هاوڵاتى به‌شێک له‌هاوڵاتیانى ده‌ربه‌ندیخان به‌رامبه‌ر خراپى دۆخى دارایى هه‌رێمى کوردستان و دواکه‌وتنى دابه‌شکردنى موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران گردبونه‌وه‌ى ناڕه‌زاییان ئه‌نجامدا. خۆپیشانده‌ران داوا ده‌که‌ن حکومه‌تى هه‌رێم و لایه‌نه به‌شداربووه‌کان کێشه‌ى دارایى و ئابوورى هه‌رێمى کوردستان چاره‌سه‌ر بکه‌ن و موچه‌ى مانگانه له کاتى خۆیدا بده‌ن.
هاوڵاتى جۆ بایدن ده‌ڵێت، وڵاته‌که‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ رێککه‌وتنه ئه‌تۆمییه‌که‌ى له‌گه‌ڵ ئێران‌و سزاکانى سه‌ر ئه‌و وڵاته‌ش سوک ده‌کات، ئه‌گه‌ر چه‌ند گره‌تنییه‌ک بده‌ن. له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ که‌ناڵى سى ئێن ئێن، جۆ بایدنى سه‌رۆکى هه‌ڵبژێردراوى ئه‌مریکا ڕایگه‌یاند، ئه‌مریکا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ رێککه‌وتنه ئه‌تۆمییه‌که‌ى له‌گه‌ڵ ئێران‌و سزاکانى سه‌ر ئه‌و وڵاته سوک ده‌کات ئه‌گه‌ر چه‌ند گره‌تنییه‌ک بدات. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:" هه‌وڵه‌کانى تره‌مپ له‌م دۆسیه‌یه‌دا شکستیهێناوه له‌گه‌ڵ ئێران". ئه‌مه دووه‌م جاره جۆبایدن سه‌رۆکى هه‌ڵبژێردراوى ئه‌مریکا به‌ڵێن ده‌دات بگه‌ڕێنه‌وه بۆ رێکه‌وتننامه ئه‌تۆمییه‌که له‌گه‌ڵ ئێران، چاوه‌روان ده‌کرێت به‌هاى تمه‌نى ئێرانى به‌رانبه‌ر دۆلارى ئه‌مریکى به‌رزببێته‌وه.
هاوڵاتى مه‌لا به‌ختیار، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسی یه‌کێتى ده‌ڵێت، دوو رۆژه خه‌ڵک خۆپیشاندان ده‌کات، ئه‌م حکومه‌ته ناتوانێ موچه‌و پێداویستییه‌کانى ژیانى خه‌ڵک دابینبکات، چونکه "خه‌ڵک ھه‌ر ده‌توانێ چوار پێنج یا ئه‌وپه‌ڕى شه‌ش مانگ به‌رگه‌ی بێ موچه‌یى بگرێت". ئه‌مڕۆ هه‌ینى 4ى کانونى یه‌که‌مى 2020، له‌میانه‌ی گفتگۆیه‌کی کراوه‌دا له‌گه‌ڵ ڕێکخراوێکدا، مه‌لا به‌ختیار، ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسیو به‌رژه‌وه‌ندى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان باسی له‌خۆپیشاندان‌و پێنه‌دانی موچه‌ی فه‌رمانیه‌ران کردوه‌و ڕایگه‌یاند:"دوو رۆژه خه‌ڵک خۆپیشاندان ده‌کات، ئه‌م حکومه‌ته ناتوانێ موچه‌و پێداویستییه‌کانى ژیانى خه‌ڵک دابینبکات". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد:" که خه‌ڵک ھه‌ر ده‌توانێ چوار پێنج یا ئه‌وپه‌ڕى شه‌ش مانگ به‌رگه بگرێت موچه‌ى نه‌ده‌یتێ، له‌وه زیاتر ناتوانێت‌و کاتێکیش دێت خۆپیشاندان ده‌کات ھه‌ق‌و مافى خۆیه‌تى ناڕه‌زایه‌تى ده‌رده‌بڕێت‌و ناھه‌قى نییه، بگره ئه‌وه ناھه‌قییه ھه‌قه‌کانیان له‌به‌رچاو نه‌گیرێت".
.jpg)
هاوڵاتی وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، لە 24 کاژێری رابردوودا 236 تووشبووی ڤایرۆسی کۆرۆنا دەستنیشانکراون، 8 تووشبووی ڤایرۆسەکە گیانیان لەدەستداوە و 387 تووشبووی پێشووش چاکبوونەتەوە. وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی کوردستان، رایگەیاند لە 24 کاژێری رابردوودا چوار هەزار و 205 پشکنینی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا کراون، ئەنجامی 236 پشکنینیان پۆزەتیڤ بوون. تووشبووە نوێیەکان بەپێی پارێزگاکان بەمشێوەیە دابەشبوون: هەولێر: 78 تووشبوو سلێمانی: 79 تووشبوو دهۆک: 56 تووشبوو هەڵەبجە: 10 تووشبوو گەرمیان: 13 تووشبوو ژمارەی ئەو تووشبووانەی کۆرۆنا کە لە 24 کاژێری رابردوودا گیانیان لەدەستداوە، 8 کەس بوون، بەمشێوەیە: هەولێر: 2 کەس سلێمانی: 4 کەس دهۆک: 2 کەس ئەو تووشبووانەی پێشووش کە لەو ماوەیەدا چاکبوونەتەوە، 387 تووشبوون و بەپێی پارێزگاکان بەمشێوەیە دابەشبوون: دهۆک: 237 کەس هەولێر: 103 کەس گەرمیان: 29 کەس سلێمانی: 13 کەس هەڵەبجە: 5 کەس ئاماری گشتییش بەمشێوەیە: پشکنین: 832880 پشکنین تووشبوو: 97820 تووشبوو چاکبوونەوە: 61590 کەس ئەوانەی لەژێر چارەسەردان: 33027 کەس گیانلەدەستدان: 3203 کەس وەزارەتی تەندروستی داوا لە هاونیشتمانیان دەکات پابەندبن بە رێنماییەکانی تەندروستی و دوورکەوتنەوە لە شوێنی قەرەبالخ و پۆشینی ماسك و دەستکێش، لەکاتی پێویستیشدا پەیوەندی بکەن بە هێڵی گەرمی ژمارە 122.
