کشه‌ممه ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجامداو یه‌کێک له‌داواکارییه‌کانیان ئه‌وه‌بوو که «سه‌رکۆنه‌ى هه‌موو جۆره گرتن و زیندانى کردنێکى له‌سه‌ر بیروڕاى ئازادو چالاکى سیاسى و مه‌ده‌نى ده‌که‌ین به‌تایبه‌ت له‌ده‌ڤه‌رى بادینان، بۆیه داواى ئازادکردنى به‌په‌له‌ى سه‌رجه‌م گیراوان ده‌که‌ین له رۆژنامه‌نووسان، چالاکوانى مه‌ده‌نی، کادرانى یه‌کێتى و حزبه‌کانى تر». پارێزگاى دهۆک دوێنێ یه‌کشه‌ممه، له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا له‌باره‌ى ده‌ستگیرکراوانى سنوورى پارێزگاکه له‌سه‌ر بیروڕاى سیاسى و ئازادیى راده‌ربڕین، وه‌ڵامى یه‌کێتى دایه‌وەو ده‌ڵێت: »ئازادیى راده‌ربڕین جیاوازه له‌جاسوسىو قاچاخچێتىو فرۆشتنى چه‌ک‌و ته‌قه‌مه‌نى به‌گروپه چه‌کداره‌کان». هه‌رچه‌نده له‌ڕاگه‌یه‌ندراوه‌که‌یدا پارێزگاى دهۆک ناوى ئه‌و لایه‌نه سیاسییه‌ى نه‌هێناوه که‌وه‌ڵامى داوه‌ته‌وه، به‌ڵام میله‌ت عیسمه‌ت، سکرتێرى رۆژنامه‌وانیى پارێزگاى دهۆک، وتوویه‌تی: راگه‌یه‌ندراوه‌که‌یان وه‌ڵامه بۆ یه‌کێتیى نیشتمانیى کوردستان. له‌ڕاگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى پارێزگاى دهۆکدا هاتووه «ماوه‌یه‌که لایه‌نێکى سیاسى باسى ده‌ستگیرکردنى خه‌ڵک ده‌کات به‌تاوانى بیروباوه‌ڕى سیاسىو ئازادیى راده‌ربڕین له‌ده‌ڤه‌رى پارێزگاى دهۆک، ئازادیى سیاسىو راده‌ربڕین جیاوازه له‌جاسوسىو قاچاخچێتىو فرۆشتنى چه‌ک‌و ته‌قه‌مه‌نى به‌گروپه چه‌کداره‌کان». به‌قسه‌ى راگه‌یه‌ندراوه‌که‌ى پارێزگاى دهۆک «هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ى له‌پارێزگاى دهۆک ده‌ستگیرکراون به‌بڕیارى دادگا بووه‌و هه‌ر دادگاش بڕیار له‌سه‌ر چاره‌نووسیان ده‌دات».
ئارا ئیبراهیم به‌پێى به‌وداداچوونه‌کانى هاوڵاتى، ئه‌مریکا بۆ رێککه‌وتنى هه‌ولێرو به‌غدا نێوه‌ندگیرى ده‌کات و نزیکن له رێککه‌وتن له‌سه‌ر دۆسیه‌ى نه‌وت و جێگیرکردنى پشکى هه‌رێم له‌پرۆژه بودجه‌دا. پڕۆژه‌ى بودجه‌ى عێراق له‌ئێستادا (26) ترلیۆن دینار کورتهێنانى هه‌یه‌و به‌رمیلێک نه‌وتى خاو به (45) دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێک دیارى کراوه، پشکى هه‌رێمیش له‌و بودجه‌یه تائێستا یه‌کلانه‌کراوه‌ته‌وه، به‌ڵام پێشبینى ده‌کرێت له‌م هه‌فته‌یه‌دا یه‌کلایى بکرێته‌وه. سه‌رچاوه‌یه‌کى ئاگادار له‌گفتوگۆکانى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق بههاوڵاتى وت: »ئه‌مریکا رۆڵى نێوه‌ندگیر ده‌بینێت و فشار ناکات، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌رێم و به‌غدا رێکبکه‌ون». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد که‌شیعه‌کان کۆده‌نگن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى نه‌وتى هه‌رێم راده‌ستى سۆمۆ بکرێت و به‌شى پێداویستى ناوخۆیى و شایسته داراییه‌کانى کۆمپانیا نه‌وتییه‌کانى هه‌رێم بدرێته‌وه به‌حکومه‌تى هه‌رێم هه‌ر به‌نه‌وت، وتیشى:»هه‌رێم به‌و مه‌رجانه رازییه، به‌ڵام نایه‌وێت به‌غدا بزانێت رۆژانه چه‌ند هه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌مده‌هێنرێت و هه‌نارده‌ى ده‌کات». هاوکات، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو که لایه‌نه شیعه‌کانیش هادى عامری-یان سه‌رپشک کردووه له‌وه‌ى قسه‌ى کۆتایى بکات و راى شیعه‌کان به‌وه‌فدى هه‌رێم بڵێت». لاى خۆیه‌وه، سه‌میر هه‌ورامی، وته‌بێژى قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان، له‌لێدوانێکدا به وت »وه‌فدى هه‌رێمى کوردستان به‌سه‌رۆکایه‌تى قوباد تاڵه‌بانى له‌به‌غدایه به‌مه‌به‌ستى درێژه‌دان به‌گفتوگۆکان له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مان و کوتله‌و لایه‌نه سیاسییه‌کانى عێراق». هه‌روه‌ها وتیشى «گفتوگۆکان ده‌رباره‌ى پرۆژه‌یاساى بودجه‌ى 2021ى عێراق و په‌سه‌ندکردنى ئه‌و بڕگانه‌یه که‌په‌یوه‌ستن به‌هه‌رێمى کوردستان، به‌رده‌وامه«. «له‌سه‌ردانه‌کانى پێشووى وه‌فدى حکومه‌تى هه‌رێم و کۆبوونه‌وه‌کان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى فیدراڵ و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان، راشکاوانه هه‌موو داتاو زانیارییه‌کان له‌باره‌ى داهاته نه‌وتى و نانه‌وتیه‌کان و هه‌روه‌ها خه‌رجییه‌کان خراونه‌ته‌ڕوو، وه‌فدى هه‌رێم هه‌موو ئاماده‌کارییه‌کى ده‌ربڕیوه بۆ رێککه‌وتن له‌سه‌ر بنه‌ماى ده‌ستوورو یاسا به‌رکاره‌کان» سه‌میر هه‌ورامى واى وت. سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند له‌دوو رۆژى داهاتوودا پشکى هه‌رێم له‌ڕێگه‌ى گفتوگۆکانه‌وه یه‌کلاده‌کرێته‌وه. هه‌یسه‌م جبورى سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند: «لیژنه‌ى دارایى ئه‌و دۆسیه‌ى به‌شێوه‌یه‌کى هونه‌رى و پیشه‌یى چاره‌سه‌رکردووه دوور له‌هه‌ر ده‌ستتێوه‌ردان و لایه‌ندارییه‌کى سیاسی، که به‌هه‌ماهه‌نگى نێوان چاودێرى دارایى هه‌رێم و حکومه‌تى عێراق سه‌رجه‌م زانیارى و داتاکان خراونه‌ته‌ڕوو، وه‌زیرى نه‌وت چه‌ندینجار به‌شداریکردووه‌و چه‌ند بژارده‌یه‌ک دانراون، که‌تێیدا مافه‌کانى سه‌رجه‌م گه‌لى عێراق پارێزراوه‌و هه‌ردوولا له‌سه‌رى ره‌زامه‌ندن». سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مان ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که له‌دوو رۆژى داهاتوودا گفتوگۆکانى نێوان هه‌رێم و عێراق به‌ته‌واوى یه‌کلاده‌کرێنه‌وه‌و کۆتایى ئه‌م هه‌فته‌یه ده‌نگ له‌سه‌ر پڕۆژه‌یاساکه ده‌درێت
کاکەلاو عەبدوڵا گرژییەکانی تورکیاو ئەمریکا تادێت قوڵتردەبێتەوە، ئەمەش دوای دەستبەکاربوونی جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا، بەجۆرێک کەئەنقەرە تا رادەیەک هیوای نەماوەو دەزانێت ئیدارەی بایدن وەک ئیدارەی پێشوو چاوپۆشی لێناکات، بەتایبەتی لەسەر کڕینی سیستەمی بەرگری (ئێس-٤٠٠) و پرسی کورد لەناوخۆی وڵاتەکە و لەسوریا. لەچەند رۆژی رابردوودا تورکیا ئەمریکای بەوە تۆمەتبار کرد کە لەپشت هەڵگیرسانی کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦ بووە لەوڵاتەکەدا، تۆمەتێک کەواشنتن بەتەواوی رەتیکردەوە. سولەیمان سۆیلۆ، وەزیری ناوخۆی تورکیا، لەلێدوانێکیدا بۆ رۆژنامەی حوریەتی تورکی رایگەیاند، «زۆر روونە کە ئەمریکا لە پشت کودەتاکەی ١٥ی تەمموز بووە، ئەوە ‹فەتۆ› بوو کە ئەنجامیاندا بەفەرمانی ئەوان»، کە مەبەست لەفەتۆ ‹رێکخراوی تیرۆریستی فەتحوڵڵا گولەن»ە کە بەرپرسانی وڵات بەو ناوە دەیناسێنن. لەوەڵامی ئەم تۆمەتەدا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بەیاننامەیەکی دەرکردو رایگەیاند: ئەمریکا هیچ بەشدارییەکی نەکردووە لەکودەتاکەی ٢٠١٦ لە تورکیاو بەتوندی ئیدانەی کرد، تۆمەتەکانی ئەم دواییانە لەلایەن بەرپرسانی باڵای تورکیاوە بەتەواوی ناڕاستن». پەیوەندی نیوان هەردوو وڵات زیاتر بەرەو خراپی دەڕوات و ئەمریکا هەڕەشەی سزای زیاتر دەکات، دوای سەپاندنی سزا لەکۆتایی ساڵی رابردوودا بەهۆی کڕینی سیستەمی (ئێس-٤٠٠)ی رووسی لەلایەن ئەنقەرەوە. لەیەکەمین لێدوانیدا لەمانگی رابردوو، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، رایگەیاند: پێموایە دەبێت لەو کاریگەرییە بڕوانین کەسزاکانی ئیستا دروستیان کردووەو بڕیار لەسەر ئەوە بدەین کەئاخۆ سزای زیاتر پیویستە کە بسەپێنرێت». لە ١٤ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٠، ئەمریکا سزای سەپاند بەسەر پیشەسازی ژێرخانی بەرگری تورکیاو سەرۆکی ئاژانسەکە کە ئیسماعیل دەمیرە بەهۆی کڕینی سیستەمی بەرگری (ئێس-٤٠٠)ی رووسی لەساڵی ٢٠١٩. پیشەسازی ژێرخانی بەرگری تورکیا ئەو دامەزراوە حکومیەیە کە بەرپرسیارە لەدابینکردن و هەناردەکردنی کەلوپەلی سەربازیی و گەشەپیدانی پیشەسازی بەرگریی ناوخۆ. لەتەمموزی ٢٠١٩ تورکیا یەکەمین پارچەکانی سیستەمەکەی پێگەشت، کە واشنتن پێیوایە سیستەمەکە دەکرێت بەکاربهێنرێت بۆ کۆکردنەوەی زانیارییە نهێنییەکانی فڕۆکەی (ئێف-٣٥)ی ئەمریکی. بەپێی ئەو رێککەوتنەی لەگەڵ رووسیا ئەنجامی داوە، تورکیا دوو ملیارو (٥٠٠) ملیۆن دۆلاری داوە بەمۆسکۆ لەبەرامبەر کڕینی سیستەمەکەدا، کەپێیوایە پێویستییەکەی هەنوکەییە بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ململانێ سەربازییانەی لەدەوروبەری وڵاتەکەیدا هەن و رایگەیاندووە هاوپەیمانەکانی، بەئەمریکاشەوە، لەناتۆ نەیانتوانییوە جێگرەوەیەکی بۆ دابین بکەن – وەک سیستمەی بەرگریی پاتریۆتی ئەمریکی - کە لایان قبوڵکراو بێت. یەکێکی تر لەبابەتە هەستیارەکانی نێوان هەردوو وڵات پرسی کوردە کەجۆو بایدن دژی سیاسەتەکانی ئەردۆغانە لەمەڕ سەرکوتکردنی کورد لەتورکیا و باکوری رۆژئاوای سوریا. جۆو بایدن بەوە جیادەکرێتەوە کەهاوڕێی کوردەکانە، تەنانەت باس لەوە دەکرێت سەرسەختترین پشتگیریکەری کوردە. لەسەروبەندی پڕچەککردنی هێزەکانی سوریای دیموکرات بەسەرکردایەتی یەکینەکانی پاراستنی گەڵ (یەپەگە) لەلایەن ئەمریکاوە دژی داعش، بایدن کەئەوکات جێگیری باراک ئۆبامای سەرۆک بوو، رەتیکردەوە لەچەندین دانیشتندا لەگەڵ بەرپرسانی تورکیا یەکیبنەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) بەتیرۆریست ناوببات. بایدن یەکێک بوو لەوانەی لەساڵی ٢٠١٥ پشتگیری بۆ پڕچەککردنی کوردەکانی سوریا دەربڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامی کەئەمە مەترسییەکی جددی بوو بۆ تورکیا، بەو هۆیەشەوە ئەنقەرە نیگەرانی خۆی لەو بارەیەوە دەربڕی و پەیوەندییەکانی واشنتۆن و ئەنقەرە گرژیی تێکەوت. تەنانەت لەکاتی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لەسوریا لە ٢٠١٩ بەفەرمانی ترەمپ، بایدن نیگەرانیی خۆی دەربڕی و وتی کە سەرۆکی ئەمریکا «کوردەکانی فرۆشت». لەسەرەتای مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ دۆناڵد ترەمپ بڕیاری کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکای دا لەباکوری سوریا کە رێی خۆشکرد بۆ تورکیا تاهێرش بکاتەسەر هاوپەیمانەکەی ئەمریکا لەجەنگی دژی داعش، هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە). «ئەو هێزە کوردو عەرەبە ئازایانە [هەسەدە] باجێکی قورسیاندا بەقوربانیکردنی (١٠) هەزار جەنگاوەر کەچی ترەمپ هەموویانی فرۆشت»، بایدن دوای کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا ئەمەی وت. لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ سەرنووسەرانی نیویۆرک تایمز کەمێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ مانگی کانونی یەکەمی ٢٠١٩ بایدن دەڵێت: هەڵوێستێکی توندتری دەبوو بەرامبەر سەرۆکی تورکیا سەبارەت بەهێرشکردنەسەر کوردەکان لەسوریا بەپێچەوانەی ترەمپەوە کە رێی بۆ چۆڵکرد. «ئەگەر من بومایە دوایین شت بمکردبا ملدان بوو بۆ ئەو سەبارەت بەکوردەکان. بەدڵنیاییەوە ئەوە دوایین شت دەبوو». هەموو ئەمانە وایکردووە کەتورکیا وەک سەردەمی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، هەموو ئەو کارانەی کردووویەتی لەسەرکوتکردنی کورد و تەنانەت ئۆپۆزسیۆنی وڵاتەکە نەتوانێت ئەنجامی بدات لەماوەی ئیدارەی بایدندا. ئەیکان ئەردەمیر پەرلەمانیتارێکی پێشووی تورکیا رایگەیاند، «لەماوەی ئیدارەی ترەمپدا، حکومەتەکەی ئەردۆغان دەیتوانی دژی واشنتن بجوڵیتەوە و لێی دەرباز ببێت، بەڵام ئێستا ئێمە ئەوە دەبینین کە پێموایە رەتکردنەوەیەکی بەهێزە بۆ تۆمەتە بێ بنەماکانی ئەنقەرە». دامەزراوەی بەرگریی دیموکراسی، کە ناوەندێکی تووێژینەوەی ئەمریکییە، لە (٢١) خاڵدا چەندین پێشنیاری خستووەتەڕوو بۆ ئیدارەی بایدن تا رووبەڕووی تورکیا ببێتەوە و یەکیک لەو خاڵانە کاراکردنەوەی پرۆسەی ئاشتییە لەتورکیا و رێگریکردنە لەتورکیا لەدەستدرێژییەکانی بۆ سەر هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) لەسوریا. لەڕاپۆرتێکیدا کە لەکۆتایی مانگی رابردوو بڵاوی کردووەتەوە دامەزراوەکە داوا لەئیدارەی بایدن دەکات فشار بخاتە سەر تورکیا تا «پرۆسەی ئاشتی» کارابکاتەوە کە رێککەوتنی ئاشتییە لەگەڵ پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە). پرۆسەی ئاشتی ساڵی ٢٠١٣ بووە هۆی روودانی ئاگربەست لەنێوان هەردوولا و تا ٢٠١٥ بەردەوام بوو، بەڵام دواتر شکستی خوارد. دامەزراوەکە داواش لە سەرۆکی ئەمریکا دەکات «پستگیری دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ بکات لەتورکیا» تا فشارەکانی سیستمی دادوەری تورکیا بوەستێنێت بۆ سەر ئۆپۆزسیۆن و پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە). دامەزراوەی بەرگریی دیموکراسی ساڵی ٢٠٠١ دامەزاوە و ئامانجی «بەهێزکردنی ئاسایشی ئەمریکا و لاوازکردن و بنبڕکردنی ئەو هەڕەشانەیە کە لەلایەن نەیارانی ئەمریکاوە دروستدەکرێن». رێکخراوەکە بەناوەندێکی توێژینەوەی پارێزکار دەدانرێت و باس لەوەدەکرێت کەنزیکە لە لۆبی ئیسرائیل لەئەمریکادا. دامەزراوەکە پیشنیاری ئەوە دەکات کەئیدارەی نوێی ئەمریکا «رێکەوتنێک رێکبخات لەنیوان تورکیا و کوردانی سوریا»، ئەمەش فشار خستەنەسەر تورکیایە تا چیتر هێرش نەکاتەسەر رۆژئاوای کوردستان و دان بەئیدارەی خۆسەری کوردانی سوریادا بنێت. تەنانەت لەڕاپۆرتەکەدا هاتووە کەئەمریکا سەربازەکانی بهێڵیتەوە لەسوریاو ئەگەر پێویست بکات بڕیاری ‹›کشانەوە هەڵبوەشێنرێتەوە» کەفەرمانی دۆنالد ترەمپ بوو لەساڵی ٢٠١٩دا. هەروەها باس لەوەش کراوە پێویستە ئیدارەی بایدن «بەردەوام بێت لەهاوکاریی و راهێنانی هەسەدە و «یارمەتی ئیدارە ناوخۆییەکان بدات لەباکوری رۆژئاوای سوریا تا پەرە بەسەرچاوەکانی وزەیان بدەن». لەنوێترین وتاری شیکاریدا، مایکڵ روبن، توێژەری سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەپێگەی ناشناڵ ئینترێست داوای ئەوە لە ئەمریکا دەکات کەمامەڵە لەگەڵ پەکەکەدا بکات و چیتر لەچاوی تورکیاوە سەیری گروپەکە نەکات. «کاتی ئەوەیە ئەمریکا بوەستێت لەدانانی سیاسەتەکانی لەمەڕ کورد لەدیدگای تورکیاوە... لەجیاتی ئەوە کار بکات لەگەڵ ئەو بزووتنەوانەدا کەشەرعیەتی گەلیان هەیە، دەرکردن و جیاکردنەوەی پەکەکە بەسادەیی هەرگیز ناچێتە سەر»، روبن وای نوسیووە.
