ڕاسپۆتین، شەیتانە ڕاستەقینەکەی مۆسکۆ

لاڤین مەحمود یەکێتی نیشتیمانی کوردستان، پارتی تۆمەتباردەکات بەبێبەشکردنی لەپشکەکانی خۆی لەحکومەت، بەڵام پارتی پێیوایە یەکێتی زیادەڕۆیی دەکات و سەردەمی دابەشکردنی پشکەکان بە رێژەی پەنجا بەپەنجا کۆتایی هاتووە، کەساڵانێک لەسەری بەردەوامبوون. هەتا (10) ساڵ لەمەوبەر پێش ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی دروستبێت، یەکێتی و پارتی نیوە بەنیوە حکومەتیان بەڕێوەدەبرد، بەڵام دوای دامەزراندنی بزووتنەوەی گۆڕان لەسلێمانی کەزۆرینەی دەنگەکانی یەکێتی برد، ئیتر هاوسەنگی ئەم حزبە بەرامبەر بەپارتی پارسەنگ بوو. بەڵام یەکێتی پێیوایە سەرەڕای کەمبوونەوەی دەنگەکانی، حزبێکی خاوەن مێژووەو خاوەنی شۆڕشەو لەئێستاشدا خاوەن هێزی سەربازییە، هەربۆیە چاوی لەەوەیە لەکاتی دابەشکردنی پۆستەکاندا مێژوو و هێزی ئەو لەبەرچاو بگیرێت، بەڵام پارتی پێیوایە ئەو سەردەمە بەسەرچووە کەیەکێتی دەیەوێت بۆی بگەڕێتەوە لەژێر هەر ناوێکدا بێت. بەهاری ئەمساڵ پارتى و یه‌کێتى رێککه‌وتنێکیان واژۆکرد بۆ پێکهێنانى کابینه‌ى نوێی حکومه‌ت و دانانی پاریزگاری کەرکوک و پرسی سیاسی نێوانیان، بەڵام یەکێتی دەڵێت پارتی هیچ خاڵێکی ئەو رێکەوتنەی جێبەجێنەکردوە. چوار مانگ کابینه‌ى نوێی حکومه‌تى هه‌رێم پێکهێنرا، تاڕاده‌یه‌ک چاره‌سه‌ربوونى کێشه‌کانى نێوانیانى پیشاندا، به‌ڵام زۆرى نه‌برد دووباره‌ ناکۆکییه‌کان سه‌ریهه‌ڵدایه‌وه‌ له‌نێوانیاندا. له‌دوو هه‌فته‌ى رابردوو هه‌ردوولا به‌ئاشکرا ناوه‌ڕۆکى ناکۆکییه‌ شارا‌وه‌کانیان خسته‌سه‌ر به‌ڕه‌، کاتێک له‌به‌رده‌م میدیاکاندا ورده‌کارییه‌کانیان ئاشکراکردو یه‌کتریان به‌جێبه‌جێنه‌کردنى رێککه‌وتنه‌کانى نێوانیان تۆمه‌تبار کرد. له‌تیف شێخ عومه‌ر وته‌بێژى یه‌کێتى، پارتى تۆمەتبار کرد بەوەی کە رێککه‌وتنه‌کانى جێبه‌جێنه‌کردووه‌، نیگه‌رانییه‌کانی خۆیانیشیان گه‌یاندووه‌ته‌ پارتى و سه‌رۆکى ئه‌نجوومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێمى کوردستان. له‌تیف شێخ عومه‌ر وتی «سی رێککەوتنمان لەگەڵ پارتی هەیە، رێککه‌وتنی یەکەممان سیاسییه‌و جه‌وهه‌ره‌که‌ى به‌شدارى سیاسییه‌، ئێمه‌ باوه‌ڕمان وانییه‌ ئه‌و رێککه‌وتنه‌ جێبه‌جێکرابێت». وتیشی «رێککه‌وتنى دووه‌ممان به‌شداریمانه‌ له‌حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و پشکى یه‌کێتییه‌ له‌حکومه‌ت، به‌شى زۆرى جێبه‌جێنه‌کراوه‌و ئه‌وه‌یشى جێبه‌جێکراوه‌ تێبینیمان له‌سه‌ر به‌شێکى هه‌یه‌«. باسی لەوەشکرد کە رێککه‌وتنى سێیه‌میشیان سه‌باره‌ت به‌دانانى پارێزگارى که‌رکوکه‌، که‌ «هیچى لێ جێبه‌جێ نه‌کراوه‌«. مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی دیموکراتی کوردستان، سەبارەت بەگلەییەکانی یەکێتی وتی «رێککەوتنەکان لەبارەی پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران جێبەجێکراون، یەکێتی خۆی هۆکاری پڕنەکردنەوەی پۆستەکانە». وتیشی «کۆبوونەوەکان بۆ ماوەی سێ مانگە لەسەر داوای یەکێتی دواخراون و ئێمە نازانین یەکێتی باس لەچ بەشێکی رێککەوتنەکە دەکات کەدەڵێن جێبەجێنەکراوە... پارتی دەیەوێت رێککەوتنەکان جێبەجێبکرێن، لەهیچ رێککەوتنێک پەشیمان نین». هەروەها وتی «هەڵبژاردن سەردەمی (50 بە 50)ی تێپەڕاند». ئەوەش وەکو ئاماژەیەک کەکوردسیەکانی پارتی دوو هێندەی یەکیتی زیاترە. لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە لەئەیلولی ساڵی رابردوو بەڕێوەچوو، پارتی (45) کورسی لەکۆی (100) کورسی بەدەستهێنا، یەکێتیش (21) کورسی. پارتی و یەکێتی (12) ساڵ لەمەوبەر پێشتر رێککەوتنێکی ستراتیژییان واژۆکردبوو بۆ ئەوەی بەیەک لیست بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن و هەروەها پیکەوە کوردستان بەڕێوەببەن، یەکێتی هێشتا بەو نەفەسەوە مامەڵەی سیاسی خۆی لەگەڵ پارتیدا دەکات لەکاتێکدا بەرامبەرەکەی ئەوەی ناوێت و دەیەوێت بەپێی کورسیەکانی خۆی مامەڵەی لەگەڵ بکات، بۆیە چەند مانگە ئەم ناکۆکیانە سەریهەڵداوە پیش ئەوەی بیهێننە ناو میدیاوە. هاوینی رابردوو ناکۆکییه‌کى ترى نێوانیان تایبه‌ت به‌ده‌سه‌ڵاته‌کانى قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌پشکى یه‌کێتى وەختبوو بگاتە ئاستی دەسلەکارکێشانەوەی قوباد تاڵەبانی،‌ کە پێیوابوو دەسەڵاتەکانی کەمن، دواتر له‌گه‌ڵ مه‌سرور بارزانى سەرۆکی حکومەت لەسەر دەسەڵاتەکانی نێوانیان رێکەوتن، بەڵام ئەمە کۆتایی بەکێشەکان نەهێنا0 هه‌ردوولا دان به‌وه‌دا ده‌نێن که‌به‌شێکى رێککه‌وتنه‌که‌یان هێشتا جێبه‌جێنه‌کراوه، ‌تایبه‌ت به‌پێکهێنانى حکومه‌ت و دانانى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى و بریکارى وه‌زیره‌کان، به‌ڵام هه‌ریه‌که‌یان به‌رپرسیارێتییه‌که‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆى