دەم پارتی: با ساڵی نوێ ببێتە ساڵی ئاشتی و دیموکراسی

هاوڵاتی سەرجەم بەڕێوەبەر و یاریدەدەرانی قوتابخانەکانی ناحیەی سەرکەپکانی سەر بە قەزای ڕانیە ئاماژرە بەوەدەکەن، لە ئەگەری بەردەوامیی ئەو فشارانە و ناچارکردنیان بەسزادانی مامۆستایان بەکۆی گشتی دەستلەکارکێشانەوەی گشتی ڕادەگەیەنین. ئەمشەو سێشەممە ٦ی شوباتی ٢٠٢٤ کۆی بەڕێوەبەر و یاریدەدەرەکانی سنووری ناحیەی سەرکەپکان کۆبوونەوە بۆ هەڵسەنگاندن و وەڵامدانەوەی ئەو چەند خاڵەی کە لەلایەن (بەڕێوەبەری پەروەردەی ڕانیە) بڵاوکراوەتەوە کە تێیدا بەرپرسیارێتی بڕینی مووچە و قوتی مامۆستایان و وانەبێژانی خستووەتە سەر شانی بەڕێوەبەرەکان، دوای ڕاوێژ و گفتوگۆکردن گەیشتینە ئەم بڕیارانەی خوارەوە: ١- ناوهێنانی بەڕێوەبەرەکان و بێ منەتکردنیان لەئەگەری پابەندنەبونیان بەو داواکارییانەی (بەڕێوەبەری پەروەردە) بە سوکایەتی بە خزمەت و توانستمان تێدەگەین بۆیە بە هەمو جۆرێک ڕەتی دەکەینەوە. ٢- بابەتی (بایکۆت) لەسەرەتاوە لەسەر دەستی بەڕێوەبەرەکان نەکراوە، بەڵکو مامۆستایان و وانەبێژان خاوەنی بڕیاری بایکۆتی گشتی بوون. ٣- ئێمە سەرجەم بەڕێوەبەر و یاریدەدەرانی ئەو سنوورە ڕایدەگەیەنین لە ئەگەری بەردەوامیی ئەو فشارانە و ناچارکردنمان بەسزادانی مامۆستایان بەکۆی گشتی دەستلەکارکێشانەوەی گشتی رادەگەیەنین.

هاوڵاتی بانکی ناوەندیی عێراق ئاشکرایکردووە، ڕێوشوێنەکانی فرۆشتنی دۆلار بە گەشتیاران بە نرخی رەسمی دەگۆڕێت. عەلی عەلاق، پارێزگاری بانکی ناوەندیی عێراق بە ئاژانسی هەواڵی عێراقییەی ڕایگەیاند "بانکی ناوەندیی لە دۆخێکی دڵنیاییدایە بۆ وەڵامدانەوەی داواکارییەکانی کڕینی دۆلار و دووپاتیکردەوە کە یەدەگی پێویستیان ھەیە". ئاماژەی بەوەشکردووە "تێبینی زۆرمان لەسەر سیستمی ئێستای پارەدان بە گەشتیاران ھەیە، بەوپێیەی کە بەم سیستمە زەحمەتە گەشتیاریی ڕاستەقینە دۆلار بەدەستبھێنێت، ھەر بۆیە میکانیزمی نوێ لەو بارەیەوە جێبەجێدەکەین و گۆڕانکاریی لە ڕێکارەکاندا دەکەین". پارێزگاری بانکی ناوەندیی عێراق وتیشی "دۆخى بانکی ناوەندیی سەقامگیرە، بۆ وەڵامدانەوەی داواکارییەکانی کڕینی دۆلار یەدەگی پێویستمان ھەیە".

