.jpeg)
راپۆرتی: ئەکسیەس وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا سەرۆک دۆناڵد ترەمپ زیاتر لە دوو ساڵ دەمی رەجەب تەیب ئەرۆدغانی تاقیدەکردەوە، بەو واتایەی هەڕەشەکانی بەهەند وەرنەدەگرت و وایدەزانی راست ناکات. هەندێک بەرپرسی باڵای ئیدارەی ترەمپ پێیانوابووە ئەردۆغان هەرگیز بەڕاستی پلانە لەمێژینەکەی بۆ داگیرکردنی سوریا جێبەجێ ناکاات، ئەمەش بەپێی وتەی شەش سەرچاوە کە زانیاری راستەوخۆیان هەبووە لسەر بارودۆخەکە. وێنە گەورەکە بەپێی وتەی سەرچاوەکان، ترەمپ بە ئەردۆغانی وتووە ئەگەر دەیەوێت سوریا داگیربکات ئەوا دەبێت لێپرسراویەتی هەر کێشەیەک لە ئەستۆبگرێت کە دروستدەبێت. دواتر ئەردۆغان داعش بگرێتەخۆی و ئیدانەی نێودەوڵەتی، کێشەی کۆنگرێس، چەڵەمەی کوردەکان کۆنترۆڵ بکات. کاتێک ترەمپ بەم شێوە راشکاوە بە ئەردۆغانی وتووە، بە بیرۆکەی ترەمپ سەرۆکی تورکیا ترسی بۆ دروست دەبێت و دەکشێتەوە. هەتا یەکشەممەی رابردوو کاتێک بە ترەمپی وت پلانی داگیرکردنی باکوری سوریا جێبەجێ دەکات. ئەمجارە ئەردۆغان دەمی ترەمپی تاقیکردەوە و دەستەکەی ئاشکراکرد کە پێشتر ماوەیەک وەستا بۆ هێزە نێودەوڵەتییەکان تا داعش لەناو ببەن. بڕیارەکەی ئەردۆغان - کە کۆشکی سپی لە بەیاننامەکەیدا رێگەی بۆ چۆڵکرد لە یەکشەممەی ڕابردوودا، ئەمەش چەند هاوپەیمانێکی سەرەکی لەناوبرد و چاوبەستی کردن لەوانە ئەندامانی کۆنگرێس لە پارتی کۆمارییەکان- رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پێگەی سیاسی ترەمپی لەواشنتن پەلکێشی قەیران کردووە. سەرچاوەکانی ناو تورکیا باس لەوە دەکەن کاتێک ئەردۆغان قسەی زلی کردووە، پێیوابووە ترەمپ دەستی دەگرێت، بەرپرسێکی ئەمریکی بە «ئەکسیەس»ی وت کەوردەکاری بارودۆخەکە دەزانێت. بۆ نمونە، ئەردۆغان نەیویستووە یان چاوەڕێی ٣٠ کم ناوچەی ئارامی نەکردووە، ئامانجی دانوستانەکەی وەرگرتنی شتێکی کەمتر بووە. تەنانەت ئەردۆغان سەری سوڕماوە لەوەی چۆن ترەمپ بەخێرایی بڕیاری کشانەوەی هێزەکانیداوە. ئێستا ڕەنگە ئەردۆغان بارەکەی لەدەست دەرچووبێت، لەپاڵ ئەوەشدا رووبەڕووی ئیدانەی نیودەوڵەتی و سزا دەبێتەوە، بەڵام ئەوەندە هەوڵی سیاسی فراوان کرد لەناوخۆی تورکیا کە هیچ بژاردەیەکی دیکەی نەبووە جگە لەوەی لە پلانەکەی بەردەوام بێت، بەرپرسەکە وای وت. لەپشت پەردەوە لەپەیوەندییە تەلەفونییەکان و کۆبوونەوە تایبەتییەکان لەساڵی ٢٠١٧ەوە، ترەمپ بەشێوەیەکی کاریگەرانە دەمی ئەردۆغانی تاقیکردوەتەوە، بەپێی قسەی ئەو بەرپرسانەی کە لە ژوورەوە لەگەڵ دوو سەرکردەکەدا بوون و توانیویانە گوێ لە پەیوەندییە تەلەفونییەکانیان بگرن. لەپەیوەندییەکی تەلەفونی ٢٠١٧دا، ئەردۆغان گازندەی لە ترەمپ کردووە سەبارەت بەهەڕەشەی کورد لەسەر سنوری تورکیا و بەترەمپی وتووە دەیەوێت بڕواتە ناوەوە بۆ لەناوبردنی هەڕەشەکە، بەپێی قسەی سەرچاوەیەک کە زانیاری راستەوخۆی لەسەر پەیوەندییەکە هەبووە. سەرچاوەکە هەمان قسەی ترەمپ کە لە پەیوەندییەکەدا وتویەتی بەم شێوەیە دایڕشتوەتەوە «پەیوەندییەکە فشەفش بوو بەدەنگی بەرز. ترەمپ دەیوت ‹من هەر لەیەکەمەوە نەمدەویست لەوێ بم، بەڵام دەزانی کە سەربازەکانی ئێمە لەوێن. ئەوان قبوڵی هیچ هەڵەیەک ناکەن. رەنگە من نەمەوێت لەوێ بم، بەڵام ئەگەر تۆ سنور تێپەڕێنیت و بکەویتە ململانێ لەگەڵ سەربازەکانمان، ئەوان پڕچەک ترن لەتۆو تۆش ئەوەت ناوێت». سەرچاوەکە وتی «پەیامی ترەمپ ئەوەبوو کە کێشە بۆ سەربازانی ئەمریکی دروست مەکە». بەڵام دوای گەیاندنی ئەو پەیامە، ترەمپ ئاماژەی بەوەکرد سەربازەکانی لەسوریا ناهێڵێتەوە بۆ ماوەیەکی زۆر و بۆ پاراستنی کوردەکان دژی تورک نامێنێتەوە، سەرچاوەکە وای وت. سەرچاوەکە باسی لەوەش کرد کەترەمپ شتێکی لەم جۆرەی وتووە «بەڵام دەزانی من نامەوێت لەوێ بم، ئێمە لەوێین بۆ تێکشکاندنی داعش، لایەنی ئێمە دەڵێن کە براوەین... بۆیە چاوەڕێبە بەڵام بۆ تۆ باش نابێت بکەویتە ململانێوە لەگەڵ سەربازەکانمدا». بەرپرسێکی باڵای تر، کە لەگەڵ ئەردۆغان و ترەمپدا بووە کاتێک سەرۆکی تورکیا ساڵی ٢٠١٧ سەردانی کۆشکی سپی کرد، وتی ئەوکاتیش ترەمپ دەستەکەی ئەردۆغانی ئاشکراکردو دەمی تاقیکردەوە. بەرپرسەکە ئەوەی بیریمابوو لە گفتوگۆکەی ٢٠١٧ سەبارەت بەنیازی تورکیا بۆ بەزاندنی سنورو چوونە نێو سوریا ئاشکرایکرد، «بەشێوەیەکی سادە ترەمپ وتی ‹سەیرکە، ئەگەر دەتەوێت ئەوا هی خۆتە، بەڵام مەیە بۆ لام یارمەتیت بدەم. دەتوانی بیبەیت، هی خۆتە».
ئارا ئیبراهیم په‌رله‌مانى کوردستان دوێنێ راسپارده‌ى تایبه‌ت به‌دۆخى رۆژئاواى کوردستانى ده‌رکرد، به‌ڵام هیچ خاڵێکى تێدا نه‌بوو تایبه‌ت به‌ده‌رکردنى هێزه‌کانى تورکیا له‌خاکى هه‌رێمى کوردستاندا هه‌رچه‌نده به‌شێک له‌سه‌رۆک فراکسیۆنه‌کان داوایان کرد. لەکۆبوونەەکەی دوێنێ (سێشه‌ممه 15ى تشرینى یه‌که‌مى 2019) سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان وتارى خۆیان پێشکه‌شکرد، 12 خاڵ وه‌ک راسپارده بۆ هاوکارى رۆژئاوا وه‌ک ده‌نگى بۆ درا له‌کۆى 97 په‌رله‌مانتار 96 په‌رله‌مانتار ده‌نگیان پێداو ته‌نها ئه‌بوبه‌کر هه‌ڵه‌دنى ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو ده‌نگى پێنه‌دا، ئەوەش لەبەرئەوەی ناوی تورکیا نەهاتووە. ئەوەش لەکاتێکدایە ١٦ ساڵ پێش ئیستا پەرلەمانی کوردستان بریاریدا سه‌رجه‌م هێزه بیانییه‌کان له‌خاکى هه‌رێمى کوردستاندا نه‌مێنن، ئەوەش به‌پێى بڕیارى ژماره 37ى ساڵى 2003، به‌ڵام کابینه یه‌ک له‌دواى یه‌که‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم به‌لایدا نه‌چوون و جێبه‌جێیان نه‌کردووه. ئه‌بوبه‌کر هه‌ڵه‌دنى راگه‌یاند «ده‌نگم نه‌دا به‌ڕاسپارده‌کانى دوێنێى په‌رله‌مان له‌به‌رئه‌وه‌ى کۆبونه‌وه‌که دواى حه‌وت رۆژ له‌شه‌ڕ و کاولکارى ئه‌نجامدرا و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک له‌ڕاسپارده‌کاندا ناوى سوپاى تورکیا نه‌هاتووه«. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکردووه ده‌بوایه له‌ڕاسپارده‌کاندا جه‌خت بکرایه‌ته‌وه له‌هه‌ردوو بڕیارى پێشووى په‌رله‌مان ژماره (37) ساڵى 2003ى په‌رله‌مان که‌داواى چونه‌ده‌ره‌وه‌و گه‌ڕانه‌وه‌ى سوپاى تورکیا ده‌کات بۆ تورکیا. تورکیا نزیکه‌ى 35 کیلۆمه‌تر خاکى هه‌رێمى کوردستانى به‌زاندووه‌و زیاتر له 21 بنکه‌ى سه‌ربازى و هه‌واڵگرى له‌هه‌رێمى کوردستاندا هه‌یه. سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ داوا له‌حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌کات، ئه‌گه‌ر رێکه‌وتنى فه‌رمى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى تورکیادا هه‌یه ده‌بێت بۆ په‌رله‌مانى ئاشکرا بکات تایبه‌ت به‌بوونى هێزه‌کانى تورکیا. عه‌بدولستار مه‌جید، سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «داواى ده‌رکردنى هێزه سه‌ربازیى و هه‌واڵگرییه‌کانى تورکیا له‌ناو خاکى هه‌رێمدا ده‌که‌ین و تاکه فراکسیۆن بووین ئه‌م داوایه‌مان کردووه که‌په‌رله‌مان 16 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بڕیارى ده‌رکردووه بۆ ده‌رکردنیان و حکومه‌تى هه‌رێم جێبه‌جێى نه‌کردووه« ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، بڕیارى ژماره 37ى ساڵى 2003ى په‌رله‌مان هه‌یه‌و داوایان له‌سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان کردووه، به‌ڵام نه‌خراوه‌ته ده‌نگدانه‌وه. عه‌بدولستار مه‌جید، وتیشى «هێزى ئاشتیخوازى ده‌بێت به‌بڕیارى نێوده‌وڵه‌تى بێته خاکى هه‌رێمه‌وه، نابێت هێزى یه‌ک وڵات بێت، ئه‌گه‌ر رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ تورکیا هه‌یه پێویسته حکومه‌تى هه‌رێم ئاشکراى بکات، چونکه بونى هێزه‌کانى تورکیا بۆته هۆى قوربانیدانى گیانى و چۆڵکردنى سه‌دان گوند». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌سه‌ڵاتى ده‌رکردنى هێزه‌کانى تورکیاى نییه. جه‌مال حه‌وێز، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت»ئێمه وه‌ک یه‌کێتى حه‌ز ده‌که‌ین هێزه‌کانى تورکیا له‌خاکى هه‌رێمدا نه‌مێنن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى هه‌رچى هێزى بێگانه‌یه له‌کوردستان نه‌مێنێت، به‌ڵام ئه‌وه‌مان بۆ ده‌چێته‌سه‌ر، نه‌خێر، له‌ده‌سه‌ڵاتى که‌سدا نییه‌و هێزه‌کانى تورکیا ناڕۆن له‌هه‌رێم «. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد «حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌سه‌ڵاتى ئه‌وه‌ى نییه هێزه‌کانى تورکیا له‌هه‌رێمى کوردستان دووربخاته‌وه، زه‌مینه‌که نه‌گونجاوه بۆ ده‌رکردنى هێزه‌کانى تورکیا، ئه‌وکاته جێبه‌جێ ده‌کرێت ئه‌گه‌ر حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان پشتیوانى به‌هێزى هه‌بێت». له‌گه‌ڵ به‌غدا رێکه‌وتنى ته‌واومان نییه، هه‌رێمێکى گره‌نتى نێوده‌وڵه‌تیمان نییه بمانپارێزن، تره‌مپ له‌نیوه‌ى رێگه گه‌لى رۆژئاواى کوردستانى به‌جێهێشت، میلله‌تێکین بێ پشت و په‌ناین، هه‌ر کاتێک ده‌سه‌ڵاتمان هه‌بوو بڕواناکه‌م که‌س قبوڵ بکات هێزى بێگانه له‌خاکه‌که‌یدا هه‌بێت»، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مان واى وت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى گۆڕان و یه‌کگرتوو ده‌ڵێن به‌رپرسیارێتى ده‌رکردنى هێزەکانى تورکیا له‌ئه‌ستۆى حکومه‌تى هه‌رێم و عێراقه عه‌لى حه‌مه‌ساڵح، سه‌رۆکى فراکسیۆنى گۆڕان له‌په‌رله‌مان له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت «به‌دڵنیاییه‌وه هه‌م به‌پێى ده‌ستورى عێراق و هه‌م یاسا به‌ر کاره‌کان هیچ هێزێکى ده‌وڵه‌تێکى تر نابێت له‌خاکى هه‌رێمى کوردستاندا بێت، گرنگى بریاره‌که‌ى په‌رله‌مان بۆ ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ حکومه‌تى عێراق قسه بکرێت، چونکه عێراق به‌رپرسیاره وه‌ک هه‌رێم و پێویستى به‌بڕیارى هه‌ردوولایان هه‌یه«. هاوکات، شێرکۆ جه‌وده‌ت، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت»ئێمه جه‌ختمان کرده‌وه که‌بڕیارى ژماره4ى ساڵى 2014 جێبه‌جێ بکرێت که‌بڕیارى په‌رله‌مانه بۆ پشتیوانى له‌ئیداره‌ى رۆژئاواى کوردستان، باسى ده‌رکردنى هێزه‌کانى تورکیا نه‌کراوه«. ناوبراو پێشیوابوو مه‌سه‌له‌ى هێزى تورکیا یا هه‌ر هێزێکى دیکه‌ى بیانى کۆمه‌ڵێک یاساى نێوده‌وڵه‌تى هه‌یه که‌عێراق له‌گه‌ڵ دراوسێکانیدا هه‌یه‌تى، «هێزى بیانى له‌هه‌رێم به‌بێ رێگه‌پێدانى حکومه‌تى هه‌رێم نابێت و ئیلا ده‌بێت موافه‌قه‌تى هه‌رێم هه‌بێت، به‌ڵام هێزه‌کانى تورکیا واقع حاڵیان دروستکردووه ده‌بێت به‌یاسا چاره‌سه‌ر بکرێت». وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى پێیوایه هێزه‌کانى پارتى کرێکارانى کوردستان (په‌که‌که) بیانوویان داوه‌ته تورکیا تاهاتونه‌ته خاکى هه‌رێمى کوردستانه‌وه. پێشه‌وا هه‌ورامى، وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتى وت»هه‌تا پارچه‌کانى ترى کوردستان خاکى هه‌رێم به‌کاربهێنن بۆ لێدان له‌تورکیا ئه‌ویش بیانوى به‌ده‌سته‌وه بێته خاکى هه‌رێمه‌وه، سیاده‌ى هه‌رێم سیاده‌ى ده‌وڵه‌تى عێراقه، ده‌بێت عێراق له‌سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له قسه‌ى هه‌بێت و به‌ڵام خۆى بێده‌نگ کردووه«. وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه په‌که‌که یا حکومه‌تى تورکیا کێشه‌یه‌کیان هه‌یه با بیبه‌نه ده‌ره‌وه‌ى خاکى هه‌رێمى کوردستان، «چه‌ندین جار ئه‌م داوایه‌یان لێکراوه‌و شه‌ڕى ئه‌وان هه‌میشه خه‌ڵکى سڤیل و بێده‌سه‌ڵاتى کردووه‌ته قوربانى و زیاتر له 400 گوند چۆڵ کراوه‌و له‌سنورى بادینان خه‌ڵک به‌ئاسانیش ناتوانێت بڕوات، که‌ئه‌م بیانووه نه‌ما تورکیاش بیانووى نامێنێت بۆ ئه‌وه‌ى له‌هه‌رێمدا بمێنێته‌وه«. ».