ئه‌و‌ى دیکه‌. عەتا شێخ حەسەن وتەبێژی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان بە ‌هاوڵاتى وت «یه‌کێتی ناوی کاندیدەکانی راده‌ستی لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار له‌حکومه‌تی هه‌ریم نه‌کردوه، هه‌تا فه‌رمانی ده‌ستبه‌کاربوونیان بۆ ده‌ربچێت، بۆیه‌ ئه‌م پرسه‌ په‌یوه‌ندی به‌خودی یه‌کێتی هه‌یه‌ نه‌وه‌کو پارتی». به‌شێک له‌ڕێککه‌وتنى پارتى و یه‌کێتى تایبه‌ت بوو به‌دانانى پارێزگارێک له‌پشکى یه‌کێتى بۆ که‌رکوک، ئه‌گه‌رچى رێککه‌وتن له‌سه‌ر کاندیدێک کرا، به‌ڵام دواجار رێکاره‌کان بۆ دانانى جێبه‌جێنه‌کرا، تاپه‌رله‌مانى عێراق ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌، به‌وه‌ش پرسی دانانى پارێزگار کۆتایی هات. عەتا شێخ حەسەن وتى «سه‌باره‌ت به‌پارێزگاری که‌رکوک رێکه‌وتن له‌سه‌ر کاندیدێک کرا، به‌ڵام دۆخی که‌رکوک ئاڵۆزه‌، بۆ هه‌ر ئاڵوگۆڕێکی ئیداری پیویستی به‌ورده‌کاری زیاتره‌، عێراق راسته‌وخۆ له‌پرسی پارێزگاری که‌رکوکدا ده‌ستوه‌ردان ده‌کات». وتیشى «له‌سه‌روو هه‌موو ئه‌مانه‌شه‌وه‌ ناکرێت له‌سه‌ر پۆستی پارێزگاری که‌رکوک، کوردستان بخه‌یته‌ به‌رده‌م دووڕیان». داوای یەکڕیزیشی لەیەکێتی کردو وتی «به‌هۆى بارودۆخى ئاڵۆزى ناوچه‌که‌و عێراقه‌وه‌ ده‌بێت ریزه‌کانمان یه‌کبخه‌ین و کاتی نیگه‌رانی نییە». داواکردنی یەکڕیزی لەلایەن ئەو بەرپرسەی پارتیەوە، لەحاڵێکدایە کەدۆخی کورد لەکەرکوک لەدوو ساڵی رابردوودا لەڕووی سیاسیەوە لاوازە بەهۆی رووداوەکانی ریفراندۆم و ١٦ی ئۆکتۆبەرەوە کە وایکرد دەسەڵاتی کورد بەسەر شارەکەوە نەمێنێ. ئەحمەد عەسکەری، ئەندامی کوردی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک وتی «پەیوەندی نەرێنی یەکێتی و پارتی کاریگەری لەسەر پارێزگاکەمان دەبێت». ئەحمەد عەسکەری کەئەندامی یەکێتیە لەلیستی برایەتی، وتی «پێویستە بەزووترین کات کاربکرێت بۆ ئەوەی پارێزگارێک بۆ کەرکوک دابنرێت تا لەو رێگەیەوە قەرەبووی نەهامەتیەکانی خەڵکی پارێزگاکە بکرێتەوە». دوای دوو هەفتە لەئاڕاستەکردنی نیگەرانیەکان بۆ یەکتری، هێشتا هه‌ردوو حزبه‌که‌ کۆنه‌بوونه‌ته‌وه‌، ئه‌وه‌ش ئاماژه‌یە بۆ به‌رده‌وامى کێشه‌کان که‌دیارنییه‌ چاره‌نووسه‌که‌ى به‌کوێ ده‌گات. عەتا شێخ حەسەن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایه‌ ئه‌گه‌ر پارتی و یه‌کێتی هه‌ر نیگه‌رانیه‌کیان هه‌بێت، له‌کوبوونه‌وه‌ سیاسیه‌ فه‌رمیه‌کاندا باسبکرێت و هه‌وڵی چاره‌سه‌ری بدرێت، وتی «ره‌نگه‌ چاره‌سه‌ری نیگه‌رانی و خیلافه‌کان ئاسان بێت، به‌تایبه‌تی ئێمه‌ له‌ئێستادا دوو هێزی ناو حکومه‌تین، حکومه‌ته‌که‌شمان له‌سه‌رشانی جه‌ماوه‌ری هه‌ردوولامان راوه‌ستاوه‌، بۆیه‌ کاتی نیگه‌رانی نیه،‌ بەڵکو کاتی چاره‌سه‌ره‌«. هەردوو حزبەکە پلەی یەکەم و دووەمی هەڵباژردنی ٢٠١٨یان بەدەستهێناوە، سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی لەوانن و گۆڕانیش وەکو پلەی سێیەم بە (13) کوردسییەوە ژمارەیەک وەزارەتی وەرگرتووە. «هەڵبژاردنەکانی 2018 نیشانیدا کەپارتی و یەکێتی جێگیرن وەک هێزی باڵادەست لەسیاسەتی کوردستانی عێراقدا»، ئەوەش بەپێی راپۆرتێکی گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی، کە لەبەهاری ئەمساڵدا بڵاویکردەوە. گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی، رێکخراوێکی نێودەوڵەتی ناحکومییەو نووسینگەی سەرەکیی لەبرۆکسلی پایتەختی بەلجیکایە، راپۆرتەکەی سەبارەت بەکاریگەرییەکانی ریفراندۆمی ئەیلولی ٢٠١٧ بڵاوکردەوە، تێیدا دەڵێت «کاردانەوە نەرێنییەکانی راپرسی سەربەخۆیی کوردستان لە 2017دا هەماهەنگیی نێو حزبەکانی لەق کردووە، دیموکراسیەتی ناوخۆیی حزبەکانی کاڵکردووەتەوەو پەیوەندی نێوان حزبەکانی سست و لاواز کردووە». «ناکۆکییەکانی یەکێتی و پارتی رەنگدانەوەی دابەشبوونی کوردستانە» ئەبوبەکر کاروانی، چاودێری سیاسی وای وت.  وتیشی «بەشێک لەبیرکردنەوەکان تاکو ئێستا لەسەر بناغەی دابەشبوونی کوردستان و بوونی ھێزی چەکدارو ناوچەیی و حزبی و پەیوەندییە ھەرێمایەتیەکانه‌، ده‌یانه‌وێت کورسی نەبێتە پێوەری یەکەم بۆ دابەشکردنی دەسەڵات لەچوارچێوەی حکومەتی ھەرێم». ئەبوبەکر کاروانی بە ‌هاوڵاتى وت «ھێشتا ئەم ھێزانە دیدیان جیاوازە، پێوەرو مەرجەعیەتیان جیاوازە، تێگەشتنێکی ھاوبەشیان نیە بۆ چۆنیەتی بەڕێوەبردنی ئیدارەو دیاریکردنی پێگەو رێگەی خۆیان، بەشێک لەناکۆکییەکانیان لەناو حکومەتدا رەنگدەداتەوە». هەروەها وتی «تاکو پاشماوەکانی دووئیدارەیی ھەبێت دەبێت ئێمە بترسین، لەدەرەوەی ھەرێمیش ھێزگەلێک ھەبێت کەگرەو لەسەر دابەشبوونی کوردستان بکات و چەکی ناوچەییش ھەبێت، دەبێت بترسین لەوەی رۆژێک دووئیدارەیی بێتەکایەوە».

