.jpeg)
.jpg)
هاوڵاتى ئه‌نگێلا مێرکڵ راوێژکارى ئه‌ڵمانیا، به‌هۆى به‌رزبوونه‌وه‌ى ژماره‌ى حاڵه‌ته‌کانى تووشبوون به ڤایرۆسى کۆرۆناى گۆڕاو، هۆشداریدا له سه‌رهه‌ڵدانى شه‌پۆلى سێیه‌مى. ئه‌نگێلا مێرکڵ له چاوپێکه‌وتنێکدا رایگه‌یاند، له کۆتایى مانگى کانوونى یه‌که‌مى 2020دا، سیستمى ته‌ندروستیى ئه‌ڵمانیا رووبه‌ڕووى بارودۆخێکى له‌ناکاو ببووه‌وه، راشیگه‌یاند:"له‌ئێستادا ژماره‌ى هه‌وکردنه‌کان زۆر که‌متره و رێژه‌ى مردن به‌هۆى ڤایرۆى کۆرۆناى نوێوه که‌میکردووه". هه‌روه‌ها راوێژکارى ئه‌ڵمانیا، ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ده‌کرێت بیر له هه‌نگاو به هه‌نگاو که‌مکردنه‌وه‌ى رێکاریه‌کانى دژبه کۆرۆنا بکه‌نه‌وه و راشیگه‌یاند: ''ئه‌گه‌ر ڤایرۆسى کۆرۆناى گۆڕاو نه‌بێت که‌مکردنه‌وه رێکاریه‌کان ئاسان ده‌بێت، به‌هۆى ڤایرۆسى کۆرۆناى گۆڕاو، که ئێستا ره‌نگه سێیه‌م شه‌پۆل دروست ببێت، ده‌چینه قۆناغى نوێى په‌تاکه‌وه". هاوکات مێرکڵ ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که ئه‌و ڤایرۆسه گۆڕاوه‌ى له به‌ریتانیا سه‌ریهه‌ڵدا توندتره و شوێنى ئه‌و ڤایرۆسه ده‌گرێته‌وه که سه‌ره‌تا سه‌ریهه‌ڵدا. "ئێستا پێویسته به‌ژیریى و به‌وریاییه‌وه به‌ره‌وپێش بچین بۆ ئه‌وه‌ى شه‌پۆلى سێیه‌م وانه‌کات پێویست بکات به داخستنى هه‌موو ئه‌ڵمانیا".
هاوڵاتى نرخى نه‌وتى خاو له‌بازاڕه‌کانى جیهان به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو به‌رزبوه‌وه و نرخى هه‌ر به‌رمیلێک نه‌وتى برێنت 67 دۆلارى تێپه‌راند. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 25ى شوباتى 2021، به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى برێنت به 67.66 دۆلار مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى رۆژئاواى ئه‌مریکا(ته‌کساس) به 63.74 دۆلار مامه‌ڵه‌ى پێوه‌کرا. هاوکات به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئۆپێک پڵه‌س به 63.78 دۆلار مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت، ئه‌وه‌ش به‌رزترین نرخى نه‌وتى خاوه له سیانزه مانگى رابردوودا. ئاژانسى بلومبێرگ بڵاویکرده‌وه، به‌رهه‌مهێنانى نه‌وتى خاو به‌ڕێژه‌ى 10% له‌و ویلایه‌تى ته‌کساس وه‌ستێندراوه که‌ده‌کاته ملیۆنێک به‌رمیل له‌رۆژێکدا. شاره‌زایانى بۆرسه‌ى نه‌وت له جیهاندا ئاماژه به‌وه ده‌ده‌ن که نرخى نه‌وتى خاو زیاتر به‌رزده‌بێته‌وه تا کۆتایى ئه‌مساڵ ده‌گاته 75 دۆلار.
هاوڵاتى سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مه‌ریکا، راگرتنى هاتنه ناوه‌وه‌ى په‌نابه‌رى یاسایى له رێگاى گرین کارد "کارتى سه‌وز" هه‌ڵوه‌شانده‌وه و جارێکى تر سیستمى وه‌رگرتنى په‌نابه‌ران چالاک ده‌کاته‌وه. به‌پێى هه‌واڵێکى میدیا ئه‌مریکییه‌کان، ئیداره‌ى نوێى ئه‌مریکا به سه‌رۆکایه‌تى جۆ بایدن، سه‌رۆکى ئه‌مریکا بریارێکى سه‌رۆکى پێشووى هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه و له‌مه‌دودوا سیسته‌مى وه‌رگرتنى په‌نابه‌ران له رێگاى گرین کارده‌وه چالاک ده‌کرێته‌وه. دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆکى پێشووى ئه‌مه‌ریکا، به بیانووى پاراستنى هه‌لى کاره‌کانى ناو ئه‌مریکا، پێدانى گرین کارتى وه‌ستاندبوو، 31ـى کانوونى یه‌که‌م، تره‌مپ ئه‌و بڕیاره‌ى بۆ مانگى ئادارى ئه‌مساڵ درێژکرده‌وه. له‌باره‌ى ئه‌و بریاره‌ى تره‌مپ، بایدن ئاماژه‌ى به‌وه‌ش کرد: " بریاره‌که له به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌مریکادا نییه، به پێچه‌وانه‌وه، بریاره‌که زیان له ئه‌مریکا ده‌دات به‌تایبه‌ت کاتێک دێته سه‌ر به یه‌کشادبونه‌وه‌ى په‌نابه‌رانى یاسایى ئه‌مه‌ریکا له‌گه‌ڵ خێزانه‌کانیان، هه‌روه‌ها زیان له ئه‌مریکا ده‌دات چونکه بێبه‌ش ده‌بین له به‌هره و توانا جیاوازه‌کانى جیهان". هه‌ر به بیانوى پاراستنى ئاسایشى ئه‌مریکا، دۆناڵد تره‌مپ گه‌شتى هاووڵاتیانى چه‌ند وڵاتێکى ئیسلامى له رێگاى ڤیزا قه‌ده‌غه‌کرد.