هاوڵاتى زانایەکی پسپۆڕی کرماشانی رایدەگەیەنێت توانی یەکەم دەرمانی کۆتاییهێنەر بە کۆرۆنا دروستبکات و مۆڵەتی بڵاوکردنەوەی دەرمانەکەی وەربگرێت. لەلایەکی تریشەوە تاران ئامادەیی دەربڕیوە بەبەکارهێنانی ڤاکسینی چینی و روسی بەبێ رەزامەندی رێکخراوی تەندروستی جیهانی، ئەوەش نیگەرانی لای پزیشکە پسپۆڕەکانی وڵاتەکە دروستکردووە. پڕۆفیسۆر عەلی موستەفایی کە پسپۆڕێکی پزیشکییە لەکرمانشان بەمیدیاکانی ئێرانی وتووە دەرمانێکی داهێناوە بۆ چارەسەری کۆرۆنا کە لەسەر چەندین گیای کوردەواری ناوچەکە دروستیکردووە کە تایبەتمەندی دەرمانییان هەیەو سودی هەبووە بۆ تووشبووەکان. هەشت مانگ زیاترە کۆرۆنا لەئێران پەرەی سەندووەو رۆژانە ژمارەیەکی زۆر لەخەڵک بەهۆیەوە گیان لەدەستدەدەن، زانایەکی کرماشانی لەدیمانەی لەگەڵ مێهر نیوز رایگەیاند کە یەکەم دەرمانی کۆتاییهێنەر بەکۆرۆنای دروستکردووە. ئەوەشی راگەیاند کە تائێستا (٢) هەزارو (500) تووشبوو بەم دەرمانە لەکۆرۆنا رزگاریان بووە، لەبارەی پاشهاتەکانی بەکارهێنانی ئەم دەرمانەوە پڕۆفیسۆر موستەفایی وتی «دەرمانەکە گیاییە و هیچ پاشهاتێکی نییە و زەرەری نابێت بۆ ئەوانەی بەکاریدێنن». ئەوەشی راگەیاند ئەوانەی بەسووکی تووشی کۆرۆنا بوونە بەم دەرمانە یەکسەر چاکدەبنەوەو بۆ چارەسەری ئەوانەش کە بەقورسی تووشی کۆرۆنا هاتوون زۆر بەکەڵکە و کاریگەریی ئیجابی هەیە. مەحمود رەزا مورادی سەرۆکی زانکۆی زانستی پزیشکی کرماشان سەبارەت بە دروستکردنی ئەم دەرمانە لەلایەن پڕۆفیسۆر موستەفایی بەمێهری وت «ئەمە شانازییەکی گەورەیە بۆ کرماشان و ئێران». راشیگەیاند ئەگەر ئەم دەرمانە دوایین مۆڵەت وەدەست بێنێت بەزووترین کات دەگاتە ناوەندە دەرمانییەکانی وڵات. دکتۆر قوباد موحەمەدی جێگری خۆراک و دەرمانی زانکۆی زانستی پزیشکی کرماشان سەبارەت بەوەرگرتنی مۆڵەتی کۆتایی بۆ بەرهەمهێنان و دابەشکردنی ئەم دەرمانە وتی «هەموو رێوشوێنەکان گیراوەتە بەرو دۆسیەی ئەم دەرمانە نێردراوەتە تاران و رێکخراوی دەرمانی وڵات خەریکە دوایین لێکدانەوەی بۆ دەکات». ئەوەشی وت کەپێدەچێت لەمانگی (12)دا دوایین مۆڵەتی پێویست وەربگیردرێت و وەک یەکەم دەرمانی کۆتاییهێنەر و یەکلایی کۆرۆنا لەجیهان کەڵکی لێوەربگیردرێت. تاران ئامادەیە ڤاکسینی چینی لەسەر هاووڵاتیان تاقی بکاتەوە ئێران ئامادەیی دەربڕیوە هاوکاری لەگەڵ چین و روسیا بکات بۆ گەشەپێدان بەڤاکسینی کۆڤید-19، بەڵام پسپۆڕانی تەندروستی ئێران بەگومانن و قایل نین ڤاکسینێکی بەرهەمهێنراوی چین یان روسیا لەسەر هاووڵاتیانی وڵاتەکە تاقیبکەنەوە بەبێ رەزامەندی رێکخراوی تەندروستی جیهانی. ئامادەیی ئێران بۆ هاریکاری لەگەڵ چین و روسیا بۆ گەشەپێدان بە ڤاکسین بۆ ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ (کۆڤید-19) هۆشداریی دروستکردووە لەنێو کۆمەڵگەی پزیشکیی ئێراندا، بەجۆرێک کەسایەتییە باڵاکان دەڵێن دەکرێت ئەو ڤاکسینە سەلامەت نەبێت. لەپەیامێکی 10ی تشرینی یەکەمدا بۆ حکومەت و خەڵکی چین، سەرۆکی ئێران حەسەن روحانی رایگەیاند که ئێران «ئامادەیه بەشداریبکات لەبەرهەمهێنانی ڤاکسینی کۆڤید-19 لەگەڵ چین». لەمانگی ئابدا، باڵیۆزی ئێران له روسیا، کازم جەلالی وتی ئێران و روسیا «تاووتوێی شێوازەکانی هاریکارییان