هاوڵاتى دووڕۆژ دواى راگه‌یاندنى کۆتایی هاتنى داعش له‌ئازارى ئه‌مساڵداو له‌ئاهه‌نگێکى تایبه‌ت به‌و سه‌رکه‌وتنه، جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم کۆبانێ به‌متمانه به‌خۆبوونه‌وه له‌ته‌نیشت ولیام روباک راوێژکاری هاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى دانیشتبوو، که باسى له‌په‌یوه‌ندى به‌تینى شه‌ڕڤانان و ئه‌مریکاى ده‌کرد، به‌ڵام له‌گه‌ڵ دڵخۆشییه‌کاندا نیگه‌رانى دایگرتبوو کاتێک باسى مه‌ینه‌تییه‌کانى کوردانى عێراقى کردو که‌چۆن چه‌ند جارێک کراونه‌ته قۆچى قوربانى. له‌و ئاهه‌نگه‌دا ولیام روپاک که‌که‌سى رێگه‌پێدراوى ئه‌مریکا بوو بۆ دانانى ستراتیژى ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانان و ناتۆ له‌سوریا، ستایشى مه‌زڵوم کۆبانێی کرد، هه‌روه‌ها چه‌ندین فه‌رمانده‌ى باڵاى هاوپه‌یمانان به‌هه‌مان شێوه نامه‌ى پیرۆزباییان ئاڕاسته کرد. دواى ته‌واوبوونى ئاهه‌نگه‌که، جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم له‌کاتى گه‌ڕانه‌وه‌یدا سه‌یرى ئه‌و ناوچه به‌رفراوانه سه‌وزاییه‌ى سه‌ر رێگاکه‌ى ده‌کرد که له‌ژێر کۆنتڕۆڵى هێزه‌کانیایه‌تى و به‌سێیه‌کى خاکى سوریا داده‌نرێت، هه‌روه‌ها له‌سه‌دا 75ى کۆى سامانه سروشتیی و کشتوکاڵى و سه‌رچاوه ئاوییه‌کانى سوریاى تێدایه، له‌شوێنێکى جوگرافی هه‌ستیاردا له‌سێگۆشه‌ى سنورى سوریاو عێراق و تورکیا. ئه‌و نه‌شونمایه که جه‌نه‌راڵى پێگه‌یشتووه، به‌راورد به پێنج ساڵ له‌مه‌وبه‌ر که‌خۆى و هێزه‌که‌ى له دوایین گه‌ڕه‌کى کۆبانێ گه‌مارۆدرابوو زۆر جیاوازبوو، ئه‌و رۆژه ئه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌و هێزانه‌ى که به‌به‌هێزترین سوپاى جیهان داده‌نرێن له‌په‌یوه‌ندى به تنیدا بوو، ببوون به‌به‌شێک له‌هاوکێشه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم کاتێک باسى مه‌ینه‌تییه به‌رده‌وامه‌کانى کوردانى عێراقى کرد به‌تایبه‌ت شکستى ساڵى 1975 که کرانه قۆچى قوربانى له‌نێوان هێزه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و رژێمى سه‌دام و شاى ئێران، نیگه‌رانییه‌کى قوڵ دایگرت. جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم که‌پێشتر گەریلا بووه له‌قه‌ندیل، هه‌موو ئه‌و شتانه‌ى ده‌زانى له‌باره‌ى مه‌ینه‌تییه‌کانى کوردانى عێراقه‌وه، که به‌شێکه له‌یاده‌وه‌رى به‌کۆمه‌ڵى کورد، پاشان به‌راورد کرد به‌دۆخى هه‌زاران شه‌ڕڤان و نیگه‌رانییه‌کى قوڵ له‌و باره‌یه‌وه دایگرت، دواتر داواى له‌شۆفێره‌که‌ى کرد ده‌نگى ئه‌و گۆرانییه کۆنه کوردییه به‌رزبکاته‌وه که گوێبیستى بوو، که باسى له‌چیرۆکى کوڕێک ده‌کرد که هه‌موو شتێکى ده‌کرد بۆ گه‌یشتن به‌خۆشه‌ویسته‌که‌ى، به‌ڵام دواترو پێش گه‌یشتن به‌خۆشه‌ویسته‌که‌ى ده‌کوژرێت، له‌ڕێگه‌ى پیلانگێڕیى نێوان دژمن و دۆسته‌کانییه‌وه. دواى حه‌وت مانگ له‌کۆتایی هێنان به‌داعش، جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم که‌وتووه‌ته هه‌مان دۆخه‌وه، ئه‌مریکاى هاوپه‌یمانیان جێی هێشتن له‌به‌رانبه‌ر له‌شکرکێشییه‌کانى تورکیاو به‌ته‌نها روبه‌ڕووى ئه‌و وڵاته بوونه‌وه که به‌فڕۆکه‌و چه‌کى پێشکه‌وتوو ئاگربارانى ناوچه‌کانیان ده‌کات. جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم که‌فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات (هەسەدە)یه، ناوى فەرهاد عەبدی شاهین، نازناوەکەی (شاهین سەلو)، بۆ یه‌که‌مجار چووه ریزه‌کانى په‌که‌که کاتێک له‌سوریا سه‌رقاڵى کارکردن بوون، چه‌ند جارێک له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانى سوریاوه زیندانیکراوه. دواتر سوریاى جێهێشت و چووه‌ته ئه‌وروپا، دواتر گه‌ڕاوه‌ته‌وه و ماوه‌یه‌ک له‌مه‌خمور بووه، ساڵى 2014 به‌رپرسی دانوستانه‌کانى نێوان یه‌په‌گه‌و ئه‌مریکا بووه بۆ پێکهێنانى هاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى دژى داعش. ساڵى 2012 بووه فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات که له 60 هه‌زار شه‌ڕڤان پێکدێت. دواى هێرشه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان، جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم بووه ناوێکى دیار، ئه‌و بڕیاریدا گه‌له‌که‌ى جێنه‌هێڵێت و له‌نێوان جینۆساید و سازشکردندا، پاراستنى گه‌له‌که‌ى له قڕکردن هه‌ڵبژارد. دواتریش دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکى ئه‌مریکا به‌ته‌له‌فۆن په‌یوه‌ندى پێوه‌کردو دڵنیایی پیداوە لەوەی هێرش نەکریتە سەر کۆبانێ. مایک پێنس جیگری سەرۆکی ئەمەریکا رایگەیاند ترەمپ پەیوەندی کردووە بەمەزڵوم کۆبانیەوە، ئەویش داوای لێکردوە تورکیا هێرش نەکاتەسەر کۆبانی، چونکە ئەو شارە بەلای هەموو کوردەوە گرنگە، ترەمپیش پێی راگەیاندووە کە داوای لە ئەردۆغان کردوە هێرش نەکاتەسەر کۆبانی، ئەردۆغانیش بەڵێنی داوە. مایک پێنس وتی کە بەم زووانە بەسەرۆکایەتی شاندیک دەچێتە تورکیا بۆ راگرتنی هێرشەکانی بۆ سەر باکوری رۆژئاوای سوریا (رۆژاڤا). مایک پێنس مەزڵوم کۆبانی بەجەنرال ناوبردوەو باسی لەوەکردوە که تره‌مپ به‌مەزڵوم کۆبانێى وتووه دڵنیابن لەئایندەدا هەموو شتێک بەدڵی ئێوە دەبێت. مەزڵوم کۆبانێش دڵنیایی داوە بەترەمپ کە ده‌ستگیرکراوه‌کانی داعش پارێزراو ده‌بن. دوای ئاشکرابوونی تەلەفۆنەکەی ترەمپ و مەزڵوم کۆبانی، میدیاکانی تورکیا رەخنە لە ترەمپ دەگرن و دەڵێن لەگەڵ کوڕی رۆحی ئۆجەلان قسەی کردوە. ده‌قى وتاره‌که‌ى مه‌زڵوم کۆبانێ له‌گۆڤارى فۆرن پۆلیسى جیهان سەرەتا گوێی لێگرتین، هێزە دیموکراتەکانی سوریا (هەسەدە) لەناوجەرگەی کابوس لەشەڕی ناوخۆی وڵاتەکەماندا. من وەک فەرماندەی بەرپرسیار خزمەتدەکەم، هەسەدە ٧٠ هەزار سەربازی هەیە کە لەساڵی 2015ەوە دژی جیهادیستییە توندڕەوەکان، دژی رقی نەتەوەیی و چەوسانەوەی ژنان خەباتیان کردووە. هەمیشە بەهێزەکانمانم وتووە، ئەمە شەڕی ئێمەیە، جیهادییە تیرۆریستییەکان لەسەرانسەری دنیاوە هاتن بۆ سوریا، ئێمە تاکە هێزین دەبێت دژیان بجەنگین، لەبەرئەوەی وڵاتیان داگیرکردووین، گوندەکانمانیان تاڵانکردووە، مناڵەکانمایان کوشتووەو ژنەکانیشیان بە کۆیلە گرتووە. ئێمە 11 هەزار سەربازمان شەهید بووە، لەهەرە باشترین سەربازو فەرماندەکانمان، بۆ رزگارکردنی خەڵکەکەمان لەم مەترسییە گەورەیە. من هەمیشە رێنماییم داوەتە سەربازەکانمان ئەمریکییەکان هاوپەیمان و هاوبەشمانن، دەبێت هەمیشە لەوە دڵنیابین کە زیانیان پێ نەگەیەنین. لەچەقی ئەم شەڕە بێسەروبەرەدا، ئێمە هەمیشە ئەخلاق و پرنسیپەکانی خۆمان پاراستووە، بەپێچەوانەی گروپەکانی ترەوە. ئێمە ئەلقاعیدەمان بەزاندو دەوڵەتی ئیسلامیمان (داعش) تێکشکاند. لەهەمانکاتیشدا سیستمێکی بەڕێوەبەریمان لەسەر بنەمای حکومەتی خۆجێی و فرەیی و جیاوازی سیاسی دامەزراند. خزمەتگوزاریمان لەڕێگای ئەم حکومەتە خۆجێیانەوە بەهاوڵاتیانی عەرەب، کورد، سوریانییە مەسیحییەکان پێشکەشکرد. ئێمە داوای سوریایەکی فرەییمان کرد کەناسنامەی نیشتیمانی هەمووان بگرێتەوە. ئەوەش روانگەی ئێمەیە بۆ داهاتووی سیاسی سوریا، کەفیدراڵی نامەرکەزی بێت و ئازادی ئاین دابین بکات و رێز لەجیاوازییەکان بگرێت. ئەم هێزەی کە من فەرماندەیم، ئێستا سێ لەسەریەکی خاکی سوریا دەپارێزێت لەداگیرکاری تورکیاو هێزە جیهادییە بەکرێگیراوەکانی. ئەم ناوچەیە لەسوریا ناوچەیەکی ئارام بووە بۆ پەنابەران و خەڵکانێک کە رزگاریان بووە جینۆسایدو پاکتاوی رەگەزی کەتورکیا پێی هەڵساوە دژ بەکورد، سوریان، ئاشووری و ئەرمەنەکان لەدوو سەدەی رابووردوودا. ئێمە ئێستا پاسەوانی لە ١٢ هەزار تیرۆریستی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) دەکەین و شانمان داوەتە بەر ئەرکی قورسی بەخێوکردنی ژنە توندەڕەوەکان و مناڵەکانیان. هەروەها ئەم بەشەی سوریامان پاراستوە لەمیلیشیا ئێرانییەکان. کاتێک کەس لەجیهان پشتیوانی نەکردین، ویلایەتە یەکگرتووەکان دەستی هاوکاری بۆ درێژکردین، دەستمان گوشین و پێزانیمان پیشاندا بەرامبەر ئەو پشتیوانییە سەخاوەتیانە. لەسەر داوای واشینتۆن ئێمە رازی بووین چەکە قورسەکانمان لەسەر سنوورەکانی تورکیا بکشێنینەوە، سەنگەرەکانی بەرگریمان لەبەرامبەر تورکیا تێکبدەین، باشترین سەربازە راهێنراوەکانمان بکشێنینەوە، لەبەرامبەردا تورکیا هەگیز هێرش نەکاتەسەر ئێمە هەتا حکومەتی ئەمریکا خاوەنی بەڵێنی خۆی بێت لەمبارەوە. بەڵام ئێستا ئێمە بەسنگی رووتەوە بەرامبەر چەقۆی تورکیا وەستاوین. سەرۆک دۆناڵد ترامپ دەمێکە پەیمانی داوە هێزەکانی بکشێنێتەوە، ئێمە لەوە تێدەگەین و هاوهەستیمان هەیە، باوکەکان ئەیانەوێت مناڵەکانیان بەخەندەی سەرلێوانەوە ببینن، خۆشەویستەکان دەیانەوێت گوێبیستی چرپەی دڵدارەکانیان بن، هەموو کەس دەیەوێت بگەڕێتەوە ماڵی خۆی. ئێمە داوای ناکەین هێزەکانی ئەمریکا شەڕ بکەن، دەزانین ئەمریکا پۆلیسی جیهانی نییە، بەڵام دەمانەوێت ویلایەتە یەکگرتووەکان دان بەڕۆڵی گرنگی خۆیدا بنێت بۆ گەیشتن بەچارەیەکی سیاسی لەسوریا، ئێمە دڵنیاین واشینتۆن بەشی ئەوە کاریگەری هەیە نێوەندگیری بۆ ئاشتییەکی سەقامگیر لەنێوان ئێمەو تورکیادا بکات. ئێمە بڕوامان بەدیموکراسی وەک چەمکێکی بنەڕەتی هەیە، بەڵام لەبەر رۆشنایی داگیرکاری تورکیاو هەڕەشە هەمیشەییەکانی و هێرشەکانی بۆ سەر خەڵکەکەمان، ناچارین چاوبخشێنینەوە بە هاوپەیمانێتیەکانماندا، روسیا و رژێمی سوریا دەستپێشخەرییان کردووە کەدەتوانن ژیانی ملیۆنان لە گەلەکەمان بپارێزن، ئەو خەڵکەی لەژێر پاراستنی ئێمەدان. ئێمە بڕوامان بەم پەیمانەی ئەوان نییە، راستیتان دەوێت، زۆر قورسە بزانیت کەمتمانە بەکێ بکەیت. ئەوەی روونە کەهەڕەشەی دەوڵەتی ئیسلامی هێشتا ماوە، تۆڕو شانە نووستووەکانیان توانای ئاژاوەنانەوەیان هەیە. ژمارەیەکی زۆر لەم دیلە داعشانە لەزیندانگەلێکدان کە وەک پێویست نییەو ئەمانە وەک بۆمبێکی تەوقیتکراون و لەهەرکاتێکدا ئەگەری تەقینەوەیان هەیە. ئێمە دەزانین کە ناچاردەبین سازشێکی بەئازار لەگەڵ مۆسکۆو بەشار ئەل ئەسەد بکەین، ئەگەر بێت و بڕۆین لەگەڵیان کاربکەین. بەڵام هەر ناچاربین لەنێوان سازش و جینۆسایدی گەلەکەماندا هەڵبژاردن بکەین، ئەوا بەدڵنیاییەوە ژیانی خەڵکەکەمان هەڵدەبژێرین. سوریا دوو چارەی لەبەردەمە: شەڕێکی توندڕەوی ئاینی و نەتەوەیی خوێناوی گەر ئەمریکا بکشێتەوە بەبێ گەیشتن بەڕێگەچارەیەکی سیاسی. یانیش ئایندەیەکی ئارام و سەقامگیر، بەڵام ئەمە لەکاتێکدا ئەمریکا دەسەڵات و پێگەی خۆی بەکاربهێنێت بۆ گەیشتن بە رێککەوتن پێش کشانەوەی هێزەکانی. هۆکاری ئەوەی کەئێمە بووین بەهاوپەیمانی ئەمریکا، بڕوای تەواوەتیمان بوو بەدیموکراسی، ئێمە نائومێدو بێزارین لەم قەیرانەی ئێستا، گەلەکەمان لەژێر هێرشدایە، ئاسایشی ئەوان نیگەرانی گەورەی ئێمەیە. دوو پرسیار پێویستیان بەوەڵامە: چۆن دەتوانین بە باشترین شێوە گەلەکەمان بپارێزین؟ هەروەها ئایا هێشتا ویلایەتە یەکگرتووەکان هاوپەیمانمانە