هاوڵاتى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى که‌نه‌دا به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ، بڕیارێکى ده‌رکردووه، که مامه‌ڵه‌ى وڵاتى چین له‌گه‌ڵ که‌مینه‌ى موسوڵمانى چین به (کۆمه‌ڵکوژی) ناوزه‌د ده‌کات. تۆرى هه‌واڵى BBCى فارسى بڵاویکرده‌وه که بڕیاره‌که‌ى په‌رله‌مانى که‌نه‌دا، که به 266 ده‌نگى به‌ڵێ و به‌بێ هیچ ده‌نگێکى نه‌خێر بڕیاڕى له‌سه‌ر درا، به پشتیوانى هه‌موو حیزبه ئۆپۆزسیۆنه‌کان و ژماره‌یه‌ک له نوێنه‌رانى حیزبى ده‌سه‌ڵاتدار بووه. جاستین ترۆدو، سه‌رۆک وه‌زیرانى که‌نه‌داو زۆرێک له ئه‌ندامانى کابینه‌که‌ی، سه‌باره‌ت به‌بریاره‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى که‌نه‌دا بێ لایه‌نییان هه‌ڵبژاردووه. که‌نه‌دا دووه‌مین وڵاتى جیهانه، پاش ئه‌مریکا که هه‌نگاوه‌کانى وڵاتى چین دژى که‌مینه موسوڵمانه‌کانى ئویغور به کۆمه‌ڵکوژى ده‌ناسێنێت. هه‌روه‌ها یاسا داڕێژه‌رانى که‌نه‌دایى به‌پێى یاسایه‌کى وڵاته‌که‌یان که ده‌نگیان پێداوه، داوا له حکومه‌تى وڵاته‌که‌یان ده‌که‌ن، که داوا له لیژنه‌ى ئۆڵۆمپى نێوده‌وڵه‌تى بکه‌ن" ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌م کۆمه‌ڵکوژییه له‌لایه‌ن وڵاتى چینه‌وه به‌رده‌وام بێت" یارییه‌کانى ئۆڵۆمپى زستانه‌ى ساڵى 2022 له په‌کینه‌وه بۆ شوێنێکى تر بگوازرێته‌وه. هاوکات، به‌پێى هه‌واڵێکى ڕۆیته‌رز، وڵاتى چین دوێنێ رۆژى سێ شه‌ممه 23ى شوباتى 2021، سه‌باره‌ت به ده‌رچونى ئه‌م بڕیاره، کاردانه‌وه‌ى نیشان داوه‌و ڕایگه‌یاندووه ئه‌م هه‌نگاوه‌ى که‌نه‌دا سه‌رکۆنه ده‌کات و ڕه‌تیده‌که‌نه‌وه. مسوڵمانانى ئویغور له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانى چینه‌وه کۆمه‌ڵ کوژکراون و به‌شێکیان ئه‌و وڵاته‌یان به‌جێ هێشووه، ئویغورییەکان کەمینەیەکی موسوڵمانی بەڕەگەز تورکن، لە 45% دانیشتوانی پارێزگای سیان کینگ لە باکوری ڕۆژئاوایی چین پێکدەهێنن.