کرد لەسەر گەشەپێدان بەڤاکسینێکی ڤایرۆسی کۆرۆنا». جەلالی وتی قسەیکردووە لەگەڵ بەرپرسی سندوقی وەبەرهێنانی نەختی روسیا و بیروڕایان گۆڕیوەتەوە دەربارەی ئەگەری هاریکاری. بەڵام دوای ئەوە، روسیا رایگەیاند کە دەستیکردووە بەمۆڵەتدان بەڤاکسینی کۆڤید-19ی خۆی، بەهیچ جۆرێک باسی هاریکاریی ئێرانی نەکرد. دوای راگەیاندنەکەی جەلالی، پسپۆڕی باڵای پەتا گوازراوەکانی ئێران، مینۆ موهراز، کەئەندامێکی باڵای لیژنەی زانستی وڵاتەکەیە بۆ شەڕکردن دژی ڤایرۆسی کۆرۆنا، وتی «لەتەواوی جیهاندا» ڤاکسین بەرهەمدەهێنرێت. موهراز وتی «روسیاش کار لەسەر ڤاکسینێک دەکات، بەڵام کێشەیەک لەڤاکسینەکەی روسیادا هەیە.» ئاماژەیکرد بەوەی «روسیا تەنیا ئەو کاڵا بایۆلۆژیانە بەکاردەهێنێت کە لە روسیا بەرهەمهێنراون و هەرگیز رادەستی دەسەڵاتێکی نێودەوڵەتییان ناکات بۆ پەسەندکردن». دەوترێت موهرازو کەسایەتییە بەناوبانگەکانی دیکە لەکۆمەڵگەی پزیشکیی ئێران ناڕەزایی هاوشێوەیان ده‌ربڕیوه دەربارەی ئەگەری بەکارهێنانی ڤاکسینی چینی، لەگەڵ دەرمانە بەرهەمهێنراوەکانی چین لەئێران. هەروەها وتوویەتی بەرپرسانی تەندروستی گشتی ئێران تەنیا رێ بەدابەشکردن و مۆڵەتدان بەڤاکسینێک دەدەن کە لەلایەن دەسەڵاتی دەرمان و خۆراکی ئەمریکاو ئاژانسی دەرمانەکانی ئەوروپاو رێکخراوی تەندروستی جیهانییەوە پەسەندکرابێت. بەگوێرەی موهراز، وەزارەتی تەندروستی ئێران تەنیا متمانەی بەم سێ کیانە هەیە بۆ پەسەندکردنی دەرمانێکی بایۆلۆژی. پزیشکەکان دژی بەکارهێنانی دەرمانەکانی چینن پزیشکە ئێرانییەکان و نۆرینگەکان بەگشتی دژی بەکارهێنانی دەرمانە چینیەکانن، زۆرینەی جەماوەریش بەهەمان شێوە لێیان بەگومانە. حەسەن عەلی دادستان پسپۆڕێکی دادوەریە لەوەزارەتی داد، وتی «لە 2011وە، چەندین کەیس تۆمارکراون لەلایەن ئەندامانی خێزانی ئەو کەسانەوە کە بەهۆی بەکارهێنانی دەرمانی چینییەوە مردوون.» حەسەن عەلی دادستان وتی «هاوردەکارە نایاساییەکانی دەرمانی چینی سوودیان لەپێویستییەکانی خەڵک بینیوە لەدەمی کورتهێنانی دەرماندا. ئەمە سەری کێشاوە بۆ بەدگومانییەکی قووڵ بەرامبەر دەرمانی چینی.» هەروەها وتی چەندین مەرگ بەهۆی بەکارهێنانی بەنجی چینییەوە روویانداوه لەکاتی نەشتەرگەریەکانی دەیەی رابردوودا، وەک نموونەیەک، باسی لە مەرگی سیپهەر مالیک- ئەحمەدی، (13) ساڵ، کرد لەساڵی 2011 لەنەخۆشخانەیەکی گشتیی به‌ناوبانگی تاران، وتی کەیسەکە «هێشتا کراوەیەو لێکۆڵینەوەی لێدەکرێت». لەوتەیەکدا کە لەلایەن بڵاوکراوە میدیاییەکانی ئێرانەوە تۆمارکراوە، بەڕێوەبەری دەزگای نۆرینگەکانی ئێران، رەهبەر موژدەهی-ئازار وتوویەتی کە «فرۆشتنی دەرمانی لەچین دروستکراو بەخەڵک دەبێت لە نۆرینگەکان قەدەغە بکرێت». وتیشی «پەیڕەوەکانی سەلامەتی دەرمانی چینی قایلکەر نین بۆمان.» ئاماژەیکرد بەوەش که ئەمە بەهۆی ئەوەیە «ئەو دەرمانانە بەشێوەیەکی یاسایی نایەنە وڵاتەکەوە». چین و روسیا چییان دەستدەکەوێت؟ پرسیاری سەرەکی بۆ زۆرێک ئەوەیە: بۆچی روسیا و چین دەیانەوێت ڤاکسینی کۆڤید-19 بەهاریکاریی ئێران بەرهەمبهێنن؟ چییان دەستدەکەوێت؟ دکتۆر زەهرا شۆجاعپور، پسپۆڕێکی پەتا گوێزراوەکان بە مەشاریقی وت «ئەو وڵاتانەی ڤاکسینی ڤایرۆسی کۆرۆنا بەرهەمدەهێنن مافی ئەوەیان نییە ڤاکسینە بێ مۆڵەتەکانیان لەوڵاتانی دیکە تاقیبکەنەوە.» وتی رێکخراوی تەندروستی جیهانی هیشتا هیچ ڤاکسینێکی چینی یان روسی په‌سه‌ندنەکردووە، بۆیە ئەو دوو وڵاتە مەبەستیانە «هاریکاری بکه‌ن» لەگەڵ ئێران، هەڵبەتە تەنیا بەناو، تا بتوانن ڤاکسینە بەرهەمهێنراوەکانیان بەبێ مۆڵەتی رێکخراوی تەندروستی جیهانی تاقیبکەنەوە. شوجاعپور وتی «لە ئەگەری سیناریۆیه‌کی هاریکاریدا، چین بەفەرمی پێکهاتە خاوەکان بۆ ڤاکسین دەنێرێت بۆ ئێران و دوای گەشەپێدانیان، ڤاکسینێکی لەئێران دروستکراو بەرهەمدەهێنرێت». وتی دوای کۆکردنەوەی ئەو ڤاکسینە لەئێران، حکومەت دەتوانێت تاقیبکاته‌وه لەسەر هاووڵاتیانی ئێرانی و ئاماژەیکرد بەوەی پرۆسەکە داهاتێکی باشیش بۆ رژێمی ئێران بەرهەمدەهێنێت. وادیارە رژێمی ئێران ئامادەیە مۆڵەت بداتە ڤاکسینێکی روسی یان چینی لەوڵاتەکە، هەرچەندە هیچ یەک لەیەکە پزیشکی و ده‌رمانییه‌کان یان جەماوەر پشتیوانی لەم جۆرە کارە ناکەن. حکومەتی ئێران رووبه‌ڕووی رەخنە و بێمتمانەیی دەبێتەوە بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی بەنهێنی ژمارەیەکی سنووردار لەدەرمانی ئەوروپییان هاوردە کردووە بۆ بەکارهێنانی خۆیان، بەجۆرێک خەڵک تەنیا دوای چەند راپۆرتێکی دزەکراو لەوبارەیەوە پێیانزانی. دەربارەی چارەسەرو ڤاکسینەکان، دەوترێت بەرپرسانی ئێران دەریانخستووە کە دەرمانی خۆرئاواییان بەلاوە باشترە -- دەرمان و چاودێری تەندروستی -- نەک دەرمانی چینی یان روسی. هەرکات بتوانن گەشتدەکەن بۆ وڵاتانی ئەوروپی بۆ چارەسەرو زۆربەی کات بێدەنگانە دەیکەن. بەڵام کاتێک نۆرەی خەڵک دێت، پێوەرو ئەولەویاتەکانیان دەگۆڕێت. ئێران یەکێک لەخراپترین دۆخەکانی هەبوو لەناوچەکە بەدەست ڤایرۆسی کۆرۆناوەو لەسەرەتای تشرینی دووەمدا، لەنێو ئەو وڵاتانەدا بوو کەزۆرترین خەڵکیان لێدەمرد. رژێمی ئێران هەر لەسەرەتاوە رووبەڕووی رەخنە بووەتەوە بەهۆی خراپ مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانی ڤایرۆسی کۆرۆنا، بەجۆرێک چاودێران بەخاوی لەوەڵامدانەوەدا تۆمەتباری دەکەن. هەروەها تۆمەتباری دەکەن بەبەڕێوبەرێتییه‌کی ناکاراو نهێنیگه‌ری و درۆ، دەڵێن هەوڵیداوە رادەی پەتاکە بشارێتەوە و شکستیهێناوە لەهەنگاوی بەرپێگرانە بۆ پاراستنی هاووڵاتیانی ئێرانی.
هاوڵاتى کۆنگرێسى ئه‌مریکا، 12به‌ندى دارشتووه بۆ سزادانى تورکیا و کۆنگرێس داواى کردووه پێنج بىه‌ندیان خێرا جێبه‌جێ بکرێن که هاوده‌کردنى کاڵاى تورکیشى له‌خۆگرتووه‌و ته‌نها واژۆى تره‌مپى ماوه. کۆنگرێسى ئه‌مریکا، پڕۆژه‌یاساى بودجه‌ى به‌رگریى 2021ى ئاماده کردووه‌و له 740ملیار دۆلار پێکدێت، و له چه‌ند رۆژى ئاینده‌دا ده‌خرێته به‌ر ده‌ستى دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا بۆ ئه‌وه‌ى واژۆى له‌سه‌ر بکات و تێدا سزاکانى تورکیاشى تێدایه به‌هۆى کرینى موشه‌کى ئێس 400ى رووسى. هه‌روه‌ه تێدا ئه‌وه‌خراوه‌ته‌روو که 12 به‌ند ئاماده کراوه بۆ سزادانى ئه‌نقه‌ره که پێنج به‌ندیان به‌زووترین کات جێبه‌جێ بکرێت و تایبه‌تن به هاورده‌کردنى کاڵاى تورکیی. هاوکات، له پڕۆژه‌یاساکه‌دا داننان به سه‌روه‌رى رووسیا له دورگه‌ى قرم، قه‌ده‌غه کراون و بڕى 250 ملیۆن دۆلار هاوکارى سه‌ربازى پێشکه‌شى ئۆکراینا ده‌کرێت.