  هاوڵاتى سارا حوسێن و کەسوکارەکەی کەمانگی رابردوو بەر بۆردومانی هێزەکانی تورکیا کەوتن، واژۆیان کرد لەسەر تاوانەکانی تورکیا بەمەبەستی تۆمارکردنی سکاڵا لەدادگای لاهای نێودەوڵەتی. رۆژی 10ی مانگی رابردوو بەهۆی تۆپبارانی سوپای تورکیا لەگەڕەکێکی قامیشلۆ، محەمەدو سارای خوشک و برا کەتەمەنیان (11) ساڵ و حەوت ساڵ بوو بەر تۆپبارانەکە کەوتن، محەمەد گیانی لەدەستداو برایەکی تری چاوێکی لەدەستدا، ساراش قاچی بەقورسی برینداربوو، بەڵام لەنەخۆشخانە قاچیان بڕییەوە. لەچوارچێوەی کۆکردنەوەی (100) هەزار واژۆ، بەمەبەستی گەیاندنی بەڵگەکانی بەکارهێنانی چەکی قەدەغەکراوو ئەنجامدانی تاوانی جەنگ لەلایەن تورکیاوە دژی رۆژئاوای کوردستان بەدادگای لاهای بۆ ناساندنی تاوانەکە بەجینۆساید، یەکەمین واژۆ لەباشووری کوردستان لەساراو بنەماڵەکەی وەرگیرا. پێشنیوەڕۆی دوێنێ، لیژنەی دۆکیۆمێنتکردنی تاوانەکانی جینۆسایدکردنی میللەتی کورد بەهەماهەنگی نوێنەرایەتی رۆژئاوا، لەچوارچێوەی هەڵمەتی کۆکردنەوەی (100)هەزار واژۆ کە ١١ی ئەم مانگە دەستپێکردنی هەڵمەتەکەیان لەڕۆژئاوا راگەیاند، بەمەبەستی ناساندنی جینۆسایدی رۆژئاوا لەدادگای لاهای، هەڵمەتی کۆکردنەوەی واژۆکەیان لەباشووری کوردستانیش بەوەرگرتنی یەکەم واژۆ لەساراو بنەماڵەکەی دەستیپێکرد.  سارا یوسف، تەمەن (هەشت) ساڵ، لە ١٠ی مانگی رابردوو لەڕۆژئاوای کوردستان بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورک قاچێکی لەدەستداو برا (13) ساڵانەکەی بەناوی محەمەد شەهید بوو، ئەحمەدی (11) ساڵانی براشی چاوێکی لەدەستدا، دواتر بۆ چارەسەری لەلایەن رێکخراوی مرۆیی مام، هێنرایە باشوری کوردستان و ساراو بنەماڵەکەی ئێستا لەژێر چاودێریدان. لیژنەی دۆکیۆمێنتکردنی تاوانەکانی جینۆسایدکردنی میللەتی کورد، سەرەتا سەردانی رێکخراوی مرۆیی مام-یان لەشاری سلێمانی کردو دواتر بۆ وەرگرتنی یەکەم واژۆ چوونە لای ساراو بنەماڵەکەی، لەوێش هەریەک لەساراو دایک و باوک و براکەی، لەسەر ئەو فۆڕمەی کە بۆ دادگای لاهای ئامادەکراوە واژۆیان کرد. لیژنەکە لەباشور لەچوارچێوەی بەردەوامی کەمپینەکەیان سەردانی مەیدانی ئەنجامدەدەن بۆ لای ئەو هاوڵاتیانەی رۆژئاوای کوردستان کە بەهۆی داگیرکاریی تورکیاوە بوونەتە قوربانی و برینداربوون، کە لەئەنجامی ئاوارەبوونیان ئێستا لەکامپی ئاوارەکانی شارەکانی هەرێمی کوردستانن. بڕیارە دوای کۆکردنەوەی واژۆکان، واژۆکان بەبەڵگەوە لەدژی سوپای تورکیا وەک سکاڵایەکی یاسایی ئامادەو پیشکەش بەدادگای تاوانی نێودەوڵەتی (لاهای) و هەموو دادگاو رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان تا تاوانباران دادگایی بکرێن، بۆ ئەوەی بەپێی یاساو رێسا نێودەوڵەتیەکان سزابدرێن، هەروەها قەرەبووی مەعنەوی و ماددی قوربانیان بکرێتەوە، پاشانیش کۆپی هەریەک لەو (100) هەزار واژۆیە پێشکەش بەسەرۆکی هەموو وڵاتانی دونیا دەکرێت. رۆژی 10ی مانگی رابردوو بەهۆی تۆپبارانی سوپای تورکیا لەگەڕەکێکی قامیشلۆ، محەمەدو سارای خوشک و برا کەتەمەنیان (11) ساڵ و حەوت ساڵ بوو بەر تۆپبارانەکە کەوتن، محەمەد گیانی لەدەستداو ساراش قاچی برینداربوو، بەڵام لەنەخۆشخانە قاچیان بڕییەوە. رۆژێک دوای هێرشەکانی تورکیا لە ٩ی مانگی رابردوو بۆ سەر رۆژئاڤا، خێزانەکەی سارا بەر بۆمبارانەکە کەوتن. دوای (16) رۆژ لەبرینداربوون و مانەوەیان لەنەخۆشخانە لە رۆژئاوای کوردستان شەوی شەممە 26-10-2019 سارا بۆچاره‌سه‌ری گەیەنرایە سلێمانی. سارا کەقاچی بڕاوەتەوە، کەسوکاری پێیان نەوت براکەی گیانی لەدەستداوە، بەڵکو پێیان وتبوو بۆ یاریکردن چووبوونە کۆڵان.