هاوڵاتى کازمى و جۆ بایدن، په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنیان ئه‌نجامدا و کۆشکى سپى رایگه‌یاند:"ئه‌مریکا به‌رده‌وام ده‌بێت له پشتیوانیکردنى عێراق بۆ پاراستنى سه‌روه‌رى و سه‌ربه‌خۆیى خۆی". کۆشکى سپى له راگه‌یێندراوێکدا ئاشکراى کردووه شه‌وى رابردوو بایدن و کازمى له په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنیدا باسیان له هێرشه مووشه‌کییه‌کانى ئه‌مدواییه‌ى هه‌ولێر کردووه و هه‌ردوولاش هاوڕا بوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌نجامده‌رانى ئه‌و هێرشه ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بکرێت. له راگه‌یێندراوه‌که‌ى کۆشکى سپیدا هاتووه: "هه‌ردوولا باسیان له هێرشى مووشه‌کى ئه‌مدواییه‌ى سه‌ر هاوپه‌یمانان و عێراقییه‌کان کردووه و هاوڕا بوون له‌وه‌ى ده‌بێت ئه‌وانه‌ى هێرشه‌کانیان کردووه، به‌رپرسیارێتى ئه‌و هێرشانه هه‌ڵبگرن". هه‌روه‌ها بایدن و کازمى پێکه‌وه گفتوگۆیان سه‌باره‌ت به گرنگى پێشخستنى دیالۆگى ستراتیژى نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به پرسه سه‌ره‌کییه‌کان کردووه. هاوکات، مسته‌فا کازمى له ئه‌کاونتى خۆى له تویته‌ر نووسیویه‌تى له‌گه‌ڵ بایدن باسیان له په‌یوندیى دووقۆڵى و به‌ردوامى هاوکارییه‌کان له شه‌ڕى دژ به داعشدا کردووه. کازمى که تویته‌که‌ى نوسیویه‌تى: "له په‌یوه‌ندییه‌کدا له‌گه‌ڵ سه‌رۆک جۆ بایدن، تاوتوێى په‌ره‌پێدانى په‌یوه‌ندییه دوو قۆڵییه‌کان و به‌هێزکردنى هه‌ماهه‌نگى هاوبه‌شمان کرد، رێککه‌وتین کار بکه‌ین بۆ بۆ چه‌سپاندنى ئاشتى و ئاسایش له‌ناوچه‌که و پێکه‌وه شه‌ڕى داعش بکه‌ین. جه‌ختمان کرده‌وه له درێژه‌پێدانى گفتوگۆى ستراتیژیى نێوان هه‌ردوو وڵات". رۆژى 15-2-2021 به مووشه‌ک هێرش کرایه سه‌ر بنکه‌یه‌کى هێزه‌کانى هاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تیى دژ به داعش له فرۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تیى هه‌ولێر، هێرشه‌که کوژرانى به‌ڵێنده‌رێکى بیانى برینداربوونى نۆ که‌سى دیکه‌ى لێکه‌وتنه‌وه‌و یه‌کێک له برینداره‌کانى رووداوه‌که رۆژى دووشه‌ممه 22ى شوبات گیانى له‌ده‌ستدا.
.jpg)
کاکه‌لاو عه‌بدوڵا ئه‌مریکا به‌نیاز نییه وه‌ڵامى هێرشه موشه‌کییه‌کانى سه‌ر هه‌ولێر بداته‌وه‌و ده‌یه‌وێت ئێران دووباره بگه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ر مێزى گفتوگۆ، ئه‌مه سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه رایگه‌یاندووه واشنتن «مافى ئه‌وه‌ى هه‌یه وه‌ڵامى هه‌بێت له‌کاتى خۆیدا.» رۆژنامه‌ى نیویۆرک تایمزى ئه‌مریکى بڵاویکرده‌وه تائێستا له‌وه‌زاره‌تى به‌رگرى ئه‌مریکا گفتوگۆى ورد نه‌کراوه له‌سه‌ر وه‌ڵامدانه‌وه‌ى سه‌ربازیى بۆ هێرشه موشه‌کییه‌کانى سه‌ر هه‌ولێر له‌هه‌فته‌ى رابردوودا. به‌پێى وته‌ى دوو به‌رپرسى باڵاى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا، تائێستا هیچ گفتوگۆیه‌کى ورد نه‌کراوه له‌فه‌رمانده‌یى ناوه‌ندى وه‌زاره‌تى به‌رگریى ئه‌مریکا ده‌رباره‌ى وه‌ڵامێکى سه‌ربازیى دیاریکراو بۆ سه‌ر هێرشه مووشه‌کییه‌کانى سه‌ر هه‌ولێرى پایته‌ختى هه‌رێمى کوردستان له‌دووشه‌ممه‌ى رابردوودا، له‌کاتێکدا لێکۆڵینه‌وه‌کان به‌رده‌وامن له‌ڕووداوه‌که. له‌دووشه‌ممه‌ى رابردوو، ١٣ى شوباتى ٢٠٢١، چه‌ند هێرشێکى مووشه‌کى کرایه‌سه‌ر هه‌ولێر و بنکه‌ى سه‌ربازیى هاوپه‌یمانان له‌فرۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تى هه‌ولێر که بووه‌هۆى کوژرانى به‌ڵێنده‌رێک و بریندابوونى نۆ به‌ڵێنده‌رى تر له‌گه‌ڵ سه‌ربازێکى ئه‌مریکی به‌پێى وته‌ى وه‌ین مارۆتۆ، وته‌بێژى هاوپه‌یمانانى دژى داعش. گروپێک به‌ناوى (ئه‌ولیائ ده‌م) ئه‌نجامدانى هێرشه‌که‌ى گرته‌ئه‌ستۆى خۆى به‌بێ پیشاندانى هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک، ئه‌م