.jpg)
شاناز حه‌سه‌ن به‌بڕیارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران به‌ڕێژه‌ى له‌سه‌دا 20% نرخى کاره‌باى نیشتیمانى له‌سه‌ر هاووڵاتیان زیادکراو وته‌بێژى وه‌زاره‌تى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ڵێت:» بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى ئه‌و زیانه‌ى له‌دابه‌زینى نرخى دینار به‌رانبه‌ر دۆلارى ئه‌مریکى که‌وتووه نرخى کاره‌بامان زیاد کردووه«. ئه‌و پاره‌یه‌ى په‌یداى ده‌که‌م ته‌نیا به‌شى خۆراک و پێداویستیى منداڵه‌کانم ده‌کات، بۆیه ئه‌وه‌ش دووباره ده‌بێته‌وه بارگرانى که‌پاره‌ى کاره‌باش زیادکراوه هاووڵاتیانى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ پێدانى پاره‌ى کاره‌باى نیشتمانیدا مانگانه پاره‌ى کرێى مۆلیده ئه‌هلییه‌کان ده‌ده‌ن، له‌کاتێکدا حکومه‌تى هه‌رێم پێنج مانگه موچه به‌لێبڕینى له‌سه‌دا 21% دابه‌شده‌کات. دوو مانگه نرخى دینارى عێراقى به‌رامبه‌ر دۆلارى ئه‌مریکى به‌بڕیارى بانکى ناوه‌ندى عێراق دابه‌زێندراوه بۆ پڕکردنه‌وه‌ى به‌شێک له‌کورتهێنانى دارایى و له‌ئێستادا (100) دۆلارى ئه‌مریکى به (145) هه‌زار دینارى عێراقى مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هاووڵاتیان نیگه‌رانن له‌زیادبوونى نرخى کاره‌باى نیشتمانى سه‌ره‌ڕاى پێدانى پاره‌ى کرێى مۆلیده‌و لێبڕینى موچه‌کانیان، ده‌ڵێن بارگرانى دارایى بۆ دروستکردوون. خه‌لیل مسته‌فا، که پیشه‌ى کرێکارییه خاوه‌نى سێ منداڵه، باس له‌وه‌ده‌کات له‌گه‌ڵ نه‌بوونى ئیشو کارو زۆربونى پێداویستییه‌کان، ناکرێت حکومه‌ت له‌هه‌موو هه‌نگاوێکدا په‌نا بۆ قورسکردنى بارى سه‌رشانى هاووڵاتیان ببات. هه‌روه‌ها وتیشى:» ئه‌و پاره‌یه‌ى په‌یداى ده‌که‌م ته‌نیا به‌شى خۆراک و پێداویستیى منداڵه‌کانم ده‌کات، بۆیه ئه‌وه‌ش دووباره ده‌بێته‌وه بارگرانى که‌پاره‌ى کاره‌باش زیادکراوه«. خه‌لیل مسته‌فا، پێشیوابوو ده‌بوایه حکومه‌ت له‌پاره‌ى ئاوو کاره‌باى هاووڵاتیان خۆش بێت وه‌ک هاوکارییه‌ک بۆ گرانبوونى شتومه‌ک و ئه‌م بارودۆخه‌ى بۆ خه‌ڵکیان دروستکردووه له بێموچه‌یى و رێکنه‌که‌وتنیان له‌گه‌ڵ به‌غدا. هاوکات، نه‌سرین جه‌زا، ژنێکى ته‌مه‌ن (45) ساڵانه‌و فه‌رمانبه‌رى حکومه‌ته‌و ده‌ڵێت:»ره‌وا نییه پاره‌ى کاره‌با بده‌م جا زیادیشى بکه‌ن، ته‌نیا ئه‌گه‌ر موچه‌که‌م که به‌لێبرینه‌وه‌یه به‌شى پێداویستى منداڵه‌کانم بکات، که‌مانگانه‌ش له‌کاتى خۆیدا دابه‌شناکرێت». ئه‌و ژنه چوار منداڵى هه‌یه‌و مێرده‌که‌ى له‌ژیاندا نه‌ماوه، هەروه‌ک وتى:» ته‌نیا بژێویمان له‌سه‌ر ئه‌و موچه‌یه‌یه که‌حکومه‌ت ده‌یدات، ده‌بێت له‌هه‌موو شتێک ده‌ستى پێوه‌بگرم تابتوانم به‌سه‌ر پێداویستى منداڵه‌کانمدا دابه‌شى بکه‌م». ئاسۆس عومه‌ر، مامۆستایه‌و دوو منداڵى هه‌یه، پێیوابوو حکومه‌ت ته‌نها ده‌زانێت بارى دارایى هاووڵاتیان گران بکات، وتى:» ئه‌وه که‌ى رێگه‌چاره‌یه بۆ زیادکردنى گیرفانى خۆیان ته‌نیا بیر له رووتکردنه‌وه‌ى هاووڵاتیان بکه‌نه‌وه«. ئه‌م مامۆستایه باسى له‌وه‌زعى موچه‌خۆران کردو باسى له‌وه‌کرد موچه‌خۆران ده‌توانن به‌و نیوه موچه‌یه‌و به‌دواکه‌وتنى ته‌نیا پێداویستى رۆژانه بکڕن و به‌شیش ناکات. ئاسۆس جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که«حکومه‌ت جار بۆ جار بیر له‌توڕه‌کردنى زیاترى خه‌ڵکى خۆى ده‌کاته‌وه‌و کار بۆ باشترکردنى خۆى ناکات». وته‌بێژى وه‌زاره‌تى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێم: له‌لایه‌ن حکومه‌ت و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه بڕیاره‌که دراوه، ئێمه بارودۆخه‌که‌مان روونکردووەته‌وه‌و شاره‌زایان به‌پێى زیانه‌کان ئه‌و رێژه‌یەیان دیاریکردووه له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، هه‌رچه‌نده به‌شێکى بچووکى زیانه‌کانه که به‌ر وه‌زاره‌ت ده‌که‌وێت». وته‌بێژى وه‌زاره‌تى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژه به‌وه‌ده‌دات له‌ماوه‌ى رابردوودا وه‌زاره‌تى کاره‌با ئه‌و گرێبه‌ست و رێککه‌وتنانه‌ى له‌گه‌ڵ کۆمپانیاکان کردوویه‌تى به‌دراوى دۆلارى ئه‌مریکى بووه‌و خه‌رجییه‌کانیان له‌سه‌ر زیادبووه. ئومێد ئه‌حمه‌د، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێم، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت» هۆکاره‌که‌ى ته‌نیا به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخى دۆلاره به‌رامبه‌ر دینارى عێراقى، که‌ئه‌مه وایکردووه ئێمه خه‌رجییه‌کانمان زۆر زیاتر بێت و بارگرانییه‌کى زۆر بۆ حکومه‌ت دروست بووه و زۆربه‌ى پڕۆژه‌کانمان راوه‌ستاوه و بووەته گرفت بۆ زۆربه‌ى وه‌زاره‌ته‌کان». ناوبراو ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه ئه‌وه‌ش به‌نیه‌تى گرانکردن نه‌بووه، به‌ناچارى بیر له‌وه کراوه‌ته‌وه که‌نرخى کاره‌با زیادبکرێت تاکه‌مێک له‌خه‌رجییه‌کان که‌مبکرێته‌وه، وتیشى:»کاتێک پڕۆژه‌کان دراوه به کۆمپانیاکان دۆلار به (118) بووه و ئێستا بووه به (145)، جیاوازییه‌کى زۆر گه‌وره‌یه. وته‌بێژى وه‌زاره‌تى کاره‌باى حکومه‌تى هه‌رێم هێماى بۆ ئه‌وه‌شکرد له‌لایه‌ن حکومه‌ت و ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه بڕیاره‌که دراوه، وتیشى:»ئێمه بارودۆخه‌که‌مان روونکردووەته‌وه‌و شاره‌زایان به‌پێى زیانه‌کان ئه‌و رێژه‌یەیان دیاریکردووه له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، هه‌رچه‌نده به‌شێکى بچووکى زیانه‌کانه که به‌ر وه‌زاره‌ت ده‌که‌وێت». داهاتى وه‌زاره‌تى کاره‌با بریتیه له‌کۆکردنه‌وه‌ى ئه‌و پاره‌یه‌ى به‌شداربووانى کاره‌با له‌برى پێدانى کاره‌باى نیشتیمانى ده‌یده‌نه حکومه‌ت، به‌ڵام له‌دواى هاتنى قه‌یرانى دارایى و که‌مکردنه‌وه‌ى موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران و دواکه‌وتنى موچه‌ى موچه‌خۆران به‌ڕێژه‌یه‌کى که‌م هاووڵاتیان ده‌توانن ئه‌و بڕه پاره‌یه بده‌ن. ئومێد ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که‌خه‌رجییه‌کانیان یه‌ک ملیار دینارى ساڵانه‌یه‌و داهاته‌کان که‌کۆده‌کرێته‌وه ناگاته (400) ملیۆن دۆلار. ماوه‌ى زیاتر له‌دوو مانگه وه‌زاره‌تى کاره‌با به‌ڕێژه‌ى له‌سه‌دا 15% له‌پاره‌ى کاره‌باى نیشتیمانى خۆش ده‌بێت بۆ ئه‌و که‌سانه‌ى قه‌رزى کاره‌با ده‌ده‌نه‌وه. له‌ئێستادا رۆژانه (14) کاتژمێر کاره‌باى نیشتیمانى هه‌یه‌و به‌پێى ناوچه‌کان و پله‌ى گه‌رمى شاره‌کان کاتژمێره‌کانى کاره‌با گۆڕانکارى به‌سه‌ردا دێت و تێکڕاى به‌رهه‌مى کاره‌با له‌هه‌رێمى کوردستاندا سێ هه‌زارو (800) مێگاوات ده‌بێت.