هاوڵاتى نرخى نه‌وت له بازاڕه‌کانى جیهان به‌شێوه‌یه‌کى به‌رچاو به‌رزده‌بێته‌وه و نرخى یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى برێنت 49 دۆلار و 31 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. ئه‌مڕۆ هه‌ینى 4ى کانونى یه‌که‌مى 2020، نرخى یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى برێنت به 49 دۆلارو 31 سه‌نت له بازاڕه‌کانى جیهان مامه‌ڵه‌ى پێوه‌ده‌کرێت. هه‌روه‌ها نرخى یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئه‌مریا(ته‌کساس)، به 46 دۆلارو 19 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه‌ده‌کرێت. هاوکات، نرخى یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئۆپێک پڵه‌س به 48 دۆلار و 76 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. له مانگى ئازارى ئه‌مساڵه‌وه نرخى نه‌وت یه‌که‌مجاریه‌تى بگاته ئه‌و ئاسته‌ئه‌وه‌ش به‌هۆى دۆزینه‌وه‌ى ڤاکسیۆنى کۆرۆنا و گه‌یشتنى به چه‌ند وڵاتێک که جوڵه‌ى خستووه‌ته‌وه ناو بازارى نه‌وت.
هاوڵاتى ئه‌دهه‌م بارزانى له‌باره‌ى خۆپیشاندانه‌کانى دوێنێى شارى سلێمانى په‌یامێکى بڵاوکرده‌وه‌و ڕایگه‌یاند:"هه‌رێمى کوردستان له‌وه زیاتر به‌رگه‌ى بێچاره‌سه‌ر هێشتنه‌وه‌ى بابه‌ته‌کان ناگرێت" و ده‌شڵێت:" پێویسته به روونى هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ میلله‌ت بکرێت". ئه‌مڕۆ هه‌ینى 4ى کانونى یه‌که‌مى 2020، ئه‌دهه‌م بارزانی، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى پارتى له هه‌ژمارى تایبه‌تى خۆى له تۆڕى کۆمه‌ڵایه‌تى فه‌یسبوک نوسیویه‌تی" به‌پێى هه‌مو لێکدانه‌وه‌یه‌ک کوردستان له بارودۆخێکى یه‌کجار هه‌ستیاردایه، له‌وانه‌یه زیاتر له‌وه چیتر به‌رگه‌ى بێچاره‌سه‌ر هێشتنه‌وه‌ى بابه‌ته‌کان نه‌گرێ". هه‌روه‌ها ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى پارتى ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردووه که" ئه‌وه‌ى له سلێمانى رویدا جێگاى هه‌ڵوێسته له سه‌رکردنێکى جدییه، پێویسته زۆر به ڕاشکاوى په‌نجه بخرێته سه‌ر راستیه‌کان و به روونى هه‌ڵسوکه‌وت له‌گه‌ڵ میلله‌ت بکرێت". دوێنێ خۆپیشاندانى ناڕه‌زایى چین و توێژه‌کان له شارى سلێمانى به‌ڕێوه‌چوو و خۆپیشانده‌ران دروشمى (راپه‌ڕین)یان به‌رزکرده‌وه، گرژى زۆر له‌نێوان هێزه ئه‌منییه‌کان و خۆپیشانده‌راندا روویدا.
هاوڵاتى جێگرى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراق ئاشکراى کرد که سێیه‌م په‌رله‌مانتاریان به ڤایرۆسى کۆرۆنا گیانى له‌ده‌ستداوه. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 3ى کانونى یه‌که‌مى 2020، حه‌سه‌ن که‌عبى جێگرى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند:"عه‌لى عه‌بودى، په‌رله‌مانتارى ره‌وتى حیکمه له‌دواى توشبوونى به ڤایرۆسى کۆرۆنا ئه‌مڕۆ گیانى له‌ده‌ستداوه". عه‌لى عه‌بودى سێیه‌مین په‌رله‌مانتارى عێراقه به کۆرۆنا گیان له‌ده‌ستبدات، له‌کاتێکدا په‌رله‌مانتاران(غه‌یدا که‌مبش) و (حسێن ئه‌لزه‌هیرى) دواى توشبوونیان به ڤایرۆسه‌که گیانیان له‌ده‌ستدا.
هاوڵاتى ئه‌مشه‌و وه‌فدێکى حکومه‌تى هه‌رێم بۆ کاروبارى دانوساندن له‌سه‌ر بودجه سه‌ردانى به‌غداد ده‌کات. بڕیاره ئه‌مشه‌و وه‌فدێکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌سه‌رۆکایه‌تى ئاوات شێخ جه‌ناب، وه‌زیرى دارایى و به به‌شدارى خالید شوانی، وه‌زیرى هه‌رێم بۆ کاروبارى دانوستان له‌گه‌ڵ به‌غداد و عه‌بدولحه‌کیم خه‌سرۆ، سه‌رۆکى فه‌رمانگه‌ى هه‌ماهه‌نگى و به‌دواداچوون له حکومه‌تى هه‌رێم سه‌ردانى به‌غداد بکه‌ن و پرسى ناردنى به‌شه‌بودجه‌ى هه‌رێم و یاساى بودجه‌ى ساڵى داهاتوو له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى حکومه‌تى فیدڕاڵ تاوتوێ بکه‌ن.
ھاوڵاتی بزوتنەوەى گۆڕان رایدەگەیەنێت پشتگیری تەواوی داواکارییەکانی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان ئەکەین بۆ فەراهەمکردنی ژیانێکی شایستە و موچە، بەتوندیش ئیدانەی بەکارهێنانی توندوتیژی ئەکات بەرامبەر بە خۆپیشاندەران ڕاگەیەنراوێک لە بزوتنەوەی گۆڕانەوە خۆپێشاندان و گردبونەوەی مەدەنی بۆ دەربڕینی ناڕەزایی یەکێکە لەسەرەتایترین مافە مەدەنیەکانی هاوڵاتیان. لە ئێستاشدا، گوزەرانی خەڵک بەگشتی و باری گوزەرانی موچەخۆران بە تایبەت لە دۆخێکی خراپدایە، لەم پێناوەشدا خەڵکی کوردستان مافی خۆیەتی بۆ پرسی موچە و بژێوی خۆپیشاندان بکات. ئێمە لێرەوە ڕایدەگەیەنین کە پشتگیری تەواوی داواکارییەکانی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان ئەکەین بۆ فەراهەمکردنی ژیانێکی شایستە و موچە، هەمو هەوڵی سیاسیشمان لە ماوەی ڕابردودا هەر بەم ئاراستەیەدا بوە لە حکومەتدا. بزوتنەوەی گۆڕان بە توندی ئیدانەی بەکارهێنانی توندوتیژی ئەکات بەرامبەر بە خۆپیشاندەران. لێرەوە داواکارین لە هێزە ئەمنیەکانی پارێزگای سلێمانی کە دەستبەجێ بەکارهێنانی توندوتیژی بوەستێنن و گیراوەکانیش ئازاد بکەن. هەروەها پێویستە حکومەتی هەرێمی کوردستان پەلە بکات لە ئەنجامدانی چاکسازی و ڕێکەوتن لەگەڵ بەغداد بە ئامانجی دابینکردنی قوتی خەڵکی کوردستان. بزوتنەوەی گۆڕان ٣ی ١٢ی ٢٠٢٠
هاوڵاتى هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان داوا له هێزه ئه‌منییه‌کان ده‌کات نه‌بنه هۆکارى زیان گه‌یاندن به ناوبانگى خۆیان و داوایه‌کیش له خۆپیشانده‌ران ده‌کات که"دان به خۆتاندا بگرن" و به‌ڵێنده‌دات له‌گه‌ڵ کازمى کێشه‌ى موچه‌خۆران چاره‌سه‌ر بکات. په‌یامی لاهور شێخ جه‌نگى سه‌باره‌ت به‌خۆپیشاندانه‌کان: هاووڵاتیانى خۆشه‌ویست ده‌مه‌وێت دڵنیابن که من له‌گه‌ڵ داوا حه‌ق و ره‌واکانى ئێوه‌م و پشتیوانیتان لێ ده‌که‌م. وه‌کو سه‌رۆکایه‌تیى یه‌کێتیى نیشتمانیى کوردستانیش له‌وه به‌ئاگاین که چیتر قبوڵ ناکرێت هاووڵاتیانى هه‌رێمى کوردستان، بکرێن به قوربانى گه‌نده‌ڵى و ناڕۆشنى و ململانێ سیاسییه‌کان. له ئێستادا که ماڵ به ماڵ و شه‌قام و شاره‌کانى کوردستان، به‌ده‌ست دواکه‌وتنى مووچه و خراپبوونى ئاستى ژیان و بژێوییان ده‌ناڵێنین و، بێهیوایى و توڕه‌یى په‌نگده‌خواته‌وه، منیش له‌گه‌ڵ ئێوه نیگه‌رانم، هه‌موو هه‌وڵه‌کانم چێ کردۆته‌وه بۆ کۆتاییهێنانى یه‌کجارى به کێشه‌ى مووچه خۆرانى خه‌ڵکى کوردستان. له‌م پێناوه‌شدا، گفتوگۆکانى دوێنێ شه‌ومان له‌گه‌ڵ به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق، ته‌رخان کرا بۆ چۆنییه‌تى چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م کێشه و هه‌ژارییه. سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق هاوخه‌میى خۆى نیشاندا به‌رامبه‌ر نیگه‌رانییه‌کانى ئێمه و ئێش و ئازارى مووچه خۆر و مافخوراوه‌کانى کوردستان، و جارێکى تر به‌ڵێنى دا، و به‌ڵێنمان لێ وه‌رگرت که ده‌رچه‌یه‌کى یاسایى بدۆزێته‌وه تا بتوانێت به‌شێک له‌و پاره‌یه‌ى که به یاساى قه‌رز به‌ده‌ستیان هێناوه، بۆ مووچه خۆرانى گه‌له‌که‌مان سه‌رف بکات. هه‌ر له‌و گفتوگۆیه‌دا، به تێگه‌یشتن له دۆخى خراپى زۆرینه‌ى خه‌ڵک، له‌م وه‌رزى سه‌رما و بێ مووچه‌ییه‌دا، داوامان کرد چاره‌سه‌رێکى بنچینه‌یى بکرێ بۆ کێشه‌ى بودجه و مووچه‌ى هه‌رێمى کوردستان. سه‌رۆک وه‌زیران پێشنیارى کرد که رۆژى یه‌کشه‌ممه ٦ى ١٢ى ٢٠٢٠ کۆبوونه‌وه‌ى لوتکه‌ى لایه‌نه سیاسییه‌کانى عێراق ئه‌نجام بدرێ. پێشوازیمان له‌و پێشنیاره کرد. دڵنیا بن به‌نده