گروپه ناسراو نییه‌و گروپێکى تازه‌یه‌و ده‌وترێ سه‌ر به‌حه‌شدى شه‌عبییه. به‌پێى زانیارییه‌کان، (14) مووشه‌ک ئاراسته‌ى هه‌ولێر کران و تائێستاش لێکۆڵینه‌وه له‌لایه‌ن لایه‌نى ئه‌مریکى و حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستانه‌وه به‌رده‌وامه. دوابه‌دواى هێرشه‌که ئه‌نتۆنى بلینکن، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا، رایگه‌یاند «تووڕه‌ین» به‌هێرشکردنه سه‌ر هه‌ولێرو «به‌ڵێن ده‌ده‌ین پاڵپشتى هه‌موو هه‌وڵێک بکه‌ین بۆ لێکۆڵینه‌وه‌و تۆمه‌تبارکردنى ئه‌وانه‌ى به‌رپرسیارن» له‌هێرشه‌کان. دواتریش جێن ساکی، وته‌بێژى کۆشکى سپى رایگه‌یاند جۆو بایدن، سه‌رۆکى ئه‌مریکا «مافى ئه‌وه‌ى هه‌یه که‌وه‌ڵامى هه‌بێت له‌و کات و شێوازه‌ى خۆمان به‌باشى ده‌زانین». ساکى وتیشی: «ئێمه چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین تالێکۆڵینه‌وه کۆتایى بێت پێش ئه‌وه‌ى هیچ هه‌نگاوێکى تر بنێین... دیبلۆماسییه‌ت له‌م ئیداره‌یه‌دا ئه‌وله‌ویه‌ته«. وته‌که‌ى ساکى ده‌رخه‌رى ئه‌وه‌یه که‌ئیداره‌ى بایدن هه‌ڵویستى جیاوازه له‌به‌رامبه‌ر هێرشه مووشه‌کییه‌کانى گروپه‌کانى سه‌ر به‌ئێران به‌به‌راورد به‌ئیداره‌که‌ى دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆکى پێشووى ئه‌مریکا. به‌پێى راپۆرته‌که‌ى نیویۆرک تایمز، به‌رپرسانى سه‌ربازیى و دیبلۆماسى باسیان له‌وه کردووه که‌ئامانجه گه‌وره‌که‌ى بایدن ئه‌وه‌یه دوژمنایه‌تى و توندوتیژى که‌مبکاته‌وه له‌نێوان ئه‌مریکاو ئێران و بریکاره‌کانیدا له‌هه‌رێمه‌که‌دا به‌تایبه‌تى له‌عێراق به‌دواى رێگایه‌کدا ده‌گەرێت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ى دیبلۆماسییه‌ت له‌گه‌ڵ ئێران. ئه‌مه له‌کاتێکدایه دۆناڵد تره‌مپ سیاسه‌تى جیاوازى هه‌بوو به‌رامبه‌ر گروپه چه‌کداره‌کانى عێراق کاتێک هێرشى مووشه‌کییان ئاراسته‌ى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئه‌مریکا له‌عێراق ده‌کرد. دواى هێرشێکى مووشه‌کى که بووه‌هۆى کوژرانى به‌ڵینده‌رێکى ئه‌مریکى له‌کانونى یه‌که‌مى ٢٠١٩، واشنتن که‌تائیبى حزبوڵاى سه‌ر به‌حه‌شدى شه‌عبى تۆمه‌تبار کردو دواتر پێنج بنکه‌ى سه‌ربازیى گروپه‌که‌ى بۆردومان کرد. هیرشه ئاسمانییه‌که‌ى ئه‌مریکا بووه‌هۆى ئابڵوقه‌دانى باڵیۆزخانه‌که‌ى له‌به‌غداد له‌لایه‌ن لایه‌نگرانى حه‌شدى شه‌عبى بۆ ماوه‌ى دوو رۆژو دواتریش ئه‌مه بووه هۆکارى ئه‌وه‌ى دۆناڵد تره‌مپ فه‌رمانى هێرش ئاسمانى بکات بۆ کوژرانى قاسم سوله‌یمانی، فه‌رمانده‌ى پێشووى فه‌یله‌قى قودس، له ٣ى کانونى دووه‌مى ٢٠٢٠. له‌چه‌ند رۆژى رابردوودا ئه‌مریکا نیازى خۆى ده‌ربڕى بۆ دووباره ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى دانوستان له‌گه‌ڵ ئێران سه‌باره‌ت به رێککه‌وتنى ئه‌تۆمى ٢٠١٥. له‌هه‌یینى رابردوودا، ١٩ى شوباتى ٢٠٢١، نێد پرایس وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا، رایگه‌یاند ئه‌مریکا «بانگهێشتنامه‌ی» وڵاته ئه‌ندامه هه‌میشه‌ییه‌کانى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان قبوڵ ده‌کات بۆ کۆبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئێران و گفتوگۆکردن له‌سه‌ر رێگاچاره‌یه‌کى دیپلۆماتى له‌سه‌ر پرۆگرامى ناوکى ئێران. له‌هه‌فته‌ى رابردوودا ئێران هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌یکرد که‌ده‌ستپێگه‌شتنى لێکۆڵه‌رانى ئاژانسى وزه‌ى ئه‌تۆمى نێوده‌وڵه‌تى سنوردار ده‌کات بۆ لێکۆڵینه‌وه له‌وزه‌ى ناوکى وڵاته‌که ئه‌گه‌ر ئه‌ندامانى رێککه‌وتنه‌که‌ى ٢٠١٥ په‌یوه‌ستییه‌کانى خۆیان جێبه‌جێ نه‌که‌ن. له‌سه‌ره‌تاى ساڵى ٢٠٢١یشه‌وه تاران پیتاندنى یۆرانیۆمى گه‌یانده له‌سه‌دا ٢٠% که‌ئه‌مه‌ش سه‌رپێچییه‌و به‌پێى رێککه‌وتنه‌که ته‌نها له‌سه‌دا ٣.