هاوڵاتی نوێنەری سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق ڕایدەگەیەنێت، یاسای بودجەی عێراق بەوجۆرە نییە كێشەكان چارەسەر بكات، ئاماژە بەوەشدەکات هێرشەكانی توركیا بۆسەر هەرێمی كوردستان بووەتە رووداوێكی هەفتانە. جێنین پلاسخارت، نوێنەری سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق راپۆرتی وەرزانەی خۆی لە بەردەم ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە نیویۆرک خوێندەوە و ڕایگەیاند "یاسای بودجەی عێراق بەوجۆرە نییە كێشەكان چارەسەر بكات، هەروەها پێویستە هەرێمی کوردستان بودجەی پێویستی پێبگات بۆ ئەوەی مووچەی فەرمانبەرانی پێ دابینبکات". ئاماژەی بەوەشکرد "هێرشەكانی توركیا بۆسەر هەرێمی كوردستان بووەتە رووداوێكی هەفتانەو دووبارە دەبێتـەوە". لەبارەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانەوە نوێنەری سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق وتی " تائێستا دووجار هەڵبژاردنی پەرلەمان لە هەرێمی كوردستان دواخراوە". لە کۆتایی وتارەکەیدا جێنین پلاسخارت داوای بەخشینی کرد لە پۆستی نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق و سوپاسی گەلی عێراقی کرد کە لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوو هاوکاری بوون لە ئەنجامدانی کارەکانی.

هاوڵاتی لاهور شێخ جەنگی بەبۆنەی تێپەڕبوونی سی ساڵ بەسەر دامەزراندنی یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان پەیامێک ئاڕاستەی مامۆستا سەڵاحەدین بەهادین، ئەمینداری گشتیی یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان دەکات. لە پەیامەکەی لاهور شێخ جەنگی هاتووە "بەبۆنەی تێپەڕبوونی سی ساڵ بەسەر ڕاگەیاندنی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستاندا‌، گەرمترین پیرۆزبایی ئاڕاستەی بەڕێزتان و ئەندامانی ئەنجوومەنی سەركردایەتی و سەرجەم ئەندام و لایەنگرانی حیزبە بەڕێزەکەتان دەکەم، هیوای سەرکەوتن و بەردەوامیتان بۆ دەخوازم". ‏‎ئاماژەی بەوەشکردووە "هیوادارم یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان وەک چۆن لە ڕابردوودا وەک هێزێكی سیاسی میانڕەو ڕۆڵی خۆی بینیوە لە چارەسەرکردنی کێشە و قەیرانەکان، لەم کاتەشدا کە هەرێمەکەمان بە دۆخێکی مەترسیدار و نەخوازراودا تێپەڕ دەبێت، لەگەڵ هەموو هێز و لایەنە سیاسیە کوردستانییەکان رۆڵی نیشتیمانیی خۆی ببینێت بۆ تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە و زاڵبوون بەسەر ئاڵنگارییەکان و گەڕانەوەی هیوای و ئومێد بۆ گەلەکەمان و رزگارکردنیان لەم دۆخە ناهەموارە".

هاوڵاتی بەو پێیەی تائێستاش، تەیف سامی، وەزیری دارایی و بەرپرسانی بەغدا جەخت لە پێویستی پابەندبوونی هەرێم بە یاسای بودجەوە دەكەنەوە، بەو شێوەیەی رێككەوتنی لەسەركراوە، كە دەبێت هەرێم پەیوەست بێت بە ناردنی 400 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە و لە سەدا پەنجای داهاتی نانەوتی بە بەغدا. حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لەم قۆناغەدا  پابەندنەبووە بەو رێككەوتنەوە بە بیانووی ڕاگرتنی هەناردەكردنی نەوت، ئەمەش مەترسی نەناردنی پشك و بەشە بودجەی هەرێمی لای فەرمانەرانی كوردستان زیاتر كردووە. د.نەرمین مەعروف، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە هاوڵاتی ڕاگەیاند "بڕی پارە بۆ مووچە تا هەمواری یاسای بودجە مانگانە دەنێردرێت، بەڵام بەپێی خەرجی کرداری گۆڕانکاری بەسەردادێت".  ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەشڵێت "چاوەڕواندەکرێت بۆ ئەم مانگە بڕی ٦١٨ملیار دینارەكە زیاتر بێت". هاوكات جەمال كۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە هاوڵاتییەوە، جارێكی دیكە ئەوە دووپاتدەكاتەوە، ناردنی ٦١٨ ملیار دینارەکە كێشەی نابێت و تا هەمواری یاسای بودجە مانگانە لە ٢٠ بۆ ٣٠ هەموو مانگێك دەنێردرێت. ترس و دوو دڵی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان لەكاتێكدایە، تا ناوەڕاستی مانگی دوو دابەشكردنی مووچەی مانگی یەك بەردەوام دەبێت و مووچەی سێ مانگی ساڵی ڕابردووش لەلایەن حكومەتی هەرێمی کوردستانەوە پاشەكەوت كراوە.