هاوڵاتى چاوه‌ڕوانده‌کرێت هه‌فته‌ى داهاتوو وه‌فدێکى هه‌رێم بچێته به‌غداو دانوستانه‌کانى نێوانیان ده‌ستپێبکه‌نه‌وه، دواى ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم بودجه‌ى خه‌مڵێنراوى خۆى بۆ ساڵى داهاتوو راده‌ستى به‌غدا کرد، تا له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌و خه‌مڵاندنه پشکى کورد له‌بودجه‌ى ساڵى داهاتوو دیاری بکرێت. راده‌ستکردنى بودجه‌ى خه‌مڵێنراوى ساڵى داهاتوو له‌لایه‌ن هه‌رێمه‌وه به‌به‌غدا، له‌کاتێکدایه حکومه‌تى عێراق سه‌رقاڵى ئاماده‌کردنى پڕۆژه‌ى بودجه‌ى ساڵى داهاتووه، به‌ڵام به‌هۆى چه‌ند هۆکارێکه‌وه له‌ناویاندا پشکى کورد هێشتا پڕۆژه‌که به‌ته‌واوى ئاماده نه‌کراوه. له‌دواى ساڵى 2014 و بڕینى به‌شه بودجه‌ى هه‌رێم له‌لایه‌ن به‌غداوه، ئه‌مه یه‌که‌مجاره هه‌رێم بودجه‌ى خه‌مڵێنراوى خۆى راده‌ستى به‌غدا ده‌کات، که‌چاوه‌ڕوانده‌کرێت دانوستانه‌کانى هه‌رێم و به‌غدا بباته پێشه‌وه. فارس عیسا نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێم له‌به‌غدا به هاوڵاتى وت «دوێنێ سێشه‌ممه به نوسراوى فه‌رمى بودجه‌ى خه‌مڵێنراوى هه‌رێممان بۆ ساڵى داهاتوو راده‌ستى حکومه‌تى عێراق کرد، که‌ته‌واوى ورده‌کارییه‌کانى داهات و خه‌رجییه‌کانى تێدایه به‌داهاتى خاڵه سنورییه‌کان و گومرگ و نه‌وتیشه‌وه«. داهاتى خاڵه سنورییه‌کان و گومرگ و نه‌وتى هه‌رێم به‌رده‌وام خاڵێکى جێگه‌ى ناکۆکى نێوان هه‌رێم و به‌غدا بووه، به‌غدا به‌رده‌وام گومانى ده‌خسته‌سه‌ر ئه‌و داهاتانه‌ى هه‌رێم، به‌رپرسانى هه‌رێمیش ئاماده‌نه‌بوون زانیارى له‌و باره‌یه‌وه بده‌نه به‌غدا. فارس عیسا وتى «راده‌ستکردنى ئه‌و بودجه خه‌مڵێنراوه، بۆ ئه‌وه‌یه حکومه‌تى عێراق له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه پشکى هه‌رێم له‌بودجه‌ى ساڵى داهاتوو ئاماده بکات و بۆى ده‌ربکه‌وێت که هه‌رێم پێویستى به‌چه‌ند بودجه هه‌یه بۆ ساڵى داهاتوو». هێشتا هه‌رێم و به‌غدا له‌سه‌ر پشکى کورد له‌بودجه‌ى ساڵى داهاتووى عێراق رێکنه‌که‌وتوون، هه‌رێم داواى پشکى له‌سه‌دا 17ى بودجه ده‌کات، به‌ڵام به‌غدا هێشتا هیچ هه‌ڵوێستێکى له‌و باره‌یه‌وه ده‌رنه‌بڕیوه. ساڵى رابردوو پشکى کورد له‌بودجه‌ى عێراق به‌ڕێژه‌ى له‌سه‌دا 12.6 دیاریکرا، که‌کۆى بودجه‌ى هه‌رێم ده‌یکرده زیاتر له 10 ترلیۆن دینار، به‌ڵام هه‌رێم پابه‌ندکرابوو به‌وه‌ى رۆژانه 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌ستبکات. به‌هۆى راده‌ستنه‌کردنى ئه‌و بڕه نه‌وته‌وه، به‌غدا له‌ماوه‌ى ئه‌مساڵدا ته‌نها ئه‌و پاره‌یه‌ى نارد که بۆ موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران دیاریکرابوو، که بڕه‌که‌ى 454 ملیار دینار بوو، جگه له 68 ملیار دیناره‌که‌ى پێشمه‌رگه که تائێستا به‌غدا نه‌یناردووه. فارس عیسا باسى له‌وه‌کرد، هه‌موو هه‌وڵى ئه‌وان بۆ ئه‌وه‌یه پشکى هه‌رێم له‌بودجه‌ى ساڵى داهاتوو، له‌پشکى ئه‌مساڵ که‌متر نه‌بێت، به‌ڵام هێشتا به‌غدا ته‌واوى پڕۆژه‌که‌ى ئاماده نه‌کردووه. «حکومه‌تى هه‌رێم هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه به‌پێی یاساو به‌شێوه‌یه‌کى شه‌فاف مامه‌ڵه‌ی کردووه، راده‌ستکردنى بودجه‌ى خه‌مڵێنراویش به‌و شێوه شه‌فافه، هه‌موو بیانوه‌کانى به‌غداى بڕیوه له‌و باره‌یه‌وه«. دواى راده‌ستکردنى بودجه‌ى خه‌مڵێنراوى ساڵى داهاتوو، چاوه‌ڕوانده‌کرێت به‌م نزیکانه دانوستانه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا بۆ چاره‌سه‌رى کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانى نێوانیان ده‌ستپێبکاته‌وه. به‌وته‌ى نوێنه‌رى حکومه‌تى هه‌رێم له‌به‌غدا، بڕیاربوو هه‌فته‌ى رابردوو وه‌فدى هه‌رێم بچێته به‌غدا، به‌ڵام به‌هۆى سه‌ردانى وه‌فدى وه‌زاره‌تى دارایی عێراق بۆ ئه‌مریکاو خۆپیشاندانه‌کانى به‌غداوه، سه‌ردانه‌که دواکه‌وتووه و پێده‌چێت هه‌فته‌ى داهاتوو وه‌فده‌که بچێته به‌غدا. هه‌ردوو حکومه‌تى هه‌رێم و به‌غدا چه‌ندین مانگه سه‌رقاڵى دانوستان و گفتوگۆى چڕن بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانى نێوانیان به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر نه‌وت و بودجه، به‌ڵام هێشتا دانوستانه‌کانیان بێئه‌نجامن. داواى سه‌ره‌کى به‌غدا راده‌ستکردنى نه‌وته له‌لایه‌ن هه‌رێمه‌وه، به‌ڵام هه‌رێم هێشتا ئاماده‌یی له‌و باره‌یه‌وه نیشاننه‌داوه. رۆژى دووشه‌ممه فوئاد حسێن وه‌زیرى دارایی عێراق له‌میانه‌ى کۆنفرانسێکدا له‌هه‌ولێر جه‌ختیکرده‌وه، که عێراق ئاماده‌یه له‌گه‌ڵ هه‌رێم رێکبکه‌وێت له‌سه‌ر کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کانى نێوانیان. هه‌روه‌ها داواشى له‌هه‌رێم کرد، لیژنه‌ى هه‌میشه‌یی دروستبکات بۆ دانوستان له‌گه‌ڵ هه‌رێم. به‌پێی یاسا بڕیاربوو دوێنێ سێشه‌ممه حکومه‌تى عێراق بودجه‌ى ساڵى داهاتوو ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان بکات، به‌ڵام هێشتا پڕۆژه‌که نه‌نێردراوه و دیار نییه که‌ى ده‌نێردرێت. ئه‌حمه‌دى حاجى ره‌شید ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایی په‌رله‌مانى عێراق به هاوڵاتىرایگه‌یاند «ئه‌گه‌ر هه‌رێم له راپۆرته‌که‌یدا ته‌واوى داهاته‌کانى ناردبێت و ته‌نها خه‌رجى نه‌ناردبێت، ره‌نگه هه‌نگاوێکى باش بێت بۆ گه‌یشتن به‌ڕێککه‌وتن، ئه‌گه به‌غدا داواى ئه‌وه‌نه‌کات که پێویسته بودجه‌که یه‌که‌مجار له‌په‌رله‌مان په‌سه‌ند بکرێت پاشان هه‌رێم ره‌وانه‌ى بکات». وتیشى «هه‌رێم و به‌غدا نزیک نین له‌یه‌که‌وه، هه‌ردوکیان سه‌قفى داواکارییه‌کانیان به‌رزه«. له‌باره‌ى پشکى کورد له‌بودجه‌ى ساڵى داهاتووى عێراق، ئه‌حمه‌دى حاجى ره‌شید ده‌ڵێت ناتوانێت هیچ پێشبینییه‌ک بکات له‌و باره‌یه‌وه، ئه‌و پێشنیازێکى له‌و باره‌یه‌وه راده‌ستى وه‌زیرى دارایی عێراق کردووه.
هاوڵاتى هەڤرین خەڵەف، ژنە چالکوانی سیاسی کوردی رۆژاڤاو سکرتێری گشتی پارتی سوریای دواڕۆژ، لەکەمینێکی چەکدارە توندڕەوەکانی سوڵتان موراد کەتورکیا پاڵپشتیان دەکات ١٢ی ئۆکتۆبەر شەهید کرا کاتێک بەرەو قامیشلۆ چوە چەکدارە توندڕەوەکان کەمینیان بۆ داناوە. روانگەی سورى بۆ مافەکانی مرۆڤ ئەوەی ئاشکراکردووە، هەڤرین تەنها کەس نەبوە لەو پڕۆسەیەدا کوژراوە، بەڵکو لەگەڵ ئەودا نۆ هاوڵاتی دیکەی سیڤیل لەلایەن ئەو چەکدارانەوە لەهەمان کات و ساتدا گولەباران کراون. لەکاتێکدا هێزە تایبەتییەکانی تورکیا رێبەری هێرشەکە دەکەن، دەیان هەزار چەکداری تری گروپە توندڕەوەکانی سوریا کە دابەشبوون بەسەر چنەد گروپێکدا پاڵپشتی دەکەن لەبەرەکانی پێشەوە، کەیەکێک لەو گروپانە گروپی سوڵتان مورادن. لیوای سوڵتان موراد ساڵی ٢٠١٣ دامەزراوە. شارەزایان باس لەوە دەکەن پشتیوانی راستەوخۆی دارایی، سەربازی، لۆجیستی سوپای تورکیای پێدەگات. زۆربەی چەکدارەکانی لەنەژادی تورکمانن. ناوی گروپەکە بەناوی سوڵتان مورادی دووەمی سوڵتانی عوسمانییەوە ناونراوە. ئایدۆلۆجیای ئەم گروپە عوسمانیزمی نوێ و ناسیۆنالیزمی تورکییە. ژمارەیان نزیک دەبێتەوە لە دوو هەزار بۆ سێ هەزار چەکدار. بەشێوەیەکی بەرفراوان بنکەیان لە حەلەب بوو پێش ئەوەی رژێمی سوریا لەساڵی ٢٠١٦ شارەکە بگرێتەوە. وتەبێژی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) رایگەیاند “حاتم ئەبو شەقرا 9 هاووڵاتی مەدەنی رۆژئاوای کوردستانی بەچەکی ئێم فۆڕ کوشتووە، جگە لەوەش بکوژی هەڤرین خەڵەف، سەرۆکی پارتی داهاتووی سوریاشە». ئاشکراشی کردووە، “حاتم ئەبو شەقرا پێشتر یەکێک بووە لەچەکدارەکانی رێکخراوی قاعیدەو ئێستاش لەڕیزی سوپای بەناو نیشتیمانی سوریایە (لەگروپی سوڵتان موارد). کە لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە پشتگیرییان دەکرێت، ئەوەش لەکاتێکدایە ئەو هێزە بانگەشەی ئاشتی و ئارامی لە ناوچەکە دەکات». مەکگۆرک رەخنە لەمیدیای تورکی دەگرێت لەسەر هەڤرین برێت مەکگۆرک نوێنەری پێشووی سەرۆکی ئەمریکا لەهاوپەیمانێتی دژی داعش، سەبارەت بەتیرۆرکردنی هەڤرین خەلەف، ئەمینداری گشتی حزبی سوریای ئایندە، رایگەیاند «راگەیاندنە تورکیەکان کەدەوڵەت پشتیوانییان دەکات، باس لە ئۆپەراسیۆنێکی سەرکەوتوو دەکەن، بەڵام خۆیان دەبوێرن لەباسکردنی تیرۆرکردنی ئافرەتێکی مەدەنی بێچەکی 35 ساڵ». گرتە ڤیدیۆیی ساتەوەختی کوشتنی هەڤرین خەلەف و دوو یاوەرەکەی بڵاوبوەتەوە، تیایدا یەکێک لەچەکدارەکان هاواردەکات و دەڵێت “من کوشتم ئێمە، لیوای سولتان مورادین». “یەنى شەفەق”ى تورکى ئەوەى یەکلاکردەوە کە میلیشیاکانى سەر بەتورکیا ئەمینداری گشتی پارتی سوریای ئایندەیان شەهیدکردوە، یەنی شەفەق ئاماژەى بەوەکردووە، “پرۆسەى کوشتنى هەڤرین پڕۆسەیەکی سەرکەوتو بووە». برێت مەکگۆرک لەتویتێکیدا دەڵێت «هەڤرین خەلەف کاری دەکرد بۆ یەکخستنی کوردو عەرەب و مەسیحییەکان لەباکووری سوریا، خاتوو هەڤرین خەڵەف لەناو ئۆتۆمبێلەکەیدا دەستڕێژی گوللەی لێکرا، هەتا گیانی سپارد، ئەوەی روویداوە تاوانی جەنگە». ئەمەریکا لەبارەی شەهیدکردنی هەڤرین خەڵەفەوە چی وت وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایدەگەیەنێت، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئاگاداری ئەو راپۆرتانەیە کە باس لەشەهیدبوونی سیاسەتمەداری کورد «هەڤرین خەلەف»دەکەن و وتی سەبارەت بەگولەبارانکردنی دیلە کوردەکان لەباکوری رۆژهەڵاتی سوریا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا تەواو نیگەرانە. وتەبێژەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لەلێدوانێکیدا ئاشکرایکردوە، ئەو راپۆرتانە مایەی نیگەراییەکی گەورەیە، رەنگدانەوەی تێکچوونی ئەو هەلومەرجەیە کە لەدەستپێکی شەڕو کوشتارەکانەوە لەباکوری خۆرهەڵاتی سوریا سەری هەڵداوە. هەروەها وتەبێژەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا وتی کەوڵاتەکەی بەتوندی سەرکۆنەی ئەو پێشێلکردن و کارانە دەکات کە لەدەرەوەی یاسا خەڵکی سڤیل و دیلەکان دەکوژرێن، بەوردیش بەدواداچوون دەکەن. هەڤرین خەلەف، لەڕۆژی شەممە 12ى تشرینی یەکەمی 2019، بەشداری لەکۆبوونەوەیەکی پارتەکەیدا کردووە لەشاری حەسەکە، دوای تەوابوونی کۆبوونەوەکەش لە رێگای گەڕانەوەدا لەنزیک شاری قامیشلۆ کەوتوەتە ناو بۆسەیەکی گروپە میلیشیاکانى سەر بەتورکیا و دەستبەجێی لەگەڵ شۆفێرەکەی و پاسەوانێکی لەلایەن ئەو چەکدارانەوە گولەباران کراون و شەهید بوون. پڕۆسەی کوشتنی هەڤرین خەلەف لەڕێگەی بەئامانجکردنی ئۆتۆمبێلەکەیەوە بوە، لەڕێگەی تەقاندنەوەی بۆمبێکی چنێردراو لەسەر رێگای نێودەوڵەتی نێوان شاری حەلەب و قامیشلۆ، ئەمەش وایکردووە شۆفێرەکە کۆنتڕۆڵ لەدەستبدات و لە ئاکامدا لەلایەن چەکدارانی گروپە میلیشیاکانى سەر بەتورکیاوە بەدیلبگیرێن و لەدواییشدا گولەبارانیان بکەن. هەڤرین خەلەف، لەدایکبووی ساڵی 1984ەو کۆلێژى ئەندازیاری کشتوکاڵی تەواوکردووە، لە هەرێمی جزیرە چەندین پۆستی پێدراوە، لەساڵی 2016 بوەتە سەرۆکی دەستەی وزە، لە 27ی ئاداری 2018 لەلایەن هەسەدەوە هەڵبژێردراوە بۆ پۆستی ئەمینداری گشتی پارتی سوریای دواڕۆژ. نەتەوە یەکگرتووەکان بەرپرسیارێتیی گولـەبارانکردنی دەخاتە ئەستۆی تورکیا رۆبەرت کۆڵفیل وتەبێژی نوسینگەی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان لەپرێس کۆنفرانسێکدا رایگەیاند، پێدەچێت ئەو کارەی گروپە چەکدارەکانی نزیک لەتورکیا لە باکورو خۆرهەڵاتی سوریا ئەنجامیاندا بە گولەبارانکردنی چەند کەسێک و هەڤرین خەلەف سەرۆکی پارتی ئایندەی سوریا، لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە بخرێتە ئەستۆی تورکیا. وتەبێژی نوسینگەی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان وتیشی، گرتەی ڤیدیۆییان بەدەستگەیشتووە کە ئەو کوشتارو گولـەبارانکردنانەی تێدا تۆمارکراوە و پێدەچێت لەلایەن چەکدارانی گروپی (ئەحرار شەرقیە) ئەنجامدرابێت. رۆبەرت کۆڵفیل راشیگەیاند، بەهۆی ئەوەی تورکیا کۆنترۆڵی ئەو گروپە چەکدارانەی سوریای بەدەستەوەیە، بۆیە پێدەچێت ئەنکەرە بە بەرپرس بزانرێت لەو گولەبارانکردنانە. داواشی لە دەسەڵاتدارانی تورکیا کرد لێکۆڵینەوەیەکی بێلایەن و بەپەلە لەسەر ئەو رووداوانە بکەن. هەڤرین خەڵەف کێیە؟ هەڤرین ساڵی 1984 لەشارۆچکەی دێرک-ی رۆژئاوای کوردستان لەخانەوادەیەکی نیشتمانپەروەر لەدایکبوە. خوشکێکی شەهیدەو دایکی یەکێک بوە لەو کەسانەی لە ریزەکانی پەکەکەدا کاری کردوە و چاوی بە عەبدوڵا ئۆجەلان کەوتوە. هەڤرین کۆلێژی ئەندازیاری کشتوکاڵی لەحەڵەب تەواو کردوە. لەساڵی 2012 لەگەڵ دەستپێکردنی شۆڕشی رۆژئاوادا، هەڤرین چالاکانە بەشداری لەشۆڕشەکەدا کردوەو بەرپرسیارێتی رێکخستنی گەنجانی لەئەستۆ گرتوە. دواتر بۆتە بەرپرسی رێکخستنی دامەزراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی. پاشان بۆتە بەرپرسی ئەنجومەنی ئابوری لەشاری قامیشلۆ. دواتر پاش راگەیاندنی پێکهاتەی بەڕێوەبەریی خۆسەریی، بۆتە جێگری دەستەی وزە لەهەرێمی جزیرەو پاشان بۆتە هاوسەرۆکی دەستەی ئابوری لەهەرێمەکە. لەسەرەتای ساڵی 2018 لەگەڵ کۆمەڵێک کەسایەتی دیکەی سوری دەستی کردوە بەدامەزراندنی حزبێکی سوری. رۆژی 27ی مارسی 2018 لەکۆنگرەی دامەزراندنی پارتی سوریای دواڕۆژدا لە رەققە بە بەشداری چەندین کەسایەتی کوردو عەرەب و سریانی بەڕێوەچوو، هەڤرین خەڵەف وەک سکرتێری گشتی پارتەکە هەڵبژێردرا. هەڤرین لەکۆبوونەوە جەماوری و حزبیەکاندا چەندین جار رەخنەی لە رەجەب تەیب ئەردۆغان گرتوەو رایگەیاندوە کە ئەردۆغان رێزی ئیرادەی گەلان و ئەخلاقی دراوسێیەتی نازانێت.