٦٧% رێگه‌ى پیدراوه یۆرانیۆم بپیتێنێت. سه‌باره‌ت به هێورکردنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى ئه‌مریکا له‌گه‌ڵ ئێران له‌عێراقدا، راپۆرته‌که‌ى نیویۆرک تایمز باسى له‌وه کردووه که ئه‌نتۆنى بلینکن، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا، له‌هه‌ینى رابردوودا پێداچوونه‌وه‌ى کردووه به‌سیاسه‌تى وڵاته‌که‌ى له‌عێراق که‌گۆڕانکارى به‌رچاوى تێدا به‌دى ده‌کرێت و له‌مانگى داهاتوودا پێشکه‌شى کۆشکى سپى ده‌کرێت. به‌پێى سیاسه‌ته نوێیه‌که، وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه چاوى له‌وه‌یه ئه‌و مۆڵه‌تانه درێژ بکاته‌وه که‌ئیداره‌ى تره‌مپ سه‌پاندبوونى له‌سه‌ر عێراق سه‌باره‌ت به‌کڕینى غازى ئێران و دابینکردنى به‌شێکى کاره‌باى وڵاته‌که. له ٥ى کانونى دووه‌مى ٢٠٢١، چه‌ند رۆژیک پێش ته‌واوبوونى واده‌ى سه‌رۆکایه‌تى تره‌مپ، ئه‌مریکا مۆڵه‌تى بۆ عێراق درێژکرده‌وه تابتوانێت غازى ئێران بکڕێت. عێراق نزیکه‌ى یه‌ک له‌سه‌ر سێى که‌مى غاز و کاره‌باى وڵاته‌که به‌کڕینى له‌ئێران پرده‌کاته‌وه. ئه‌مریکا له ٢٠١٨ سزاى به‌سه‌ر پیشه‌سازى ئێراندا سه‌پاند له‌میانى که‌مپینى «فشارى باڵا» به‌ڵام ناوه ناوه مۆڵه‌تى کاتى ده‌دایه به‌غداد تابتوانێت غازى ئێران بکڕێت و پاشان دواتر بتوانێت پشت به‌ستنى به‌وزه‌ى ئێران که‌مبکاته‌وه. ئیداره‌ى بایدن ره‌چاوى گه‌ڕانه‌وه‌ى سه‌ده‌ها دیپلۆماتکارو کارمه‌ندى ئاسایش و به‌ڵێنده‌ریش ده‌کات بۆ باڵیۆزخانه‌ى ئه‌مریکا له‌به‌غداد که‌پێشتر له ٢٠١٩دا که‌مکرانه‌وه، له‌کاتێکدا گرژییه‌کان له‌گه‌ڵ ئێران له‌قوڵبوونه‌وه‌دا بوو، دواتریش له‌کانونى یه‌که‌مى ٢٠٢٠ بڕیارى که‌مکردنه‌وه‌یان درا به‌هۆى ترسى تۆڵه‌کردنه‌وه‌ى ئیران له‌سه‌روبەندى یه‌که‌م ساڵیادى کوژرانى قاسم سوله‌یمانی. چه‌ند به‌رپرسێکى پنتاگۆن و ئه‌فسه‌رى پله باڵا ئه‌وه‌یان به‌نیویۆرک تایمز راگه‌یاندووه که روون نییه هێڵى سوورى ئیداره‌ى بایدن چییه کاتێک ده‌گاته سه‌ر بابه‌تى پارێزگاریکردن له‌کارمه‌ندو سه‌ربازنى ئه‌مریکى له‌عێراق دژى هه‌ڕه‌شه‌کانى ئێران و بریکاره‌کانی. له‌چه‌ند رۆژى رابردووشدا، یانس ستۆڵتنبیرگ، سکرتێرى گشتى رێکخراوى ناتۆ، رایگه‌یاند سه‌ربازانى رێکخراوه‌که له (٥٠٠) سه‌ربازه‌وە زیاد ده‌کرێت بۆ چوار هه‌زار سه‌رباز. ده‌یڤد شینکه‌ر، یاریده‌ده‌رى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا بۆ سیاسه‌تى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست له‌ئیداره‌ى پێشووى تره‌مپ، رایگه‌یاند که‌ئه‌رکى سه‌رشانى حکومه‌تى عێراقییه تاجڵه‌وى میلیشیاکانى سه‌ر به‌ئێران بگرێت. «پێموانییه مه‌راییکردن بۆ ئێران وابکات هه‌ڵسوکه‌وتى باشترت به‌رامبه‌ر بکرێت له‌عێراقدا، له‌کۆتاییدا ئه‌مانه هه‌مووى ده‌چێته‌وه سه‌ر ئێران - مووشه‌که‌کان، چه‌ک، دابینکردنى بودجه‌و ئاراسته‌کردن هه‌موویان له‌تارانه‌وه دێن»، یاریده‌ده‌رى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا بۆ سیاسه‌تى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست واى وت.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى به‌رگریى ئه‌مریکا (پنتاگۆن) ڕایده‌گه‌یه‌نێت، هێرشه‌که‌ى هه‌ولێریان به جددى وه‌رگرتووه و له کاتى گونجاو وه‌ڵامى ده‌ده‌نه‌وه. جۆن کێربى، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى به‌رگریى ئه‌مریکا له کۆنگره‌یه‌کى ڕۆژنامه‌وانیدا ڕایگه‌یاند:" تائێستا لێکۆڵینه‌وه‌کانیان له هێرشه‌کانى سه‌ر هه‌ولێر، بنکه‌ى سه‌ربازیى به‌له‌د و ناوچه‌ى سه‌وزى به‌غدا به‌رده‌وامن و نه‌گه‌یشتوونه‌ته ئه‌نجامى کۆتایى که کێ له پشتیانه‌وه بووه". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"ئه‌وان پشتیوانى له فراوانکردنى چالاکییه‌کانى ناتۆ ده‌که‌ن، به‌ڵام هیچ پلانێکیان نییه ژماره‌ى سه‌ربازه‌کانیان له عێراق زیادبکه‌ن".