شاناز حه‌سه‌ن به‌رپرسێکى شاره‌وانى سلێمانى داوایکرد پێداچوونه‌وه‌ به‌نرخى وه‌رگرتنى خۆڵ و خاشاکدا بکرێت، دواى ئه‌وه‌ى ئه‌م مانگه‌ وه‌رگرتنى ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ له‌هاوڵاتیان چووه‌ بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌. به‌پێی بڕیاره‌که‌، مانگانه‌ پێنج هه‌زار دینار له‌ماڵان وه‌رده‌گیرێت، بۆ کۆمپانیا و شوێنه‌ بازرگانیه‌کان له‌ (10) هه‌زاره‌وه‌ ده‌ستپێده‌کات بۆ (25) هه‌زار دینار به‌پێی گه‌وره‌یى و بچووکى شوێنه‌که‌. له‌هه‌ر شارێک چه‌ند کۆمپانیایه‌ک کارى کۆکردنه‌وه‌ى خۆڵ و خاشاکه‌که‌و وه‌رگرتنى پاره‌که‌ ده‌که‌ن، له‌پارێزگاى سلێمانى پێنج کۆمپانیاو پارێزگاى هه‌ولێر شه‌ش کۆمپانیاو پارێزگاى دهۆک دوو کۆمپانیا ئه‌و کاره‌یان گرتووه‌ته‌ ئه‌ستۆ. زه‌رده‌شت ره‌فیق، لێپرسراوى به‌شى راگه‌یاندنى شاره‌وانى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتى وت «کۆکردنه‌وه‌ى خۆڵ و خاشاکه‌که‌ له‌لایه‌ن چه‌ند کۆمپانیایەکەوه‌ کۆده‌کرێته‌وه‌، که‌ئه‌مه‌ تازه‌ نیه‌و چه‌ندین ساڵه‌ به‌رده‌وامه‌«. وتیشى»ئه‌و پاره‌یه‌ى  کۆده‌کرێته‌وه‌، له‌سه‌دا 2%ى بۆ کۆمپانیاکه‌یه‌و ئه‌وه‌ى ترى ده‌نێردرێته‌وه‌ بۆ حکومه‌ت و ده‌چێته‌وه‌ ناو داهاتى گشتییه‌وه‌، به‌ڵام پێویسته‌ چاوێک به‌نرخه‌کاندا بخشێنرێته‌وه‌و بارگرانى بۆ سه‌ر خه‌ڵک زیاد نه‌کات». پاره‌ى خۆڵ و خاشاک به‌پێی بڕیارێکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران دیاریکراوه‌، هه‌ندێک شوێن به‌پێی کاره‌که‌ى و گه‌وره‌یى دوکانه‌که‌ دیاریکراوه‌، بۆ چێشتخانه‌و هه‌ندێک شوێنیش به‌پێی لیترى سه‌له‌ى خۆڵه‌که‌ نرخ دیاریکراوه‌، که‌ بۆ لیترێک  (100) دیناره‌، بۆ نه‌خۆشخانه‌ تایبه‌ته‌کان مانگى (300) هه‌زار دینار دانراوه‌. کوردۆ محه‌مه‌د، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى شاره‌وانى، له‌لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتى وت «به‌پێی هه‌ڵسه‌نگاندنى لیژنه‌یه‌ک نرخه‌کان دیاریکراوه‌، بۆ شوێنه‌ بازرگانیه‌کان و ماڵ و کۆمپانیاکان، واته‌ نرخه‌کان به‌هه‌ڵسه‌نگاندنى ته‌واوکراوه‌«. وتیشى «ئه‌و پاره‌یه‌ هه‌مووى کۆده‌کرێته‌وه‌و ده‌درێت به‌وه‌زاره‌تى دارایى، له‌وێوه‌ دابه‌شده‌کرێت بۆ کۆمپانیاو حکومه‌ت  و  گه‌نجینه‌ى ده‌وڵه‌ت، له‌سه‌دا 17%ى پاره‌که‌ بۆ پارێزگاکه‌ بۆ خۆى خه‌رج ده‌کرێته‌وه‌«. وته‌بێژى شاره‌وانى هیواى خواست ئه‌و داهاته‌ى له‌و رێگه‌یه‌وه‌ کۆده‌کرێته‌وه‌، هاوکاریه‌ک بێت بۆ حکومه‌ت، که‌ له‌داهاتوودا واى لێبکرێت، حکومه‌ت ته‌نیا پاره‌ى موچه‌ى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌کان دابین بکات، ئه‌وه‌ى تر به‌شێکى له‌م رێگه‌یه‌وه‌ دابینبکرێت، بۆ ئه‌وه‌ى له‌کاتى روودانى قه‌یراندا کاریگه‌رى خراپ له‌سه‌ر پارێزگاکان دروستنه‌بێت.  

هاوڵاتى دەیان کەس ئامادەی پرسەی قەشەیەکی کوژراو بەدەستی داعش بوون لەشاری قامشلۆی رۆئاوای کوردستان، هاوکات لەگەڵ سێ تەقەینەوەی یەک لەدوای یەک لەشارەکە. دەیان ماتەمگێر سێشەممە (12 تشرینی دووەم) چوونە کڵێسایه‌ک بۆ پرسەی قەشەی کاتۆلیکی ئەرمەنی و باوکی کە لەلایەن رێکخراوی «دەوڵەتی ئیسلامی» (داعش)ەوە کوژران لەباکوری خۆرهەڵاتی سوریا. پیاوان و ژنان و منداڵان بەجلی رەشەوە گردبوونەوە بۆ یادکردنەوەی ژیانی جۆزێف حەننا ئیبراهیم و باوکی لەشاری قامیشلۆی زۆرینە کورد. پیاوانی ئایینی نزاکانیان بەئەرمەنی و ئارامی کرد پێش گردبوونەوەی ئەندامان بەڕیز بۆ ماڵئاواییکردن لە ته‌رمه‌کانیان که‌ بەگوڵ و مۆم رازێندرابوونه‌وه‌. رێکخراوی روانگەی سوری بۆ چاودێری مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند که‌ئیبراهیم و باوکی دووشەممە بەفیشەک کوژران لەڕێگەیاندا بەرەو خۆرهەڵاتی پارێزگای دێرەزوور، کە لەوێ بەنیازبوون پشکنین بکەن بۆ پرۆژەیەکی بنیاتنانەوەی کڵێسایه‌ک. رێکخراوه‌که‌ رایگەیاند که‌کوشتنیان لەهەمان رۆژدا بوو کەسێ تەقینەوە لەبازاڕێکی نزیک بەقوتابخانەیەکی قامیشلۆ شەش مەدەنیی کوشت. رێکخراوی لوڤر دی ئۆریێنت کە لەفەرەنسایە و پشتیوانی ده‌کات له‌کەمینە مەسیحیەکانی ناوچەکە، رایگەیاند که‌ ئیبراهیم کاریدەکرد لەسەر «پرۆژەکانی بنیاتنانەوە» لەگەڵ پشتیوانیکردنی خەڵکە ئاوارەکەی خۆرهەڵاتی سوریا. رێکخراوه‌ فه‌ره‌نسییه‌که‌ سەرکۆنەی کوشتنی قه‌شه‌که‌ و باوکی کردو بە «هێرشێکی تیرۆریستی» له‌قه‌ڵه‌میداو سەرکۆنەی سێ تەقینەوەکەشی کرد کە قامیشلۆیان هەژاند، له‌کاتێکدا رایگەیاند که‌ «نزیک بەکڵێساکان» بوون. نزیکەی ملیۆنێک مەسیحی لەسوریا دەژین، لەنێویاندا لەقامیشلۆ کەهێزە کوردییەکان و ئەو هێزانەش کە دڵسۆزی رژێمی سوریان هەردووکیان بەرپرسن لەپاراستنی ئاسایش. چەکدارە کوردەکان پێشەنگی شەڕی دژی داعش بوون لەسوریا بەپشتیوانیی ئەمریکاو توانییان گروپەکە لەدوایین ناوچەی ژێردەستی دەربکەن لەمانگی ئازاردا. بەڵام گروپەکە بەردەوامبووە لە لەئەستۆگرتنی چەند هێرشێک لەباکوری خۆرهەڵات و خۆرهەڵاتی سوریا. دوای ئەوەی مانگی رابردوو تورکیا هێرشێکی بۆ سەر رۆژاڤا دەستپێکرد، میلیشیا ئیسلامیە تونڕەوەکانی سەر بە تورکیاو رێکخراوی داعش لەچەند ناوچەیەک کەوتنە جموجوڵ و چەند کردەوی تیررۆریستی و رفاندن و کوشتنیان ئەجامدا، لەوانە کوشتنی ژنە چالاکوانی سیاسی کورد هەڤرین خەلەف. هاوکات لەگەڵ کوشتنی قەشەیەک سێ تەقنەوەی یەک لەدوای یەک شاری قامیشلۆ لەڕۆژئاوای کوردستانی کردە ئامانج. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ لەڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، کە لەئەنجامی هەرسێ‌ تەقینەوەکە تائێستا (28) هاووڵاتی بوونە قوربانی، کە شەش کەسیان کوژراون و (22) کەسیشیان بریندارن. هاوکات ئاژانسی (هاوار) بڵاویکردەوە، کە بەردەوام ژمارەی قوربانیەکان روو لەزیادبوونەوە بەهۆی دەرهێنانەوەی تەرمەکان لەژێر داروپەردووی شوێنە رووخاوەکان لەلایەن تیمەکانی ئاسایش و تیمە پزیشکییەکانی سەر بەمانگی سووری کوردی. هەفتەی رابردوو لەشاری قامیشلۆ سێ‌ تەقینەوەی گەورە ڕوویاندا، کە دووانیان بە ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژکراو ئەنجامدراون و تائێستاش هیچ لایەنێک بەرپرسیارێتی خۆی لەتەقینەوەکان رانەگەیاندووە. ماوەی شەش هەفتەیە هێرشی تورکیا بۆ سەر ناوچەکانی رۆژئاوای کوردستان دەستیپێ‌کردووەو بەهۆیەوە خەڵکێکی زۆر دەربەدەر بوون و شەڕڤانانی هەسەدە لەناوچەکانی نێوان گرێ‌ سپی و سەرێکانی کشاونەتەوەو سوپای تورکیاو چەکدارە توندڕەوەکان تێیدا جێگیربوون و سەرەڕای ئاگربەست رۆژانە لەچەند ناوچەیەک سوپای تورکیا و چەکدارە توندڕەوەکان هێرش دەکەنەسەر هێزەکانی سوریای دیموکرات.  