شاناز حه‌سه‌ن تەنها لەماوه‌ى دوو رۆژی رابردوودا، 458 په‌نابه‌ر ى رۆژئاوا هاتونه‌تە هه‌رێمه‌وه‌و له‌که‌مپى دۆمیز له‌دهۆک جێگیر کراون، بەهۆی هەڵاتنیان لەئاگربارانی بۆردومانەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوا لەمیانەی هێرشێکی داگیرکاریدا کەهەفتەیەکە دەستیپێکردوە. هۆشه‌نگ محه‌مه‌د، به‌ڕێوەبه‌رى گشتى ناوه‌ندى هه‌ماهه‌نگى قەیرانه‌کان، له‌لێدوانێکدا بههاوڵاتىوت «پلانمان هه‌یه له‌هه‌موو پارێزگاکان ئاماده‌کارى بکه‌ین بۆ هاتنى ئاواره‌کان و که‌مپ بکه‌ینه‌وه«. له‌نۆى تشرینى یه‌که‌مى 2019، تورکیا ئۆپه‌راسیۆنى راگه‌یاند بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان، له یه‌که‌م ڕۆژى هێرشه‌کانى تورکیاوه، هه‌رێمى کوردستان ئاماده‌کارى کردووه بۆ هاتنى په‌نابه‌رانى رۆژئاواى کوردستان بۆ هه‌موو پارێزگاکان. شه‌وى دووشه‌ممه، 14ى تشرینى یه‌که‌مى 2019، 180 په‌نابه‌ر هاتوونه‌ته هه‌رێمه‌وه‌و به‌یانى رۆژى سێشه‌ممه، 278 په‌نابه‌رى تر هاتوونه‌تە هه‌رێمى کوردستانه‌وه. به‌پێى رێککه‌وتننامه‌ى نێوده‌وڵه‌تى په‌نابه‌ران، پاراستنى په‌نابه‌ران، به‌رپرسیارێتى وڵاتى میوان و وڵاتانى نێوده‌وڵه‌تیه. هۆشه‌نگ محه‌مه‌د وتى «ئه‌مڕۆ کۆبونه‌وه‌ى گه‌وره‌مان ئه‌نجامدا به‌سه‌رپه‌رشتى وه‌زیرى ناوخۆو نوێنه‌رى وڵاتانى ده‌ره‌وه، ئێمه پلانى خۆمان خسته‌ڕوو و هه‌وڵده‌ده‌ین هاوکارى بکرێن و بتوانین پێشوازى له 50 هه‌زار ئاواره‌ى رۆژئاوا بکه‌ین». هۆشه‌نگ محه‌مه‌د وتیشی «تواناکانمان سنوردارن و داواکارین لەوڵاتان هاوکارمان بن و بتوانین ده‌رگامان کراوه بێت به‌ڕووى ئاواره‌کاندا». له‌ئێستادا لەهه‌رێمى کوردستان 38 که‌مپ هه‌یه‌و تایبه‌ته به‌ئاواره‌کان و 229 هه‌زار په‌نابه‌رى سورى تێدا نیشته‌جێیه. جگە لەوەی نزیکه‌ى 792 هه‌زار ئاواره‌ى ناخۆى ناوچەکانی تری عێراقی لێیە.
هاوڵاتى سوپای پاسداران هه‌ڵمه‌تێکی چڕی دامه‌زراندنی میلیشیایه‌کی نوێی ئه‌نجامداوه له‌چه‌ند به‌شێکی دێره‌زووری سوریا، به‌تایبه‌تی له‌نێو ناوچه گوندنشینه خێڵه‌کییه‌کانی ناوچه‌که‌دا، ئەوەش لەکاتێکدایە کەباکوری پاریزگاکە رووبەڕووی هێرشی داگیرکاری تورکیاو چەکدارە توندڕەوە ئیسلامیەکانی سەر بە ئەردۆغان بۆتەوە. جه‌میل عابد چالاکوانێکی مەدەنیە لەدێره‌زوور دەڵێت «سوپای پاسداران ده‌ستیکردووه به‌دروستکردنی میلیشیایه‌کی نوێ له‌دێره‌زوور له‌ژێر ناوی جه‌یش ئەلقورا واتە (سوپای گونده‌کان). عابد وتی بۆ پڕکردنه‌وه‌ی یه‌که‌کانی، پیاوی خێڵه‌کانی له‌ناوچه گوندنشینه‌کان و گه‌نجانی شاره‌کانی دێره‌زوور، ئه‌لبو که‌مال و مه‌یادینی کردۆته ئامانج. وتیشیی «زۆربه‌ی یه‌که خێڵه‌کییه‌کان که له‌ناوچه‌که ده‌رکه‌وتوون ده‌خرێنه ژێر ناوێکی نوێوه بۆ دروستکردنی میلیشیایه‌کی گه‌وره‌تر که به‌ته‌واوی سه‌ر به‌سوپای پاسداران ده‌بێت». عابد هەروەها وتی «هێزێکی له‌مجۆره له‌توانایدا ده‌بێت کۆنترۆڵی ئه‌و ناوچانه بکات و ئاماده‌یی و کاریگه‌ریی هێزه‌کانی رژێمی سوریاو روسیا سنووردار بکات». زیاتر وتی «سوپای پاسداران بنکه‌یه‌کی ناوه‌ندی بۆ جه‌یش قورا کردۆته‌وه له‌ناحیه‌ی به‌ند سه‌عیدی شاری دێره‌زوور، که‌زۆربه‌ی ئه‌و دامه‌زراوانه‌ی سوپای پاسدارانی لێیه که له‌ناوچه‌که چالاکن.» میلیشیا نوێیکه زۆر به‌چڕی بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کرێت له‌په‌رستگا ناوخۆییه‌کانه‌وه، له‌کاتێکدا دانیشتوانی شاره‌که تێبینییان کردووه که‌ئه‌مه «رێکخراوترین هه‌ڵمه‌تی دامه‌زراندنی سوپای پاسدارانه تائێستا». عابد وتی «پێده‌چێت سوپای پاسداران ته‌رکیز بخاته‌سه‌ر ئه‌و ناوچانه‌ی پێشتر هێزه‌کانی روسیای لێبوون بۆ به‌ده‌ستهێنانی لایه‌نگریی دانیشتوانه نێوخۆییه‌کان بۆ دروستکردنی چه‌ند هێزێک که‌دڵسۆزی ئه‌وان بن». وتیشی «سوپای پاسداران سوود له‌پێویستیی پاراستن و ئه‌منیه‌تی دانیشتوانه‌که ده‌بینێت، له‌گه‌ڵ پێویستییه داراییه‌کانیان». ئاماژەی بەوەشکرد کەنفوزی رژێمی سوریا به‌هێواشی که‌مده‌بێته‌وه به‌قازانجی ئاماده‌یی ئێران و سنووردارکردنی ئاماده‌یی هێزه‌کانی رژێم بۆ چه‌ند دامه‌زراوه‌یه‌کی که‌م «که هیچ کاریگه‌رییه‌کی راسته‌قینه‌یان نییه». ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد که‌ئه‌ندامانی میلیشیاکه ده‌ستیانکردووه به رۆیشتن بۆ جه‌یش قورا که‌تازه پێکهێنراوه. لەچەند مانگی رابردووشدا سوپای پاسدارانی ئێران رێڕەوی قاچاخچێتی لەپارێزگای دێرەزوور بۆ گواستنه‌وه‌ی چەک و چەکداران دروستکرد کەهاوسنورە لەگەڵ پاریزگای نەینەواو ئەنباری عێراق. بەشیر بەسام پارێزەری سوری وتی «سوپای پاسداران هێزی زۆری ناردۆتە ناوچە دێهاتییەکانی ئەلبوکەمال و مەیادین بەئامانجی دەستگرتنی بەردەوام بەسەر رێگاکانی گەیاندنی سەرچاوە سەربازی و لۆجیستیەکانداو دۆزینەوەی رێگەی نایاسایی بۆ بەستنەوەی میلیشیاکانی هەواداری لەهەردوو وڵات. وتیشی « ئەو شوێنانەی شەڕ تێیاندا وەستاوە، سوپای پاسداران بوونی خۆی زیادکردووە لەبری رادەستکردنی دەسەڵات لەو ناوچانە بۆ رژێمی سوریا کەئێستا بوونی نەماوە لەهەرێمی «ئەلبوکەمال». هەروەها وتی «ئەلبوکەمال تاکە ناوچەیە کەتێیدا سوپای پاسداران خواسته‌کانی بەرفراوانبوونی خۆی جێبەجێدەکات بۆ «گرێدانی ناوچە بازرگانییەکانی ئێران بەدەریای سپی ناوەڕاستەوە» لەڕێی عێراق و سوریاوه».