هاوڵاتی بەهۆی کەمی گەشتیار لە سەنتەری شاری دهۆک ٦٨ هۆتێل داخراون، هەروەها لە ئامێدی 13 هوتێل و لە زاخۆش لە ٥٠٪ی هوتێلەکان داخراون. ئیحسان عیسا، سەرۆکی کۆمەڵەى هۆتێل و مۆتێلەکان لە پارێزگای دهۆک تایبەت بە هاوڵاتی وت "بەهۆی کەمی گەشتیار لە سەنتەری شاری دهۆک ٦٨ هوتێل و مۆتێل داخراون، هەروەها لە ئامێدی ١٣ هوتێل و موتێل و لە زاخۆش لە٥٠٪یان داخراون، بەپێی بە دواداچوونەکانمان ٧٥٠ کەس کە لەو هوتێل و موتێلانە ئیشیان دەکرد بێکاربوون". ئاماژەی بەوەشکرد "ساڵی پار و ئەمساڵیش رێژەی گەشتیاران بۆ دهۆک کەمبووەتەوە بە نموونە پشووى پێش سەرى ساڵ لە ٢٥ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٣ تاوەکو ٣١ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٣ نزیکەى هەزار گەشتیار لەناو هۆتێل و موتێلەکانى پارێزگاى دهۆک ماونەتەوە، هەروەها لە بۆنەکانی دیکەش بەهەمانشێوە رێژەی گەشتیار کەمبووە".  

هاوڵاتی رۆبێرت وود، جێگری نوێنەری هەمیشەیی ئەمەریکا لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان رۆژی دووشەممە وێڕای بەرپەرچدانەوەی قسەی نوێنەری رووسیا دەربارەی هێرش بۆ سەر هێزەکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی ئێران لە سوریا و عێراق وتی " ئەم هێرشانە پێویست بوو و لەگەڵ یاسای بەرگری لە خۆماندا دەگونجا و لەو چوارچێوەیەدا بوو". بەپێی ڕاپۆرتێکی ئاژانسی رۆیتەرز لە دانیشتنی ئەنجومەنی ئاسایشدا کە لە سەر داواکاری رووسیا رێکخرابوو، نوێنەری ئەمەریکا ڕایگەیاند "رۆژی ٢ی شوباتی ٢٠٢٤ بە فەرمانی جۆ بایدن، سەرۆک کۆماری ئەمەریکا، هێرش کرایەسەر هێزەکانی سەر بە سوپای پاسداران لە سوریا و دیمەشق، ئەم هێرشانە پێویست بوون و گونجاو بوون لە گەڵ یاسای بەرگری لە خود و بە پێی مادەی ٥١ی جاڕنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنجام دران". جێگری نوێنەری هەمیشەیی ئەمەریکا لە نەتەوە یەکگرتووەکان ئەوەی هێنایەوە بیری بەشداربووان کە کەمتر لە هەفتەیەک پێش هێرشەکەی ئەمەریکا، رۆژی ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤، هێرش کرایە سەر بنکەی سەربازی "تاوەری ٢٢"  لە ئۆردۆن و نزیک بە سنووری هاوبەشی لەگەڵ سووریە، بەو هۆیەوە سێ سەربازی ئەمەریکی کوژران و نزیک بە ٤٠ سەرباز برینداربوون. رۆبێرت وود، لە وەڵامی قسەکانی نوێنەری رووسیادا جەختیکردەوە رووسیا بە پێش گریمانەیەکی نادروستەوە داوای ئەم کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی کردووە و دەڵێت "ئەمەریکا پاساوی نەبووە بۆ هێرش بۆ سەر عێراق و سوریا، لە حاڵێکدا ئەم هێرشانە بە پێی یاسای نەتەوەیی ئەمەریکا، پێویست و گونجاو بوون". هەروەها جێگری نوێنەری هەمیشەیی ئەمەریکا جەختی کردەوە کە هێرشەکانی عێراق و سوریا، جیاوازە لە هێرشەکانی ئەمەریکا بۆ سەر حوسییەکانی یەمەن کە ئاسایشی بازرگانی دەریاییان لە دەریای سوور خستووەتە مەترسییەوە. رۆبێرد وود هەروەها خەختیکردەوە "ئەمەریکا لە حاڵێکدا دەخوازێت ناکۆکییەکانی غەززە ئارام بکاتەوەو ناخوازێت جەنگەکە لە ناوچەکە پەرە بستێنێ و بەرنامەی نییە بەوەی راستەوخۆ بچێتە جەنگەوە لەگەڵ کۆماری ئیسلامی، بەڵام بەرگری لە هێزەکانی ئەکات لە بەرامبەر هەر هێرشێکدا کە بکرێتە سەری". رووسیا رۆژی دووشەممە جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمەریکای بەوە تۆمەتبار کرد کە بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە ناوخۆی ئەمەریکا لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، هێرشی کردووەتە سەر عێراق و سوریا. واسیلی نەبێنزا، باڵیۆزی سوریا لە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشدا کە لە لایەن رووسیاوە داوا کرابوو وتی "ئەمەریکا هیچ پاساوێکی نییە بۆ هێرش بۆ سەر عێراق و سوریا".