راپۆرتی: نیویۆرک تایمز وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا چەندڕۆژێک دوای بڕیارە کتوپڕەکەی ترەمپ لەمەڕ کشانەوەی (1000) سەربازی ئەمریکی لەسوریا، جەنەڕاڵ مارک میڵی، سەرۆکی (دەستەی هاوبەشی بەرپرسان)ی سوپا، رێگایەکی درک پێکرد تابڕیارەکە هەڵبگەڕێنێتەوە. بازرگانییەتی ترەمپ تەرکیزی خستبووە سەر کیڵگە نەوتییەکانی  سوریا کەئەگەر نەپارێزرێت رەنگە بکەوێتە دەستی خەلافەتی ئیسلامی - یان روسیا یان ئێران. بۆیە جەنەڕال میڵی بیرۆکەی ئەوەی پێشکەشی ترەمپ کرد کەسەربازانی تایبەتی ئەمریکی هاوشانی جەنگاوەرە کوردە هاوپەیمانەکان پاسەوانی نەوتەکە بکەن. ئەمڕۆکە (800) سەربازی ئەمریکی لەسوریا ماونەتەوە. «ئێمە نەوتەکە دەپارێزین»، چوارشەممەی رابردوو پێش کۆبونەوەکەی لەگەڵ ئەردۆغان، ترەمپ ئەمەی بەڕۆژنامەنوسان وت. «سەربازمان بەجێهێشتووە تەنها بۆ نەوتەکە». ئەمە زۆر دوورە لەو دۆخەی ترەمپ مانگێک لەمەوبەر تێیدابوو کاتێک فەرمانی کشانەوەی هەموو سەربازە ئەمریکییەکانیدا لەباکوری سوریا. بەڵام ئێستا، بۆ جاری دووەم لەکەمتر لەساڵێکدا، پنتاگۆن بڕیارە سەرەتاییەکەی سەرۆکی نەرمتر کردووە. «قایلکردنی ترەمپ بۆ گۆڕانکاری کردن لەبڕیارەکەی سوریادا بەکاری میڵی دەزانم»، جاک کین، جێگری پێشووی سەرۆکی دەستەی بەرپرسانی سوپا وای وت کەمانگی رابردوو چەند جارێک لەگەڵ ترەمپ و جەنەڕال میڵی قسەیکردووە لەڕۆژانی سیاسەتی زیگزاکی سەرۆک سەبارەت بەسوریا.  سەرۆکایەتی ترەمپ وا بۆ نزیکەی سێ ساڵ دەچێت، پنتاگۆن واخەریکە فێر دەبێت چۆن کۆنتڕۆڵی سەرۆکێکی راڕا بکات کەفەرمانەکانی لەماوەی کاتژمیرێکدا دۆخەکە پێچەوانە دەکاتەوە. بەرپرسە باڵاکانی وەزارەتی بەرگری بەڕێگە سەختەکە فێربوون، لەڕێی تویتەرە هەڕەشەئامێزەکانی ترەمپەوە بۆ سەر کۆریای باکورو ئێران، بێهیواکردنی هاوپەیمانەکانی سوریا، هێرشی توند بۆ سەر رێکخراوی ناتۆ، هەروەها پشتیوانی ئاشکرا بۆ چەند سەربازێک کەسوپا تۆمەتباری کردوون بەتاوانی جەنگ. بەرپرسە باڵاکانی پنتاگۆن دەڵێن ترەمپ چاوەڕواننەکراوەو ئێجگار تەرکیزی لەسەر بۆنە بینراوەکانە وەک نمایش و بۆنەی سەربازی. بەڵام شتی زۆری ترەمپ هەیە کەئەم بەرپرسانە بەدڵیانە. ئەوان دڵخۆشن بەو زیادکرنەی بودجەی ساڵانە کەئەو پێی بەخشین - لە (585) ملیار دۆلارەوە لەساڵی ٢٠١٦ بۆ (716) ملیار دۆلار- هەروەها ئەوەشیان بەدڵە کەترەمپ کۆتایهێناوە بەوەی کەئەوان پێی دەڵێن کۆنترۆڵکردنی هەموو بەشەکان لەلایەن بەرپرسانی ئۆباماوە لەکۆشکی سپی. ترەمپ دەستێکی کراوەتریشی بەخشیوەتە فەرماندەکان بۆ ئەنجادانی هێرش و پەلامار. هەروەها لەناو ئەو کەسە پلەدارانەی کەهەمان بنەچەی پارێزگاری ترەمپیان هەیە، سەرۆک خۆشەویست ماوەتەوە. بەزۆر شێواز، سوپای ئەمریکا بەو بەشەی حکومەت ماوەتەوە کە ئامادەترینە لەبەرامبەر سەرۆک لەسەرتاسەری زۆربەی ئیدارەکەیدا چونکە کۆنترۆڵی مەدەنی هێزەکانی سوپا لەدەستورو دەروونی هەموو هەموو سەربازێکدا چەسپیوە. بەڵام لای ترەمپ لاکەی تری ئەو دراوە ئاسنە ئەوەیە کەسوپا رێزی یەکسانی لقەکانی حکومەت بگرێت. ئازادی نوێ و تیشکدانەوەی نوێ هەر کەترەمپ سەرۆکایەتی وەرگرت، کرداری بەڕێوبردنی زیاتری بەخشییە پنتاگۆن و فەرماندەکانی سوپا. رێگەیدا بەپنتاگۆن کە بڕیارەکانیان خێرا بکەن بۆ ئەوەی سوپا خێراتر بێت لەئەنجامدانی پەلامار، هێرشی ئاسمانی، ئەرکەکانی بۆمبارانکردن و هەروەها پڕچەککردنی هاوپەیمانەکان لەعێراق، سوریاو وڵاتەکانی تر. هەر لەسەرەتاوە پنتاگۆن پێشوازی لەفەرماندەی گشتی کرد دوای هەشت ساڵ کارکردنی ئیدارەی ئۆباما کەزۆربەی جەنەڕاڵەکان وا لێکیان دەدایەوە کەبڕیارەکانی خاوی و دوودڵی پێوە دیاربووە. بەڵام لەگەڵ ئەو ئازادیەدا لێکەوتەی نوێش هات. ترەمپ ئەگەر هەرشتێکی خراپ یان هەڵە روویبدایە دەیخستە ملی پنتاگۆن. دوای ئەنجامدانی پەلامارێکی خراپ لەکانونی دووەمی ٢٠١٧ لەیەمەن کەبووە هۆی مردنی ئەفسەر ویلیام ئۆونز، ئەندامی تیمی «نەیڤی سیڵ» کە بە ڕایان ناسراوبوو، ترەمپ سەرزەنشتی سوپای کرد - جیاوازییەکی سەیر لەسەرۆکەکانی پێشوو کەوەک فەرماندەی گشتی بەشێوەیەکی عادەتی لێپرسراویەتی ئەو ئۆپەراسیۆنانەیان گرتووەتە ئەستۆ کەفەرمانیان پێکردووە. «جەنەڕاڵەکان روونیان کردەوە دەیانەوێت چی بکەن، ئەوان زۆر بەڕێزن بەڵام (رایان)یان لەدەستدا»، ترەمپ دوای هێرشەکە ئەمەی بە فۆکس نیوز وت. هەروەها لەکەیسی سوریادا، پنتاگۆن لەبەرامبەردا دیاریەکی چاوەڕواننەکراوی بەخشییە ترەمپ: پەلاماری هێزە