هاوڵاتى نرخى نه‌وتى خاوى برێنت بۆ هه‌ر به‌رمیلێک 66 دۆلارى تێپه‌راندو به‌رێژه‌ى له‌سه‌دا 1.52% به‌رزبووه‌ته‌وه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 23ى شوباتى 2021، نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى برێنت به 66 دۆلار و 19 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى ئه‌مریکا(ته‌کساس) به 61 دۆلار و 38 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه‌ده‌کرێت. هاوکات به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئۆپێک پڵه‌س به 64 دۆلارو 29 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت.
هاوڵاتى کچێکى کورد که‌باوکى خه‌ڵکى که‌لار بووه‌و به‌هۆکارى هه‌ژاریى و سیاسى روویان له‌ئه‌مریکا کردووه، بووه ئه‌ندامى خێزانى شاهانه‌ى به‌ریتانیا دواى هاوسه‌رگیرى کردنى له‌گه‌ڵ هێنرى رۆپه‌ر-کۆرۆزۆندا، که‌خوشکه‌زاى بووکى شاژنه ئه‌لیزابێزى دووه‌مه. کچێکى کورد به‌ناوى هانا جاف دواى ساڵێک له‌ده‌زگیراندارى له‌گه‌ڵ هێنرى رۆپه‌ردا هاوسه‌رگیرى ئه‌نجامدا که‌ئه‌ندامێکى خێزانى شاهانه‌ى به‌ریتانیایه‌و به‌مه‌ش هانا ده‌بێته ئه‌ندامى هه‌مان خێزان. هێنرى رۆپه‌ر خوشکه‌زاى سارا فێرگسنه، ژنه‌میرى شازاده ئه‌ندرو که میرى شارى یۆرکى ئینگلته‌رایه‌و شازاده ئه‌ندرو دووه‌م کوڕى شاژن ئیلزابێزى دووه‌م، شاژنى ئێستاى به‌ریتانیاو شازاده فلیپه. هێنرى ده‌شبێته پورزاى شازاده یوجین و شازاده بێتریس که له‌پله‌ى نۆیه‌م و ده‌یه‌م دێن بۆ شوێنگرتنه‌وه‌ى شاژنه ئیلیزابێزى دووه‌م. هاوسه‌ره‌که‌ى هانا که‌ته‌مه‌نى (٣٥) ساڵه یه‌کێکه له‌نه‌وه‌کانى شا هێنرى حه‌وته‌م، پاشاى ئینگلته‌را له‌نێوان ساڵانى ١٤٨٥ بۆ ١٥٠٩. هاناو هێنرى به‌هۆى هاوڕێیه‌کیانه‌وه یه‌کتریان ناسیوه‌و دواى چوار مانگ له‌یه‌کترناسین له‌دووى کانونى دووه‌مى ٢٠٢٠، هێنرى داواى هاوسه‌رگیریى له‌هانا کرد له‌سویسرا. هانا سه‌ریاس جاف له‌چوارى تشرینى دووه‌مى ١٩٨٦ له‌دایکبووه‌و هاووڵاتییه‌کى مه‌کسیکییه‌و به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ک کورده‌و سه‌ر به‌خێڵى جافه‌و نه‌وه‌ى پاشا موحه‌مه‌د جافه. هانا له‌شارى سان دیاگۆى مه‌کسیک له‌دایکبووه‌و بڕوانامه‌ى به‌کالۆریۆسى له‌ده‌روونزانیدا به‌ده‌ستهێناوه‌و دواتر ماسته‌رى له‌هونه‌ردا وه‌رگرتووه. هانا که‌سایه‌تییه‌کى سیاسی، نووسه‌ر و چالاکوانه‌و له رێکخراوى جاف بۆ خوێندنکار کار ده‌کات که رێکخراوێکى قازانج نه‌ویسته و تیشک ده‌خاته سه‌ر مافى په‌نابه‌ران و ده‌سته‌به‌رکردنى مافى خوێندن بۆیان. سه‌ریاس جافى باوکی خه‌ڵکی که‌لاره‌و له‌و هاووڵاتیه کوردانه‌یه که له‌ساڵانى رابردوودا به‌هۆکاری هه‌ژاریی‌و سیاسی کوردستانیان به‌جێهێشت‌و روویان له‌وڵاتانی دیکه‌ی ئه‌وروپا‌و ئه‌مریکا کرد، هه‌ر له‌وێش ژیانی هاوسه‌رییان له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه جیاوازه‌کانی تر پێکهێناوه.