سازدانى: شاناز حه‌سه‌ن شانۆى رۆمانى لە سلێمانی بۆتە شوێنێک بۆ راکێشانی گەشتیاران و چالاکییە هونەرییەکان، به‌ڕێوبه‌رى شانۆکە دەلێت تائسێا زیاتر له 15 کۆنسێرت و کارى هونه‌رى تێداکراوه، کەهونەرمەندانی کورد و بیانی ئەنجامیانداون. هۆڵى شانۆى رۆمانى ماوه‌ى چەند ساڵێکە له‌ناو پارکى هه‌وارى شارى سلێمانیدا دروستکراوه، ئاماج له دروستکردنى خزمه‌تکردنى زیاترى هونه‌رو هونه‌رمه‌ندانه. سه‌ردار خدر، به‌ڕێوبه‌رى شانۆى رۆمانى له‌چاوپێکه‌وتنه‌که‌ى له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد، له‌داهاتوودا ده‌توانرێت بکرێته شوێنێکى گرنگی گه‌شتیارى و پرۆژه‌یه‌کى ئابورى بۆ سلێمانى. هاوڵاتى: شانۆى رۆمانى که‌ى دروستکراوه‌و رووبه‌ره‌که‌ى چه‌نده؟ جێگه‌ى چه‌ند که‌س ده‌بێته‌وه؟ سه‌ردار‌خدر: شانۆى رۆمانى یه‌کێکه له‌و پرۆژانه‌ى له‌دواى نازناوى پایته‌ختى رۆشنبیرى، به‌شارى سلێمانى له‌ناو پارکى هه‌وارى شار دروستکراوه، به‌ڕووبه‌رى پێنج دۆنم دروستکراوه، 5 هه‌زار و 500 که‌س جێگه‌ى ده‌بێته‌وه‌و ده‌توانێت دانیشێت. هاوڵاتى: کێ ده‌توانێت له‌م شوێنه‌دا کاره هونه‌ریه‌کان بکات؟مه‌رجه‌کانى چین؟ سه‌ردار خدر: هه‌موو هونه‌رمه‌ندو که‌سه هونه‌ریه‌کان و تیپه هه‌ڵپه‌رکێکان، هه‌ر بۆنه‌یه‌کى هونه‌رى بێت، ده‌توانرێت لێره‌دا بکرێت، به‌ڵام مه‌رجى ئه‌وه‌یه ژماره‌ى که‌سه‌کانیان دیاریکراو بێت، بەپێی گه‌وره‌یى ئه‌م شوێنه خه‌ڵک بێت، چونکه که‌که‌م بێت پێوه‌ى دیار نیه‌و ماندووبونى زۆرى ده‌وێت، لانى که‌م پێویسته سێ هه‌زار بۆ دوو هه‌زار که‌س ئاماده‌بن. هاوڵاتى: بۆته جێگه‌ى سه‌رنجى خه‌ڵکانى خۆمان و بیانیه‌کانیش به‌تایبه‌تى؟ سه‌ردار خدر: بۆته جێگه‌ى سه‌رنجى هه‌موو خه‌ڵکانێک، هه‌موو که‌سه رۆشنبیره‌کان و که‌سه ناوداره‌کان له‌ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ى کوردستان و زۆربه‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى که‌هاتون له‌ده‌ره‌وه کورده‌کانى خۆمان که گه‌ڕاونه‌ته‌وه یان بیانه‌کان، هاتون بۆ سه‌یرى و زۆربه‌ى هونه‌رمه‌نده ناوداره عه‌ره‌به‌کان و مۆزیکژه‌نه ناوداره عه‌ره‌به‌کان دێنه‌لام و پێشتر بۆ ئه‌وه‌ى که ویستیان کۆنسێرت یان فیستیڤاڵى تێدا بکه‌ن، له‌به‌غداوه یان شاره‌کانى ترى باشوره‌وه هاتون و سه‌ردانیان کردوم، بۆ ئه‌وه‌ى که‌ویستیان کۆنسێرت بکه‌ن په‌یوه‌ندیم پێوه بکه‌ن. هاوڵاتى: تائێستا چه‌ند کۆنسێرت و کارى هونه‌رى تێدا کراوه؟ سه‌ردار خدر: تائێستا چه‌ندین کۆنسێرتى تێداکراوه، زیاتر له 15 کۆنسێرت و کارى هونه‌رى تێداکراوه، هه‌م کوردو هه‌م گۆرانیبێژى عه‌ره‌بیش هاتون و تیپى مۆسیقاکان و موعین ئه‌سفه‌هانى و هانى کۆنسێرتى تێدا کراوه‌و تیپى مۆسیقاى سليَمانى کۆنسێرتى تێدا کردوه‌و جگه له‌کۆنسێرت و چه‌ندین رێکخراو، کارى هونه‌رى تێدا ده‌که‌ن و قوتابخانه‌کان و په‌یمانگاکان کارى خۆیانى تێداده‌که‌ن، هه‌ندێک کارى شانۆیش که‌شوێنێکى زۆرى پێویسته بۆ نمایشکردنى لێره‌دا کراوه. هاوڵاتى: نرخى شانۆى رۆمانى چۆنه؟ ئایا بۆ هه‌موو که‌س به پاره‌یه؟ سه‌ردار خدر: به‌کرێیه، کرێکه‌ى پێنج ملیۆن دیناره، کرێى خزمه‌تگوزاریش 500 هه‌زار دیناره، به‌ڵام تائێستا زۆر هاوکارى رێکخراوه‌کان و تیپ و گروپه‌کان کراوه‌و پاره‌یان لێوه‌رنه‌گیراوه. هاوڵاتى: پاره‌ى شانۆى رۆمانى له‌چیدا خه‌رج ده‌کرێته‌وه؟ سه‌ردار خدر: تائێستاش پاره‌که که‌وه‌ربگیرێت ده‌گێردرێته‌وه بۆ دارایى حکومه‌ت، که ئه‌مه کێشه‌یه‌و هیوادارم له‌مه‌ودوا به‌شێکى بۆ شانۆکه ته‌رخانکرێته‌وه و په‌ره‌ى پێبدرێت، بۆ خزمه‌تگوزاریه‌کان و پێداویستیه‌کانى خۆى سه‌رف بکرێته‌وه. هاوڵاتى: شانۆى رۆمانى چ په‌یوه‌ندیه‌کى به‌کورده‌وه هه‌یه؟ نه‌ده‌کرا شوێنێک بواره؟؟؟؟ له‌مێژووى کوردا هه‌بوایه؟ سه‌ردار خدر: مه‌رج نیه شوێنه‌که تایبه‌ت بێت به‌و وڵاته، ئه‌م شوێنه یه‌کێکه له‌شوێنه کۆنه‌کان که‌کارى هونه‌رى و شانۆى و زۆرانبازى و ئۆپه‌رێتى تێدا کراوه، که‌مێژوویه‌کى دێرینى هه‌یه، واته وه‌ک شوێنه سه‌ره‌تاکانى کارى هونه‌رى ئه‌مه هه‌ڵبژێردراوه، نه‌ک تایبه‌ت بێت به‌کلتورى کورده‌وارى، له‌یۆنان و رۆمانیا ئه‌م شوێنه هه‌بوه به‌یه‌کێک له‌شوێنه سه‌ره‌تاکانى کارى هونه‌رى داده‌نرێت، بۆیه پێویسته له‌هه‌موو وڵاتێکدا هه‌بێت. هاوڵاتى: تێچووى شانۆى رۆمانى چه‌ند بووه؟ سه‌ردار خدر: شانۆى رۆمانى که‌دروستکرا ماوه‌ى پێنج ساڵى خایاندو به نزیکه‌ى 6ملیار و 12ملیۆن دینارى تێچووه که‌دروستکراوه. هاوڵاتى: ئه‌م شوێنه به‌چ ئامانجێک دروستکراوه؟ پێتوایه سودى ده‌بێت بۆ سلێمانى؟ سه‌ردار‌خدر: به ئامانجى خزمه‌تکردنى هونه‌رو هونه‌ردۆستان و به‌ره‌وپێشبردنى وڵاته‌که‌مان دروستکراوه‌و له‌دواڕۆژدا سودى زۆر ده‌بێت، رۆژێک دێت ده‌توانێت سودى زۆرى ئابورى و گه‌شتیارى هه‌بێت به‌پاره خه‌ڵک بێته ژوره‌وه‌و سودى زۆرى ده‌بێت بۆ راکێشانى گه‌شتیارى، به‌مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ش کراوه، چونکه شوێنه‌که‌ى گه‌شتیارییه له‌ناو پارکێکى گه‌شتیاریدایه.
ماردین نوره‌دین له‌کاتێکدا ئه‌مساڵ به‌ره‌و کۆتایی ده‌ڕوات، حکومه‌تى هه‌رێم سه‌رقاڵى دابه‌شکردنى موچه‌ى مانگى حه‌وتى فه‌رمانبه‌رانه‌و چاره‌نوسى موچه‌ى سێ مانگ به‌نادیارى ماوه‌ته‌وه‌و دیار نییه حکومه‌ت پاشه‌که‌وتى ده‌کات یان چاره‌سه‌رى دیکه‌ى بۆ ده‌دۆزێته‌وه. به‌پێی رێکه‌وتنى نێوان هه‌رێم و به‌غدا، موچه‌ى ئه‌مساڵى فه‌رمانبه‌ران گره‌نتى کراوه، به‌ڵام به‌هۆى دواکه‌وتنى موچه‌وه، حکومه‌تى هه‌رێم به‌پاره‌که‌ى به‌غدا موچه‌ى مانگى 10ى ساڵى رابردووى به‌سه‌ر فه‌رمانبه‌ردا دابه‌شکرد، به‌و هۆیه‌شه‌وه دابه‌شکردنى موچه سێ مانگ دواکه‌وتووه. کوردە عەبدولڕەحمانی ٤٥ ساڵ پیشه‌ى مامۆستا بە هاوڵاتى راگەیاند «ئێمە هەڵوێستی زۆرمان نواند، بەڵام ئێمە لەوکاتە سەختانەدا هیچمان بۆ نەکرا، ئەوه‌شی بۆمان کرا تەنها پاشەکەوت لاچوو». کورده نیگه‌رانه له‌وه‌ى موچه‌ى سێ مانگى ئه‌مساڵى به‌نادیارى ماوه‌ته‌وه‌و ده‌ڵێت هه‌ڵوێستى ئه‌و لەگەڵ کۆی هەڵوێستی مامۆستایاندایە «ئێمە سەختیەکی زۆرمان بینی و بەسەختیەکی زۆردا تێپەڕبووین». کۆى گشتى ئه‌و سێ موچه‌یه‌ى حکومه‌ت قه‌رزارى فه‌رمانبه‌رانه، به‌زیاتر له دوو ترلیۆن‌و 600 ملیار دینار ده‌خەمڵێنرێت و دیار نییه که‌ى حکومه‌ت ده‌یداته‌وه به‌فه‌رمانبه‌ران. زیاد جەبار ئەندامی لیژنەی دارایی و ئابوری لەپەرلەمانی کوردستان بە هاوڵاتى وت «ئەمساڵ کاتێک موچە لەبەغداوە هات مانگی یەک کرا بەموچەی مانگی 10، دوو کرا بە یانزە، بۆیە ئەو موچەیە دواکەوت، کەواتە پارساڵ سێ موچە پاشەکەوت نەکراوە، لەئێستاشدا کە بەرەو کۆتایی ساڵ دەچین، موچەى سێ مانگ دواکەوتووه، من پێموانیە کە حکومەت عیلاجێکی جددی هەبێت بۆ ئەوەی ئەو سێ مانگ موچەیە بدات». وتیشى «ئەگەر بچینە مانگی یەک حکومەت موچەی مانگی یەک بدات دەبێت عیلاجی ئەم سێ مانگەی تر بکات، یان ئەوەتا بیکات بە پاشەکەوت یان بیداتەوە بەفەرمانبەران کە من دڵنیام سێ مانگ موچەکە نادات بەفەرمانبەران بەوە رێکدەخرێتەوە کەمانگی یەک موچەی مانگی دە بدرێت». له‌سه‌ر پرسی دواکه‌وتنى موچه‌و دیارنه‌بوونى چاره‌نووسى موچه‌ى سێ مانگى فه‌رمانبه‌ران، لیژنه‌ى دارایی په‌رله‌مان داواى بانگهێشتکردنى وه‌زیرى دارایی کرد بۆ لیژنه‌که، به‌ڵام تائێستا وه‌زیر نه‌چووه‌ته په‌رله‌مان. زیاد جەبار وتى «ئێمە بە نوسراو داوامان لەحکومەت و ئەنجومەنی وەزیران کرد وەزیری دارایی بێتە پەرلەمان، بەڵام ئەوان بەنووسراو وەڵامیانداینەوە کە فرسەتێکی دیکەی بدەینێ، تاکو بەرچاوڕونیان دەبێت لەگەڵ حکومەتی عێراقی کە ئایا دەگەینە چ رێکەوتنێک لەگەڵ حکومەتی عێراق، ئینجا وەزیری دارایی بێت». لیژنه‌ى دارایی په‌رله‌مان له‌ئێستادا به‌نیازه بۆ جارى دووه‌م داواى بانگهێشتکردنى وه‌زیرى دارایی بکات، که به‌وته‌ى زیاد جه‌بار ئامانج له‌بانگهێشتکردنى بۆ تاوتوێکردنى پلانی حکومەته بۆ دانەوەی پاشەکەوتی موچە، زیادبوونى داهات لەهەرێمی کوردستان. به‌دێژایی چوار ساڵى قه‌یرانى دارایی، حکومه‌تى هه‌رێم موچه‌ى هه‌شت مانگى فه‌رمانبه‌ران قه‌رزاره، له‌گه‌ڵ پاشه‌که‌وتى موچه‌ى 24 مانگ. شیرین ئەمین ئەندامی لیژنەی دەستپاکی لەپەرلەمانی کوردستان به هاوڵاتى راگه‌یاند «تا ئێستا داتای پێویست لەبەردەم وەزارەتی دارایی نییە کە بۆ ساڵی داهاتوو چ مامەڵەیەک بە داهاتی هەرێمی کوردستان و بودجەوە دەکات». باسى له‌وه‌شکرد، هێشتا هیچ بەرچاوڕونیەک بەپێی پێویست نییە لەم دۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستان و لەبودجەی عێراقدا، بەپێی یاسا عێراق دەتوانێت تاوەکو 31/12/2019 پابەند بێت بەناردنی بودجەوە، لە دوای ئەم قەرارە هیچ بەرچاوڕونیەک نیە، ئەگەرێک هەبوە کە پێدەچێت نزیکبونەوە هەبێت لەنێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەند بۆ ئەوەی بگەنە قەرارێک. شیرین ئەمین وتى «قەرار بوو وەزیری دارایی لەو سەروبەندە بێتە پەرلەمان، بەڵام بەحوکمی ئەوەی جارێ وەزیرەکە نوێیە، دەرەنجامەکان روون نین، رەنگە چاوەڕێی ئەو قەرارە بکرێت کەئایا هەرێم لەگەڵ ناوەنددا دەگەنە چی قەرارێک؟ بۆ ئەوەی بەرچاوڕونیەک و داتایەکی پێویست لەبەردەم وەزارەتی داراییدا هەبێت». حکومه‌تى هه‌رێم تا ئێستاش هیواى هه‌یه به‌غدا قه‌رزى موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێم ببژێرێت، بۆیه خۆى هیچ پلانێکى بۆ دانه‌وه‌ى ئه‌و قه‌رزه‌ى موچه‌خۆران دانه‌ناوه. مانگى رابردوو جوتیار عادل وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێم رایگه‌یاندبوو، به‌غدا 80 ملیار دۆلار قه‌رزارى هه‌رێمه، که به‌شێکى تایبه‌ته به‌قه‌رزى موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران. پێشتر چه‌ند جارێک حکومه‌تى هه‌رێم داواى له‌به‌غدا کرد موچه‌ى سێ مانگى کۆتایی ساڵى رابردوو بنێرێت، به‌ڵام به‌غدا داواکه‌ى جێبه‌جێنه‌کرد، بۆیه موچه‌کان له‌سه‌ر هه‌رێم که‌ڵه‌که‌بوون. له‌گه‌ڵ دیارنه‌بوونى چاره‌نوسى ئه‌و سێ موچه‌یه، ترس له‌سه‌ر موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران بۆ ساڵى داهاتوو دروستبووه، ئه‌گه‌ر هه‌رێم و به‌غدا نه‌گه‌نه رێکه‌وتن له‌و باره‌یه‌وه که دانوستانه‌کانیان تائێستا به‌رده‌وامن. رێبوار عەبدولڕەحیم ئەندامی لیژنەی سامانە سروشتیەکان لەپەرلەمانی کوردستان به هاوڵاتى راگه‌یاند «له‌کۆبوونەوەی هاوبەشى پەرلەمانی کوردستان و حکومەتی هه‌رێم، بەرپرسانی حکومەتی هەرێم جەختیان لەسەر ئەوەکردەوە بەپێی داتاکان هیچ مەترسیەک نیە لەسەر راگرتنی موچەی فەرمانبەران لەلایەن بەغداوە». وتیشی «ئەوەی ئێمە گوێبیستی بووین و دڵنیابوینەوە لێی، ئەمساڵ بەهیچ شێوەیەک موچەی هیچ فەرمانبەرێک بۆ هیچ مانگێک نافەوتێت، تاکۆتایی ساڵ موچەی فەرمانبەرانی هەرێم دێت و حکومەتی هەرێمیش دابەشی دەکات».