تایبەتییەکانی ئەمریکا بۆ سەر ئەبوبەکر بەغدادی و کوشتنی سەرکردەی خەلافەتی ئیسلامی کە ئەوەندە سەرۆکی دڵخۆش کرد دەستبەجێ هەواڵەکەی لەتویتەر بڵاوکردە دوای ئەوەی زانی سەربازەکانی لەمەترسیدا نەماون. رۆژی دواتر، ترەمپ بەشکۆمەندییەوە ئاماژەی بەجەنەڕاڵ میڵی کرد لەماوەی کۆنفرانسە رۆژنامەوانییە (48) خولەکییەکەی سەبارەت بەهێرشەکە، کە بە «ناوازە» وەسفی کرد بۆ کارەکەی و پێش هەر بەرپرسێکی باڵای دیکە سوپاسی کرد. جگە لەمانەش، فەرماندەکان فێری ئەوەش بوون کە بەوریاییەوە وتەکانیان بڵێن، بەئاگا لەوەی کەوشەکانیان وەک رەخنە لێکنەدرێتەوە بۆ سەر سەرۆک. لەکۆنفراسنێکی رۆژنامەوانیدا، جەنەراڵ کێنس مەکێنزی، بەرپرسی فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا، رەتیکردەوە وتەکەی ترەمپ دووبارە بکاتەوە کەسەرکردەی خەلافەتی ئیسلامی پێش ئەوەی خۆی بتەقێنێتەوە «نسکە نسکی کردووە (گریاوە)» لەوکاتەی سەربازەکانی ئەمریکا هێرشەکە ئەنجامدەدەن بۆ سەر ماڵەکەی. بەڵام مەکێنزی پشتگیری لەو خاسیەتە کرد کەترەمپ خستیەپاڵ بەغدادی و بەترسنۆک وەسفی کرد. «ئەو بەقنەخشکێ رۆشتە نێو تونێلێکەوە لەگەڵ دوو منداڵ و خۆی تەقاندەوە، بۆیە بەپشتبەستن بەکارەکەی بۆت دەردەکەوێت کە چ جۆرە کەسێک بووە». بەرپرسانی وەزارەتی بەرگری دڵنیاش بوونەتەوە لەوەی کەزۆرترو زوو زوو قسە بکەن لەسەر ئەوەی چەنێک گرنگە وا لەهاوپەیمانەکانی ناتۆ بکەیت «بەشی خۆیان بدەن»، ئەمەش رەنگدانەوەی هەمان دیدگای ترەمپە کەدەبێت چۆن ئەو هاوپەیمانیەتیە بەرەو پێشەوە بڕوات. بەتەرکیز خستنەسەر پارەدان، لەجیاتی ئەوەی بڵێن پنتاگۆن دەیەوێت وڵاتە ئەوروپییەکان بودجەی سوپای خۆیان زیاد بکەن، بەرپرسانی ئەمریکا بەشێوەیەک ویستی خۆیان دەردەبڕن کەزمانەکەی قایلکەرو سەرنجڕاکێش بێت بۆ سەرۆک. پێکدادان لەسەر سوریا پەیوەندی نێوان ترەمپ و سوپا گرژترین بووە لەسەر سیاسەتی سوریا. کێشەکە کانونی یەکەمی ساڵی رابردوو دەستیپێکرد کاتێک بۆ یەکەمجار ترەمپ هەوڵیدا هەموو ئەو (2000) سەربازەی هەیبوو لەسوریا بگەڕێنیتەوە نیشتمان و لەدژی ئەمە جیم ماتس، یەکەم وەزیری بەرگری دەستی لەکارکێشایەوە. لەو کێشانەی دوای ئەوە هاتن - کۆماری و دیموکراتەکان و هەندێک لە راوێژکارەکانی ترەمپ وتیان کەترەمپ لەکاتێکدا دەکشێتەوە لەشەڕەکە هێشتا بەتەواوی خەلافەتی ئیسلامی تێکنەشکاوە - ترەمپ هەنگاوێک گەرایە دواوەو رازی بوو بەوەی هەزار سەرباز بهێڵێتەوە. بەڵام بەدرێژایی ساڵی رابردوو، بەرپرسانی پنتاگۆن وایان کردووە کەئەو سەربازانە بەنهێنی کاربکەن تا ئەوەی سەرنج لەسەر ئەو راستییە دووربخەنەوە کە بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوە رازیانکردووە لەفەرمانەکەی سەرەتای بکشێتەوە. لەسەرەتای تشرینی یەکەم، دوای پەیوەندییەکی تەلەفونی لەگەڵ ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا، ترەمپ ئاماژەی بەوەدا کەچیتر ئارامی نەماوەو رایگەیاند ئەو سەربازانەی ماویەتی دەیکشێنێتەوە. جارێکی تر دژایەتی پەیدابوو لەلایەن کۆماری و دیموکرات و راوێژکارەکانی ترەمپەوە کە دەیانوت رێگەی بۆ لەشکرکێشی تورکیا خۆشکرد دژی کوردەکان، هاوپەیمانە لەمێژینەکەی ئەمریکا کەزۆربەی باری شەڕی دژی داعشیان لەئەستۆ گرت. بەتایبەتیتر سوپا نەیدەویست کوردەکان فەرامۆش بکات. «بیرۆکەی دوورکەوتنەوە لەو قوربانییە شتێکە کەبێزارکەرە. تۆ دەتەوێت رێنمایی لەفەرمانی بەرپرسە سیاسییە هەڵبژێردراوەکانت بکەیت، بەڵام لەهەمان کاتیشدا ناتەوێت ناپاکی بەرامبەر ئەو قوربانییەی هاوڕێکانت بکەیت. ئەوە سوپا، یان لانی کەم دڵی سەربازەکان، دەخاتە پێگەیەکی سەختەوە»، ماک سۆنبێری، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران وای وت. «بڕیاری ناپاکی کردن لەکوردەکان دروستکردنی کەلینێکی گەورەیە لەو شێوازەی ئێستا کاری پێدەکەین بۆ شەڕکردن دژی داعش کە لەڕێی هاوپەیمانە ناوخۆییەکانەوەیە»، ئیلیسا سلۆتکین، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و بەرپرسی باڵای پێشوو لەپنتاگۆن وای وت. جەنەڕاڵ میڵی لەگەڵ مارک ئیسپەر بەخێرایی رەچاوی ئەوەیان کرد چۆن ئەوە بخەنەڕوو بۆ ترەمپ کە هێشتا هێزەکانی ئەمریکا کاریان ماوە لەسوریا بەئەنجامی بگەیەنن. فەرماندەیی ناوەندی سوپا دوو پلانی جێگرەوەیان نووسی. یەکیک لەپلانەکان هێزێکی بچوکی دەهێشتەوە بۆ کۆنترۆڵکردنی بەشێکی کەمی سنوری نێوان عێراق و سوریا، نزیکەی لەسەدا ١٠%ی ناوچەکە. بژاردەیەکی تر ئەوە بوو کەهەوڵبدرێت بەشێکی گەورەی وڵاتەکە