هاوڵاتى شاره‌وانى ئۆسلۆى پایته‌ختى نه‌رویج بڕیاردا به مانه‌وه‌ى تابلۆى شه‌ڕڤانانى یه‌په‌ژه، که تورکیا له‌ڕێگاى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه و باڵیۆزخانه‌که‌ى له‌و وڵاته، هه‌وڵێکى چڕیدا بۆ لابردنی. تابلۆى ژنه شه‌ڕڤانانى یه‌کینه‌کانى پاراستنى ژن-یه‌په‌ژه له‌لایه‌ن ژنه هونه‌رمه‌ندى کورد (گه‌لاوێژ وه‌لیدخانی)یه‌وه نه‌خشێندراوه و له‌سه‌ر تابلۆکه‌ش وته‌یه‌کى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان ڕێبه‌رى په‌که‌که نوسکراوه که"تا ژن ئازاد نه‌بێت، کۆمه‌ڵگه ئازاد نابێت". ناوه‌ڕاستى مانگى کانوونى دووه‌مى 2021 تابلۆکه له‌سه‌ر دیوارێکى شارى ئۆسلۆى پایته‌ختى وڵاتى نه‌رویج دانرا. هه‌رزوو تورکیا که‌وته دژایه‌تییکردنى تابلۆکه و له‌ڕێگه‌ى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه و باڵیۆزخانه‌ى ئه‌و وڵاته له نه‌رویج، داواى لابردنى تابلۆکه کرا. ئیڤۆر ئیڤێنرود، سه‌رۆکى کاروبارى کلتووریى شارى ئۆسلۆ له تویتێکدا وه‌ڵامى ناڕه‌زایه‌تییه‌کانى تورکیاى دایه‌وه رایگه‌یاند:" ئێمه له نه‌رویج باوه‌ڕمان به ئازادیى ڕاده‌ربڕین و دیموکراسى هه‌یه، که‌سه سیاسییه‌کان ناتوانن وێنه بگۆڕنیان ده‌ستکاریى بکه‌ن، سه‌یرمان بکه‌ن و فێرببن". ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانى ئۆسلۆ له کۆبوونه‌وه‌ى ئاسایى خۆیدا به‌تێکڕاى ده‌نگى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نه‌که بڕیاریدا به مانه‌وه‌ى تابلۆکه له شوێنى خۆیدا. بیه‌رک هالسته‌ین، نوێنه‌رى پارتى چه‌پ و جێگرى به‌پرسى کۆمیته‌ى په‌روه‌رده و کلتوور، له‌کۆبوونه‌وه‌که‌ى ئه‌نجومه‌نى شاره‌وانیى ئۆسلۆ وتارێکى پێشکه‌شکرد و رایگه‌یاند:" مادام ئێستا تورکیا خۆى له‌م بابه‌ته‌دا وه‌رده‌دات، پێویسته بڵێین نه‌رویج وڵاتێکه که ئازادیى ڕاده‌ربڕینى تێدا په‌یڕه‌و ده‌کرێت، ئێمه لێره‌وه‌وه داوا له ئه‌ردۆغان ده‌که‌ین مافى مرۆڤ له تورکیا پێشێل نه‌کات". هاوکات کامسى گونارئاکتام، جێگرى سه‌رۆکى شاره‌وانى ئۆسۆ وێڕاى ئیدانه‌کردنى فشاره‌کانى تورکیا دژ به‌و تابلۆیه، پشتیوانیى بۆ گه‌لى کوردیش دووپاتکرده‌وه و جه‌ختى له‌سه‌ر پاراستنى به‌هاکانى مافى مرۆڤ و پێشکه‌وتنه دیموکراسییه‌کان کرده‌وه.
هاوڵاتى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کۆمپانیاى ڕۆس ئه‌برۆنسۆند، که به‌رپرسى هه‌نارده‌ى چه‌کى روسیایه رایگه‌یاند:" سه‌ره‌راى بوونى سزاکانى سه‌ر رووسیا و کۆرۆنا ئاستى هه‌نارده‌کردنى چه‌ک و که‌لوپه‌لى سه‌ربازى له ساڵى 2020دا له هه‌مان ئاستى ساڵى 2019 دا بووه و ساڵى رابردوو به به‌هاى 13 ملیار دۆلارمان هه‌نارده کردووه". که‌ناڵى رووسیا توده‌ى بڵاویکردۆته‌وه که ئه‌لیکسانده‌ر مێخیڤ، به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى کۆمپانیاى ڕۆس ئه‌برۆنسۆند، که به‌رپرسى هه‌نارده‌ى چه‌کى ڕوسیایه له‌میانى به‌شداریکردنى له‌کردنه‌وه‌ى پێشانگاى چه‌ک رایگه‌یاند:" سه‌ره‌ڕاى سزاکان و ڤایرۆسى کۆرۆنا، کۆمپانیاکه ساڵى ڕابردوو توانیویه‌تى به‌رهه‌مى سه‌ربازى به به‌هاى 13 ملیار دۆلار بفرۆشێت". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه کراوه رووسیا بۆ زیاتر له 50 وڵات چه‌ک و پێداویستى سه‌ربازى هه‌نارده ده‌کات. روسیا یه‌کێک بووه له وڵاتانى هه‌نارده‌کارانى چه‌ک له جیهاندا که ساڵانه به به‌هاى نزیکه‌ى 15 ملیار دۆلار چه‌ک ده‌فرۆشێت به وڵاتانى جیهان.