به نوێنه‌رایه‌تى ئێوه و هه‌موو مووچه خۆرانى هه‌رێم له‌و کۆبوونه‌وه‌یه به‌شدار ده‌بین، به‌رگرى له مافه‌کانتان ده‌که‌ین و هه‌موو هه‌وڵێک ده‌ده‌ین پشک و مافه ره‌واکانتان له بودجه‌ى فیدراڵى ٢٠٢١ دا جێگیر بکرێت و به یه‌کجارى ئه‌م کێشه درێژخایه‌نه کۆتایى پێ بێت. لێره‌شه‌وه، دواى ئه‌و پشوو درێژییه بێ وێنه‌یه‌ى به‌رامبه‌ر که‌مته‌رخه‌مى و نابه‌رپرسیارێتییه‌کانى حوکمڕانى نیشانتانداوه، داواتان لێ ده‌که‌ین چه‌ند رۆژێکى تریش دان به خۆتاندا بگرن، به‌وپه‌ڕى دڵسۆزى و توانا، به‌رگریکارى مافه‌کانتان ده‌بین. ئه‌گه‌ریش بڕیارتانداوه گردبوونه‌وه و خۆپیشاندانتان هه‌بێت، به هێمنى و له چوارچێوه‌ى خۆى دا ئه‌نجامى بده‌ن، رێگه مه‌ده‌ن چالاکییه‌کانتان ببێته مایه‌ى زیان گه‌یاندن به کاسبکار و ئه‌و جووڵه که‌مه‌ى له بازاڕه‌کاندا ماوه. با هاونیشتمانییان له‌وه زیاتر زه‌ره‌رمه‌ند نه‌بن. داواش له هێزه ئه‌منییه‌کان ده‌که‌ین، نه‌بنه هۆکارى زیان گه‌یاندن به ناوبانگى خۆیان و بزانن که خۆپیشانده‌ران، خانه‌نشین و مامۆستا و کارمه‌ندان و مووچه‌خۆران، خوشک و برا و که‌سوکارى ئێمه‌ن، ته‌نها رێز گرتن و پاراستنیان ، ئاشتى کۆمه‌ڵایه‌تى و رێگه‌ى راستى بووژاندنه‌وه‌ى کوردستان هه‌موار ده‌کات.هه‌ر لێره‌وه داواشیان لێ ده‌که‌ین به زووترین کات هه‌موو ئه‌و که‌سانه ئازاد بکه‌ن که به‌هۆى به‌شداریان له خۆپیشاندان بۆ داواکردنى مافه‌کانیان ده‌ستگیر کراون. هه‌ڵوێست و سیاسه‌تى چه‌ند ساڵى رابردوومان، و ئه‌و به‌هایانه‌ى یه‌کێتیى نیشتمانیى کوردستانى له‌سه‌ر دامه‌زراوه و نوێ کراوه‌ته‌وه، شاهید و هانده‌رن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که هه‌میشه له به‌ره‌ى خه‌ڵک و داوا حه‌ق و ره‌واکانیان بووین. ئێستاش هه‌مان بیر و باوه‌ێ درێژه پێ ده‌ده‌ین، و دووپاتى ده‌که‌ینه‌وه که روبه‌ڕوبوونه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران بڕیار و سیاسه‌تى یه‌کێتى نه‌بووه و نابێت.
هاوڵاتى له کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا که به سه‌رپه‌رشتى کۆسره‌ت ره‌سوڵ له سلێمانى سازکرا، ئه‌نجومه‌بى باڵاى سیاسى و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى یه‌کێتی، له باره‌ى سزادانى مه‌لا به‌ختیار جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کاته‌وه که" ته‌نها ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسی،به‌رپرسیاره له لێپێچینه‌وه‌ى ئه‌ندامه‌کانى و به‌س". ئه‌مڕۆ 3ى کانونى یه‌که‌مى 2020، له‌و راگه‌یاندنه‌دا که کۆپییه‌کى بۆ "هاوڵاتى" نێردراوه و تێیدا هاتووه" ئاماژه به ده‌سه‌ڵاته‌کانى ئه‌نجومه‌نى باڵا، له په‌یڕه‌وى ناوخۆدا چه‌سپێنرا، لێره‌دا پێویسته رایبگه‌یه‌نین که‌وا ته‌نها ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسی،به‌رپرسیاره له لێپێچینه‌وه‌ى ئه‌ندامه‌کانى و به‌س". راگه‌یاندنى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و به‌رژه‌وه‌ندى (ی.ن.ک): سه‌رله‌به‌یانى 3/12/2020 به سه‌رپه‌رشتى هه‌ڤاڵ کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى و ئامه‌ده‌بونى ته‌واوى ئه‌ندامه‌کانی، له‌م دۆخه‌دا ئه‌نجومه‌نى باڵایسیاسى کۆبوه‌وه، ئه‌نجومه‌نى باڵا پێیوایه کوردستان به دۆخێکى ئابورى و سیاسى دژواردا تێده‌په‌ڕێت، دابیننه‌کردنى بژێوى زۆرینه به‌ته‌واوه‌تى ته‌نگى به موچه‌خۆرانى کوردستان هه‌ڵچنیوه شه‌قام به داخوازى و ناڕه‌زایى و ره‌خنه‌و ئاراسته‌ى جیاواز هاتونه‌ته خرۆش. بۆیه‌ئه‌نجومه‌نى باڵا له‌هه‌ر هه‌لومه‌رجێکى رابردوو