لەژێر کۆنترۆڵدا بمینێتەوە - زیاتر لەنیوەی ئەو ناوچەیەی ئەمریکاو کوردەکان لەئێستادا لەژێر دەستیاندایە. بەڵام دوای ئەوەی ترەمپ بەجەنەڕاڵ میڵی وت دەیەوێت کێڵگە نەوتییەکان بپارێزێت، بەخێرایی پنتاگۆن پلانێکی نوێی «خستەگەڕ» کە ئامانجی بەکارهێنانی هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانە کوردەکان بێت بۆ پارێزگاریکردن لەنەوتەکە و پاراستنی تا نەکەوێتە دەستی خەلافەتی ئیسلامی، بەپێی وتەی بەرپرسان. مارک ئیسپەر، کە لەو کاتەدا لەبرۆکسل بوو لەکاتی کۆبوونەوەیەک لە لەگەڵ بەرپرسانی ناتۆ، بەتەلەفون لەگەڵ جەنەڕاڵ میڵی وردەکاری پلانە نوێکەیان تەواو کرد. لای خۆیەوە جەنەڕاڵ میڵی لەلایەن هاوڕێکانییەوە ئامۆژگاری کرابوو کە  سەری خۆی کزبکات (سەرنجەکان لەخۆی دووربخاتەوە)و وا دەرنەکەوێت  دژی بڕیارەکان یان ستراتیجی ترەمپە. هەرچەندە بەکەسێکی درێژدادڕ ناسراوە، بەڵام جەنەڕاڵ میڵی فێری ئەوە بووە کەپوخت بێت لەگەڵ ترەمپ، بۆچوونی روون پێشکەشبکات، بەڵام رێبدات کەسەرۆک بەسەر گفتوگۆکەدا زاڵ بێت. تا کۆتایی تشرینی یەکەم، ترەمپ رازیبوو بەپلانەکەی پنتاگۆن. لەیاری پێنجەمی گەڕی جیهانی بەیسبۆڵ، ترەمپ ئامادەبوو لەیاریگای ناشناڵ پارک و دەوروپشتی ئەندامانی کۆماری کۆنگرێس و راوێژکارە باڵاکانی بوو. گفتوگۆکە چووەسەر سوریا. ترەمپ باسی لەوە کردووە کەچۆن پێداچوونەوە بۆ پلانەکانی دەکات سەبارەت بەسوریا، دووبارەو سێبارە بەئەندامەکانی کۆنگرێسی وتووە کەهێزەکانی ئەمریکا لەوێ دەمێننەوە. بۆچی؟ چونکە ئەمریکا «نەوتەکە دەپارێزێت». بەرپرسانی باڵای سووپاو وەزارەتی بەرگری دەڵێن لەهەندێک حاڵەتدا وا دەخوازێت بەجۆرێک قسە بکەیت کە بۆ ترەمپ سەرنجراکێش بێت لەکاتێکدا سیاسەتێکی لێکچووی وەک ئەمەیان پەیڕەو کردووە لەوکاتەی لەژێر دەستی سەرۆک ئۆبامادا بوون. «پنتاگۆن درکی بەوە کردووە کەدەتوانێت بەشێوەیک شتەکان دەرببڕێت کەکۆنتڕۆڵی لایەندارییەکانی ترەمپ بکات»، دێرک شۆلێ یاریدەدرێکی پێشووی وەزیری بەرگری لەئیدارەی ئۆباما وا دەڵێت. «کەیسەکەت با دەربارەی رزگارکردنی کوردەکان نەبێت، بەڵکو با سەبارەت بەڕزگارکردنی نەوتەکە بێت». لەم کاتەدا پنتاگۆن ئەوەندەی بەدەستەوە ماوە کەهەوڵبدات بەردەوامبێت لەستراتیجییەکەی بەشێوازی پینەیی، کەدواین پارچەی هەنگاوەکەی جەنەڕاڵ میڵییە بۆ هێشتنەوەی سەربازە ئەمریکیەکان لەسوریا تایارمەتی کوردەکان بدەن کێڵگە نەوتییەکان بپارێزن.

  وتاری: پاتریک کۆکبێرن لەئیندیپێندنت وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا وەدەرنانی بەکۆمەڵ یان لەناوبردنی بەرجەستەیی کۆمەڵگەیەکی نەژادی یان ئاینی - پاکتاوی نەژادی - لەلایەن میدیاوە بەدوو شێوازی جیاواز مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت: یان سەرنجی تەواوەتی پێدەدرێت و وەک چیرۆکێکی ترسناک پیشاندەدرێت کەدەبێت جیهان گرنگی پێبدات و شتێک بکات لەبارەیەوە، یان فەرامۆش دەکرێت و هەرگیز ناگات بە بەرنامە (ئەجێندا)ی هەواڵەکان. لەسەرەتاوە وادەرکەوت کەپاکتاوی نەژادی کوردەکان لەلایەن تورکیاوە دوای داگیرکارییەکەی بۆ باکوری سوریا لە ٩ی تشرینی یەکەم کەوتبێتە بازنەی جۆری یەکەمەوە.  ئیدانەی بەهێز هەبوون سەبارەت بەدەرکردنی بەزۆری (190) هەزار کوردی دانیشتووی نزیک سنوری تورکیا-سوریا لەگەڵ ئەوەی سەربازانی تورکیا بەپێشەنگی سوپای نیشتمانی سوریا، کە لەڕاستیدا میلیشیای دژە کورد و بێ زەبتوڕەبت، بەرەو ناوچەکانی ژێردەستی کوردەکان پێشڕەوییان دەکرد. چەند ڤیدیۆیەک راکردنی مەدەنییە کوردەکانی پیشاندەدا کە لەئۆتومبیلەکانیانەوە رادەکیشرانە دەرەوەو لەسەر شەقامەکە دەکوژران و ئەو پەیامنێرانەی سەردانی نەخۆشخانەکانیان دەکرد منداڵیان دەبینی بەهۆی کاریگەری فسفۆڕی سپی لەمردندا بوون کەدەچێتە نێو گۆشتەوە و گومان دەکرا لەڕێگەی بۆمب یان گوللە هاوەنەوە لەئاسمانەوە هەڵدرابێت یان لەلایەن هێزەکانی تورکیاوە تەقێنرابێت. خەڵک بیردەکەنەوەو دەڵێن دەبێت بۆچی سوپایەکی تەواو باڵادەست پەنا بباتەبەر بەکارهێنانی چەکێکی ترسناک کەهەم نایاساییە لەژێر رۆشنایی یاسا نێودەوڵەتییەکان و هەم بەلایەنی کەمەوە گرەنتی ناوبانگێکی خراپ دەکات بۆ بەکارهێنەکەی. وەڵامەکەی ئەوەیە کە زۆرجار چەکە «ترسناکەکان» بە ئەنقەست بەکاردەهێنرێن تا دانیشتوانی مەدەنی بتۆقێنرێن و هەوڵی دەربازبوون و راکردن بدەن. لەکەیسی داگیرکارییەکەی تورکیا بۆ سەر سوریا لەمانگی رابردوودا، نیازەکە جێی ئەوە نییە کە گومانی لێبکرێت: ویلیام