عه‌مار عه‌زیز .دهۆک له‌سنورى پارێزگاى دهۆک قومارکردن به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو زیاد بووه‌و خه‌ڵکێکى زۆر تێوه‌گلاون و چه‌ندین که‌س به‌و هۆیه‌وه مایه‌پووچ بوون وه‌ک ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکه ده‌ڵێت:» به‌شێک له‌قومارچییه‌کان ژن و کچى خۆیان دۆڕاندووه‌و دواتر سوڵحیان به‌پاره بۆ کراوه«. به‌پێى به‌دواداچوونه‌که‌ى په‌یامنێره‌که‌ى هاوڵاتى، قومارکردن له‌پارێزگاى دهۆک به‌دوو جۆر ده‌کرێت، به‌شێکى به ئۆنلاین و ئه‌وى دیکه شوێن و جێگاى تایبه‌تیان هه‌یه. یه‌کێک له‌و که‌سانه‌ى که بۆ ماوه‌ى (18) مانگ قومارى کردووه‌و دواى ئه‌وه‌ى مایه‌پوچ ده‌بێت داوا ده‌کات هاووڵاتیان لێى دووربکه‌ونه‌وه. مسته‌فا نه‌زیر، فه‌رمانبه‌رو دانیشتووى پارێزگاى دهۆک له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «سه‌ره‌تا قازانجێکى زۆرم کرد، هه‌ندێک رۆژ سێ هه‌زار دۆلار قازانجم ده‌کرد، هیچ ئیشێکم نه‌ده‌کرد جگه له‌قومار، له‌ماوه‌ى ساڵێکدا نزیکه‌ى ملیۆنێک و (500) هه‌زار دۆلارم ده‌ستکه‌وت». ئه‌و هاووڵاتییه ده‌شڵێت هه‌موو ئه‌و پاره‌یه‌ى ده‌ستى که‌وتووه له‌مانگى رابردوو دۆڕاندوویه‌تى و ئۆتۆمبێلێکیشى بۆ فرۆشتووه، وتیشى:» ئێستا نه پاره‌م ماوه و نه ئۆتۆمبێل، بۆیه بڕیارمدا به‌یه‌کجارى وازى لێبهێنم». «هاوڕێیه‌کم سێ ملیۆن دۆلارى له‌قومارکرندا دۆڕاندووه‌و مایه‌پوچ بووه، بۆیه داوا له‌هه‌موو دانیشتوانى پارێزگاى دهۆک ده‌که‌م واز له‌قومارکردن بهێنن، چونکه له‌کۆتاییدا هه‌موو پاره‌که ده‌دۆڕێنن و قه‌رزاریش ده‌بن»، مسته‌فا نه‌زیر واى وت . «ئێستا دوو جۆر قومار له‌پارێزگاى دهۆک هه‌یه، یه‌که‌م: قومارى سیسته‌مى واته ئه‌لیکترونى که له‌ڕێگاى ئینته‌رنێت هه‌رکه‌سێک له‌ماڵى خۆى ده‌توانێت بیکات و کۆنتروڵکردنیشى قورسه‌و ده‌بێت وه‌زاره‌تى گه‌یاندن به‌یه‌کجارى رایبگرێت» به‌پێى به‌دواداچوونى ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک (50) شوێنى قومارخانه له‌پارێزگاکه‌دا بوونى هه‌یه‌و به‌دوو شێوازیش ئه‌نجامده‌درێت و ئه‌نجامدانیشى له‌زیادبووندایه‌و به‌لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمیش راگه‌یەندراوه. سه‌باح باپیری، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت: «ئێستا دوو جۆر قومار له‌پارێزگاى دهۆک هه‌یه، یه‌که‌م: قومارى سیسته‌مى واته ئه‌لیکترونى که له‌ڕێگاى ئینته‌رنێت هه‌رکه‌سێک له‌ماڵى خۆى ده‌توانێت بیکات و کۆنتروڵکردنیشى قورسه‌و ده‌بێت وه‌زاره‌تى گه‌یاندن به‌یه‌کجارى رایبگرێت». هه‌روه‌ها باسى جۆرى دووه‌مى قومارکردنى کرد که له‌ڕێگاى هه‌ندێک ئامێرى تایبه‌ت ده‌کرێت و چه‌ند شوێنێکیان له‌سنورى پارێزگاى دهۆکدا هه‌یه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک پێشیوابوو جۆرى دووه‌میان ده‌توانرێت کۆنتروڵ بکرێت، چونکه چه‌ند شوێنێکى تایبه‌تیان هه‌یه، وتیشى:» ئه‌گه‌ر ئه‌و شوێنانه داخران که‌س ناتوانێت ئه‌و جۆره قوماره بکات». له‌ساڵى 2015 ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک به‌کۆى ده‌نگ بڕیاریاندا به‌داخستنى هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ى قومارى لێده‌کرێت، دواى ده‌رخستنى بڕیاره‌که هه‌موو شوێنه‌کان داخران. سه‌باح باپیرى له‌مباره‌یه‌وه وتى:»راسته ئه‌وکاته داخران، به‌ڵام به‌داخه‌وه جارێکى تر به‌شێوازێکى دیکه کرانه‌وه«. هاوکات، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک حکومه‌تى هه‌رێمى تۆمه‌تبارکرد به‌وه‌ى «جددى نیه« له‌داخستنى ئه‌و شوێنانه‌ى که قومارى لێده‌کرێت. به‌پێى وته‌ى سه‌باح باپیرى به‌شێکى زۆر له‌دانیشتوانى پارێزگاى دهۆک قومارده‌که‌ن و تووشى زیانى گه‌وره بوون، نموونه‌ى ئه‌وه‌شى هێنایه‌وه که به‌هۆى قومارکردنه‌وه خه‌ڵک هه‌بووه چوار ملیۆن دۆلارى دۆڕاندووه یان بینایه‌کى به‌به‌هاى (120) ده‌فته‌ر دۆلارى دۆراندووه‌و مایه‌پووچ بووه. «له‌ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌کدا (10) قومارخانه داخراون و (16) که‌سیش ده‌ستگیرکراون، هه‌موو ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌ى قوماریان پێده‌کرا له‌لایه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌ستیان به‌سه‌رداگیراوه، تاوانباره‌کان به‌پێى مادده‌ى (389) له‌یاساى سزادانى عێراقى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت» سه‌باح باپیرى مه‌ترسییه‌کى دیکه‌ى قومارکردنى خسته‌ڕوو که له‌دۆڕاندن و مایه‌پووچ بوونى پاره مه‌ترسیدارتره، وتی: «له‌هه‌مووى خراپتر که‌سانێک ژن و کچى خۆیان له‌سه‌ر قومار داناوه، دواتر له‌ڕێگاى په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵاتییه‌کانه‌وه له‌جیاتى ژن و کچى خۆیان به‌بڕێک پاره رێککه‌وتنیان کردووه«. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى په‌یامنێره‌که‌ى هاوڵاتى، ئه‌و شوێنانه‌ى قوماریان لێده‌کرێت له‌سنورى پارێزگاى دهۆک زۆرن و ته‌نها له‌قه‌زاى سێمێل له (16) شوێن بوونى هه‌یه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که‌ده‌بێت بڕیاره‌که‌ى ئه‌نجومه‌ن بۆ داخستنى قومارخانه‌کان پێداچوونه‌وه‌یان پێدا بکرێته‌وه‌و له‌و رێگه‌یه‌وه بڕیار ده‌ربکرێت بۆ داخستنیان،»چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه ئه‌و بڕیارى ئه‌نجومه‌ن ده‌ریکردووه ده‌بێت به‌دواداچوونى وردی بۆ بکرێت و دووباره جێبه‌جێ بکرێت تا هه‌موو شوێنه‌کان دابخرێن». وته‌بێژى پۆلیسى پارێزگاى دهۆک ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که‌چه‌ندین که‌سیان له‌سه‌ر قومارکردن ده‌ستگیرکردووه‌و چه‌ندین شوێنیان داخستووە، هێمن سلێمان، وته‌بێژى پۆلیسى پارێزگاى دهۆک له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت: «له‌ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌کدا (10) قومارخانه داخراون و (16) که‌سیش ده‌ستگیرکراون، هه‌موو ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌ى قوماریان پێده‌کرا له‌لایه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌ستیان به‌سه‌رداگیراوه، تاوانباره‌کان به‌پێى مادده‌ى (389) له‌یاساى سزادانى عێراقى مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌کرێت». -مادده‌ى (389) له‌یاساى سزادانى عێراقى ژماره (111) ساڵى 1969 هه‌موارکراو، تێیدا ئاماژه به‌جۆرى سزادانى ئه‌و که‌سانه ده‌کات که‌قومارده‌که‌ن یان شوێنیان هه‌یه، که به‌م شێوه‌یه‌یه: ده‌توانرێت ئه‌و که‌سه بۆ ماوه‌ى ساڵێک زیندانى بکرێت یان غرامه بکرێت یان به‌یه‌کێک له‌و سزایانه مامه‌ڵه‌ى لەگەڵدا ده‌کرێت. هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى شوێنى قومارکردنیان هه‌یه تایبه‌ت بێت به‌قومار یان ماڵێکیش بێت، ئه‌و سزایانه ده‌یگرێته‌وه‌و ده‌بێت ساڵێک ئه‌و شوێنه دابخرێت، ئه‌وانه‌شى قومار ده‌که‌ن مانگێک زیندانى ده‌کرێت یان غرامه ده‌کرێت. هێمن سلێمان ئه‌وه‌ى خسته‌ڕوو پۆلیسى تایبه‌تمه‌ندیان هه‌یه‌و هه‌ر شوێنێک بزانن قومارى لێده‌کرێت دایده‌خه‌ن، وتیشى:»قومار تاوانه، هه‌رکه‌سێک له‌پشت ئه‌م کاره‌وه بێت ئه‌ویش ده‌ستگیر ده‌که‌ین». وته‌بێژى پۆلیسى دهۆک داواى له‌زانکۆکاکانى دهۆک و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى رۆشنبیرى و رێکخراوه ناحکومییه‌کان کرد پانێل و سمینار ئه‌نجامبده‌ن له‌پێناو نه‌هێشتنى قومارکردن له‌پارێزگاکه‌دا تا زیان و لێکه‌وته خراپه‌کانى بۆ خه‌ڵک روونبکرێته‌وه.
سه‌رچین ساڵح لێکۆڵینه‌وه له‌که‌یسى ساخته‌کارى پسوڵه‌ى ده‌روازه‌ى گومرگى په‌روێزخان له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌فراکسیۆنى گۆڕان کۆتایى هاتووه، لێکۆڵینه‌وه‌کانی دادگا گه‌یشتووه‌ته ئه‌وه‌ى تاوانباره‌و (10) ساڵ سزاده‌درێت. 7ى مانگى تشرینى یه‌که‌مى ساڵى رابردوو به‌تۆمه‌تى ساخته‌کردنى پسوڵه‌ى ده‌روازه‌ى گومرگى په‌روێزخان، دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى قۆره‌توو – گه‌رمیان فه‌رمانى ده‌ستگیرکردنى بۆ (محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب)، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌فراکسیۆنى گۆڕان ده‌رکرد، له‌نووسراوه‌که‌ى دادگادا هاتووه« محه‌مه‌د وه‌هاب عومه‌ر تۆمه‌تباره به‌مادده‌ی (279)ى یاسای سزادانى عێراقى که‌تایبه‌ته به‌ته‌زویر». محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب زیاتر له‌سێ مانگه ده‌ستگیرکراوه، هه‌رچه‌نده به‌پێى ئه‌و مادده‌یەى پێى تۆمه‌تبارکراوه ده‌توانرێت به‌که‌فاله‌ت ئازاد بکرێت تا رۆژى دادگاییکردنی، به‌ڵام دادگا ئازادکردنى به که‌فاله‌ت ره‌تکردۆته‌وه تاکۆتایهاتنى دادگاییکردنه‌که‌ى. "دادوه‌ر یه‌قینى هه‌یه که محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب تاوانباره‌و ره‌بتى که‌فیلى ناکات، له‌کاتێکدا مادده‌که شمولى که‌فاله‌ت ده‌کات تا رۆژى دادگایى کردن، له‌یاسادا دوو شاهید تاوان ئیسپات ده‌کات، به‌ڵام محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب (11) شاهیدى له‌سه‌ره که پسوڵه ساخته‌کانیان له‌و وه‌رگرتووه« ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌فراکسیۆنى گۆڕان که‌ناوه‌که‌ى لاى هاوڵاتى پارێزراوه، بههاوڵاتى وت: «له‌دادگاى قۆره‌توو لێکۆڵینه‌وه له‌دۆسییه‌که‌ى محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب کۆتایى هاتووه‌و ته‌نها دادگاى جینایەت ماوه بڕیارى له‌سه‌ربدات». هه‌روه‌ها وتیشى:»دادوه‌ر یه‌قینى هه‌یه که محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب تاوانباره‌و ره‌بتى که‌فیلى ناکات، له‌کاتێکدا مادده‌که شمولى که‌فاله‌ت ده‌کات تا رۆژى دادگایى کردن، له‌یاسادا دوو شاهید تاوان ئیسپات ده‌کات، به‌ڵام محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب (11) شاهیدى له‌سه‌ره که پسوڵه ساخته‌کانیان له‌و وه‌رگرتووه«. هاوکات جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که به‌پێى وته‌ى شاهیده‌کان و ئه‌و مادده‌یه‌ى پێى تۆمه‌تبار کراوه به (10) ساڵ زیندانى سزا ده‌درێت، وتیشى:»دۆسییه‌که تائێستا له‌سه‌ر که‌سێک به‌ناوى (قادر) که‌نوسینگه‌ى هه‌بووه لەگەڵ ئەندامی فراکسیۆنەکەی گۆڕان محه‌مه‌دى شێخ وه‌هاب قورسه، (قادر) هه‌ڵهاتووه و له‌ده‌ره‌وه‌ى وڵاته«. تائێستا (40) که‌س له‌و که‌یسه‌دا تێوه گلاوه‌و که‌یسى هه‌ریه‌که‌یان له‌ویتریان جیاوازه، هه‌یانه به‌نووسراوى که‌فیل ئازادکراوه، (15) که‌س چوونه‌ته به‌رده‌م دادگا، ژماره‌یه‌کیان ئوتومبێله‌کانیان دەستی بەسەرداگیراوە بۆ حکومه‌ت و سزاى (50) ملیۆن دینار کراون، که‌هه‌شت که‌سن و ئه‌مه کۆتایى هاتووه، به‌ڵام هێشتا به‌شێکى دیکه‌یان ده‌ستگیر نه‌کراون. چاره‌نوسى محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب چى لێدێت؟ ئه‌ندامه‌که‌ى فراکسیۆنى گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌سه‌ر چاره‌نووسى محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب وتی: «ئه‌و رۆژه‌ى دادگا حوکمى ده‌دات ئه‌گه‌ر حوکمه‌که‌ى له‌سێ ساڵ زیندانى که‌متربوو، له‌ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌ن ده‌رده‌کرێت و ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر وه‌زیفه‌ى خۆى که‌مامۆستا بووه، له‌وێش په‌روه‌رده فه‌سڵى ده‌کات و ئه‌گه‌رێکى لاواز هه‌یه دواى ته‌واوبوونى حوکمه‌که‌ى بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر پیشه‌ى مامۆستایی». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو، ئەگەر حوکمه‌که‌ى له‌سێ ساڵ زیاتر بوو له‌ئه‌ندامێتى ئه‌نجومه‌ن ده‌رده‌کرێت و ناتوانێت بچێته‌وه سه‌ر پیشه‌ى مامۆستاییه‌که‌ى به‌هیچ شێوه‌یه‌ک. ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر سه‌رۆکى ده‌سته‌ى ده‌ستپاکى هه‌رێمى کوردستان : «له‌لایه‌ن دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى ده‌ستپاکى که‌لارو دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى قۆره‌تو لێکۆڵینه‌وه له‌و که‌یسه‌دا ده‌کرێت، ئه‌وه‌ى راگه‌یه‌نراوه له‌ئه‌نجامى وردبینى ئاشکرا بووه، که‌ژماره‌یه‌ک له‌و پسوڵانه به‌دوو کۆپى ساخته‌کراوه«. دۆسیه‌ى ساخته‌کردنى پسوڵه‌ى گومرگى له‌مه‌رزى په‌روێزخان ماوه‌ى چوار ساڵه به‌رده‌وامه‌و مانگى تشرینى یه‌که‌مى ئه‌مساڵ ته‌زویرکردنه‌که ئاشکرابوو. ئه‌و بارانه‌ى ساخته‌ى پسوڵه‌کانیان بۆ کرابوو له‌بارى کانزاى وشکه‌ى وه‌ک فافۆن و مس پێکهاتبوون که‌گومرگى هه‌ر تۆنێکیان (250) دۆلاره‌و قه‌باره‌ى ساخته‌کارییه‌کان به‌ده‌یان ملیار دینار ده‌خه‌مڵێندرێت. دواى ده‌ستگیرکردنى محه‌مه‌د شێخ وه‌هاب، هه‌ریه‌ک له عه‌لى حه‌مه‌ساڵح و دابان محه‌مه‌د هۆشدارییاندا له به‌لاڕێدابردنى که‌یسه‌که، ئاماژه‌یان به‌وه‌کردبوو که (40) که‌س له‌که‌یسه‌که‌دا ناوى هاتووه‌و فه‌رمانى ده‌ستگیرکردنى بۆ ده‌رچووه‌و ده‌بێت دادگایى بکرێن. له‌مباره‌یه‌وه، دابان محه‌مه‌د ئه‌ندامى لیژنه‌ى ده‌ستپاکى له‌په‌رله‌مانى کوردستان بههاوڵاتى وت: «که‌یسه‌که بنه‌ماى راستى هه‌یه، به‌ڵام ئیتر کێ کردوویه‌تى و کێ بێتاوانه، ئه‌وه جارێ له‌دادگایه‌و ئیجرائات به‌رده‌وامه له‌سه‌ر که‌یسه‌که‌و خه‌ڵک ده‌گرن و به‌ریده‌ده‌ن». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى ده‌ستپاکى که له‌هه‌مانکاتدا ئه‌ندامى فراکسیۆنى گۆڕانه له‌په‌رله‌مانى کوردستان وتیشی: «ئێمه ئه‌وکاته هۆشداریمان دا که‌یسه‌که به‌لاڕێدا نه‌برێت، ئێستا (30) بۆ (40) که‌س تۆمه‌تباره‌و ئێمه چاودێریى که‌یسه‌که ده‌که‌ین تاده‌گات به‌ئه‌نجام». سه‌رۆکى ده‌سته‌ى ده‌ستپاکى هه‌رێمى کوردستان ئاماژه به‌قه‌باره‌ى ئه‌و ساخته‌کارییانه ده‌کات که له‌ده‌روازه‌ى په‌روێزخان کراوه، که به (15) بۆ (20) ملیار دینار ده‌خه‌مڵێندرێت. ئه‌حمه‌د ئه‌نوه‌ر سه‌رۆکى ده‌سته‌ى ده‌ستپاکى هه‌رێمى کوردستان بههاوڵاتى وت: «له‌لایه‌ن دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى ده‌ستپاکى که‌لارو دادگاى لێکۆڵینه‌وه‌ى قۆره‌تو لێکۆڵینه‌وه له‌و که‌یسه‌دا ده‌کرێت، ئه‌وه‌ى راگه‌یه‌نراوه له‌ئه‌نجامى وردبینى ئاشکرا بووه، که‌ژماره‌یه‌ک له‌و پسوڵانه به‌دوو کۆپى ساخته‌کراوه«. هه‌روه‌ها وتیشى:» به‌دوو پسوڵه ساخته‌کارییه‌که کراوه به‌پسوڵه‌یه‌ک و پاره وه‌رگیراوه، به‌ته‌واوى دراوه به‌شۆفێره‌کان به‌پسوڵه‌یه‌کى دیکه‌و بۆ حکومه‌ت نێردراوه به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر که‌متر له‌پاره حه‌قیقییه‌که‌ى». هاوکات، قه‌باره‌ى ئه‌و ساخته‌کارییه‌ى که‌کراوه به‌وته‌ى سه‌رۆکى ده‌سته‌ى ده‌ستپاکى له‌نێوان (15) بۆ (20) ملیار دینار خه‌مڵێنراوه، ئه‌گه‌ر هه‌یه ژماره‌کان که‌م و زیاد بکه‌ن. سه‌رۆکى ده‌سته‌ى ده‌ستپاکى هه‌رێمى کوردستان ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که‌دواى کۆتاییهاتنى لێکۆڵینه‌وه دۆسیه‌کان ئاراسته‌ى دادگا ده‌کرێت بۆ بڕیاردان له‌سه‌رى.