هاوڵاتى دواى سێ مانگ له‌پێکهێنانى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم، رێککه‌وتنى پارتى و یه‌کێتى و گۆڕان بۆ پێکهێنانى کابینه‌که کێشه‌ى تێکه‌وتووه‌و یه‌کێتى و گۆڕان پارتى به‌جێبه‌جێنه‌کردنى تۆمه‌تبار ده‌که‌ن، پارتیش ره‌تیده‌کاته‌وه به‌فه‌رمى ناڕه‌زایی پێگه‌یشتبێت و ده‌ڵێت ره‌نگه په‌یوه‌ندى به‌ترسه‌وه هه‌بێت له‌چاکسازیی. رۆژى 10ى ته‌مموزى ئه‌مساڵ و دواى دانوستانى درێژى لایه‌نه‌کان و رێککه‌وتنى پارتى له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌که له‌یه‌کێتى و گۆڕان، په‌رله‌مانى کوردستان متمانه‌ى به‌کابینه‌ى نوێی حکومه‌تى هه‌رێمدا به‌سه‌رۆکایه‌تى مه‌سرور بارزانى. رێککه‌وتنه‌کانى پارتى له‌گه‌ڵ یه‌کێتى و گۆڕان تایبه‌ت بوون به‌پرسی پشکى ئه‌و لایه‌نانه له‌حکومه‌ت و پرسی چاکسازیی، به‌ڵام وه‌ک به‌رپرسانى ئه‌و دوو لایه‌نه باسى ده‌که‌ن تائێستا رێککه‌وتنه‌کان به‌ته‌واوى جێبه‌جێنه‌کراوه. سه‌ربارى ئه‌و ناڕه‌زاییانه، دیاریکردنى چه‌ند یاریده‌ده‌رێک له‌لایه‌ن مه‌سرور بارزانى-یه‌وه، قه‌باره‌ى ناڕه‌زایی ئه‌و لایه‌نانه به‌تایبه‌ت بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانى زیاتر کردووه، به‌و پێیه‌ى دوو یاریده‌ده‌ریان پێشتر له‌ناو گۆڕاندا بوون و دواتر وازیان لێهێنا. ئه‌و دوو یاریده‌ده‌ره پێکهاتوون له رێباز حه‌ملان که وه‌ک یاریده‌ده‌رى مه‌سرور بارزانى بۆ کاروبارى وه‌به‌رهێنان و راژه‌ى گشتى دیاریکراوه، له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د حاجى که‌کراوه‌ته یاریده‌ده‌رى سه‌رۆکى حکومه‌ت بۆ کاروبارى ته‌ندروستى. چالاک موهه‌ندیس ئه‌ندامى جڤاتى نیشتیمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان به هاوڵاتى راگه‌یاند، جگه له‌دیاریکردنى وه‌زیره‌کانیان، تا ئێستا شتێکى ئه‌وتۆ له‌ڕێککه‌وتنه‌که‌یان جێبه‌جێنه‌کراوه و به‌فه‌رمى ناڕه‌زاییه‌کانیان له‌و باره‌یه‌وه گه‌یاندووه‌ته پارتى. بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئه‌زمونى رێککه‌وتنێکى دیکه‌ى هه‌یه له‌گه‌ڵ پارتى بۆ پێکهێنانى کابینه‌ى پێشووى حکومه‌تى هه‌رێم که دواى دوو ساڵ شکستى هێناو په‌یوه‌ندییه‌کانیان گه‌ڕایه‌وه خاڵى سفر، به‌ڵام دیار نییه رێککه‌وتنه‌که‌ى ئه‌مجاره‌یان چاره‌نوسى چى ده‌بێت. چالاک موهه‌ندیس وتى «هیوادارین پارتى و یه‌کێتى هاوشێوه‌ى رێککه‌وتنه‌کان سیاسه‌ت بکه‌ن و پابه‌ندبن پێیانه‌وه، نه‌ک سیاسه‌تى موماته‌ڵه‌و ته‌کتیکى به‌کاربهێنن، مه‌عقول نییه که‌سێک کراوه‌ته یاریده‌ده‌رى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌به‌رده‌ممان قوتکراوه‌ته‌وه که‌پێشتر له‌سیاسه‌ت و پره‌نسیپه‌کانى گۆڕان لایداوه«. به‌پێی رێککه‌وتنه‌که‌ى نێوان پارتى و گۆڕان، پۆستى یاریده‌ده‌ره‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت بۆ کاروبارى چاکسازى ده‌درێته گۆڕان، هه‌روه‌ها پڕۆژه‌ى چاکسازى له‌په‌رله‌مان په‌سه‌ندده‌کرێت، که به‌وته‌ى به‌رپرسه‌که‌ى گۆڕان تائێستا هیچ کام له‌وانه جێبه‌جێنه‌کراوه. بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌کاتى به‌شداریکردنى له‌حکومه‌ت مۆڵه‌تى شه‌ش مانگى دانا بۆ جێبه‌جێکردنى پڕۆژه‌ى چاکسازى و وه‌رگرتنى هه‌ڵوێست له‌و باره‌یه‌وه، ئه‌گه‌ریش ئه‌وه نه‌کرا شه‌ش مانگى دیکه چاوه‌ڕوان ده‌کات و دواتر هه‌ڵوێستى کۆتایی راده‌گه‌یه‌نێت. چالاک موهه‌ندیس باسى له‌وه‌کرد، ناڕه‌زایی ئه‌وان له‌سه‌ر ئه‌نجامنه‌دانى چاکسازییه نه‌ک وه‌رگرتنى پله‌و پۆست، ده‌یانه‌وێت رێککه‌وتنه‌کان وه‌ک خۆى جێبه‌جێبکرێت. له‌باره‌ى ئه‌گه‌رى مانه‌وه‌ى دۆخه‌که به‌م شێوه‌یه‌ى ئێستاو کاریگه‌رى له‌سه‌ر به‌رده‌وام بوونى ئه‌م کابینه‌یه، چالاک موهه‌ندیس وتى «ئه‌م خه‌مه‌مان بۆ ئه‌و کاته‌یه، که‌شتى دیکه روونه‌دات». هاوشێوه‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستانیش به‌فه‌رمى چه‌ند جارێک ناڕه‌زایی ده‌ربڕیوه له‌وه‌ى رێککه‌وتنه‌کانیان له‌گه‌ڵ پارتى جێبه‌جێنه‌کراوه‌و بۆ ئه‌وه‌ش ناڕه‌زاییه‌کانى گه‌یاندووه‌ته پارتى. حامیدى حاجى غالى ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى رایگه‌یاند «داواکارى ئێمه ئه‌وه‌یه ته‌واوى رێککه‌وتنه‌کان جێبه‌جێبکرێن و ده‌سه‌ڵاته‌کان دابه‌شبکرێت». نیگه‌رانییه‌کانى یه‌کێتى په‌یوه‌ندى به‌چه‌ند پرسێکه‌وه هه‌یه، که‌دیارترینیان پرسی ده‌سه‌ڵاته‌کانى قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت و پێنه‌دانى ده‌سه‌ڵاته پێی له‌لایه‌ن سه‌رۆکى حکومه‌ته‌وه. وتیشى «پێمانوایه ئومێد هه‌یه بۆ گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ر، پارتى که‌براوه‌ى یه‌که‌مه به‌رپرسیارێتى یه‌که‌مى ده‌که‌وێته سه‌رشان بۆ جێبه‌جێکردنى رێککه‌وتنه‌کانى تایبه‌ت به‌پێکهێنانى حکومه‌ت». له‌باره‌ى ئه‌گه‌رى جێبه‌جێنه‌کردنى رێککه‌وتنه‌کان و هه‌ڵوێستى یه‌کێتى له‌و باره‌یه‌وه، حامیدى حاجى غالى رایگه‌یاند، ئه‌گه‌ر بگاته ئه‌و راده‌یه له‌سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى داده‌نیشن و تاوتوێی ئه‌وه ده‌که‌ن که‌چ هه‌ڵوێستێک له‌و باره‌یه‌وه رابگه‌یه‌نن. نیگه‌رانییه‌کانى یه‌کێتى و گۆڕان له‌جێبه‌جێنه‌کردنى رێککه‌وتنه‌کانیان له‌گه‌ڵ پارتى له‌کاتێکدایه، حکومه‌تى هه‌رێم به‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مان، سه‌رقاڵى داڕشتنه‌وه‌ى پڕۆژه‌ى چاکسازییه له‌خانه‌نشینى موچه‌و ده‌رماڵه، که به‌وته‌ى به‌رپرسێکى پارتى ره‌نگه به‌شێک له‌نیگه‌رانییه‌کان ترس بێت له‌و پڕۆژه‌یه، چونکه هه‌ندێک پێی زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن. عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن وته‌بێژى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى پارتى له‌سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه به هاوڵاتى راگه‌یاند «ره‌نگه هه‌ندێک لایه‌ن ترسیان له‌پڕۆسه‌ى چاکسازى هه‌بێت، به‌و پێیه‌ى زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بن، بۆیه له‌ژێر ئه‌و پاساوه‌وه باسى شتى تر ده‌که‌ن، ئه‌گینا به‌فه‌رمى هیچ ناڕه‌زاییه‌ک به‌پارتى نه‌گه‌یشتووه«. وتیشى «ره‌نگه شت وترابێت له‌لاى یه‌کێتى-یه‌وه، به‌ڵام له‌لاى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانه‌وه شتێکى ئه‌وتۆ نه‌وتراوه له‌و باره‌یه‌وه، به‌پێچه‌وانه‌وه وه‌زیره‌کانى گۆڕان زۆر هاوکارى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و جێبه‌جێکردنى کارنامه‌ى حکومه‌تن». له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى به‌شێک له‌ناڕه‌زایی یه‌کێتى و گۆڕان له‌سه‌ر پرسی دیاریکردنى چه‌ند یاریده‌ده‌رێکه بۆ سه‌رۆک وه‌زیران، عه‌تا شێخ حه‌سه‌ن باسى له‌وه‌کرد، سه‌رۆک وه‌زیران مافى خۆیه‌تى راوێژکار و یاریده‌ده‌ر بۆ خۆى دابنێت، بۆ ئه‌وه‌ى کاروباره‌کانى راپه‌ڕێنێت، ئه‌و پرسه هیچ کێشه‌یه‌کى یاسایی نییه.
راپۆرتی: نیوز ویک وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا سەربازانی ئەمریکی لەپێگەکانیان لە باکوری سوریا کشێنرانەوە پێش ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکەی تورکیا بۆ ناوچەکە، ئەمەش سەربازانی ئەنقەرەی دژی کوردە هاوپەیمانەکانی ئەمریکا وەستاندووەتەوە کە زۆربەی سەختی ئۆپەراسیۆنەکانی هاوپەیمانان دژی داعشیان کێشا لەسوریا. ماوەیەکە ترەمپ کەڵکەڵەی ئەوەی لە مێشکدابوو کە سەربازە ئەمریکییەکان لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا بکشێنێتەوە، هەرچەندە بەئاشکرا پشتگیری خۆی دەردەبڕی بۆ دەسەڵاتی کوردی لەوێ، کەناوچەکەیان رزگارکرد لەدەستی هێزە داگیرکەرەکانی داعش. بەڵام لەیەکشەممەی رابردوودا، سەرۆکی ئەمریکا لەناکاو رایگەیاند کە سەربازانی ئەمریکی رێگە ناگرن لەپەلاماری سەربازی تورکیا دژی کوردەکان، سەرەڕای ئاماژەکانی پێشوو کە ئەمریکا ئاگاداری بەرژەوەندییەکانی کورد دەبێت. لەوکاتەی جیهان کاردانەوەی دەربڕی لەبەرامبەر فەرامۆشکردنە لەناکاوەکەی ئەمریکا لە ئاست هاوپەیمانە کاریگەرو هەرە متمانەپێکراوەکەی، تویتێکی کچەکەی ترەمپ، ئیڤانکا، هاتەوە بەرباس کە خاڵی بەرژەوەندی پەیوەندیدار دەردەخات سەبارەت بەپەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا. «سوپاس جەنابی سەرۆک وەزیران ئەردۆغان بۆ بەشداریکردنت لەگەڵمان دوێنێ بۆ کردنەوەی باڵەخانەکانی ترەمپ (ترەمپ تاوەرس) لەئیستەنبوڵ!» ساڵی ٢٠١٢ ئیڤانکا ئەمەی نووسی. باڵەخانەکان دوو باڵەخانەی پێکەوە بەستراون کە یەکێکن لەحەوت باڵەخانەکانی ترەمپ لەئێستادا. ترەمپ بەڵێنیدا کە ئیمپراتۆریەتیەتە بازرگانییەکی دابماڵێت لەخۆی ئەویش بەوەی کە کۆنترۆڵی کارەکانی بازرگانی دایە دەستی کوڕەکانی، ئیریک و دۆناڵدی بچووک، هەتا ئەو ماوەیەی کە وەک سەرۆک کار دەکات. بەڵام ترەمپ بەتەواوی خۆی دوورەپەرێز نەگرت لە ئیمپراتۆریەتەکەی ئەمەش رەخنەگرانی والێکرد بڵێن کە ئەو کارەی سەرپێچییە لە بڕگەیاسایی داهاتی دەستوور. کۆمەڵێک لێکۆڵینەوەو راپۆرت باس لەوە دەکەن ترەمپ لەڕووی شەخسییەوە قازانجی کردووە لەسەرۆکایەتییەکەی، بەبەکارهێنانی پلەکەی بۆ زیادکردنی داهات لە شوێنە گەشتیارییەکانی، ئوتێلەکان و بزنسەکانی تریدا. بۆ نمونە، بەرپرسانی بیانی بڕی زەبەلاحیان خەرج کردووە لەشوێنەکانیدا لەهەوڵی ئەوەی سوودیان پێبگات لەئیدارەکەیدا. بەکارهێنەرانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان نیگەرانی خۆیان دەربڕی سەبارەت بەوەی بەرژوەندییە بازرگانییەکانی ترەمپ لەتورکیا لانیکەم کەم کاریگەری یان هانی بڕیارەکەی دابێت بۆ رێگەچۆڵکردن بۆ ئەردۆغان تاپەلامارە سەربازییەکەی ئەنجامبدات. رایان لیز، بەرپرسی نوسینگەی پەیامنێرانی پێگەی پۆلەتیکۆ لەواشنتن لەتویتەر روونیکردەوە کەحاڵەتی لەمجۆرەیە کە «سەرۆکەکان دەبێت خۆیان داماڵن (لەسەروەت و سامانی تایبەتی)». «شتێکی شێتانەیە کە سەرۆکێک بڕیاری ئاسایشی نیشتمانی دەدات وەک ئەوەی ئەمشەو لەکاتێکدا کەپەیوەندی بازرگانی قازانجبەخشی لەمەترسیدایە لەولاتێکدا سوودی لێ دەبینێت». جۆن سیفەر، کەماوەی ٢٨ ساڵ لە سی ئای ئەی کاریکردووە نیگەرانی خۆی لە راگەیەندراوەکەی ترەمپ دەربڕی. «لانیکەم ئیدارەی ترەمپ نەگۆڕە، ئێمە خەریکە فێڵ لەهاوپەیمان، هاوبەش، هاورێکانمان دەکەین. متمانە بە ئەمریکا مەکەن تەنانەت ئەگەر لەجێی ئەوانیش خوێنت بڕێژیت. ئەگەر بەرژەوەندی و سوودت ئەوێت ئەوا باڵەخانەیەکی ترەمپ دروستبکە». جۆن سیفەر وای وت لە تویتەر. نە ترەمپ و نە کۆمپانیاکەی خاوەنی باڵەخانەکە نین. ساڵی ٢٠١٠ ترەمپ رووخسەتی بە خاوەنە تورکییەکاندا کە ناوی بەکاربهێنن بۆ باڵەخانەکە لەبەرامبەر پێدانی باج پێی. بەڵام ئاشکرایە کە پەیوەستی ناوەکەی بە باڵەخانەکەوە بەشێکە لە براندە جیهانییەکەی. هەر لەسەرەتاوە ئیڤانکا بەشداربوو لەپڕۆژەکەی ئەستەنبوڵ. ئەو گفتوگۆی بەردەوامی سازدەدا لەگەڵ، محەمەد عەلی یالچینداغ، هاوبەشە بازرگانییەکانی کۆمپانیای ترەمپ بۆ بنیادنانی باڵەخانەکان لە ساڵی ٢٠٠٨. پێشتر باڵەخانەکان وەک خاڵێکی فشار خزمەتیان بەئەردۆغان کردووە بۆ کاریگەری خستنەسەر سیاسەتی کۆشکی سپی. دوای پێشنیارەکەی ترەمپ کە چوونی موسوڵمانە کۆچبەرەکانی بۆ نێو ئەمریکا قەدەغەکرد، ئەردۆغان داوای کرد ناوی ترەمپ لە باڵەخانەکاندا بهێنرێتە خوارەوە. بەڵام کاتێک ترەمپ پشتگیری خۆی دەربڕی بۆ پاکتاوەکەی ئەردۆغان دوای کودەتاکەی ٢٠١٦، ئەردۆغان چیتر داوای گۆڕینی ناوی باڵەخانەکانی نەکرد. ترەمپ پێشتر خۆشی دانی بەوەدا ناوە کە باڵەخانەکان تێکهەڵچوونێکی بەرژوەندی دروستدەکەن لەمامەڵەکردن لەگەڵ تورکیا. لەچاوپێکەوتنێکی ٢٠١٥دا ترەمپ دەڵێت «کەمێک تێکهەڵچوونی بەرژەوەندیم هەیە چونکە باڵەخانەیەکی گەورە گەورەم هەیە لەئەستەنبوڵ، ناوی تاوەرەکانی ترەمپە. دوو تاوەرن نەک یەک دانە، بەهۆی ئەوەوە تورکیام زۆر باش ناسیوە». راگەیەندراوەکەی ترەمپ دوای ئەو پەیوەندییە تەلەفونییە بوو کە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان ئەنجامیدا کە لەمێژە هەڕەشەی پەلاماری سەربازی دەکات بۆ نێو سوریا تاهێزە کوردییەکان وەدەربنێت کە پێیوایە هەڕەشەن بۆ سەر تورکیا. دوابەدوای ئەمە هێزەکانی سوریای دیموکرات بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، «هێزەکانی ئەمریکا ئەرکی خۆیان جێبەجێ نەکردو لەناوچە سنوریەکانی تورکیا کشانەوە... تورکیا ئێستا ئامادەکاری دەکات بۆ داگیرکردنی باکورو رۆهەڵاتی سوریا».