ھاوڵاتی  به‌پێی نووسراوێكی وه‌زاره‌تی دارایی و ئابووری، ئاماژه‌ به‌ نووسراوی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران/ سكرتاریه‌ت ژماره‌ (١٦٩٢٠) له‌ (٢٤/١٢/٢٠٢٣) وه‌ ئاماژه‌ به‌ فه‌رمانی وه‌زاریمان ژماره‌ (٧٤٣) له‌ (٢٢/١/٢٠٢٤) كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ پێكهێنانی لیژنه‌یه‌ك بۆ مه‌به‌ستی (پۆلێنكردنی هه‌ڵسه‌نگاندنی حاڵه‌ته‌كانی ئه‌و بڕوانامانه‌ی كه‌ به‌ بێ مۆڵه‌تی خوێندن به‌ده‌ست هاتون، بۆ ئه‌وه‌ی له‌ڕوی زانستی و كارگێڕی و دارایی و یاساییه‌وه‌ هه‌ڵبسه‌نگێندرێن)، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ دو فۆرمی زانیاری ره‌وانه‌ی وه‌زاره‌ت و فه‌رمانگه‌كان ده‌كات، بۆ پڕكردنه‌وه‌ی داتای پێویست. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، پێویسته‌ له‌ ماوه‌ی 15 ڕۆژدا هه‌ردو فۆڕمه‌ پڕكراوه‌كانی ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی به‌بێ مۆڵه‌تی خوێندن، بڕوانامه‌یان به‌ده‌ستهێناوه‌ بۆیان ڕه‌وانه‌ بكه‌نه‌وه‌، تاوه‌كو كاری پێویست ئه‌نجامبده‌ن.

هاوڵاتی ئەندامانی ئەنجومەنی مامۆستایانی ناڕازیی شارەزوور لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکران و تاوەکو ئێستا ئەو مامۆستا ناڕازییانە لە ئاسایشی شارەزوور دەستبەسەرن. ئاوات ئازاد، نوێنەری مامۆستایانی ناڕازیی بە هاوڵاتی ڕاگەیاند "ئەمڕۆ سێشەممە ٦ی شوباتی ٢٠٢٤چەند ئەندامێکی مامۆستایانی ناڕازیی لە شارەزوور لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیرکراون، لەوێ ڕاگیراون و تائێستا نەگەڕاونەتەوە ماڵەوە". ئاماژەی بەوەشکرد "ئەوانەی دەستگیرکراون پێنج بۆ شەش ئەندامی ئەنجومەنی مامۆستایانی ناڕازیی شارەزوورن و ٢٠ی مانگی ڕابردووش بانگکرابوون بۆ ئاسایشی سلێمانی". سەرچاوەیەک کە لەگەڵ ئەو مامۆستایانە بووە بە هاوڵاتی وت "ئەو مامۆستایانە لە یەکێک لە پارکەکانی شارەزوور کۆبوونەتەوە تەنها کۆبوونەوەیەکی هاوڕێیانە بووە، بەڵام هێزەکانی ئاسایش چوونەتە پارکەکە و ئەو مامۆستایانەیان دەستگیرکردووە".  