عه‌مار عه‌زیز. دهۆک له‌گوندی کۆجۆ روفاتی (104) کوردی ئێزدی که به‌ده‌ستی داعش کۆمه‌ڵکۆژ کرابوون رۆژى شه‌ممه 6ى شوبات به‌خاکسپێردران و میری ئێزدییان و بابه‌شێخ به‌شداریان تێدا نه‌کرد ئه‌وه‌ش نیگه‌رانى ئێزدییه‌کانى لێکه‌وتووه‌ته‌وه. خالد موراد، برای نادیه موراد له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت:»له‌گه‌ڵ خوشکم نادیه به‌شداریمان له به‌خاکسپاردنی (104) روفاتی گوندی کوجۆ کرد، رۆژێکی زۆر ناخۆش بوو، دوای زیاتر له‌حه‌وت ساڵ ئێسک و پروسکی که‌سوکارمان به‌خاکسپارد». نادیه موراد (12) برای هه‌یه له‌گه‌ڵ چوار خوشک، شه‌ش له‌برا‌کانی له‌گه‌ڵ دایکی له‌لایه‌ن داعشه‌وه کوژران، چوار خوشکی نادیه رزگاکراون و شه‌ش برای ئێستا له‌ژیاندا ماون. براکه‌ى نادیه وتیشى:» داوا له‌حکومه‌تی عیراق ده‌که‌ین به‌زووترین کات ئه‌و روفاتانه‌ی که‌ماون له‌پزیشکی دادوه‌ری به‌غدا بگوازرێنه‌وه بۆ کۆجۆ». تائێستا له‌کۆی شه‌ش هه‌زار و (417) رفێندراوی ئێزدی، سێ هه‌زار و (543) که‌سیان رزگارکراون. دوو هه‌زار و (874) که‌سیشیان ماون. ده‌خیل موراد، به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌نجومه‌نی خۆسه‌ری دیموکرات له‌خانه‌سور له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت:»ئاماده‌نه‌بوونی میری ئێزدییان و بابه‌شێخ خه‌مێکی دیکه‌یه بۆ ئێزدییه‌کان، ده‌بوایه ئاماده‌بوونایه، به‌ڵام به‌بیانووی هه‌ندێک هۆکاری ئه‌منی به‌شدارییان نه‌کرد». له‌به‌رانبه‌ردا، جێگری میری ئێزدییان و نوسینگه‌ی بابه‌شێخی روونکردنه‌وه له‌سه‌ر ئاماده‌نه‌بوونیان ده‌ده‌ن. جه‌وهه‌ر عه‌لی به‌گ، جێگری میری ئێزدییان بۆکاروباری په‌یوه‌ندییه‌کان و راگه‌یاندن بههاوڵاتى وت « رێککه‌وتن له‌نێوان حکومه‌تی عیراق و هه‌رێم کرابوو روفاته‌کانی کۆجۆ یه‌که‌مجار بهێننه ناوچه‌کانی به‌عشیقه‌و شێخان پێشوازییان لێبکرێت، دواتر ره‌وانه‌ی شەنگال بکرێن، به‌ڵام به‌غدا له رێککه‌وتنه‌که په‌شیمان بووه‌وه«. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد موختاری کۆجۆ و یه‌کێک له‌سه‌رپه‌رشتیارانی مه‌راسیمه‌که بانگهێشتنامه‌ی بۆ میری ئێزدییان و جێگره‌کانی نه‌ناردبوو، به‌شدارنه‌بوون. هاوکات، ئه‌حمه‌د مشکۆ ، به‌رپرسی به‌شی راگه‌یاندنی نوسینگه‌ی بابه‌شێخی ئێزدییان له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که شێخ نایف جاسو موختاری کۆجۆ پێی باشبوو دوای کۆتایی هاتنی رێوره‌سمه‌که به‌چه‌ند رۆژێک بابه‌شێخ سه‌ردانی کۆجۆ بکات، وتیشى:» بابه‌شێخ پێشنیاره‌که‌ى قبوڵ کرد بۆیه نه‌چووبوو».
شاناز حه‌سه‌ن بەرپرسی پەیوەندیی حزبه کوردستانیه‌کانى مه‌ڵبه‌ندى دووى یه‌کێتى له‌که‌رکوک ئاماژه به‌وه‌ده‌دات که‌حزبه کوردستانییه‌کان نزیکن بۆ رێککه‌وتنی یه‌ک لیستى کوردستانى، به‌ڵام پارتى چه‌ند مه‌رجێکى دیارى کردووه تابه‌شدارى هاوپه‌یمانێتییه‌که بکات. دوێنێ یه‌کشه‌ممه حزبه کوردستانییه‌کان به‌بێ به‌شدارى پارتى کۆبوونه‌وه‌و بڕیاره سبه‌ینێ سێشه‌ممه 9ى شوبات له‌باره‌گاى مه‌ڵبه‌ندى کۆمه‌ڵى ئیسلامى کۆببنه‌وه بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر یه‌ک لیستى کوردستانى بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانى په‌رله‌مانى عێراق. جه‌نگى عیزه‌دین، بەرپرسی په‌یوه‌ندییە حزبه کوردستانییه‌کان له‌مه‌ڵبه‌ندى دووى یه‌کێتى له‌که‌رکوک، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت» وه‌ک لایه‌نێکى مه‌بده‌ئى رێککه‌وتنێکمان کردووه له‌سه‌ر دانانى لۆگۆو ناوه‌که‌یشمان داناوه به‌ناوى کوردستانى، له‌ئێستادا له‌ناو خۆماندا هیچ کێشه‌یه‌کمان نییه«. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد که‌ته‌نها چوار پۆست یه‌کلایى نه‌کراوه‌ته‌وه وه‌ک سه‌رۆکى لیست و قه‌واره‌و نوێنه‌رو لیژنه‌کان. بەرپرسی په‌یوه‌ندیی حزبه کوردستانیه‌کان له‌مه‌ڵبه‌ندى دووى یه‌کێتى هێماى بۆ ئه‌وه‌کرد که‌رکوک جیاوازتره له‌عێراق و هه‌رێم، وتیشى:» بۆیه قورستره‌و ئاسته‌نگى زیاتر بۆ ئێمه دێته‌پێش به‌تایبه‌ت له‌بازنه‌ى یه‌که‌م له‌وانه‌یه کێشه‌مان نه‌بێت، چونکه زۆربه‌ى کوردن، به‌ڵام له‌بازنه‌ى دووه‌م و سێیه‌م که‌تێکه‌ڵییه‌ک هه‌یه له‌عه‌ره‌به‌کان، کوردو تورکمان و کلدۆئاشورى و زۆربه‌ى لایه‌نه‌کانى ترى تێدایه، ده‌بێت که‌سێک به‌کاندید دابنێین که‌بتوانێت ده‌نگ به‌ده‌ستبهێنێت». به‌پێى یاساى نوێى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق، پارێزگاکان به‌سه‌ر چه‌ند بازنەیه‌کدا دابه‌شکراون و پارێزگاى که‌رکوکیش سێ بازنه‌ى هه‌ڵبژاردنى بۆ دیاریکراوه. ئه‌و به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى باسى له‌وه‌کرد سبه‌ینێ سێشه‌ممه دووباره له‌باره‌گاى کۆمه‌ڵى ئیسلامى کۆده‌بینه‌وه‌و «کۆتا کۆبوونه‌وه ده‌بێت و رێکده‌که‌وین». پارتى به‌شداریى کۆبوونه‌وه‌ى لایه‌نه سیاسییه‌کانى که‌رکوکى نه‌کردووه‌و له‌ڕێگه‌ى حزبى شیوعییه‌وه په‌یامێکى بۆ حزبه سیاسییه‌کان ناردووه که به‌مه‌رجه‌وه به‌شداریى ئه‌و هاوپه‌یمانێتییه کوردستانییه ده‌کات. جه‌نگى عیزه‌دین وتى: «تاڕاده‌یه‌ک په‌یامه‌که‌ى پارتى جێگه‌ى تێڕامانه‌و ده‌ڵێت «له‌بازنه‌ى یه‌که‌مدا که‌ناوچه کوردستانییه‌کانە ده‌بێت دوو کاندیدمان هه‌بێت، له‌بازنه‌کانى دیکه دووه‌م و سێیه‌م نابێت یه‌کێتى و پارتى کاندیدى هه‌بێت، ئه‌وه مه‌به‌ستیان ئه‌وه‌یه که ئێمه زۆر زۆر خه‌ڵکى باشمان نه‌بێت ناتوانین ده‌نگ بهێنین له‌و ناوچانه، له‌بازنه‌ى سێیه‌م زۆر قورسه، که ئه‌مه‌ش له‌وانه‌یه جێبه‌جێکردنى ئه‌جندایه‌کى ده‌ره‌کى بێت». ئه‌و به‌رپرسه‌ى یه‌کێتى له‌که‌رکوک ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که له‌سه‌ر هاوپه‌یمانێتییه‌که رێکبکه‌ون یان نا بۆ هه‌موو حزبه کوردستانیه‌کانه به‌بێ جیاوازى.
سه‌رکۆ جه‌مال گفتوگۆکانى هه‌رێم و به‌غدا بۆ گه‌یشتن به رێککه‌وتن له‌دوایین هه‌نگاوه‌کانیدایه، وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌ڵێت به‌مزووانه وه‌فده‌که‌یان ده‌چێته‌وه به‌غدا بۆ یه‌کلاکردنه‌وه‌ى پشکى کوردو جێگیرکردنى. لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق قه‌باره‌ى پرۆژه‌یاساى بودجه له (164) ترلیۆن دیناره‌وه بۆ (127) ترلیۆن و (500) ملیار دینار که‌مکردووه‌ته‌وه، پشکى هه‌رێم به له‌سه‌دا (12.67) دیارى کراوه. دوێنێ یه‌کشه‌ممه 7ى شوبات، مسته‌فا کازمى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق کۆبوونه‌وه‌و باسى له‌وه‌کرد ده‌یانه‌وێت پشکى کورد وه‌ک ئه‌وه‌ى له‌پرۆژه‌که‌دا هاتووه جێگیر بکرێت. جه‌مال کۆچه‌ر ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى عێراق به هاوڵاتى وت»کازمى له‌گه‌ڵ پێنج وه‌زیر له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق کۆبووه‌وه، له‌وێ باسى پشکى هه‌رێمى کرد، دوو قسه‌ى گرنگى کرد خه‌ڵکى هه‌رێم خه‌ڵکى خۆمانن نابێت وازیان لێبێنین». هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد، مسته‌فا کازمى باسى له‌وه‌شکرد که‌ئه‌و رێککه‌وتنه‌ى له‌پرۆژه‌ى بودجه داڕێژراوه بڕواى ئێمه‌یه‌و له‌سه‌ر بنه‌ماى تاووتوێکردن دانراوه و «تکاتان لێده‌که‌ین ئه‌و مادده‌یه‌ى بودجه تێپه‌ڕێت». جه‌مال کۆچه‌ر جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که «ئه‌و قسه‌یه‌ى کازمى بۆ کورد گرنگه، له‌هه‌مانکاتدا هه‌وڵێکى محه‌مه‌د حه‌لبوسى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراقیش هه‌یه که له‌هه‌ردووکیان وا تێگه‌یشتم نه‌رمییه‌ک په‌یدا بووه، ئه‌و نه‌رمییه‌ش له‌وانه‌یه ببێته ده‌قێک قابیلى قبوڵکردن بێت له‌لاى هه‌ردوولا بۆ رێککه‌وتنى هه‌رێم و عێراق». هاوکات، ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى دارایى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد چاوه‌ڕێى لایه‌نه شیعییه‌کانن بۆ هێنانى پێشنیازه‌کانیان تا به‌غداو هه‌ولێر رێکبکه‌ون. شیروان میرزا، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌لیژنه‌ى دارایى بههاوڵاتى وت»تائێستا ئێمه چاوه‌ڕێى لایه‌نه شیعه‌کان ده‌که‌ین که‌پێشنیازێک بێنن که‌هه‌موویان له‌سه‌رى رازیى بن و له‌نێو خۆیاندا له‌سه‌رى رێککه‌وتبن». وه‌ک شیروان میرزا ده‌ڵێت «تائێستا لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق وابه‌سته‌ن به‌و ده‌قه‌ى له‌لایه‌ن حکومه‌تى عێراقه‌وه بۆیان چووه، هه‌رێمى کوردستانیش تائێستا ئه‌وه‌ى ده‌وێت». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق، ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه گفتوگۆکان له‌باره‌ى رێککه‌وتن تاکۆتایى ئه‌م هه‌فته‌یه‌ش بوار هه‌یه، دواى ئه‌وه ئیتر بودجه ده‌چێته په‌رله‌مان و گفتوگۆى له‌سه‌ر ده‌کرێت. ئه‌وه‌ش له‌کاتێکدایه قوباد تاڵه‌بانى جارێکى دیکه ئاماده‌یى هه‌رێمى بۆ رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا ده‌ربڕیوه. قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌میانى چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى سه‌باح رایگه‌یاند:»هه‌رێم ئاماده‌یه بچێته رێککه‌وتنێکه‌وه له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ى سه‌رجه‌م پابه‌ندییه‌کانى جێبه‌جێ بکات». ئه‌وه‌شى خستووه‌ته‌ڕوو «له‌ڕاستیدا پشکى هه‌رێم له‌بودجه‌ى فیدراڵى عێراق له 5% تێناپه‌ڕێت دواى ئه‌وه‌ى خه‌رجییه سیادییه‌کانى لێده‌رده‌کرێت». سه‌میر هه‌ورامى، وته‌بێژى قوباد تاڵه‌بانی جێگیرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى، باسى له‌وه‌کرد به‌مزووانه وه‌فدى هه‌رێم ده‌چێته‌وه بۆ به‌غدا. وته‌بێژه‌که‌ى قوباد تاڵه‌بانى وتیشى:»له‌ڕاستیدا بودجه‌ى عێراق سیادى و حاکیمه و چه‌ند شتێکى دیکه‌ى لێ ده‌ربکه‌ى ئه‌وه‌ى دیکه‌ى که‌ده‌ینێرن بۆ هه‌رێم هه‌ر 5%ى ده‌مێنێته‌وه، پێشتریش وابووه 5% یاخود 5% و نیو بووه«. وته‌بێژه‌که‌ى قوباد تاڵه‌بانى وتیشى «له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان گفتوگۆ درێژه‌ى هه‌یه‌و ئومێده‌وارین بگه‌ینه رێککه‌وتنێکى گونجاوو دادپه‌روه‌ر له‌گه‌ڵ عێراق». په‌رله‌مانتارێکى یه‌کگرتوو پێیوابوو هه‌رێم و عێراق نایانه‌وێت رێکبکەون، هۆشداریدا تاکۆتایى ئه‌م هه‌فته‌یه ده‌رفه‌تى رێککه‌وتن ده‌مێنێت. موسه‌ننا ئه‌مین، ئه‌ندامى په‌رله‌مانى عێراق له‌فراکسیۆنى یه‌کگرتوو، به‌‌هاوڵاتىوت»هه‌ردوو حکومه‌ت نایانه‌وێت رێککه‌وتن ئه‌نجامبده‌ن، چونکه هه‌ردوولایان به‌رژه‌وه‌ندییان له‌وه‌دایه«. هه‌روه‌ها وتیشى «ئه‌وه به‌رژه‌وه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێمه نه‌ک خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان، ئه‌وانه‌ى که‌به‌رپرسن له‌و دۆسیه‌یه، به‌رژه‌وه‌ندى حکومه‌تى عێراقیش له‌وه‌دایه که‌ده‌یکاته بیانوو به‌وه‌ى ده‌ڵێت ئه‌وان نه‌وت راده‌ست ناکه‌ن ئێمه‌ش هیچیان پێناده‌ین، چونکه ئه‌ویش حکومه‌تێکى موفلیس و قه‌رزاره و نایه‌وێت پاره بدات». موسه‌نا ئه‌مین ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه تائه‌و ساته‌ى له‌ناو هۆڵى په‌رله‌مان ده‌نگ به‌رزده‌کرێته‌وه بۆ ئه‌و بڕگه‌یه‌ى تایبه‌ته به‌پشکى هه‌رێم بوارى رێککه‌وتن هه‌یه که رۆژى شه‌ممه‌ى هه‌فته‌ى داهاتوو ده‌نگ له‌سه‌ر بودجه ده‌درێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى عێراق ره‌تیکرده‌وه هیچ رێککه‌وتنێکى هاوشێوه‌ى ژێربه‌ژێر هه‌بێت که‌بیانه‌وێت رێککه‌وتن ئه‌نجامنه‌درێت. ڤیان سه‌برى سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت: «له‌ناو په‌رله‌مان چه‌ند لایه‌نێک هه‌ن که‌نایانه‌وێت رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ هه‌رێم بکرێت». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ى ره‌تکرده‌وه هیچ رێککه‌وتنێکى هاوشێوه‌ى ژێربه‌ژێر هه‌بێت که‌بیانه‌وێت رێککه‌وتن ئه‌نجامنه‌درێت، وتیشى «ئێمه تائێستا پشتیوانى وه‌فدى هه‌رێم ده‌که‌ین بۆ رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ به‌غدا، حکومه‌ت چى بڵێت ئێمه وه‌کو پارتى پشتیوانى هه‌نگاوه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌که‌ین». «زۆربه‌ى فراکسیۆنه شیعه‌کانى په‌رله‌مانى عێراق داواى راده‌ستکردنى ته‌واوى دۆسیه‌ى نه‌وت و کێڵگه نه‌وتییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان ده‌که‌ن، له‌به‌رامبه‌ر ناردنى شایسته داراییه‌کانى هه‌رێمى کوردستان»، سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى وا ده‌ڵێت.