ڕاپۆرتی: VOA وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا لەلەشکرکێشییەکەی تورکیا بۆسەر چەکدارە کوردەکان لەباکوری سوریا، سوپای تورکیا پشتی بەستووە بەچەند گروپە چەکدارێکی ئۆپۆزسیۆن کە لەلایەن خۆیانەوە راهێنانیان پێکراوە. لەشکرکێشییەکە، کەناوی نراوە «کانی ئاشتی»، ئامانجی ئەوەیە یەپەگە وەدەربنێت لەناوچەکانی نزیک سنوری تورکیا-سوریا، بەپێی وتەی بەرپرسانی تورکیا. سوپای نیشتمانی سوری، گروپێکی نەیاری پشت ئەستوور بەتورکیا، سەرەکیترین گروپە کە لە لەشکرکێشییەکەی تورکیادا بەشدارە بۆ سەر باکوری سوریا. یوسف حەموود، وتەبێژی سوپای نیشتمانی سوریا لەسەرەتای دەستپێکردنی لەشکرکێشییەکەوە بەمیدیاکانی ئۆپۆزسیۆنی راگەیاند کەجەنگاوەرە ئۆپۆزسیۆنەکان نزیک ئەو ناوچانەی سوپای تورکیا دەیەوێت دەستیان بەسەردابگرێت لە لەشکرکێشیەکەیدا جێگیرکراون. سەلیم ئیدریس، فەرماندەیەکی سوپاکە لەپێش دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیا وتی کەگروپەکەی «بەهێز و پشتگیرییەوە هاوشانی برا تورکەکانیان دەوەستن» لە هێرشەکەیان بۆ نێو سوریا. لەکاتێکدا هێزە تایبەتییەکانی تورکیا رێبەری هێرشەکە دەکەن، بەڵام نزیکەی ١٤ هەزار چەکداری ئۆپۆزسیۆنی سوری پاڵپشتی دەکەن لەبەرەکانی پێشەوەو سێ بۆ چوار بەرەیان کردووە بەئامانج. ژمارەی سوپای نیشتمانی سوریا لەنێوان ٨٠ هەزار بۆ ١٠٠ هەزارە. «هەندێک چەکدار لەسەر سنوری تورکیاوە جوڵێندراون و هەندێکی تر لەسوریاوە چوونەتە بەشێکی باکوری سوریا»، ئەحمەد رەحاڵ، شیکەرەوەی سەربازی لەئەستەنبوڵ وای وت. چەکدارە نەیارەکانی وەک لیوای سوڵتان موراد، لیوای حەمزە، هەروەها یەکەی ئەحرار ئەلشەرقیە (پیاوە ئازادەکانی رۆژهەڵات) لەگەڵ چەند یەکەیەکی بچوکتری دیکەدا رۆڵێکی گەورە دەگێڕن لەگرتنی ئەو شارانەی بەدەست هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدەوە)یە، رەحال وای وت. لیوای سوڵتان موراد ساڵی ٢٠١٣ دامەزراوە. شارەزایان باس لەوە دەکەن پشتیوانی راستەوخۆی دارایی، سەربازی، لۆجیستی سوپای تورکیای پێدەگات. زۆربەی شەڕکەرەکانی لەنەژادی تورکمانن. ناوی گروپەکە بەناوی سوڵتان مورادی دووەمی سوڵتانی عوسمانییەوە ناونراوە. ئایدۆلۆجیای ئەم گروپە عوسمانیزمی نوێ و ناسیۆنالیزمی تورکییە. ژمارەیان نزیک دەبێتەوە لە دوو هەزار بۆ سێ هەزار شەڕکەر. بەشێوەیەکی بەرفراوان بنکەیان لە حەلەب بوو پێش ئەوەی رژێمی سوریا لەساڵی ٢٠١٦ شارەکە بگرێتەوە. لیوای حەمزە کە نیسانی ٢٠١٦ لەتورکیا دامەزرا یەکێک بوو لەیەکەمین گروپە نزیکەکانی تورکیا کەچوونە نێو شارۆچکەی جەرابلوسی سوریا لەساڵی ٢٠١٧ هاوشانی سوپای تورکیا. ژمارەیان لەنێوان سێ هەزار بۆ چوار هەزاردایە. ئەم لیوایە یەکیک بووە لە بەشداربوانی داگیرکردنی هەرێمی عەفرین لەساڵی ٢٠١٨ لە لەشکرکێشی سوپای تورکیادا. لیوای ئەحرار ئەلشەرقیە (پیاوە ئازادەکانی رۆژهەڵات) ساڵی ٢٠١٦ بنیادنرا لەلایەن ئەو کەسانەی دەرکراوو ئاوارەبوون لەپارێزگای دێرەزوور. ئایدۆلۆجیای گروپەکە ئیسلامی توندڕەوە لەگەڵ ناسیۆنالیزمی عەرەبی و دژە ئەمریکا. ژمارەیان لەسەروو دوو هەزار چەکدارەوەیە. زۆربەی شەڕکەرانی ئەم گروپە ئەندامانی پێشووی بەرەی نوسرە و (ئەحرار ئەلشام)ن کەگروپێکی ئیسلامی توندڕەوی بەهێزە لەسوریادا. رەحاڵ بە دەنگی ئەمریکای وت کەتورکیا لە پلانیدایە ئەم گروپانە جێگیربکات بۆ پاسەوانی ئەو شوێنانەی لەدەست هەسەدە دەریدەهێنێت لەنزیک سنوور بەدرێژایی ١٦٠کم. لەکاتێکدا کەدیارنییە هەسەدە چەند چەکداری جوڵاندووە بۆ بەرپەرچدانەوەی هێرشەکانی سوپای تورکیاو ئەم گروپە ئۆپۆزسیۆنانە، بەڵام بەرپرسانی ئەوەیان بەدەنگی ئەمریکاى راگەیاندووە لانیکەم ٨٥ هەزار چەکداری راهێنانپێکراوی ئەمریکایان هەیە. هەسەدە ئەوەی نەخستوەتەڕوو ئاخۆ هەموو هێزەکانی بەشداریدەکەن لە بەرگریکردنی هەرێمەکە دژی لەشکرکێشیەکەی تورکیا. هەسەدەی فرەنەژاد، چەند گروپێک لەخۆدەگرێت لەوانە، یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) یەکینەکانی پاراستنی ژنان (یەپەژە)، ئەنجومەنی سەربازی سریانی (گروپێکی چەکدرای مەسیحییە)، سوپای شۆڕشگێڕانی دێرزوور، یەکەی یەپەگەی نێودەوڵەتی، یەکەی سەلجوق، یەکەی شەهیدانی تورکمان، یەکەی دژە تیرۆر، هەروەها یەکەی هێزە تایبەتییەکان. شیکەرەوان دەڵێن زۆربەی ئەو گروپە نەیارانەی سوریا کە لە لەشکرکێشییەکەی تورکیادا بەشدارن سۆشیال میدیا بەکاردەهێنن بۆ جوڵاندنی پاڵپشتەکانیان و پاساو هێنانەوە بۆ هاوپەیمانیەتییەکەیان لەگەڵ سوپای تورکیا. «زۆربەیان گروپی توندڕەون کەپێشتر لەشەڕی دژی هەسەدە بەشداریانکردووە»، سەدرەدین کینۆ، توێژەری سوری لەسەر گروپە چەکدارەکانی سوریا وادەڵێت. کینۆ بە دەنگی ئەمریکای وت ئامانجی سەرەکی ئەم گروپانە ئەوەیە دڵنیاببنەوە لەوەی هێزە دیاریکراوەکانی پاڵپشت بە ئەمریکا «وەک هەسەدە هیچ رۆڵێکیان نەبێت لەداهاتووی سوریادا». سوپای نیشتمانی سوریا ئەم مانگە دامەزرا دوای تێکەڵکردنی چەند گروپێکی تر لەگەڵ سوپای سوریای ئازاد، بەپێی راپۆرتی میدیا تورکی و سورییەکان. کینۆ ئاماژەی بەوەشکرد، «تورکیا سوپای نیشتمانی سوری دامەزراند بۆ ئەوەی وەک هیزێکی بەزەبت و رەبت دەریبخات دوای ئەوەی چەندین پێشێلکارییان ئەنجامداوە لەناوچە جیاوازەکانی سوریا وەک عەفرین».
راپۆرتی: فۆرن پۆلیسی وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا لە٢٠ی کانونی یەکەمی ٢٠١٨، رۆژێک دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ لەناکاو لەڕێی تویتەرەوە رایگەیاند ئەمریکا هەموو هێزەکانی لەسوریا دەکشێنێتەوە، کۆمەڵێک سەربازی ئەمریکی خەریکی دەستپێکردنی دەورییەیەکی رۆتینی بوون لە شاری مەنبج. ئەندامێکی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) چووە لای سەربازە ئەمریکییەکان و قوڵپی گریان بەرۆکی گرت، بە چاوی فرمێسکەوە سوپاسی سەربازە ئەمریکییەکانی کرد بۆ پشتیوانیەکەیان، بەپێی وتەی ئەفسەرێکی سوپا کە لەو رۆژەدا لەدەورییەیەکدا بەشداربوو، قسەی بۆ فۆرن پۆلیسی کرد بەمەرجی ئەوەی ناوی نەهێنرێت. «ئەو نیشانەی یەکەکەی لێکردەوە و بەمنیدا. ئەو ساتە سۆزەکی (عاتفی)ترین سات بوو کەهەستم پێکردبێت لەژیانمدا»، ئەفسەرەکە وای وت کەهاوشانی چەکدارانی هەسەدە لەجەنگی دژی داعش جەنگاوەو یەکێکە لەلێشاوی سەربازەکانی ئێستا و خانەنشینەکان کەدەڵێن شۆک بوون بەدوایین بڕیاری ترەمپ سەبارەت بەکشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لەسنوری سوریا، ئەمەش رێگەی خۆشکرد بۆ تورکیا تا هێرشێکی بەرفراوان ئەنجامبدات بۆ سەر باکوری رۆژهەڵاتی سوریا. بینینی کاردانەوەی چەکدارەکانی هەسەدە لەبەرامبەر تویتەکەی هەسەدە لەبەرەکانی پێشەوەی مەنبج «ئەوکاتەبوو کە بە راستی هەستمپێکرد بەڕێزترین کەسن تائێستا ناسیبێتمن». لەکۆتاییدا، ترەمپ بەنیوەیی لەبەڵێنەکەی کشایەوە بەوپێیەی کە تەنها نیوەی سەربازانی ئەمریکای کەمکردەوە دوای چەند مانگێک لەتویتەکەی. بەڵام بەنزیکەیی دوای ساڵێک ئەمریکا جارێکی تر هاوپەیمانەکەی بێهیوا کردەوە. هەسەدە، کە زۆربەی ناوچەکانی ژێر دەستی داعشی ئازادکرد، ئێستا لەژیر هێرشێکی بێبەزەییانەی هێزەکانی تورکیادایە دوای ئەوەی دەرکەوت ترەمپ گڵۆپی سەوزی بۆ ئەنقەرە هەڵکردووە تا بەرەو باکوری رۆژهەڵاتی سوریا بجوڵێت. بەپێی رێکخراوە چاودێریەکانی جەنگ، تائێستا زیاتر لە ١٠٠ هەزار مەدەنی ئاوارەبوون بەهۆی ئەم ململانێیەوە. ئەو ئەفسەرانەی لەلایەن فۆرن پۆلیسیەوە چاوپێکەوتنیان لەگەڵ کراوە، هەندێکیان لەخزمەتدان و هەندێکی تر خانەنشینن، بەبێ ئەوەی ناویان بهێنرێت باس لەوەدەکەن کەسانی ناو هەسەدە بەئافرەت و پیاویانەوە جەنگاوەری نەترس و پەرۆشن کە هەمان بەها ئەمریکییەکانیان هەیەو بەدڵسۆزی دەمێننەوە لەگەڵ هاوبەشەکانیان تەنانەت دوای بێهیوابوونی چەند جارەکی. ئەوانەی چاوپێکەوتنیان لەگەڵ کرا جەنگاوەرە کوردەکان وا پێناسە دەکەن کە مۆدێلێکی هاوبەشی سەرکەوتووبن لەهەرێمێکی بەشێوو پەرتوبڵاودا. یەکێک لەئەفسەرە خانەنشینکراوەکان وتی ئەو گروپە یەکێکن لەگروپە هەرە کەمە رەسەنەکان کەئەمریکا دوای ١١ی سێپتەمبەر کاری لەگەڵ کردوون و متمانەی ئەمریکایان بەدەستهێناوە. «چەندین جار زیرەکیان لەجەنگداو پابەندیان لەئەرکی لەناوبردنی داعشدا سەلماندووە بۆمان»، ئەفسەرە خانەنشینەکە وای وت. هەموو ئەوانەی چاوپێکەوتنمان لەگەڵ کردن وتیان تووشی شۆک و غەمباری بوون بەهەواڵی رێ چۆڵکردنی ئەمریکا تائەوەی تورکەکان کۆمەڵکوژی سەربازە کوردەکان بکەن، هەروەها زیاتر لەیەکێکیان هەستی شەرمەزارییان دەربڕی. «هەست بەتێکچوون دەکەم لەگەڵ نیگەرانی و غەمباری سەرەڕای ئەوەی بەقوڵی شەرمەزارم کەوڵاتەکەم رێ بەچارەنوسێکی وا دەدات بەسەر هاوپەیمانە نزیکەکەماندا بێت، ئەو هاوپەیمانەی هەموو جەنگەکەیان ئەنجامدا لەبری ئێمە لەکاتێکدا دەسەڵاتی ئەوەمان هەبوو کەخۆمان کۆتایی پێ بهێنین»، سەربازێک وای وت کە ساڵی ٢٠١٧-٢٠١٨ لە سوریا خزمەتی کردووە. ئەنقەرە هەسەدە بە لقێکی پەکەکە دەزانێت. تورکیاو ئەمریکاش پەکەکە بەتیرۆریست لە قەڵەم دەدەن، بەڵام ئەو ئەفسەرانەی بۆ فۆرن پۆلیسی دوان ئەو وتەیەی تورکیا رەتدەکەنەوە کەهەسەدە هەڕەشەیەکی تیرۆر بێت. «شتێکی قبوڵ نەکراوە کەپشتیان لێبکەین بۆ ستەمکارێکی وەک ئەردۆغان کەهەموو کورد بەتیرۆریست دەزانێت»، ئەفسەرە خانەنشینکراوەکە وای وت. «نەوەیەکی سوپای ئەمریکا پەیدا دەبێت کەهەرگیز ئەم ناپاکیە بیر ناکەن و ناشوەستن لەپۆزش هێنانەوە بۆی». ئەو ئەفسەرەی دەورییەی مەنبجی کرد باسی لەپەیوەندی نزیکی لەگەڵ هێزەکانی هەسەدە کرد لەو کاتەی لە سوریادا بوون پێکەوە. شوێنی ژیان و پشوودانیان پێکەوە بووە، سەرەڕای ئەوەی دەروییەی هاوبەشیان پێکەوە ئەنجامداوە. دوای بڕیارەکەی ترەمپ لە کانونی یەکەمی ٢٠١٨، هیزەکانی هەسەدە «بەڕوونی نیگەران بوون» بەڵام «زۆر تێگەشتوو بوون» لە پێگەی سەربازانی ئەمریکا، ئەفسەرەکە وای وت. دوای چەند هەفەتەیەک لەتویتەکەی ترەمپ، هێزە بریکارەکانی تورکیا - کە ئەفسەرەکە بە گروپێکی بێسەروبەرەی «چەتە» ناویبردن - هەڕەشەی سنور تێپەڕاندنیان دەکرد، ئەفسەرەکە وای وت. هێزەکانی ئەمریکاو هەسەدە لە ١٦ی کانونی دووەمی ئەمساڵدا تووشی زیانێکی تێکشکێنەر بوونەوە کاتێک خۆکوژێک خۆی تەقاندەوەو بازارێکی قەرەباڵغی مەنبجی کردە ئامانج کە بەوە ناسراوبوو سەربازی ئەمریکی زوو زوو سەردانیان دەکەن. هێرشەکە ١٩ کەسی کوشت کە ١٥ جەنگاوەری هەسەدەو چوار ئەمریکی بوون. «دەستبەجێ هەسەدە گەشتنە ئەوێ. ئەوان لەوێدا یارمەتیان دەداین هەرچەندە ئەو هەموو گرژییە روویدابوو»، ئەفسەرەکە وای وت. ئەفسەرێکی تر (دووەم)ی سوپا کە لەگەڵ چەندین هاوبەشدا لەساڵی ٢٠٠١ەوە کاری کردووە و خزمەتی سەربازی هەبووە لەسوریا وتی کەهەسەدە لەهەموو هاوبەشەکانی تر زەقتر دەرکەوتووەو باشتر بووە لەهەموویان. لەو چوار ساڵەی دامەزراندنیدا لەلایەن هێزەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)ەو گروپە ناوخۆییەکانی تری وەک عەرەب و ئاشوریەکان، هەسەدە هێزێکی گشتگیری ١٠٠ هەزار ئەندامی پێکهێناوە، ئەفسەرەکە وای وت. هەروەها تۆڕێکی ئەنجومەنی ناوخۆیی بنیادناوە بۆ بەڕێوبردنی ئەو هەرێمانەی لەدەستی داعش ئازادکران، کە حکومەتێکن «لەدەوری جەماوەر دەخولێنەوە». کوردەکان «کارامەییەکی رێکخراوەییان هەیە کەهەرگیز پێشتر لەڕۆژهەڵاتی ناوەراست نەمبینیوە»، ئەفسەرەکە وای وت. هەسەدە و پارتەکەی، ئەنجومەنی سوریای دیموکرات، باوەڕیان بەمافی یەکسان هەیە بۆ ئافرەتان لەگەڵ ئازادی رادەربڕین و ئایین، ئەفسەرەکە ئاماژەی بەوە کرد. گروپەکە بایەخی پەروەردەش دەزانن و سیستەمێکی دادوەریان هەیە کە «دادپەروەرانە و شەفافە». «ئەوە یەکەم دەرفەت بوو کە بەڕاستی ببینم ئامانجە کۆتاییەکانی سەربازیمان بەدەستهێناوە، چونکە ئێمە هاوبەشێکمان هەبوو کە بەنزیکەیی هەمان بەها ئەمریکییەکانیان هەیە»، ئەفسەرەکە وای وت و بەجەختکردنەوە لەڕاگەیاندراوەکەی ٦ی تشرینی یەکەم ئاماژەی بەوەکرد: «ئێمە دواجار دۆڕاین لەکاتێکدا وادەردەکەوت بردومانەتەوە». ئەفسەرەکە باسی لەو سەختایانە کرد کەسوپای ئەمریکا رووبەڕووی بوویەوە لەئەفغانستان لەبنیادنانی هێزە ئەمنییەکاندا، بەتایبەتیتر ئاماژەی بەو هێرشە زۆرانە کرد کە بوونە هۆی کوشتنی زۆرێک لەسەربازانی ئەمریکی. بەبەراوردکردن بەمە، «دەتوانم دوو دەست کەمتر بژمێرم» لەژمارەی لەدەستچوانی هێزە هاوپەیمانەکان کە لەسوریا کوژراون لەکەمپینی پێنج ساڵەی دژی داعش. جەنگاوەرەکان خۆیان «تەواو چاونەترسن»، ئەفسەرەکە وا دەڵێت و بەشێوەیەک وەسفیان دەکات کە تەنها چەکی سووک و کڵاشینکۆفیان پێیە بەبێ بەکارهێنانی زرێپۆش (درع). «ئەوان باوەڕپێنەکراوانە دڵ سافن ... پێیان باشترە خۆیان ببنە قوربانی وەک لەوەی زیان بەمەدەنییەک بگات». دوای ئەوەی ئەمساڵ سوریای بەجێهێشت، ئەفسەری یەکەم هیوای بەوەمابوو ئەمریکا بەتەواوەتی هەسەدە فەرامۆش ناکات، بەڵام ئێستا ئەو هیوایە زەبرێکی کوشندەی بەرکەوتووە. ئەفسەرەکە باس لەوە دەکات کاتێک گوێبیستی راگەیەندراوەکەی ترەمپ بووە سەبارەت بەکشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا، «بەتەواوی لەنیگەرانیدا تێکشکاوە». ئەفسەری دووەم وتی کە «باوەڕی نەکردووە» بە بەیاننامەکەی ٦ی تشرینی یەکەمی کۆشکی سپی. «هەر کەتورکیا هێرشی دەستپێکرد نەمتوانی خۆم بگرم لەشەرمەزاریدا، یەکەم بەهۆی ئەوەی بەشێک بووم لەوەو دووەم بەهۆی ئەوەی کەئێمە ئەمریکا، بەبۆچوونی من سەرپێچیمان لەبەهاکانمان کردووە»، ئەفسەرەکە وای وت. « بەبۆچوونی من هێشتا ئەمریکا چرا رێنیشاندەرەکەیە، بەڵام لەئێستادا لەئاست ئەوەدا نین». سەبارەت بەو چەکدارانەی هەسەدە کەئەفسەری یەکەم ناسینی لەمەنبج ، جەختی لەوەکردەوە کە «نەمتوانیوە پەیوەندی بەهیچ کامیانەوە بکەم».