جیاوازتر، داواده‌کات خێرا، حکومه‌تى کوردستان، سیاسه‌تى ئابورى و دارایى خۆی، چ به‌دانوستان له‌گه‌ڵ به‌غدا و چ به داهاتى کوردستان، به‌پێى خواستى خه‌ڵک، به‌شێوه‌یه‌ک ساغ بکاته‌وه، که دڵنیایى ته‌واو به‌ڕاى گشتى بدات. یه‌کێتى نیشتمانیى کوردستان و کوردستانیش، له‌به‌رده‌م به‌رپرسیارێتیه‌کى چاره‌نوسسازدایه، له به‌رامبه‌ر داخوازى ره‌واى خه‌ڵکدا، پێویسته‌بڕیارو به‌رنامه‌کانى داکۆکیکردن بێت له چۆنیه‌تى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى ئابورى و موچه‌ى خه‌ڵک، ئه‌مه‌ش پێویستى به گوتارى یه‌کگرتوه،به‌پێى پرۆژه‌یه‌کى چاره‌سه‌رى راسته‌قینه، له‌پێشه‌وه‌ى چاره‌سه‌رى دۆخى ئابورى و دارایی. چاره‌سه‌رى دۆخى ئابورى و دارایش له‌کوردستان، مه‌حاڵه به‌بێ ریشه‌کێشکردنى دیارده‌ى گه‌نده‌ڵى له سه‌رانسه‌رى کوردستان، چ له‌ناو حکومه‌ت و چ له‌ناو حیزبه‌کان. ئاماژه به ده‌سه‌ڵاته‌کانى ئه‌نجومه‌نى باڵا، له په‌یڕه‌وى ناوخۆدا چه‌سپێنرا، لێره‌دا پێویسته رایبگه‌یه‌نین که‌وا ته‌نها ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسی،به‌رپرسیاره له لێپێچینه‌وه‌ى ئه‌ندامه‌کانى و به‌س. ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و به‌رژه‌وه‌ندى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان
هاوڵاتى لیژنه‌ى باڵاى ئارامى پارێزگاى سلێمانى له‌باره‌ى خۆپیشاندانه‌کانى ئه‌مڕۆى شاره‌که‌وه رایگه‌یاند، هه‌ر کۆبوونه‌وه و گردبوونه‌وه‌یه‌ک به‌بێ ره‌زامه‌ندى پێشوه‌خته‌ى لیژنه‌که‌یان رێگه‌پێدراو نییه. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 3ى کانونى یه‌که‌مى 2020، لیژنه‌ى باڵاى ئارامى پارێزگاى سلێمانى له راگه‌یه‌نراوێکدا ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد:"شێواندنى ئارامى شار و ڕاگرتنى جوڵه‌ى بازاڕ له‌م قه‌یرانه ئابورییه قوڵه‌دا له به‌رژه‌وه‌ندییى توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگادا نییه". هه‌روه‌ها لیژنه‌که داوا له هه‌موو هێزه‌کان ده‌کات ئارامیى و ئاسایش بپارێزن و خۆیان له هه‌ر ڕوبه‌ڕوبوونه‌وه‌و توندوتیژییه‌ک به‌دووربگرن. له دوێنێ چوارشه‌ممه‌وه خۆپیشاندان له شارى سلێمانى به‌ڕێوه‌ده‌چێت له‌لایه‌ن مامۆستایانى نارازى سه‌رپه‌رشتى ده‌کرێت به‌هۆى دواکه‌وتنى موچه‌کانیانه‌وه، له ئێستاشدا خۆپیشاندان له ناوبازاڕ و به‌رده‌رکى سه‌راى شاره‌که‌دا به‌رده‌وامه و هێزه ئه‌منیه‌کانیش گازى فرمێسکڕێژ رێگریان لێده‌که‌ن و به‌شێک له هێزه ئه‌منییه‌کانیش ته‌قه به‌سه‌ر خۆپیشانده‌راندا ده‌که‌ن.
هاوڵاتى ژماره‌یه‌ک مامۆستاى نارازى له‌لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه ده‌ستگیرکراوان و گازى فرمێسکڕێژ له دژى خۆپێشانده‌ران له سه‌راى سلێمانى به‌کار ده‌هێندرێت. په‌یامنێرمان له‌ناو خۆپیشاندانه‌کان به‌هاوڵاتى راگه‌یاند که پێنج مامۆستاى نارازى له‌لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه ده‌ستگیرکراون و گازى فرمێسکڕێژ به‌رانبه‌ر خۆپیشانده‌ران به‌کار ده‌هێندرێت. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد که هێزێکى ئه‌منى زۆر له‌به‌ر ده‌رکى سه‌راو شه‌قامى ئۆرزدى و مه‌وله‌وى سلێمانى بڵاوه‌یان پێکراوه‌و تا ئێستا خۆپیشاندانه‌کان به‌رده‌وامه‌و گرژى تێکه‌وتووه. پێش نیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه خۆپێشاندان له سه‌راى سلێمانى ده‌ستیپێکردو هێزه ئه‌منییه‌کایش بڵاوه‌یان پێکراوه. به‌پێى زانیارییه‌کانى هاوڵاتى، تا ئێستا چه‌ند میدیاکارێکى که‌ناڵه‌کانیش ده‌ستگیرکراون.