هاوڵاتی سیاسەتمەدارێك دۆخەكە بە "مەترسی" بۆ سەر كابینەكەی سودانی دادەنێت ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەمڕۆ کاتژمێر 10ـی سەرلەبەیانی بە کاتی نیویۆرك، کە دەکاتە کاتژمێر 6ى ئێوارە بەکاتی هەرێمى كوردستان کۆبوونەوەیەکی تایبەت بە دۆخی عێراق دەکات. هاوكات، بەرەبەیانیی ئەمڕۆش، ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان لەسەر داوای رووسیا، لە بارەی هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر گرووپە چەکدارەکانی عێراق و سووریا کۆبووەوە. لە کۆبوونەوەکەدا، رووسیا و چین، ئەمریکایان تۆمەتبارکرد بەوەی بەو هێرشانە، سەقامگیریی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی تێکداوە. ئەبوبەكر كاروانی، نوسەر و سیاسەتمەدار، تایبەت بە هاوڵاتی راگەیاند، هێرشەکانی ئەمریکا بۆ نیشاندانی هێزو دەسەڵات و جدییەت بوو لەوەڵامدانەوە بۆ ئەوهێرشانەی دەکرێتە سەریان پێشی وایە، هەوڵدان بۆ تێکشکاندنی بەشێك لەژێرخانی میلیشیاکانی لایەنگری ئێران، بۆ ئەوەی مەترسیان لەسەر هێزەکانی ئەمریکا کەمتر ببێتەوە، پێدەچێت هێرشی تریشی بەدووادا بێت، بۆ ئەوەی وەڵامدانەوەی ئەمجارە جیاوازتر بێت، لەسۆنگەی ئەو زیانە گیانیە زۆرەی بەر ئەمریکا کەوت. لەهاوڵاتییەوە مەترسییەكیش بۆ سەركابینەكەی سودانی رادەگەیەنێت و دەڵێت، کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکاو ئێران دەبێت، ئاڵۆزتریان دەکات، فشار بۆسەر حکومەتەکەی سوودانی لەهەردوولاوە، واتە لەلایەن ئەمریکاو گروپە سیاسی ومیلیشیاکانی نزیك لەئێران زۆرتر دەبێت . درەنگی شەوی هەینی تاوەکو بەرەبەیانی رۆژی شەممە، ئەمریکا هێرشی کردە سەر 85 پێگەی گرووپە چەکدارەکانی لایەنگری ئێران لە عێراق و سووریا، ئەوەش لە تۆڵەی کوژرانی سێ سەربازی، کە لە 28ـی کانوونی دووەم، لە بنکەیەکی ئوردن کەوتنە بەر هێرشی درۆنێکی بۆمبڕێژکراو. ئەمریکا لەو هێرشانەدا پێگەی سوپای پاسداران و گرووپە چەکدارە عێراقی و سوورییەکانی کردە ئامانج، هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا ناڕەزایی حکومەتەکانی عێراق و سووریای لێکەوتەوە، لە پاڵ ئێران کە رەتیدەکاتەوە هیچ رۆڵێکی لە هێرشە درۆنییەکەی مانگی رابردوودا هەبووبێت.

هاوڵاتی ساڵێک دوای بوومەلەرزە وێرانکەرەکەی تورکیا و سوریا کە بووە هۆی گیانلەدەستدانی نزیکەی 56 هەزار کەس، یەک لە سێ منداڵ کە بەهۆی کارەساتەکەوە بێ ماڵ بوون، هێشتا لە پەناگەی کاتیدا دەژین. ئاژانسی هەواڵی میدڵ ئێست ئای لە ڕاپۆرتێکدا سەبارەت بە ژمارەی ئەو منداڵانەی لە دوای بومەلەرزەکەی تورکیا و سوریا لە پەناگەکاندا دەژین بڵاویکردۆتەوەو دەڵێت، نزیکەی 660 هەزار منداڵ لەو ناوچانەی بە بومەلەرزەکە زیانیان بەرکەوتبوو ئاوارە بوون و ناچاربوون لەناو  کەمپەکان و ژێر چادرگەکان ژیان بکەن. وەک لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە ئەو روداوە کاریگەری لەسەر نزیکەی 2.6 ملیۆن منداڵ هەبووە. ئەسلی تەمەن نۆ ساڵ خەڵکی ئادیامان لە تورکیا بە ڕێکخراوی  STCی تایبەت بە منداڵانی  ڕاگەیاندوە کە دوای ساڵێک لە ڕوداوەکە تا ئێستاش لەگەڵ دایک و باوکیدا لە چادردا دەژین  . هاوکات بە گوێرەی ڕاپۆرتەکە، بەشێکی زۆری منداڵانی کاریگەری ڕوداوەکە لە تورکیا و سوریا ڕووبەڕووی کێشەی تەندروستی و دەروونی بونەتەوە ، لەوانە دڵەڕاوکێی پەیوەندیدار بە کارەساتەکەوە. نزیکەی لە سەدا 70 ی منداڵانیش لە ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی حکومەت لە سوریا  توشی "خەمۆکی " بوون و، لە سەدا 30 یشیان توشی دڵەڕاوکێ  بوون و توانای خەوتنیان نەماوە. سەبارەت بە منداڵانی خاوەن پێداویستی تایبەتیش ڕیکخراوی  STCی تایبەت بە منداڵان ڕایگەیاند، لە سەدا 85 ی منداڵانی خاوەن پێداویستی تایبەت کە مامەڵەیان لەگەڵدا کردووە کێشەیان هەیە لە پەیوەندیکردن لەگەڵ ئەندامانی خێزانەکانیان و هاوڕێ و مامۆستاکانیان بەهۆی ئەزموونی بوومەلەرزەکەوە و زەبری دەرونی لێیداون. لە 6ی شوباتی 2023 دوو بومەلەرزە بە گوڕەکانی 7.7 و 7.6 لە دوو شارۆچکەی پارێزگای مەڕەش روویاندا و زیانیان بە هەشت پارێزگای باکووری کوردستان، سێ پارێزگای تورکیا و بەشێکی رۆژئاوای کوردستان و سووریا گەیاند.