هاوڵاتى تافان حەمەخان کچێکی گەنجی دانیشتووی سلێمانیە، خاوەن کۆمپانیای خۆیەتی، لەئەکاونتەکەی خۆیەوە ڤیدیۆیەکی ٣٢ چرکەیی بڵاوکردەوەو داوای کرد خەڵکی بایکۆتی کاڵا تورکیەکان بکەن. هاوڵاتى بۆ زانینی رای خەڵکی بەرامبەر بەو پێشنیارە ڤیدیۆکەی لەپەیجی خۆی بڵاوکردەوە، لەچەند کاتژمیرێکی کەمدا دەیان هەزار کەس ڤیدیۆکانی بینی و سەدان کەسیش کۆمێنتیان نوسی و پشتگیری خۆیان بۆ بیرۆکەکە راگەیاند. ئەوەش وەکو هاوسۆزیەک بۆ رۆژائاوای کوردستان و ئیدانەکردنی دەستدرێژیەکانی تورکیا. ماوەی چەند رۆژێکە هەڵمەتێکی بایکۆتکردنی کاڵاو بەرهەمی تورکیا لەباشووری کوردستان دەستیپێکردوە، هەر لەدراماو فیلم و گەشتوگوزارو کاڵاو بەرهەمەکانی بەکاربردنی رۆژانە، ئەوەش لە دژی پەلامارەکانی ئەردۆغانی سەرۆکی ئەو وڵاتە بۆ داگیرکردنی رۆژئاوای کوردستان و ئاوارەکردنی سەدان هەزار کەس. لە چەند رۆژی رابردوودا چه‌ند کۆمپانیایه‌کى گه‌شتیارى له‌هه‌ێمى کوردستان گه‌شته‌کانیان بۆ تورکیا وه‌ستاند، چه‌ند که‌ناڵێکیش په‌خشکردنى فیلى تورکدیان راگرت، وه‌ک ناڕه‌زاییه‌ک به‌رانبه‌ر هێرشه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان، هەروەها داوای دەرکردنی کۆمپانیا تورکیەکان دەکریت لەهەریمی کوردستان. له رۆژى نۆى ئه‌م مانگه‌وه، تورکیاو گروپه چه‌کداره هاوپه‌یمانه‌کانى، هێرشى به‌رفراوانیان بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان ده‌ستپێکردووه، دواى دوو رۆژ له‌بڕیارى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ئه‌مریکا له‌لایه‌ن دۆناڵد تره‌مپه‌وه. هێرشه‌که کاردانه‌وه‌ى زۆرى به‌دواى خۆیدا هێنا، له‌سه‌ر ئاستى هه‌رێمى کوردستان چه‌ندین خۆپیشاندان به‌ڕێوه‌چوون، چه‌ند کۆمپانیایه‌کی گه‌شتیاریش گه‌شته‌کانیان بۆ تورکیا وه‌ستاند. دڵشاد ره‌شید، به‌ڕێوبه‌رى کۆمپانیاى (ده‌ى هۆڵیده‌ی) گه‌شتیارى بههاوڵاتى راگه‌یاند «دوابه‌دوای ئه‌و ده‌ستدرێژیانه‌ى کرایه‌سه‌ر رۆژئاوای کوردستان که رژێمى تورکیا به‌بێ گوێدانه هیچ به‌هایه‌کى مرۆڤانه‌و هیچ یاسایه‌کى نێوده‌وڵه‌تى ده‌ستدرێژى ئه‌کاته‌سه‌ر خاکى کوردستان، سه‌رجه‌م گه‌شته‌کانمان راگرت». وتیشى «ئه‌وه بچوکترین هه‌ڵوێسته که‌ئێمه بیکه‌ین، کارى ئێمه گه‌شتوگوزاره له‌لایه‌ن خۆمانه‌وه گه‌شته‌کانمان راگرتووه هه‌تا ده‌ستدرێژیه‌کانى تورکیا به‌رده‌وام بێت». ئەوەش لەکاتێکدایە ساڵانە دەیان هەزار کەس لەهەریمی کوردستانەوە بۆ گەشتوگوزار دەچنە تورکیاو پارەکانیان لەوێ خەرج دەکەن. ئەوەش داهاتێکی زۆرە بۆ حکومەتەکەی پارتی دادو گەشەپیدان بەسەرۆکایەتی ئەردۆغان. هاوکات کۆمپانیاى ئه‌حمه‌دى بۆ گه‌شتوگوزار به‌هه‌مانشێوه بڕیارى راگرتنى گه‌شته‌کانیدا بۆ تورکیا و رایگه‌یاند، چیتر مامه‌ڵه‌ى ده‌رهێنانى ڤیزه‌ى گه‌شتیارى بۆ تورکیا ناکات. کۆمپانیاکه که‌ئۆفیسى سه‌ره‌کى له‌شارى سلێماندیه له راگه‌یه‌نراوێکدا رایگه‌یاندووه، «وه‌ک هه‌ڵوێسته وه‌رگرتنێک به‌رانبه‌ر بۆردومان و کوشتارى تورکیا هه‌موو گروپه گه‌شتیارییه‌کانمان بۆ تورکیا راده‌گرین، هیچ ڤیزه‌و تکتێکى فڕۆکه‌ى تورکیا نابڕین، داواکارین کۆمپانیاکانى تریش هه‌مان هه‌ڵوێستیان هه‌بێت تاکاتى راگرتنى شه‌ڕو بۆردومانه‌کان». ساڵانه به‌هه‌زاران گه‌شتیار له‌ناوچه جیاجیاکانى هه‌رێمى کوردستانه‌وه ده‌چنه شوێنه گه‌شتیارییه‌کانى تورکیا، به‌ڵام به‌هۆى هێرشه‌کانى تورکیاوه بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان پێشبینیده‌کرێت رێژه‌ى چوونى گه‌شتیار له‌هه‌رێمه‌وه بۆ ئه‌و وڵاته روو له‌که‌مبوونه‌وه بکات. تورکیا به‌وه‌ناسراوه که‌خاوه‌نى چه‌ندین شوێن و ناوچه‌ى گه‌شتیارى سه‌رنجڕاکێشه که له‌سه‌رتاسه‌رى جیهانه‌وه گه‌شتیارى به‌لاى خۆیدا راکێشاوه، یه‌کێک له‌سه‌رچاوه‌کانى داهاتى ئه‌و وڵاته‌ش له‌سه‌ر ئه‌و که‌رته‌یه. سه‌ره‌ڕاى بڕیارى ئه‌و کۆمپانیا گه‌شتیارییانه بۆ وه‌ستاندنى گه‌شته‌کانیان بۆ تورکیا، چه‌ند که‌ناڵێکیش په‌خشکردنى دراما تورکییه‌کانیان راگرتووه، به‌ڵام به‌شێک له‌که‌ناڵه‌کان به‌رده‌وامن له‌په‌خشکردنى دراماکان. عامر سه‌ڵاح، به‌ڕێوبه‌رى گشتى که‌ناڵى ڤاڵکۆن له‌لێدوانێکیدا بۆ هاوڵاتى وتی «راسته پێشتر دراماى تورکیمان په‌خش ئه‌کرد، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر نه‌گونجایه دامان نه‌ئه‌نا, به‌ڵام له‌دواى ئه‌و له‌شکرکێشیه‌ى تورکیا بۆ سه‌ر رۆژئاواى کوردستان ڕێگه‌م به‌خۆم نه‌دا شتێک نمایشى که‌لتورى تورکى بکات په‌خش بکرێت». وتیشى»له‌م کاته‌ى من په‌خشى درامایى تورکیم راگرت، درامایه‌کى تورکیم له‌په‌خشدابوو، دوو درامای تریشم کڕیبوو به‌زیاتر له پێنج ده‌فته‌ر، به‌ڵام من به‌وپه‌ڕى دڵخۆشى ئه‌و کاره‌م کردوه، ئه‌رکێکى نیشتیمانیم جێبه‌جێ کردوه، هیوادارم ده‌زگاکانى تریش هه‌ڵوێستیان هه‌بێت». ماوه‌ى چه‌ند ساڵێکه به‌شى زۆرى که‌ناڵه تورکییه‌کان ده‌ستیانداوه‌ته په‌خشکردنى دراما تورکییه‌کان، به‌ئامانجى کۆکردنه‌وه‌ى زۆرترین بینه‌ر له‌ده‌ورى خۆیان، به‌ره‌وامیش ره‌خنه له‌و درامایانه ده‌گیرا که له‌گه‌ڵ کلتورى کوردیدا یه‌کناگرنه‌وه. مانگى رابردووش وه‌زاره‌تى ئه‌وقاف و کاروبارى ئاینى حکومه‌تى هه‌رێم به‌هۆکارى ئه‌وه‌ى دراما تورکییه‌کان هۆکارى زیادبوونى جیابونه‌وه‌ى هاوسه‌رانن له‌هه‌رێمى کوردستان داواى راگرتنى دراما تورکییه‌کانی له‌وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى کرد. ئەوە یەکەم جار نیە کەبانگەشە دەکرێت بۆ بایکۆتکردنی کاڵای تورکی، بەڵام ئەمجارە بایکۆتکردنەکە لەئاستێکی بەرفراواندایە. ساڵی رابردوو لەکاتی پەلامارەکانی تورکیا بۆ داگیرکردنی عەفرین هەڵمەتێک بۆ بایکۆتکردنی کاڵای تورکی راگەیەنرا. بەڵام لەم ئاستەی ئیستادا نەبوو. بەپێی دوایین ئامار زیاتر لە ٢٠٠ هەزار خەڵکی سڤیل ئاوارەبوون و بە سەدان کوژراون و برینداربوون کە زۆرێکیان ژن و منداڵن.
ماردین نوره‌دین په‌رله‌مانى کوردستان ده‌یه‌وێت کۆبونه‌وه‌یه‌ک ئه‌نجامبدات بۆ تاوتوێکردنى دۆخى رۆژئاواى کوردستان، دواى له‌شکرکێشیه‌که‌ى تورکیا، به‌ڵام هێشتا واده‌که‌ى دیاری نه‌کراوه. سەلمە فاتیح ئەندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌پەرلەمانی کوردستان بە هاوڵاتىراگەیاند «داوای کۆبونەوەمان کردوە سەبارەت بە دۆخی رۆژئاوا، بەڵام بڕیاره‌که لاى دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانە بۆیە تائێستا هیچ کاتێک دیارینه‌کراوه«. وتیشى «ئاگادارنەکراوینەتەوە بۆ ئەوەی کۆبوونەوەکە دەکرێت یان نا، وەک پەرلەمانتاران ئەم کۆبوونەوەیە بەزۆر زۆر زەرورو پێویست دەزانین». هەفتەى رابردوو، پەرلەمانی کوردستان لەبەیاننامەیەکدا دەربارەی لەشکرکێشیەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوا رایگەیاندبوو، بەردەوام بەدواداچوون بۆ ئەو دۆخە دەکات و ئامادەکاریی بۆ دانیشتنێکی تایبەت لەسەر دۆخی رۆژئاوای کوردستان دەکات. دابان محەمەد ئەندامى فراکسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی کوردستان بە هاوڵاتىوت «داوای کۆبونەوەی نائاساییم کردووەو بە پێویستیشی دەزانین بۆ ئەو بارودۆخ و پێشهاتەی ئێستای رۆژئاوای کوردستان هەیە، بۆ تاوتوێکردنى بارودۆخی ئەو خەڵکەی کەئێستا لەژێر فشاری ئاوارەیدان، بۆ ئەوەی باشوری هەرێمی کوردستان لەڕووی سیاسی، کۆمەڵایەتی، دارایی، سەربازی، ئیستیخباراتی، لەهەمو روویەکی ترەوە هاوکاری رۆژئاواى کوردستان بکات». وتیشی «لەخولی پێشودا ئەو ئەزموونەمان هەبوو، ئەمجارەشیان پێویستە باشوری کوردستان لەڕێگەی پەرلەمانەکەیەوە چاودێری ئەو رەوشە بکات و کۆبونەوەیەکی نائاسایی ئەنجامبدات، کۆمەڵێک بڕیار لەبەرژەوەندی خەڵکی ئەوێ و لەبەرژەوەندی ئەو پڕۆسەیەو ئەو دۆزەی کە لەوێ هەیە بدات».
.png)