هاوڵاتى ئه‌مڕۆ هه‌ینى 19ى شوباتى 2021، نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى برێنت 63 دۆلار و 34 سه‌نته، هاوکات به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئه‌مریکاش له 59 دۆلار و 71 سه‌نته. دوێنێ پێنجشه‌ممه 18ى شوباتى 2021، نرخى به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى برێنت 65 دۆلار و 11 سه‌نت بوو، به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئه‌مریکیش له 61 دۆلار و 74 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه‌کرا.
هاوڵاتى سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا له‌یه‌که‌م په‌یوه‌ندى ته‌له‌فونیدا له‌گه‌ڵ بێنیامین ناتانیاهو سه‌رۆک وه‌زیرانى ئیسرائیل ئاماژه‌ى به‌وه‌کردووه که له‌باره‌ى ئێرانه‌وه راوێژى پێ ده‌کات. کۆشکى سپى راگه‌یه‌ندراوێکى سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندى ته‌له‌فۆنیى نێوان بایدن و ناتانیاهو بڵاوکرده‌وه. به‌پێى راگه‌یه‌ندراوه‌که له په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌که‌دا، کاتێک بایدن باسى له پابه‌ندى کردووه سه‌باره‌ت به ئاسایشى ئیسرائیل، ئه‌وه‌شى خستووه‌ته‌ڕوو که به‌نیازى به‌هێزکردنى هاوبه‌شیى ئه‌مریکا-ئیسرائیلن به هه‌موو ئاراسته‌کانییه‌وه و به هاریکارى به‌رگرییشه‌وه. هاوکات هه‌ردوولا جه‌ختیانکرده‌وه" له‌سه‌ر گرنگیى پشتیوانیکردن له‌یه‌کترى و راوێژى نزیک له‌نێوان هه‌ردوو وڵاتدا سه‌باره‌ت به بابه‌ته ئه‌منییه هه‌رێمییه‌کان به ئێران-یشه‌وه". هه‌روه‌ها له راگه‌یه‌ندراوه‌که‌دا هاتووه: ''سه‌رۆک جه‌ختى له‌سه‌ر پشتیوانى ئه‌مریکا کرده‌وه له قۆناغى ئاساییکردنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى نێوان ئیسرائیل له‌گه‌ڵ جیهانى عه‌ره‌بى و ئیسلامییدا. ئاماژه‌ى به‌وه‌یش کرد که گرنگیى ده‌دات به هه‌وڵه‌کانى بڵاوکردنه‌وه‌ى ئاشتیى له ناوچه‌که‌دا، به ئاشتیى نێوان ئیسرائیل و فه‌ڵه‌ستینیه‌کانیشه‌وه". ناتانیاهۆ و بایدن ئه‌وه‌شیان دووپاتکردووه‌ته‌وه که دڵنیاییاندا له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى که درێژه‌دان به هاریکاریى ستراتیجى دژ به‌و ململانێیانه‌ى له ناوچه‌که‌دا رووبه‌ڕووى ده‌بنه‌وه له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌ردوو وڵاتدایه.
هاوڵاتى ئه‌میندارى گشتى ناتۆ له کۆنفڕانسێکى رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند، هاوپه‌یمانیه‌تیه‌که‌یان بڕیاریداوه ژماره‌ى سه‌ربازه‌کانى له عێراق له 599 سه‌ربازه‌وه بۆ پێنج هه‌زار سه‌رباز زیاد بکه‌ن. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه،18ى شوباتى 2021 یه‌نس ستۆلتنبێرگ، ئه‌میندارى گشتى هاوپه‌یمانى ناتۆ له کۆنفڕانسێکى رۆژنامه‌وانى رایگه‌یاند، بڕیاریانداوه ژماره‌ى ئه‌ندامانى هێزه‌که‌یان له 500 سه‌ربازه‌وه بۆ پێنج هه‌زار سه‌رباز زیاد بکه‌ن. هه‌روه‌ها باسى فراوانترکردنى رۆڵى ناتۆى کرد له عێراقدا به‌جۆرێک له رێگاى راهێنانه‌وه پاڵپشتى زیاتر به‌هێزه عێراقییه‌کان بکرێت. ئه‌وه‌شى خستووه‌ته‌ڕوو، به‌رنامه‌ى راهێنانه‌که له دامه‌زراوه ئه‌منییه‌کانى عێراق و ده‌ره‌وه‌ى به‌غداى پایته‌خت ده‌بێت.
هاوڵاتى نرخى نه‌وتى خاو له بازاره‌کانى جیهاندا به‌رزبووه‌ته‌وه‌و به‌رمیلێک نه‌وتى برێنت نزیکبووه‌ته‌وه له 65 دۆلار. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 18ى شوباتى 2021، یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى برێنت به 64 دۆلارو 89 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا(ته‌کساس) به 61 دۆلارو 60سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هاوکات به‌رمیلێک نه‌وتى خاوى ئۆپێک پڵه‌س به 62 دۆلارو 49سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت.
.png)