هاوڵاتی وەزیری بەگری تورکیا دەڵێت بەلای وڵاتەکەیەوە گرنگە کە “کێشەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی چارەسەر بکرێت.” لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق پێشوازیی لە یەشار گولەر، وەزیری بەرگری و مەتین گوراک، سوپاسالاری تورکیا و ژمارەیەک بەرپرسی دیکەی سەربازیی ئەو وڵاتە کرد، کە ئەمڕۆ سێشەممە، 6ی شوبات بە سەردانێک گەیشتنە بەغدا و بڕیارە زنجیرەیەک کۆبوونەوە بکەن. نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆککۆماری عێراق لە راگەیێندراوێکدا باسی لە تەوەرەکانی گفتوگۆی لەتیف رەشید و شاندە باڵا سەربازییەکەی تورکیا کردووە و رایگەیاندووە: "سەرۆککۆمار جەختی لەوە کردووەتەوە کێشەکان بە دیالۆگ چارەسەر دەکرێن نەوەک بە پێشێلکردنی سەروەریی وڵاتان و زیانگەیاندن بە هاووڵاتیانیان." هەردوولا لەبارەی قەدەخەی سەر فڕۆکەخانەی سلێمانیش قسەیان کردووە و بەپێی راگەیێندراوەکەی سەرۆکایەتی کۆمار: "سەرۆککۆمار باسی ئەو رێکارانەی کردووە کە بووەتە هۆی راگرتنی گەشتە ئاسمانییەکانی نێوان فڕۆکەخانەی سلێمانی و شارەکانی تورکیا. ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە ئەو رێکارانە دەبێتە هۆی تێکدانی هاوئاهەنگیی هاوبەش و رێگری لە هەوڵەکانی بەردەوامبوونی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان دەکات." هاوکات لەکۆبوونەوەکەدا وەزیری بەرگری تورکیا  بە سەرۆککۆماری عێراقی وتوە کە بەلای وڵاتەکەیەوە گرنگە کێشەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی چارەسەر بکرێت. نزیکەی ساڵێکە حکومەتی تورکیا گەشتە ئاسمانییەکانی وڵاتەکەی بەڕووی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانیدا داخستوە و بەوەش هاتووچۆ و گەشتەکانی فڕۆکەخانەکە بە نزیکەی لە٦٠٪ کەمیکردوە.