کاکەلاو عەبدوڵڵا تورکیا دەیەوێت بەهەر نرخێک بێت یه‌به‌شه لەشەنگال دەربکات، بۆ ئەو مەبەستەش چەندین پێشنیاری خستووەتە بەردەم حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان، بەڵام ئەمجارە ئاستەنگەکانی بەردەم ئەنقەرە زیاترن بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن وەک لە ئۆپەراسیۆنەکانی پێشووتر. بەپێی راپۆرتێکی رۆژنامەی رۆژانەی تورکیا کە سەر بەحکومەتی وڵاتەکەیە خلوسی ئاکار، وەزیری بەرگری تورکیا، چوار پێشنیاری خستووەتە بەردەم حکومەتی عێراقی تائۆپەراسیۆن ئەنجامبدرێت لەدژی یه‌به‌شه لەشەنگال، ئەمەش بەمەبەستی نەهێشتنی هەژموونی گروپەکە لەناوچەکە و پچڕانی پەیوەندی لەنێوان یه‌به‌شه و پارتەکانی رۆژئاوای کوردستان. لەراپۆرتەکەدا هاتووە کە ئەنقەرە دەیەوێت بەچوار سیناریۆی جیاواز ئۆپەراسیۆن ئەنجامبدات و یەکێکیان بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە کەبریتین لەئۆپەراسیۆنێکی هاوبەشی نێوان تورکیاو عێراق، ئۆپەراسیۆنی سوپای عێراق بەهاوکاری هێزی ئاسمانی تورکیا، ئۆپەراسیۆنێکی هاوبەشی نێوان حکومەتی عێراقی و هەرێمی کوردستان، یان وەک ئۆپەراسیۆنەکانی پێشووتر تورکیا بەتەنها هێرش ئەنجامبدات. نیازی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی لەنێو بەرپرسانی تورکیا شاراوە نییەو سەردانی وەفدەکەی ئەنقەرە بەسەرکردایەتی خلوسی ئاکار لەمانگی رابردوودا بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان هەر بۆ ئەو مەبەستە بوو. لە ١٨ی مانگی رابردوو وەفدەکەی تورکیا گەیشتنە بەغدادو لەگەڵ بەرپرسانی حکومەتی عێراقی کۆبوونەوەو دواتریش سەردانی هەولێریان کرد کەتێیدا چاویان بە مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم و نیچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان کەوت. خلوسی ئاکار لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لەکونسوڵخانەی تورکیا لەهەولێر رایگەیاند هێزەکانی یه‌به‌شه «بەمزووانە لەناوچەکە دەردەکرێن لەڕێی ئەو رێکارانەی دەگیرێنە بەر لەداهاتوویەکی نزیکدا». ئاکار وتیشی، «گفتوگۆ هاوبەشەکانی نێوان هەردوو وەفدەکە (تورکیا-عێراق) بەردەوام دەبێت، بڕوام وایە ئەم هەنگاوانە بەمزووانە دەرئەنجامی ئەرێنی لەسەر ئەرزی واقیع دەخەنەڕوو»، جەختیشی لەوە کردەوە کەئامادەیی حکومەتی هەرێمی بۆ هاوکاریکردنی تورکیا لەشەڕی دژی پەکەکە زۆر جێی «رێزە» لای ئەنقەرە. دوای سەردانەکەی وەزیری بەرگریی تورکیا بۆ عێراق، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیاش نیازی خۆی نەشاردەوە لەپەلاماری شەنگاڵ و رایگەیاند «تورکیا هەمیشە ئامادەیە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش لەگەڵ عێراق دژی پەکەکە، رەنگە لەپڕێکدا لە شەوێکدا بگەینە ئەوێ». لەساڵی ٢٠١٤ پەکەکە توانی پێگەی خۆی بەهێز بکات لەشەنگال دوای چوونە ناوەوەی هێزەکانی بۆ پارێزگاریکردن لەیەزیدییەکانی ناوچەکە و شەڕکردنی دژی داعش، تائیستاش یەکینەکانی پاراستنی شەنگال (یەبەشە)ەوە هەژموونی خۆی هەیە بەسەر قەزاکەوە. لەمانگی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ حکومەتی عێراقی و هەرێمی کوردستان بەسەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان رێککەوتنێکیان ئەنجامدا بۆ دەرکردنی هەموو هێزەکانی شەنگال و دامەزراندنی هێزێکی حکومی بۆ پاراستنی ناوچەکە، بەڵام تا ئیستا ئەو رێکەوتنە شکستی هێناوە، ئەمەش لەئاستی چاوەڕوانییەکانی تورکیادا نییە. لەکۆبوونەوەی وەفدەکەی تورکیاو حکومەتی عێرقدا، بەرپرسانی تورکیا داوای دامەزراندنی بنکەی کاتیی سەربازییان کردووە لەموسڵ و هەرێمی کوردستان و زیادکردنی بنکەکانیان کە ئێستا (١٠) بنکەیان هەیە لەوڵاتەکەدا. بەپێی وتەی یەریڤان سەعید، شیکەرەوە لە ناوەندی تووێژینەوەی میدل ئیسترن ئەفێرس، رەنگە ئەمە ئامادەکاری بێت بۆ ئۆپەراسیۆنی سەربازیی گەورەی تورکیا لەبەهاری ئەمساڵدا. «لەئێستادا کەشوهەواو تۆپۆگرافی ناوچەکە زۆر نالەبارە تاکردەی سەربازیی تێیدا سەرکەوتوو بێت»، یەریڤان سەعید ئەمەی بەپێگەی عەرەب نیوز وت. لەئەگەری ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن بۆ سەر شەنگال، تورکیا رووبەڕووی چەندین ئاستەنگ دەبێتەوە کە لەئۆپەراسیۆنەکانی پێشووتردا رووبەڕووی نەبووەتەوە. یەکێک لەبەربەستەکان ئەوەیە کە تورکیا یەبەشە بە تیرۆریست و سەر بە پەکەکە لە قەڵەمدەدات، لەکاتێکدا حکومەتی عێراقی دەیەوێت بیکاتە بەشێک لەحەشدی شەعبی. فەهیم تەستەکین، ستوننووسی پێگەی ئەلمۆنیتەری ئەمریکی، لەوتاریکدا باس لەو ئاستەنەگە دەکات و دەڵێت: تێکەڵکردنی یەبەشە بۆ نێو حەشدی شەعبی بۆ ئەوەیە تا پێکدادان لەنێو ئەو هێزانەی لە شەنگالدان دووربخرێتەوە. تەستەکین باس لەوەش دەکات ئەو ناوچەیەی تورکیا دەیەوێت ئۆپەراسیۆنی تێیدا ئەنجامبدات حەشدی شەعبی سەر بەئێرانی تێیدا جێگیرە، ئەمەش بەربەستێکی ترە بۆ داواکەی تورکیا بۆ رووبەڕووبوونەوەی پەکەکە. بیڵگای دومان، رێکخەری تووێژینەوەکانی عێراق لە ناوەندی تووێژینەوەی تورکی ئۆرسام، پێی وانییە ئۆپەراسیۆنێکی سێ لایەنی بەمزووانە رووبدات بەهۆی ئەو ناکۆکییەی لایەنەکان هەیانە سەبارەت بەدانەپاڵی وشەی «تیرۆر» بەگروپەکانی شەنگالەوە. «ئەوان هێشتا ناکۆکن لەسەر ئەوەی چۆن چاو لەگروپەکانی سەر بە پەکەکە بکەن لەعێراق. لەلایەکی تررەوە ئەرزی واقیع جیاوازترە»، دومان وای وت. بەپێی وتەی دومان کە بۆ عەرەب نیوز دواوە، بەغدادو هەولێر جیاکاری دەکەن لەنیوان هەڕەشەکانداو ئەو گروپانە بە ئامانج ناگرن کە بەربەستی ئەمنییان بۆ دروستناکەن. «یەبەشە بەشێوەیەکی بەرچاو تێکەڵی حەشدی شەعبی ئێرانی بووە کەبودجە و چەکیشی بۆ تەرخان دەکات»، دومان وای وت. لەلایەکی ترەوە، چەندین پارت و کوتلەی پەرلەمانی عێراق دژی ئۆپەراسیۆنی زیاتری تورکیان بۆ سەر ناوچەکانی عێراق. «لەکاتێکدا تورکیا یارمەتی عێراق دەدات بۆ رووبەڕوبوونەوەی هەژمونی ئێران، بەڵام کازمی نایەوێت پاڵپشتی هێزە گەورەکانی عێراق لەدەست بدات لەسەروبەندی هەڵبژاردنی گشتی لەوڵاتەکەدا کەبڕیارە لە تشرینی یەکەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت»، تەستەکین وای نوسیووە. لەچەندین ئۆپەراسیۆنی سەربازیی تورکیادا لەماوەی رابردوودا عێراق و هەرێمی کوردستان بەشێوەیەکی رۆتینی ئیدانەیان کردووە، بەڵام هیچ کارێکی کردەییان نەکردووە بۆ وەستاندنیان. لەمانگی حوزەیرنی ٢٠٢٠، حکومەتی عێراقی ئیدانەی هەردوو ئۆپەراسیۆنی چنگی پڵنگ و هەڵۆی تورکیای کرد کەئامانج گرتنی پەکەکە بوو لەقەندیل و سنجارو مەخموور، بەهۆی ئەوەی گوندەکانی ناوچەکان دەکرانە ئامانج و تێیدا دوو ئەفسەری سەر بەسوپای عێراق کوژران. شارەزایان باس لەوەش دەکەن هەردوو حکومەتی عیراقی و هەرێمی کوردستان چاوەڕێی ئاماژەکانی ئیدارەی نوێی ئەمریکان بەسەرکردایەتی جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا، پێش قبوڵکردنی هەر داوایەکی تورکیا. «بەغدادو هەولێر رەنگە بیانەوێت ئاستی ئەو گۆڕانکارییانە ببینن کە ئیدارەی بایدن ئەنجامی دەدات پێش ئەوەی مل بدەن بۆ هەر داواکارییەکی تورکیا»، تەستەکین وای نوسیووە. تەنانەت ئەگەری بەشداریکردنی پارتی دیموکراتی کوردستان لەهەر ئۆپەراسیۆنێکی تورکیادا دژی پەکەکە ئەگەری روودانی کەمە بەهۆی فشاری ناوخۆیی و دروستبوونەوەی شەڕی براکوژی. پێکدادانە سەختەکەی نێوان هێزەکانی پەکەکەو پارتی دیموکراتی کوردستان لەناوچەی گارە لە ١٣ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٠ بووە هۆی ئیدانەکردنی شەڕەکە لەلایەن خەڵکی هەرێمی کوردستانەوەو ترسی شەڕی براکوژی سەریهەڵدایەوە. هەرچەندە بەشداری کردنی پارتی ئەگەرێکی کزە، بەڵام چەندین جار پەکەکە پارتی دیموکراتی کوردستانی بەوە تۆمەتبار کردووە کەهاوکاری تورکیا دەکات بەپێدانی زانیاری و وردەکاری هەواڵگری لەسەر هێزەکانیان. «پێدانی زانیاری هەواڵگری رەنگە یەکێک بێت لەو هاوکاری و هەماهەنگییەی» خلوسی ئاکار باسی کرد لەلایەن حکومەتی عێراقی و هەرێمی کوردستانەوە، یەریڤان سەعید وای وت.
هاوڵاتى به‌رپرسێکى رۆژئاڤاى کوردستان بۆ هاوڵاتى ئاشکراکرد، تورکیا له‌سوریاو عێراق بۆ به‌رته‌سککردنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى کورد چه‌ند رێککه‌وتنێکى نهێنى ئه‌نجامداوه، له‌سوریاش بۆ گه‌مارۆدانى ناوچه کوردییه‌کان له‌گه‌ڵ سوریاو حکومه‌تى روسیا رێککه‌وتووه‌و ده‌یه‌وێت چیایه‌کى ستراتیژى له‌ئیدلب بۆ ئه‌و مه‌به‌سته کۆنترۆڵ بکات. به‌پێى هه‌واڵى میدیاکانى جیهان و رۆژئاڤاى کوردستان له‌م رۆژانه‌دا جموجۆڵى سه‌ربازیى تورکیا و کاروانى ئۆتۆمبێله سه‌ربازییه‌کانى ئه‌و وڵاته له‌ده‌روازه‌ى (که‌فه‌رلۆسین) که‌ده‌که‌وێته باکوورى رۆژهه‌ڵاتى ده‌روازه‌ى (باب ئه‌لهه‌وا) که له‌پارێزگاى ئیدلبه، بووه‌ته شتێکى ئاسایى و ئه‌و هێزانه رووده‌که‌نه نزیک چیاى زاویه، به‌تایبه‌ت دواى ئه‌وه‌ى له‌ساڵى 2019 ه‌وه حکومه‌تى سوریا هێزه‌کانى له‌نزیک ئه‌و چیایه کشانده‌وه. به‌وته‌ى روانگه‌ى سوریا بۆ مافه‌کانى مرۆڤ و راپۆرتى میدیاکانى رۆژئاڤاى کوردستان، تورکیا چاوى له‌سه‌ر چیاى «زاویه«یه له‌باشوورى ئیدلب، ده‌یه‌وێت ئه‌و چیایه بکاته بنکه‌یه‌کى سه‌ربازیى گه‌وره، ئه‌ویش دواى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى حکومه‌تى سوریا له‌و ناوچه‌یه له‌ساڵى 2019، له‌ده‌وروبه‌رى ئه‌و چیایه تورکیا شه‌ش هه‌زار سه‌ربازى جێگیر کردووه. هه‌رچه‌نده تائێستا سوپاى تورکیا له‌وباره‌یه‌وه هیچ لێدوانێکى نه‌داوه، به‌ڵام به‌پێى راپۆرتێکى ماڵپه‌ڕى حوڕڕه‌ى ئه‌مریکی، ژماره‌ى ئه‌و سه‌ربازانه‌ى تورکیا که به‌ره‌و ئه‌و ناوچه‌یه‌ى بردوون زیاتر له‌شه‌ش هه‌زار سه‌ربازه. گرنگى ئه‌و چیایه له‌وه‌دایه، هه‌ر هێزێک باشوورى چیاکه کۆنترۆڵ بکات ئه‌وا به‌ئاسانى ده‌توانێت رێگاى ئێم فۆڕى نێوده‌وڵه‌تى کۆنترۆڵ بکات، هه‌م باکورى حه‌له‌ب و ناوچه‌ى شه‌هبا که به‌ده‌ست هێزه کوردیه‌کانه‌وه‌یه کۆنترۆڵ بکات، به‌هه‌مانشێوه بۆ هێزه‌کانى دیکه‌ش ئه‌و رێگایه گرنگه. هاوکات، هێزه‌کانى حکومه‌تى سوریا به‌رده‌وام ده‌وروبه‌رى ئه‌و چیایه بۆردومان ده‌که‌ن، ئامانجیان ئه‌وه‌یه رێگاى باشوورى چیاکه که‌ده‌گاته‌وه به رێگه‌ى ئێم فۆڕ کۆنترۆڵ بکه‌ن، له‌و رێگه‌یه‌شه‌وه به‌ته‌واوى گه‌مارۆى ئیدلب بده‌ن. چیاى زاویه بۆ حکومه‌تى سوریاو روسیاو هاوپه‌یمانه‌کانیان زۆر گرنگه، چونکه ئه‌وان ده‌یانه‌وێت ده‌وروبه‌رى رێگه‌ى ئێم فۆڕ کۆنترۆڵ بکه‌ن، به‌وه‌ش ده‌یانه‌وێت ئه‌و هێزانه‌ى نزیکن له‌تورکیا له‌ئیدلب ده‌ربکه‌ن. غه‌ریب حه‌سۆ: پلانێکى مه‌ترسیدار هه‌یه غه‌ریب حه‌سۆ، هاوسه‌رۆکى ته‌ڤگه‌رى کۆمه‌ڵگه‌ى دیموکرات (ته‌ڤده‌م) به هاوڵاتى وت»چیاى زاویه ده‌که‌وێته نزیک ئیدلب، ئێستا هه‌موو جموجوڵێکى تورکیا له‌سوریا به‌هاوبه‌شى و به‌پێى رێککه‌وتنێک له‌نێوان حکومه‌تى ئه‌نقه‌ره‌و دیمه‌شق پێکدێت، واته ئێستا داگیرکارى تورکیا له‌ناو سوریا به‌پێى رێککه‌وتنێکه له‌گه‌ڵ روسیاو حکومه‌تى سوریا». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد پێش چه‌ند مانگێک تورکیا له‌چه‌ند خاڵێکى سه‌ربازیى له‌نزیک (حه‌ما و حه‌له‌ب) کشانده‌وه، به‌رده‌وام تورکیا به‌دواى خاڵه ستراتیژیه‌کاندا ده‌گه‌ڕێت، «گرنگترین خاڵى ستراتیژیش له‌ده‌وروبه‌رى ئیدلب زنجیره چیاى زاویه‌یه، ئه‌و چیایه ده‌ڕوانێته سه‌ر ده‌شتى حه‌ما، له‌سه‌ر چیاى لازقیه و ئیدلبیش ده‌کات، ئه‌و خاڵه‌ش که له‌حه‌ما چۆڵیان کردبوو ده‌شت بوو که‌هیچ سودى بۆ تورکیا نه‌بوو». وه‌ک غه‌ریب حه‌سۆ ده‌ڵێت ئه‌مجاره تورکیا ده‌یه‌وێت به‌داگیرکردنى ته‌واوه‌تى چیاى زاویه بنکه‌یه‌کى سه‌ربازى هه‌میشه‌یى دابمه‌زرێنێت و سیاسه‌تى خۆى به‌سه‌ر گه‌لانى سوریادا بسه‌پێنێت، جگه له‌وه‌ش تائێستا له‌نێوان تورکیاو حکومه‌تى سوریا به‌نهێنى گفتوگۆ هه‌یه له‌ڕووى سه‌ربازییه‌وه به‌سه‌رپه‌رشتى روسیا، وتیشى:»گفتوگۆکانیش تایبه‌تن له‌سه‌ر ناوچه کوردییه‌کان، بۆیه تورکیاش چیاى زاویه‌ى به‌ئامانج گرتووه، به‌وه‌ش ده‌یه‌وێت هێرش بۆ سه‌ر عه‌ین عیسا زیاتر بکات و ئێستاش له‌هه‌مانکاتدا ده‌یه‌وێت چیاى شه‌نگال له‌باشوورى کوردستان کۆنترۆڵ بکات تاته‌واوى موسڵ بخاته ژێر ده‌سه‌ڵاتى خۆیه‌وه«. «تورکیا بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌و پلانانه‌ى به‌دواى هاوبه‌شدا ده‌گه‌ڕێت، له‌سوریا حکومه‌تى سوریاو روسیاى کردووه‌ته هاوبه‌شى خۆی، له‌باشوورى کوردستانیش ده‌یه‌وێت حکومه‌تى هه‌رێم و به‌تایبه‌تیش پارتى دیموکراتى کوردستان بکاته هاوبه‌شى خۆی، ئه‌وه‌ش به‌زیهنیه‌تى میساقى میلیى به‌ڕێوه‌ده‌چێت، ئامانجى تورکیاش له‌و جموجوڵانه ستراتیژییه«، حه‌سۆ واده‌ڵێت. ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که به‌پێى رێککه‌وتنێکیش حکومه‌تى سوریا ده‌ستى به‌سه‌ر عه‌مباره‌کانى هه‌رێمى شه‌هبادا گرتووه، له‌نێوان هه‌ریه‌ک له‌سوریاو تورکیاو روسیا رێککه‌وتنێکى زۆر خراپ ئه‌نجامدراوه، بۆیه به‌پێویستى داده‌نێت لایه‌نه‌کان هه‌موو یه‌کبگرن بۆ شکستپێهێنانى ئه‌و پیلانانه. مه‌لیک حافز رۆژنامه‌نووس و چاودێرى سیاسى له‌سوریا به‌ماڵپه‌ڕى حورڕه‌ى وتووه «له‌ڕووى ئابوورییه‌وه کۆنترۆڵکردنى رێگه‌ى حه‌ڵه‌ب- لازقییه‌ى نێوده‌وڵه‌تى ده‌بێته هۆى ئه‌وه‌ى رێگه‌ى بازرگانى و هاتووچۆ له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتى ئه‌و هێزه‌دا بێت که باڵاده‌سته، بۆیه روسیاش ده‌یه‌وێت بۆ سنوردارکردنى چالاکى هێزه‌کانى نزیک له‌تورکیا ناوچه‌ى نه‌بیل ئه‌لسه‌لام کۆنترۆڵ بکات و له‌و رێگه‌یه‌وه ئامانجه‌کانى ئه‌و گروپانه‌ى نزیک له‌تورکیا ئاسته‌نگ بکات». وه‌ک ئه‌و چالاکوانه ده‌ڵێت «تورکیا ده‌یه‌وێت هێزه‌کانى له‌نزیک ئه‌و چیایه جێگیر بکات و هێزیش له‌و خاڵه چاودێرییانه بهێڵێته‌وه که‌نزیکن له‌سوپاى سوریا، بۆیه ته‌نها هێزى له‌خاڵه‌کانى چاودێرى هێشتووه‌ته‌وه‌و ده‌یه‌وێت به‌وه‌ش روسیا رازى بکات که‌هه‌ندێک ناوچه‌ى عه‌ین عیسا کۆنترۆڵ بکات، بۆیه ئه‌گه‌ر ناچار بێت گروپه‌کانى حوراسه دین و پارتى تورکستان و ته‌حریر ئه‌لشام په‌رته‌وازه ده‌کات». له‌کۆتایى مانگى یه‌کى 2018 هێزه‌کانى سوپاى سوریاى ئازاد به‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ سوپاى تورکیا ئۆپراسیۆنێکى سه‌ربازییان ئه‌نجامدا بۆ کۆنترۆڵکردنى کانتۆنى عه‌فرین له رۆژئاڤاى کوردستان، هه‌رچه‌نده هێرشه‌کە کاردانه‌وه‌ى به‌دواى خۆیدا هێنا، به‌ڵام وڵاتانى زلهێز له‌به‌رامبه‌ر هێرشى تورکیا بۆ سه‌ر عه‌فرین بێده‌نگ بوون و پاش مانگێک له‌به‌رگرى هێزه کوردییه‌کان سوپاى تورکیاو هێزه‌کانى ئۆپۆزسیۆنى سوریا که به‌نزیک له‌تورکیا داده‌نرێن توانییان عه‌فرین کۆنترۆڵ بکه‌ن. پاش داگیرکردنى عه‌فرین له 9ى مانگى 10ى 2019 تورکیا به‌هاوبه‌شى گروپه چه‌کداره‌کانى ئۆپۆزسیۆنى سوریا که‌نزیکن لێی، هێرشى بۆ سه‌ر چه‌ند ناوچه‌یه‌کى دیکه‌ى رۆژئاڤاى کوردستان به‌تایبه‌ت عه‌ین عیساو سه‌رێکانى ده‌ستپێکرد، هه‌ر ئه‌وکاتیش ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا رایگه‌یاند «دواى سه‌رێکانى و عه‌ین عیسا ده‌چنه حه‌سه‌که و کۆبانێ«. به‌پێى راپۆرته رۆژنامه‌وانییه‌کان، تورکیا ده‌یه‌وێت ده‌روازه‌ى فیشخابوور- سێمێلکا کۆنترۆڵ بکات، کۆنترۆڵکردنى ئه‌و ده‌روازه‌یه‌ش به‌ئامانجى سه‌ره‌کى ئۆپه‌راسیۆنى تورکیا داده‌نرێت به‌وه‌ش ده‌یه‌وێت باشوورو رۆژئاڤاى کوردستان له‌یه‌کترى داببڕێت.
شاناز حه‌سه‌ن ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى داینه‌مۆى پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زییه‌ت بووه به‌سه‌رجه‌م ئه‌ندامان و فراکسیۆنه‌کانه‌وه کاریان له‌سه‌ر کردووه‌و دراوه‌ته لایه‌نه سیاسییه‌کان و ده‌یانه‌وێت سه‌رجه‌م پارێزگاکان بگرێته‌وه تا «رۆتینات» نه‌هێڵێت و کارو پڕۆژه‌کان باشتر ئه‌نجامبدرێت. له‌کارنامه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستاندا یه‌کێک له‌بڕگه‌کانى که‌مه‌سرور بارزانى له‌په‌رله‌مانى کوردستان خوێندیه‌وه جه‌ختى له‌لامه‌رکه‌زییه‌ت کرده‌وه بۆ پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستان، به‌ڵام وه‌ک سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت له‌واقیعدا هیچ به‌دیناکه‌ن. یه‌کێتى و گۆڕان که‌دوو هێزى پێکهێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێمن، پرۆژه‌یان پێشکه‌شى مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌ت کردووه و چاوه‌ڕێى وه‌ڵامى ئه‌رێنى ده‌که‌ن، بۆیه له‌م چوارچێوه‌یه‌دا فشاره‌کانیان زیاد کردووه بۆ ئه‌وه‌ى لامه‌رکه‌زییه‌تى کارگێڕیىو دارایى به‌رجه‌سته بکرێت بۆ سه‌رجه‌م پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستان نه‌ک ته‌نها سلێمانى. ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى لامه‌رکه‌زیى دارایى و کارگێڕی ده‌وێت سکرتێرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت:» لامه‌رکه‌زى ده‌توانێت کۆمه‌ڵێک رۆتینات هه‌یه بۆ هاووڵاتیان که‌میبکاته‌وه‌و به‌پێى یاسا چاره‌سه‌رى بکات و له‌ڕووى داراییشه‌وه ئه‌و هه‌موو پارانه‌ى کۆده‌کرێته‌وه‌و ره‌وانه‌ى پایته‌خت ده‌کرێت به‌شێکى بۆ پارێزگاکان بێت «. مه‌هدى مه‌حمود، سکرتێرى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «لامه‌رکه‌زیى به‌رنامه‌ى حکومه‌ت خۆیه‌تى و ئێمه‌ش له‌پێشتردا ته‌ئکیدیمان کردووەته‌وه به‌ده‌نگى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا داوامان کردووه، حکومه‌ت وه‌ڵامى نه‌بوو، بۆیه له‌مانگى شه‌ش توانیمان پرۆژه‌که پڕترو فراوانتر پێشکه‌ش بکه‌ین و به‌هه‌موو لیسته‌کانه‌وه ئاماده‌یه«. ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌لامه‌رکه‌زى کۆمه‌ڵێک رۆتینات هه‌یه بۆ هاووڵاتیان که‌می بکاته‌وه له‌ڕووى داراییشه‌وه ئه‌و هه‌موو پارانه‌ى کۆده‌کرێته‌وه‌و ره‌وانه‌ى پایته‌خت ده‌کرێت، ده‌توانرێت هه‌ندێکى بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایەتییه‌کان کۆبکرێته‌وه‌و کاره‌کانى پێبکرێت و له‌شاره‌که‌ى خۆیدا خه‌رج بکرێت. سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى پێشیوابوو که له‌به‌رنامه‌ى کارى حکومه‌تدا هه‌یه‌و پشتگیریى کردووه، «یان ده‌بێت په‌شیمان ببنه‌وه یان که‌سانى سیاسى و ئابورى و پسپۆر بهێنن بزانن چۆن پیاده‌بکرێت». هه‌روه‌ها سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى پێیوابوو پرۆژه‌که لاى پارتییه‌و چاوه‌رێى وه‌ڵامى باش ناکات. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى:لەکۆبوونەوەمان لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆکی یەکێتی، جەختی لەوە کردەوە کە «لامەرکەزی لەتۆپ لیستی گفتوگۆکانی یەکێتی‌و پارتییە بۆ سەرجەم پارێزگاکانی هەرێم، پێداگری لەسەر دەکەین‌و تەنازولی لێ ناکەین رێکه‌وت زه‌کى، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت» پرۆژه‌که لاى لایه‌نى به‌رامبه‌ره (پارتى) تائێستا وه‌ڵامێکى ئیجابى و ده‌قیق نه‌گه‌یشتووەته‌وه‌و به‌م شێوه‌یە کات کوشتنه‌و چاوه‌ڕوانى وه‌ڵامێکى ئیجابى ناکه‌م به‌داخه‌وه«. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى وتیشی: لەکۆبوونەوەمان لەگەڵ لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆکی یەکێتی، جەختی لەوە کردەوە کە «لامەرکەزی لەتۆپ لیستی گفتوگۆکانی یەکێتی‌و پارتییە بۆ سەرجەم پارێزگاکانی هەرێم، پێداگری لەسەر دەکەین‌و تەنازولی لێ ناکەین». هاوکات ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر لامه‌رکه‌زیى جێبه‌جێ بکرێت هه‌موو گرفته‌کانى فه‌رمانگه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بێت. میدیا ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ بههاوڵاتى وت:» له‌گه‌ل لامه‌رکه‌زیین به‌و مه‌رجه‌ى به‌مه‌به‌ستى سیاسى و دوو ئیداره‌یى به‌کارنه‌هێنرێت و ده‌سه‌ڵاته‌کان شۆڕبێته‌وه له‌هه‌موو شوێن و له‌لاى هه‌موو لایه‌نه‌کان، نه‌ک له‌شوێنێک بکرێت و له‌شوێنێک جێبه‌جێنه‌کرێت». میدیا ئه‌حمه‌د ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد وه‌ک لیژنه‌ى کاتیى نووسینه‌وى پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زی، ئاماده‌یان کردووه‌و ئێستا دراوه‌ته لایه‌نه سیاسییه‌کان و ئه‌وان پێویسته کارى له‌سه‌ربکه‌ن، وتیشى:» ئه‌م وڵاته لایه‌نى سیاسى ده‌یبات به‌ڕێوه‌یه، بۆیه پێویسته رێکبکه‌ون». ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک: به‌پێى یاساکه‌ى په‌رله‌مان، ته‌واو له‌گه‌ڵ پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زیی ئیداری سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانین. عیماد گۆران، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «لامه‌رکه‌زیى کارگێڕى و دارایى وه‌ک فراکسیۆنى سه‌وز ده‌نگى بۆ ده‌ده‌ین و له‌گه‌ڵیدان، چونکه هه‌ماهه‌نگى ته‌واوى ده‌بێت له‌گه‌ڵ هاووڵاتیان و کارئاسانى ده‌بێت بۆ هاووڵاتیان و پشکى شێر به‌ر هاووڵاتیان ده‌که‌وێت». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد تائێستا کۆبوونه‌وه‌یان له‌سه‌ر لامه‌رکه‌زى نه‌بووه‌و نه‌کردووه، به‌ڵام ئه‌ندامه‌کان له‌گه‌ڵیدان. شه‌ماڵ عادل میرۆ، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک له‌فراکسیۆنى پارتى له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «ئێمه به‌پێى یاساکه‌ى په‌رله‌مان، ته‌واو له‌گه‌ڵ پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زیی ئیداری سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانین، وه‌ک حزب و ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین ده‌سه‌ڵاته‌کان شۆڕبکرێته‌وه بۆ یه‌که ئیدارییه‌کان و پارێزگاکان». هه‌روه‌ها وتیشى» زۆرجار له‌کۆبوونه‌وه‌کان باس له‌لامه‌رکه‌زیى ده‌که‌ین، به‌ڵام وه‌ک کۆبوونه‌وه‌ى تایبه‌ت تائێستا باس نه‌کراوه له‌ناو ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک». ئه‌ندامەکەى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى دهۆک جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه« پشتگیریى لامه‌رکه‌زیى ده‌که‌ین تا ئه‌وکاته‌ى نه‌بێته هۆى مه‌ترسى له‌سه‌ر قه‌واره‌ى هه‌رێم». شه‌ماڵ عادل ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که‌ده‌کرێت گۆڕانکارى له‌یاساکه بکرێت له‌به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵک و هاووڵاتیان و رۆتین که‌مبکرێته‌وه. ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر: لامه‌رکه‌زى زیاتر ده‌سه‌ڵاته‌کان شۆڕده‌کاته‌وه‌و خه‌ڵک سوودى لێوه‌رده‌گرێت که‌نعان خه‌یلانى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «ئێمه هه‌ر له‌پێشتره‌وه له‌گه‌ڵ پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زیى بووین و پێمان وابوو زیاتر خزمه‌ت ده‌کات به‌به‌رژه‌وه‌ندى هاووڵاتیان و زیاتر ده‌سه‌ڵاته‌کان شۆڕده‌کاته‌وه‌و زیاتر خه‌ڵک سود وه‌رده‌گرێت». سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر ئه‌وەى دووپاتکرده‌وه که‌حکومه‌تى هه‌رێم مه‌بده‌ئییه‌ن له‌گه‌ڵیدایه‌و یه‌کێکه له‌خاڵه جه‌وهه‌رییه‌کانى کابینه‌که، به‌ڵام ئه‌وه‌ى هه‌یه کێشه‌یه وه‌زیره‌کان و وه‌زاره‌ته‌کان وه‌ک وه‌زیر په‌یڕه‌وى ناکات،» هه‌ر وه‌زیرێک که‌ده‌بێته وه‌زیر داواى ده‌سه‌ڵاتى زیاتر بۆ خۆى ده‌کات، وه‌زیره‌کانى گۆڕان زیاتر داوایان ده‌کرد ده‌سه‌ڵات لاى وه‌زیر بێت، هه‌مووى لاى خۆى بێت و ئه‌وکات له‌به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵک چۆن به‌کارده‌هێنرێت خۆیان ده‌زانن، بۆیه ئێستا هیچ رێگرییه‌ک له‌به‌رده‌م وه‌زیره‌کاندا نیه تاده‌سه‌ڵات بده‌نه به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌کان و سنورى پارێزگاکان». خه‌یلانى جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه رازیین و داوا ده‌که‌ن حکومه‌تى هه‌رێم دانیشتن بکات و پارتى و یه‌کێتى و گۆڕان ده‌بێت پێکه‌وه کاربکه‌ن بۆ ده‌سه‌ڵات شۆڕکردنه‌وه‌و سیستمى لامه‌رکه‌زیى. سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى یه‌کێتى و گۆڕانى تۆمه‌تبار کرد به‌وه‌ى که‌مه‌به‌ستیان لامه‌رکه‌زیى نیه‌و هه‌رکات له‌ده‌سه‌ڵات بوون ویستوویانه ده‌سه‌ڵات مه‌رکه‌زیى بێت و وتى»له‌مێژووى خۆیان ده‌سه‌ڵاتى لامه‌رکه‌زییان نه‌ویستووه ته‌نیا فشاره«. هاوکات عه‌باس محه‌مه‌د، سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى و کاروبارى ئابوورى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى هه‌ولێر، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «خودى دروستبوونى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان، له‌پێناو دروستبوونى لامه‌رکه‌زییه، که تائێستا نه‌بووه‌و به‌واقیعى به‌رجه‌سته نه‌بووه، به‌هۆى دوو حزبى ده‌سه‌ڵاتداره‌وه بووه، ئێمه سه‌د له‌سه‌د له‌گه‌ڵ لامه‌رکه‌زیین». سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى و ئابوورى وتیشى» یه‌کێتى و پارتى نایه‌وێت ده‌سه‌ڵات شۆربێته‌وه بۆ خواره‌وه، چونکه له‌ده‌ستى چه‌ند که‌سانێکه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نین که‌س شه‌ریکیان بێت». عه‌باس محه‌مه‌د ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه «ئێستا کۆمه‌ڵێک ده‌زگاو فه‌رمانگه هه‌یه‌و ده‌روازه‌ى سنوریى هه‌یه‌و ئه‌و داهاته‌ى ده‌ستیده‌که‌وێت ناگه‌ڕێته‌وه بۆ خه‌زێنه‌ى حکومه‌ت، بۆیه که هه‌ر ئه‌م شێوازه بێت پارتى کێشه‌ى نیه، به‌ڵام خۆیان به‌ڕێوبه‌رو بڕیارده‌ر بن نه‌خێر پارتى قبوڵى نیه‌و یه‌کتیش نییەتى فیعلى نیه له‌م بابه‌ته‌دا، چونکه خۆى له‌حکومه‌تدایه و شه‌ریکى سه‌ره‌کیى ئه‌م حکومه‌ته‌ن». پارێزگارى سلێمانى بۆ هاوڵاتى: پشتیوانى لامه‌رکه‌زیى دارایى و کارگێڕى ده‌که‌ین پارێزگارى سلێمانى ئاماژه به‌وه ده‌دات که بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌رک و به‌رپرسیارێتى له‌سه‌ر بنه‌ماى داهات و ده‌سه‌ڵات دابه‌شبکرێت پشتیوانى لامه‌رکه‌زیى دارایى و کارگێڕى ده‌که‌ن. هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر، پارێزگارى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «پشتیوانى له‌پرۆژه‌ى لامه‌رکه‌زیى ئیدارى کارگێڕیى و دارایى ده‌که‌ین، بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌رک و به‌رپرسیارێتى له‌سه‌ر بنه‌ماى داهات و ده‌سه‌ڵات دابه‌شبکرێت و په‌یکه‌رى حوکمڕانى له‌هه‌رێمى کوردستان په‌یکه‌رێک بێت هاووڵاتى و داموده‌زگاى حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ت هه‌ست به‌ئاماده‌بوونى خۆى بکات له‌ناو په‌یکه‌ره‌که‌دا». هه‌روه‌ها پێشیوابوو لامه‌رکه‌زى واده‌کات خه‌رجى و به‌هه‌دەردان که‌مبکرێته‌وه‌و به‌کارهێنانى ده‌سه‌ڵات و رۆتین و ناشه‌فافییه‌ت که‌مببێته‌وه‌و داخوازییه‌کان خێرا وه‌ڵامبدرێنه‌وه‌و هاووڵاتیان به‌ئاسانى بگاته ئامانجه‌کانى و په‌یکىرى حوکمڕانى پته‌وتر ده‌کرێت. «داواکردنى لامه‌رکه‌زیى جوگرافى و سیاسى نیه‌و داواکردنى کارگێڕى و دارایى جۆرێکه له‌شێوازى حوکمڕانى حکومه‌ته خۆجێییه‌کان و له‌زۆربه‌ى وڵاتەکان پیاده‌ده‌کرێت و به‌ڕێوه ده‌چێت و ده‌رفه‌تى کارو بووژاندنه‌وه‌و سه‌رمایه‌دارى و کارو گه‌رمکردنى بازاڕو باشترکردنى خزمه‌تگوزارییه‌کان ده‌باته پێشه‌وه«، هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر واى وت
سه‌رکۆ جه‌مال له‌گه‌ڵ یادکردنه‌وه‌ى کۆچى دوایى ئیدریس بارزانى سه‌رکرده‌ى دیارى شۆڕشى ئه‌یلول و براگه‌وره‌ى مه‌سعود بارزانی، باسى رێککه‌وتنى پارتى و په‌که‌که دێته‌وه کایه، فه‌له‌که‌دین کاکه‌یى سه‌رکرده‌ى کۆچکردووى پارتى باسی له‌ڕۆڵى ناوبراو کردووه له لێکنزیکبوونه‌وه‌ى پارتى و په‌که‌که. سیاسه‌تمه‌دارێکى نزیک له‌پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که) پێیوایه ئێستا له‌هه‌موو کاتێک زیاتر گرنگه رێککه‌وتنى له‌وشێوه‌یه له‌گه‌ڵ سیاسه‌تى ناوچه‌که‌و پارتى و په‌که‌که‌و هێزه کوردییه‌کانى دیکه بکرێت، پسپۆڕێکى زانسته سیاسییه‌کانیش ده‌ڵێت:»په‌که‌که و پارتى به‌درێژایى مێژوو ناکۆکییه‌کانیان قوڵتر بووه له‌هاوپه‌یمانێتییان». عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان، رێبه‌رى پارتى کرێکارانى کوردستان که له‌ساڵى 1999وه له‌زیندانى ئیمراڵیدایه له‌تورکیا، پێشترو له‌ساڵى 2014 له‌نامه‌یه‌کدا بۆ مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى ئه‌وکاتى هه‌رێمى کوردستان، وێڕاى ناردنى سڵاو بۆ مه‌سعود بارزانى و جه‌لال تاڵه‌بانى و نێچیرڤان بارزانى، باس له‌و رێککه‌وتنه ده‌کات که له‌نێوان پارتى دیموکراتى کوردستان و پارتى کرێکارانى کوردستان ئیمزاکرابوو. عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان له‌به‌شێکى ئه‌و نامه‌یه‌دا ده‌ڵێت: «رێزو سڵاو بۆ به‌ڕێز بارزانى و تاڵه‌بانى، هه‌روه‌ها سڵاوم هه‌یه بۆ نێچیرڤان بارزانی، من سه‌ره‌تا له‌گه‌ڵ باوکى ئه‌و، ئیدریس بارزانى ده‌ستم به‌و کاره کردو پرۆتۆکۆلێکى (11) ماده‌ییمان پێکه‌وه ئیمزاکرد، من زۆر به‌باشى کارى ئه‌و په‌سه‌ند ده‌که‌م و هه‌ڵیده‌سه‌نگێنم «. فه‌له‌که‌دین کاکه‌یى، که له‌و کاتەدا له‌گه‌ڵ ئیدریس بارزانى له‌لیژنه‌ى باڵاى په‌یوه‌ندییه‌کانى پارتیدا بووه، له‌وتارێکیدا که له 8ى نیسانى 2013 له رۆژنامه‌ى رووداو بڵاوکراوه‌ته‌وه، نووسیویه‌تى: « ئه‌و پرۆتۆکۆله دواى گفتوگۆیه‌کى زۆر ساڵى 1983 له‌یه‌که‌م چاوپێکه‌وتنى ئیدریس بارزانى و عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان له‌دیمه‌شق گه‌یشتنه ئیمزاکردنى پرۆتۆکۆڵى (نهێنی) هاوپه‌یمانى دوولایه‌نه، هه‌ردوولا به‌ناوى هه‌ردوو حزبه‌وه ئیمزامان کرد». فەله‌که‌دین کاکه‌یى هه‌روه‌ها نووسیبوى که«پرۆتۆکۆلى پارتى و په‌که‌که گرنگترین و به‌هێزترین رێککه‌وتننامه‌ى نێوان دوو لایه‌نى کوردستانى بوو به‌مه‌به‌ستى به‌ده‌ستهێنانى رزگارى و سه‌ربه‌خۆیی». هه‌روه‌ها کاکه‌یى له‌نووسینه‌که‌یدا باسى ئه‌وه‌شى کردبوو»له‌سه‌ده‌ى بیسته‌مدا هیچ رێککه‌وتنێکى کوردستانى له‌و ئاسته‌دا نه‌به‌ستراوه، کاتێ دواتر پرۆتۆکۆڵه‌که ئاشکرابوو هه‌ر چوار ده‌وڵه‌تى هه‌ژاند، هه‌ر به‌و بیانووه‌وه حکومه‌تى تورکیا ساڵى 1984 هێرشى زه‌مینى و ئاسمانى هێنایه سه‌ر پێشمه‌رگه‌و بنکه‌کانى پارتى و په‌که‌که له‌باشوورى کوردستان، به‌ڵام هێرشه‌که به‌تووندى وه‌ڵامدرایه‌وه‌و شکستى هێناو حکومه‌تى تورکیا به‌په‌له هێزه‌کانى خۆى کشانده‌وه ناو تورکیا». فه‌له‌که‌دین کاکه‌یى ئه‌وه‌شى باسکردبوو «به‌گشتى ئیدریس سووربوو له‌هه‌موو حاڵه‌تێکدا ده‌بێ پشتیوانى له‌چاره‌سه‌رى مه‌سه‌له‌ى کورد له‌باکوورو گشت پارچه‌کان بکه‌ین، چونکه ئه‌وه زامنى سه‌رکه‌وتنى باشووریشه«. ئیدریس بارزانى له‌ساڵى 1944 له‌دایکبوو، له 31ی کانونى دووه‌مى1987 له‌باره‌گایه‌کى پێشمه‌رگه‌دا کۆچى دوایى کرد، فه‌رمانده‌یه‌کى ناودارى شۆڕشى ئه‌یلول بوو، ئیدریس بارزانى له‌دواى تێکچوونى شۆڕشى ئه‌یلول و ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى شۆڕش بووه به‌رپرسى په‌یوه‌ندییه‌کانى پارتى و وه‌ک لایه‌نگرانى ده‌ڵێن له‌دروستکردنى په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ حزبه کوردستانییه‌کاندا رۆڵێکى به‌رچاوى هه‌بووه. هه‌روه‌ها له‌ئه‌ده‌بیاتى پارتى و له‌لایه‌ن لایه‌نگرانى پارتى به «ئه‌ندازیارى ئاشتبوونه‌وه‌ى نیشتمانى» ناوده‌برێت، به‌هۆى ئه‌وه‌ى توانیبووى له‌گه‌ڵ سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان بگاته رێککه‌وتنى کۆتاییهێنان به‌شه‌ڕێکى خوێناوى چه‌ند ساڵه، که‌ئه‌وه‌ش بووه بناغه‌ى دروستبوونى به‌ره‌ى کوردستانى له‌ساڵى 1988دا. هه‌ر له‌وتاره‌که‌ى فه‌له‌که‌دین کاکه‌یى-دا هاتووه «ئیدریس بارزانى و لیژنه‌ى په‌یوه‌ندیى گشتى پارتى ساڵى 1980 به‌دواوه، یه‌که‌م لایه‌ن بووین که‌هاوکارى و پشتگیرى په‌که‌که‌و پارته‌کانى دیکه‌ى باکوورى کوردستانمان به‌گرنگ ده‌زانی». کاکه‌یى ئه‌وه‌شى له‌وتاره‌که‌یدا باسکردبوو که‌دواى کوده‌تاى جه‌نه‌ڕال که‌نعان ئیڤرین له‌تورکیا له‌ساڵى 1980، چالاکى حزبى و سه‌ندیکایى و رۆژنامه‌گه‌ریى ئازاد له‌و وڵاته‌دا قه‌ده‌غه‌کراو ده‌یان هه‌زار چالاکوانى تورک و کورد گیران و له‌به‌ندیخانه‌کان قایم کران، ئه‌وانه‌ى نه‌که‌وتنه ده‌ستى حکومه‌تى تورکیا، به‌تایبه‌تى کوردستانییه‌کان خۆیان گه‌یانده سنوورى تورکیا – عێراق، که له‌دیوى عێراقه‌وه ناوچه‌یه‌کى رزگارکراوى فراوان هه‌بوو و له‌ژێر کۆنترۆڵى پێشمه‌رگه و پارتى دیموکرانى کوردستاندا بوو. « له‌وکاته‌دا ئیدریس بارزانى به‌رپرسى لیژنه‌ى باڵاى په‌یوه‌ندییه‌کانى پارتى بوو، من ئه‌ندامى ئه‌و لیژنه‌یه بووم و راسته‌وخۆ سه‌رپه‌رشتى پێشوازى و پشتیوانى حزبه کوردستانییه‌کانى باکوورم که‌وته ئه‌ستۆ، له 1980ه‌وه ئیتر به‌ره به‌ره ئه‌و حزبانه‌مان ده‌ناسی، له‌وانه‌ش په‌که‌که، زۆرینه‌ى چالاکوانانى باکوور که‌م ده‌مانه‌وه‌و ده‌چوونه ئه‌وروپا، ته‌نیا په‌که‌که نه‌بێ، به‌پێچه‌وانه‌وه ئه‌ندام و لایه‌نگره‌کانى له‌ئه‌وروپاشه‌وه ده‌هێنایه‌وه کوردستان، ده‌یویست له‌ناوچه رزگارکراوه‌کانى باشوور جێگیرببێت، به‌تایبه‌تى که‌هاوسنوورى باکوور بوو»، کاکه‌یى واى باسکردووه. له‌به‌شێکى دیکه‌ى قسه‌کانیدا فه‌له‌که‌دین کاکه‌یى هێماى بۆ ئه‌وه‌کردووه ئیدریس بارزانى و لیژنه‌که‌یان بۆ یه‌که‌مجار چاویانکه‌وت به‌هه‌ڤاڵ (خالد)، سه‌رکرده‌یه‌کى په‌که‌که بووه، که وتیان ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسییانه،(خالد) نازناوى بوو، گه‌نجێکى رووناکبیرى ژیرو کراوه‌بوو، دواى چه‌ندین دانیشتن ئیدریس بارزانی، له‌مه‌کته‌بى سیاسى پارتیدا ده‌ریبڕى که پێده‌چێ په‌که‌که حزبێکى جددى و دووربین بێت، ده‌زانێ چیده‌کات و جه‌ماوه‌رى باشى هه‌یه، ره‌نگه هه‌وڵبدات مه‌سه‌له‌که له‌باکوور پێشبخات، به‌و ئه‌نجامه گه‌یشت که لێکنزیکبوونه‌وه‌و هاوکارى نێوان پارتى دیموکراتى کوردستان و په‌که‌که ره‌نگه شتێکى باشى لێده‌ربچێت، «هه‌ردوولا به‌وه گه‌یشتن داواى گردبوونه‌وه‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى گشتى بکه‌ن له‌نوێنه‌رانى گشت حزب و رێکخراوه سیاسییه کوردستانییه‌کانى هه‌ر چوار پارچه«. له‌کۆتایى نووسینه‌که‌ى فه‌له‌که‌دین کاکه‌ییدا هاتووه، ئیدریس بارزانى و خالد، به‌ناوى هه‌ردوولا، خێرا که‌وتنه په‌یام ناردن بۆ هه‌موو لایه‌نه کوردستانییه‌کان، به‌مه‌به‌ستى به‌ستنى ئه‌و گردبوونه‌وه نه‌ته‌وه‌ییه، زوو به‌زوو دوو وه‌ڵامى نه‌رێنى دڵساردکه‌ره‌وه‌یان پێگه‌یشت، یه‌که‌م له‌حزبێکى گه‌وره‌ى باکوور، که وتى مادام په‌که‌که‌ى تێدابێ ئاماده‌نین له‌گردبوونه‌وه‌یه‌کى وه‌هادا به‌شداری بکه‌ن، «دووه‌م حزبێکى گه‌وره‌ى باشووریش وتى مادام پارتى به‌شدار ده‌بێ، ئێمه ئاماده‌ى نابین، به‌و جۆره ئه‌سڵى بیرۆکه‌که، که‌هێشتا تازه چرۆى ده‌رده‌کرد، که‌وته‌به‌ر پووچه‌ڵبوونه‌وه، مانه‌وه پارتى و په‌که‌که، که درێژه‌یان به‌هاوکارى و خه‌باتى هاوبه‌شیانداو وازیان له‌بیرۆکه‌که‌ش نه‌هێنا، وه‌لێ ساڵى 1983 هه‌ڤاڵ خالد، که چووبووه ناوبژى شه‌ڕى ناوخۆ له‌پشت ئاشان، که‌وته به‌ر رێژنه‌ى گولله و له‌خه‌باتى ئاشتییانه‌و نه‌ته‌وه‌ییدا، له‌و ده‌ڤه‌ره شه‌هیدبوو». دوران کاڵکان ئه‌ندامى کۆمیته‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى په‌که‌که پێشتر له‌لێدوانێکدا له‌باره‌ى ئه‌و رێککه‌وتنه رایگه‌یاندبوو « پرۆتۆکۆڵى ١٩٨٢، که عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان باسى ده‌کات، به‌ڵگه‌یه‌کى هاوپه‌یمانیى دیموکراتیک و نه‌ته‌وه‌ییه، که له (١١) خاڵ پێکدێت، پرۆتۆکۆڵه‌که له‌به‌رده‌سته‌و له‌میدیاکانیشدا بڵاوکرایه‌وه، هیچ شتێک بۆ شاردنه‌وه له‌گۆڕێدا نییه، له‌و رێککه‌وتنانه‌دا هاوپه‌یمانیى پارتى و په‌که‌که روویدا، له‌گه‌ڵ سه‌رکرده‌کانى یه‌کێتیشدا هه‌ندێک چاوپێکه‌وتنى گرنگ ئه‌نجامدرابوون، هه‌مان په‌یوه‌ندى و هاوپه‌یمانیش له‌گه‌ڵ یه‌کێتى ئه‌نجامدرابوو». هه‌روه‌ها کاڵکان ئاماژه‌ى به‌وه‌شدابوو « که ئێمه باسى ئه‌و پرۆتۆکۆڵه ده‌که‌ین، ئه‌مڕۆش ده‌توانین ئه‌و خاڵانه واژۆ بکه‌ین، ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ریى پارتى قبوڵیان بێت ئێمه دیسانه‌وه ده‌توانین واژۆى بکه‌ینه‌وه«. محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنى، سیاسه‌تمه‌دارو که‌سێکى نزیک له‌پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که) ده‌ڵێت: «ئێستا له‌هه‌موو کاتێک زیاتر گرنگه که رێککه‌وتنى له‌وشێوه‌یه له‌گه‌ڵ سیاسه‌تى ناوچه‌که و پارتى و په‌که‌که و هێزه کوردییه‌کانى دیکه بکرێت». محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنى له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت: «ئه‌وکاته ساڵى 1984و 1985 په‌یوه‌ندى په‌که‌که و پارتى به‌تایبه‌تى په‌یوه‌ندى ئیدریس بارزانى و عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان به‌هێزبوو، رێککه‌وتن که هێزه‌کانى په‌که‌که بێنه سنووره‌کانى باشوور، ئه‌گه‌ر پێویستیشیان به‌هاوکارى بوو پارتى ئاماده‌یى خۆى ده‌ربڕیى هاوکارییان بکات». ناوبراو ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو رێککه‌وتن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش کرا که یه‌کێتییه‌کى هێزه کوردییه‌کان دروستبکرێت، بۆ ئه‌وه‌ش پرۆتۆکۆلێک واژۆ کرا، دواى ئه‌وه ئیتر له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى سیاسى و چه‌ند مه‌سه‌له‌یه‌کى دیکه تێکچوون. هه‌روه‌ها پێنجوێنى وتیشى «ئێستا له‌هه‌موو کاتێک زیاتر گرنگه که رێککه‌وتنى له‌وشێوه‌یه که له‌گه‌ڵ سیاسه‌تى ناوچه‌که و پارتى و په‌که‌که و هێزه کوردیه‌کانى دیکه بکرێت، چونکه ئێستا پیلانى هه‌ر چوار ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى کوردستان له‌ئارادایه، بۆ له‌ناوبردنى دۆزى کورد، ده‌یانه‌وێت به‌به‌رنامه‌یه‌ک ئه‌مه له‌ناو ببه‌ن، له‌به‌رامبه‌ریشدا قۆناغه‌که سه‌پاندوویه‌تى که‌ده‌بێت رێککه‌وتنێکى نێوان کورده‌کان دروستبێت، به‌ڵام به‌داخه‌وه رۆژ به‌ڕۆژ لایه‌نه‌کان له‌یه‌کتر دوورده‌که‌ونه‌وه«. «دوورنییه هه‌ردوولا لێک نزیک ببنه‌وه، چونکه له‌سیاسه‌تدا هیچ شتێک ئه‌سته‌م نییه، هیوادارم بیریان له‌وه کردبێته‌وه که‌چاره‌نووسى هه‌موو حزبه کوردییه‌کان و گه‌لى کورد له‌مه‌ترسیدایه«، محه‌مه‌د ئه‌مین پێنجوێنى وا ده‌ڵێت. شاره‌زایه‌کى په‌یوه‌ندییه سیاسییه‌کان ئاماژه به‌وه ده‌دات که ناکۆکییه‌کانى نێوان پارتى و په‌که‌که ئه‌وکاته ته‌قییه‌وه که به‌هارى عه‌ره‌بى رووى له‌سوریا کردو هه‌ر لایه‌کیان له‌ڕۆژئاڤاى کوردستان پشتیوانى لایه‌نێکیان ده‌کرد. هێمن سه‌عید، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت:»پارتى و په‌که‌که هێنده دوورن له‌یه‌که‌وه ته‌نها کوردبوونیان هاوبه‌شه، هه‌ردووکیان ده‌یانه‌وێت برا گه‌وره بن، که‌سیشیان ئه‌وى دیکه قبوڵ ناکات، بۆیه به‌درێژایى مێژوو ناکۆکییه‌کانیان قوڵتر بووه له‌هاوپه‌یمانێتییان». هێمن سه‌عید نموونه‌ى ئه‌وه‌ى هێنایه‌وه که له‌سه‌ر پرسى دیاریکردنى میرى ئێزدییه‌کان ناکۆکى قوڵ که‌وته نێوانیان، ناکۆکییه‌کانیشیان ئه‌وکاته ته‌قییه‌وه که به‌هارى عه‌ره‌بى رووى له‌سوریا کردو هه‌ر لایه‌کیان له‌ڕۆژئاڤاى کوردستان پشتیوانى لایه‌نێکیان ده‌کرد، وتیشى:»داعش که‌هات هه‌ردوولاى لێک نزیک کرده‌وه، تا گه‌یشته ئاستى هاوکارى سه‌ربازیى په‌که‌که بۆ پێشمه‌رگه، دواتریش به‌وهۆیه‌وه په‌که‌که باره‌گاکانى له‌و ناوچه‌یه جێگیرکرد، واته هۆکارى نزیکایه‌تى ئه‌و دوولایه‌نه مه‌ترسى هاوبه‌ش بوو». ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد په‌که‌که وه‌ک قه‌ندیلى دووه‌م سه‌یرى شه‌نگال ده‌کات، بۆیه په‌که‌که نایه‌وێت به‌و ئاسانییه شه‌نگال چۆڵ بکات، پارتیش ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ى کۆده‌نگى لایه‌نه‌کانه‌وه په‌که‌که له‌شه‌نگال ده‌ربکات، «له‌ئێستادا په‌که‌که‌ش ده‌یه‌وێت به‌هۆى ئه‌و فشارانه‌وه پاشه‌کشه له‌هه‌ندێک ئامانجى بکات، تا بتوانێت خۆى له‌شه‌ڕى پارتى لابدات، هه‌ردوولا ده‌یانه‌وێت خۆیان له‌شه‌ڕ لابده‌ن، نزیکبوونه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر رووبدات بۆ دۆستایه‌تى هه‌میشه‌یى نابێت، به‌ڵکو بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌یه‌ک ده‌بێت». پارتى کرێکارانى کوردستان، له‌ساڵى 1978 دامه‌زراوه‌و له‌ساڵى 1984ه‌وه بووه هێزێکى چه‌کدار، هه‌رچى پارتى دیموکراتى کوردستانە، له‌ساڵى 1945 دامه‌زراوه‌و ئێستا هێزى یه‌که‌مه له‌هه‌رێمى کوردستان و خاوه‌نى (45) کورسى په‌رله‌مانییه‌و بوونى هێزه‌کانى په‌که‌که له‌خاکى هه‌رێم ره‌تده‌کاته‌وه.
شاناز حه‌سه‌ن پارتى خۆى له‌قه‌ره‌ى لامه‌رکه‌زیى دارایى نادات و به‌رانبه‌ر به‌پڕۆژه‌کانى یه‌کێتى و گۆڕان بۆچوونیان جیاوازه، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى له‌کارنامه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمدا هه‌یه‌و هه‌رسێ لایه‌ن تێیدا به‌شدارن. مه‌سرور بارزانى، دواى سوێندخواردنى وه‌ک سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌ناو په‌رله‌ماندا کارنامه‌ى حکومه‌تى خوێنده‌وه‌و جه‌ختى له‌پرسى لامه‌رکه‌زى کرده‌وه وه‌ک یه‌کێک له‌و بڕگانه‌ى جێبه‌جێى ده‌که‌ن، نزیکه‌ى دوو ساڵ به‌سه‌ر کابینه‌ى نۆیه‌مدا تێپه‌ڕبووه‌و تائێستا لامه‌رکه‌زى جێبه‌جێ نه‌کراوه. یه‌کێتى و گۆڕان وه‌ک دوو حزبى سه‌ره‌کى به‌شدار له‌حکومه‌تى هه‌رێمدا به‌جیا پڕۆژه‌یان پێشکه‌شى حکومه‌ت کردووه‌و چاوه‌ڕێى وه‌ڵام ده‌که‌ن، به‌ڵام ستافى پارتى له‌حکومه‌ت تائێستا وه‌ڵامێکى ئه‌رێنییان نه‌داوه‌ته‌وه. وته‌بێژى سه‌رکردایه‌تى پارتى له‌پارێزگاى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه ده‌ڵێت:» کورد ته‌رکیزى خۆى بکاته‌سه‌ر چاره‌سه‌رکردنى موچه‌و بارى دارایى خه‌ڵک و هه‌وڵه‌کانى بۆ ئه‌وه بێت باشتره«. فارس نه‌ورۆڵى، وته‌بێژى سه‌رکردایه‌تى پارتى له‌سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد بابه‌تى لامه‌رکه‌زییه‌ت له‌به‌رنامه‌ى کارى حکومه‌تدا بانگه‌شه‌ى بۆ کراوه که‌ده‌سه‌ڵات بۆ پارێزگاکان شۆڕبکرێته‌وه‌و کارێکى ئاساییه، وتیشى:» ئێمه‌ش له‌گه‌ڵیداین هه‌ر شتێک له‌به‌رژه‌وه‌ندى هاووڵاتیان بێت داکۆکى لێده‌که‌ین». هه‌روه‌ها وتیشى:»وه‌ک پارتى له‌م دۆخه سیاسییه ئاڵۆزه‌ى ئێستاى ئابورى و دارایى کورد ته‌رکیزى خۆى بکاته‌سه‌ر چاره‌سه‌رکردنى موچه‌و بارى دارایى خه‌ڵک و هه‌وڵه‌کانى بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌وه بێت باشتره بۆ باشترکردنى ژیانى هاووڵاتیان». ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ئاماژه به‌وه ده‌دات که‌یه‌کێتى و گۆڕان هه‌ماهه‌نگن و به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر پڕۆژه‌کانیان نزیکن له‌یه‌ک و لاى یه‌کێتى «داواى لامه‌رکه‌زیى دارایى و کارگێڕى فشار نیه، ستراتیجیه«. بێستون سابوراوى، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»یه‌کێتى وه‌ک بنه‌مایه‌کى سه‌ره‌کى بڕواى به‌لامه‌رکه‌زى هه‌یه‌و به‌حکومى ئه‌وه‌ى له‌ئه‌جنداى کابینه‌ى نوێ هه‌یه‌و بوونى هه‌یه، به‌ڵام به‌بێ ئه‌وه‌ى کارى بۆ کرابێت و نوێ کرابێته‌وه«. ناوبراو باسى له‌وه‌شکرد لامه‌رکه‌زیى له‌م کاته‌دا برتییه له‌لامه‌رکه‌زى بۆ هه‌موو پارێزگاکان و قایمقامیه‌ت، کارگێڕى و دارایى، واته «لامه‌رکه‌زیى کارگێڕى به‌بێ لامه‌رکه‌زى دارایى ته‌واو نابێت، که‌موکووڕ ده‌رده‌چێت». ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى پێشیوابوو شۆڕکردنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاته‌کان له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و هه‌موو وه‌زاره‌ته‌کان و هه‌موو داموده‌زگاکان به‌ره‌و خوارو له‌خوار ئه‌وانیشه‌وه بۆ قایمقامیه‌ت و داموده‌زگاکانى دیکه، له‌چوارچێوه‌ى پاریزگادا بوونیان هه‌یه، به‌ڵام به‌پێویستى داده‌نێت رێکبخرێته‌وه، وتیشى:»پرۆژه‌یه‌ک هه‌ر یه‌کێک بیه‌وێت بیکات له‌هه‌ریه‌ک له‌پارێزگاکان ئیمزاى کۆتایى له‌سه‌رناکرێت، ده‌بێت بچێته ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و وه‌زاره‌تى تایبه‌تکار به‌و وه‌زاره‌ته ئیمزاى بکات، که‌چه‌ندین مانگ و چه‌ندین ساڵی پێده‌چێت، واى لێدێت پڕۆسه‌ى گه‌شه‌کردنى ئابورى و کاروباره ئابورییه‌کان دواده‌که‌وێت، بۆیه ده‌کرێت ئه‌مه له‌ناوچه‌کان خۆیان جێبه‌جێبکرێت و کارئاسانى بێت بۆ هاووڵاتیان». بێستون سابوراوایى جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که لامه‌رکه‌زیى داراییش بریتیه له‌شێوازى کۆکردنه‌وه‌ى داهاته گشتییه‌کان و شێوازى خه‌رجکردنه‌وه‌ى داهاته گشتییه‌کان به‌شێوه‌یه‌ک پارێزگاکان یان به‌پێى رێککه‌وتنێک له‌گه‌ڵ مه‌رکه‌ز که‌هه‌ولێره رێژه‌یه‌ک دیاریده‌کرێت بۆ مه‌رکه‌زو هه‌موو داهاته‌کانى دیکه کۆده‌کرێته‌وەو رێکده‌خرێت و «نابێت بشاردرێته‌وه و رێژه‌ى ده‌سه‌ڵاته‌کانى خه‌رجکردن دیاریده‌کات». بێستون سابوراوى، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه«یه‌کێتى و گۆڕان هه‌ماهه‌نگن و به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر پڕۆژه‌کان نزیکن له‌یه‌ک و لاى یه‌کێتى لامەرکەزی فشار نییه، ستراتیجیه، واته ئه‌گه‌ر حزبى یه‌کێتى له‌حکومه‌تداو له‌هه‌ولێر حزبى یه‌که‌میش بێت پشتیوانى له‌لامه‌رکه‌زیى ده‌کات، چونکه مه‌سه‌له‌ى لامه‌رکه‌زیى ئه‌وه نیه حزبێک سودى لێوه‌ربگرێت». رێکخه‌رى ژوورى حکومه‌ت و په‌رله‌مان له‌بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئه‌وه ده‌خاته‌ڕوو، مادام پرۆژه‌کان بۆ لامه‌رکه‌زییه، پێویسته وه‌ڵامى ئیجابى له‌لایه‌ن هه‌رسێ لایه‌نى به‌شدار له‌کابینه‌ى نۆیه‌م هه‌بێت. کاوه عه‌بدوڵڵا، رێکخه‌رى ژوورى حکومه‌ت و په‌رله‌مان له‌بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «له‌هه‌رێمى کوردستان دیدى جیاواز هه‌یه بۆ پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زى، پڕۆژه‌و به‌رنامه‌ى هه‌ریه‌که‌مان به‌تایبه‌ت یه‌کێتى و پارتى جیاوازه بۆ پڕۆژه‌ى لامه‌رکه‌زى، له‌گه‌ڵ یه‌کێتى تۆزێک نزیکین له‌وه‌ى بڕیارى جددیمان هه‌یه بۆ لامه‌رکه‌زى ئه‌گینا له‌پڕۆژه‌دا زۆر جیاوازین». هه‌روه‌ها پێشیوابوو بزوتنه‌وه‌که‌ى یه‌کێک له‌بناغه بنه‌ڕه‌تییه‌کانى به‌شدارییان له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم جێبه‌جێکردنى لامه‌رکه‌زیی بووه.، وتیشى:»مادام پرۆژه‌کانمان بۆ لامه‌رکه‌زییه، پێویسته وه‌ڵامى ئیجابى له‌لایه‌ن هه‌رسێ لایه‌نمانه‌وه (یه‌کێتى، پارتى، گۆڕان) هه‌بێت، تا تێگه‌یشتن و هاوکاریى یه‌کتر بکه‌ین و بڕوام وایه واده‌بێت»
.jpg)
.jfif)
.png)