هاوڵاتی لەتازەترین پێشهاتدا، بانکی ناوەندیی عێراق ژمارەیەک لە بانکەکانی ناوخۆی بێبەشكرد لە بەدەستهێنانی دۆلاری ئەمریکی، كە ئەمەش هەر زوو كاردانەوەی لەبازاری دۆلار دروست كردو نرخەكەی لەدوێنێوە بە ناجێگیری ماوەتەوە. لەو بارەیەوە، دانا مەولود، شارەزایی ئابوری لەبازاڕی دراوی سلێمانی بە هاوڵاتی راگەیاند، جی پی مۆرگان سەرپەرشتی سەرجەم بانكەكانی ناوخۆی عێراق دەكات و دەڵێت، ئەم هەنگاوە بانكی ناوەندی عێراق داویەتی نەك جی پی مۆرگان، بە بیانوی ئەوەی هەر یەك لەو بانكانە هاوكاری گروپەكانی سەر بە ئێرانیان كردووە . ھەر ئەمڕۆش نرخی دۆلار دابەزی و ۱۰۰دۆلار بە۱٥۱ هه زار و ۷۰۰ دینار مامەڵەی پێوەکرا و بەوەش بەراورد بە دوێنێ‌ ھەزار دینار دابەزیوە. لەبارەی هەنگاوەكەی بانكی ناوەندی عێراقەوە ئەم شارەزایە پێی وایە بانكەكە دەیەوێت دۆلارەكە لە دەستی خۆیدا بمێنێتەوە و نەچێتە بازاڕ و بانكەكانەوە. ئەوەش ئاشكرادەكات، بانكەكانی ناو عێراق سەرجەمیان لایەن و كەسایەتییە سیاسییە باڵادەستەكانەوە كۆنترۆڵكراون، بەو مانایەی هەر یەكەیان لەدژی ئەوانەی دیكە تۆمەت دروست دەكەن و دۆلار لە بانكەكانی دژیان قەدەغە دەكەن. پێشی وایە بەگشتی كاریگەری لەسەر دۆخی بازار و بەرز بونەوەی نرخی دینار و دۆلار نابێت راگەیاندنی ئەم لیستە نوێیە لە بانکە بێ بەشکراوەکان لە مامەڵەكردن بە دۆلار دوای ئەوەدێت، هەفتەی رابردوو برایان نیلسۆن، جێگری وەزیری گەنجینەی ئەمریکا سەردانی بەغدادی کرد  

هاوڵاتی وەزیری بەرگری تورکیا و سوپاسالاری ئەو وڵاتە بە یاوەری شاندێک بۆ کۆبونەوە لەگەڵ ژمارەیەک بەرپرس بەیانی ئەمرۆ سێشەممە گەیشتنە بەغدا. وەزارەتی بەرگری تورکیا لە ڕاگەیەندراوێکدا سەبارەت بە سەردانەکە ڕایگەیاندووە،یەشار گولەر، وەزیری بەرگری و مەتین گوراک، سوپاسالاری تورکیا بەیانی ئەمڕۆ لەگەڵ شاندیکی یاوەریان بۆ کۆبونەوە دەربارەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە گەیشتنە بەغدا. سەردانەکەی ئەو دوو بەرپرسەی ئەنقەرە لە کاتێکدایە هەفتەی ڕابردووش ئیبراهیم کاڵن، سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی تورکیا سەردانی بەغدای کرد و زنجیرەیەک کۆبونەوەی ئەنجامدا و لەگەڵ سەرۆککۆماری عێراق لەتیف ڕەشید و سەرۆکوەزیرانی عێراق و دواتریش لە پیرمام لەگەڵ مەسعود بارزانی کۆبویەوە. ئەم سەردانەی وەزیری بەرگری و سوپاسالاری تورکیا لەکاتێکدایە، ئۆپەراسیۆن و بۆردوومانەکانی تورکیا لە هەرێمی کوردستان بە بیانووی بوونی پەکەکە بەردەوامن.    

هاوڵاتی بەرپرسێکی باڵای میسر دەڵێت، داهاتی ڕێڕەوی بازرگانی سوێس بۆ نزیک لە نیوە دابەزیوە و هێرشەکانی حوسییەکان بۆ پشتیوانیکردنی غەزە کۆمپانیا گەورەکانی گواستنەوەی ناچارکردووە خۆیان بەدووربگرن لە ڕێگا ئاوییەکە و ئەمەش زەبرێکە بۆ سەرچاوەی داهاتی سەرەکی میسر.   ئوسامە ڕابی، بەڕێوبەری  جێبەجێکاری کەناڵی سوێس لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنی میسری ڕۆژی هەینی ڕایگەیاند هێرشەکان کۆمپانیا گەورەکانی گواستنەوەی ناچارکردووە خۆیان بەدووربگرن لە ڕێگا ئاوییەکە، ئەمەش بووە تە هۆی ئەوەی داهاتی مانگی ڕابردوو بۆ 428 ملیۆن دۆلار داببەزێت بەراورد بە مانگی یەکی ساڵی ڕابردوو کە 804 ملیۆن دۆلار داهاتەکەی بوو. حووسییەکان لە دوای جەنگی غەززەوە، وەک خۆیان دەڵێن، بۆ پشتیوانیکردن لە فەلەستین دژی ئیسرائیل و ئەمریکا، دەستیانکردووە بە هێرشکردنە سەر کەشتییەکانی دەریای سوور و کەنداوی عەدەن، کە ئەوەش بووەتە هۆی پەککەوتنی رێڕەوێکی بازرگانیی دەریایی گرنگی جیهان.  هاوکات هێرشە بەردەوامەکانی حوسییەکان بوونەتە هۆی ئەوەی ژمارەیەکی زۆر لە کەشتییە بازرگانییەکان بە کەناڵی سوێس و گەرووی باب ئەلمەندا تێنەپەڕن و ڕێگەی دیکە و دورتر بگرنە بەر وەک ڕێگەی کەیپی هیوای باش لە ئەفریقا ئەمەش بۆتە هۆی دواکەوتنی کەستییەکان بەهۆی ئەوەی کەناڵێکی بێ خزمەتگوزارییەوە ڕێگەیەکی دورترە وەک لە بەکارهێنانی کەناڵی سوێس . ڕابی ئەوەشی ڕونکردۆتەوە کە  ژمارەی ئەو کەشتیانەی کە لە ئێستادا  بە کەناڵەکەدا هاتوچۆ دەکەن بە ڕێژەی 36٪ کەمیکردووە. لەگەڵ ئەوەشدا،  وتی کەناڵی سوێس بە "باشترین و خێراترین و سەلامەتترین ڕێگا" دەمێنێتەوە و ئاماژەی بەوە کرد کە ڕێگای کەیپی هیوای باش "ناتوانرێت بەردەوام  باکاربهێنرێت ، چونکە بەبێ خزمەتگوزارییەو گەشتکردن تیایدا زۆر قورسە." وەک کاردانەوەیەک بۆ ئەم هێرشانە لە نوێترین وڵامدانەوەیدا هێزەکانی ئەمریکا ئێوارەی رۆژی دووشەممە هێرشیان کردووەتە سەر ژمارەیەک بەلەمی بۆمبڕێژکراو لە ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی حووسییەکان لە یەمەن ،ئەو هێرشەش دوای زنجیرەیەک هێرشی دیکەی تاکلایەنانە و هاوبەش دێت کە ئەمریکا لە دژی حووسییەکانی لایەنگری ئێران ئەنجامیداون.   رۆژی یەکشەممەش ئەمریکا  هێرشی کردە سەر پێنج مووشەکی حووسییەکان، یەکێکیان بۆ هێرشی وشکانی و ئەوانی دیکە بۆ بە ئامانجکردنی کەشتییەکان بوون، ئەمە وەک سێنتکۆم باسی کرد.   بە گوێرەی راگەیێندراوێکی هاوبەش، درەنگیی شەوی شەممەش، بەریتانیا و ئەمریکا سێیەم ئۆپەراسیۆنی بەرفراوانی هاوبەشیان دژی 36 پێگەی حووسییەکان لە 13 شوێن ئەنجامدا.  یەحیا سەریع، وتەبێژی سەربازیی حووسییەکان رۆژی دواتر وتی: "ئەم هێرشانە لە هەڵوێستی خۆمان بۆ پشتیوانیکردنی بەردەوامی خەڵکی فەلەستین لە کەرتی غەززە، نامانوەستێنن." حووسییەکان لە نۆڤەمبەری پارەوە دەستیان بە هێرشەکانیان کرد و رایانگەیاند، ئەو کەشتییانەی پەیوەندییان بە ئیسرائیلەوە هەیە، دەکەنە ئامانج و بەیانی ئەمڕۆش هێرشیانکردە سەر كه‌شتییه‌كی بارهه‌ڵگری سه‌ر به‌ بریتانیا  زیانێكی زۆری به‌ركه‌وتوه‌. لە پاڵ هێرشە ئاسمانی و مووشەکییەکان بۆ سەر حووسییەکان، ئەمریکا هێزێکی دەریایی لەگەڵ چەند هاوپەیمانێک پێکهێنا بۆ پاراستنی کەشتییەکان لە دەریای سوور کە 12٪ی کۆی بازرگانی جیهانی پێدا دەربازدەبێت.