رۆوبەک، دیپلۆماتکارێکی ئەمریکی کە ئەوکاتە لە باکوری سوریا لەئەرکدا بوو، یاداشتێکی ناوخۆیی نووسی بۆ وەزارەتی دەرەوە دەربارەی ئەوەی چی بینیوە. دواتر یاداشتەکە دزەی پێکرا. ئەو یاداشتە یەکێکە لەباشترین شیکاری پڕ زانیاری کە چی روویداوە لەوێ و سەردێڕەکەی ئەمە بوو: «ئامادەییم هەیە لەکارەساتەکەدا: بەبێ جووڵە وەستاوین لەکاتێکدا تورکەکان پاکتاوی کوردەکان دەکەن لەباکوری سوریاو ئۆپەراسیۆنی دژی داعش ناجێگیر دەکەن لەباکوری رۆژهەڵاتی سوریا». رۆوبەک، بەوپێیەی دەستی دەگات بەهەواڵگری ئەمریکا لەسەر نیازەکانی تورکیا، هیچ گومانێکی نییە کەئەنقەرە دەیەوێت ئەو یەک ملیۆن و (800) هەزار کوردە وەدەربنێت کە لەژێر سایەی حکومەتە نیمچە سەربەخۆکەی «ڕۆژاڤا» دەژین. ئەو نووسیویەتی: «ئۆپەراسیۆنی سەربازی تورکیا لەباکوری سوریا، بەپێشڕەوی گروپە ئیسلامییە چەکدارەکان، گوزارشت لەهەوڵێک دەکات بۆ پاکتاوی نەژادی، پشت دەبەستێت بەململانێی سەربازی فراوان کە بەشێکی چەقی خاکی کوردەکان بەدرێژایی سنور بەئامانجگرتووە، هەروەها سوود وەردەگرێت لەچەند دڕندەییەکی تۆقێنەرو بڵاوکراوە کەئەو هێزانە ئەنجامییانداوە». دواتر لەیاداشتەکەدا، رۆوبەک ئاماژە بەوە دەدات کەمیلیشیاکانی سوپای نیشتمانی سوریا پێشتر هاوپەیمانی قاعیدەو داعش بوون، هەروەها رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا بەڕاشکاوی لەوتارەکەی نەتەوەیەکگرتووەکاندا نیازی تورکیای خستەڕوو لەپڕکردنەوەی ناوچە کوردییەکان بەعەرەبە سورییەکان کەخەڵکی بەشەکانی تری سوریان و ئێستا وەک پەنابەر لەتورکیان. ئاماژەکەی رۆوبەک بە پەیوەندی جیهادییە توندڕەوەکان بە سوپای نیشتمانی سوریا بەدڵنیاییەوە راستە چونکە سەربازەکانی ڤیدیۆی خۆیان تۆمار کردووە، کەتێیدا حاشا لەکوردە موسوڵمانە سوننیەکان، یەزیدییەکان، مەسیحیەکان دەکەن و بەبێ دین  و کافر ناویان دەبەن، جگە لەوەی کە هەڕەشەی کوشتنی ئەندامانی یەکینەکانی پاراستنی گەڵ (یەپەگە) دەکەن کە (10) هەزار کەسی شەڕکەریان لەدەستدا لەهاوپەیمانیەتیان لەگەڵ ئەمریکا لەشەڕی دژی داعش. هەموو ئەمانە هیچ گۆڕانکارییەکی وایان دروستنەکرد بۆ سەردانەکەی ئەردۆغان  بۆ واشنتن و کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆک ترەمپ لەچوارشەممەی رابردوودا. تەنانەت ئەردۆغان نامەکەی ترەمپی گەڕاندەوە کە لەکاتی داگیرکارییەکادا بۆی ناردبوو کەتێیدا سەرۆکی ئەمریکا بەسەرۆکی تورکیای وت: «مەبە پیاوێکی تووندو گەمژە مەبە!». لەپراکتیکدا، هێرشە سەربازییەکی ئەردۆغان گەمژانە دەرناکەوێت لەگەڵ ئەوەی هاوسەنگی رادەگرێت لەنێوان ترەمپ و ڤلادیمیر پوتن و سەرمەشقی شەپۆلێکی نیشتمانپەرەوەری دەکات لەخودی تورکیادا.  گلەیی و گازندەکان دەربارەی دڕندەیی تورکیاو هێزە بریکارەکانی باون، بەڵام تەرکیز لەسەر ئامانجە گرنگترەکە کەپاکتاوی نەژادی کوردەکانە لە سنوری تورکیاوە لێڵی تێدەکەوێت و کەمتر باس دەکرێت، هەرچەندە ئێستاش بەردەوامە. دەگونجێت قورسکردنی ژیان بۆ دانیشتوانی مەدەنی شێوەی کاریگەرتر بەڵام کەمتر درامی وەربگرێت وەک لەوەی فسفۆری سپی و کوشتنی سەر سەقامەکان بەکاربهێنیت. نمونەی جۆرێک لەم فشارە بڕینی ئاوی خواردنەوەی (400) هەزار کەسە، کە زۆربەیان کوردن، کە بۆ ئاو خواردنەوە پشت دەبەستن بە وێستگەی ئاوی عەلوک لەسەرێکانی، وێستەگەیک کە لەکاتی داگیرکارییەکەدا زیانی بەرکەوت و ئێستا لەژێردەستی هێزە بریکارەکانی تورکیادایە کە ناهێڵن چاکبکرێتەوە. نەتەوەیەکگرتووەکان لەهەوڵدایە تا ئاوی عەلوک چاکبکرێتەوە، بەڵام تا ئێستا شکستی خواردووە. نەتەوەیەکگرتووەکان باس لەوەشدەکات تەنانەت پێش ٩ی تشرینی یەکەم (900) هەزار لە سێ ملیۆن دانیشتوانی باکوری رۆژهەڵاتی سوریا لەدۆخێکی سەختدا بوون و لەوکاتەوە بارودۆخەکە خراپتر بووە. رەخنەگران دەڵێن هەموو ئەو سەرنجانەی دراوە بەپاکتاوی نەژادی کوردەکان لەلایەن تورکەکانەوە لەباکوری سوریا لەکاتی داگیرکارییەکەوە وادەرناکەوێت کە سوود بگەیەنێت بەقوربانییەکان. بەڵام ئەو باجەی تورکیا دەیدات لەئیدانەی نێودەوڵەتیدا دژە هاوسەنگی پەیدادەکاتەوە بەهۆی ئەو دەستکەوتانەی بەدەستیهێناوە لەڕێی پەیوەندییە نزیکە شەخسییەکەی نێوان ئەردۆغان و ترەمپ. وەدەرنانی بەکۆمەڵ و کوشتوبڕ لەلایەن بریکارەکانی قاعیدەوە ئەنجامدانی سەختتر دەبێت کاتێک دەبنە فاکتەرێک لەجەنگە سیاسییەکانی نێوان کۆشکی سپی لەلایەک و بەشێکی زۆری کۆنگرێس و میدیای ئەمریکاو دامەزراوەکانی سیاسەتی دەرەوە لەلایەکی ترەوە. ئێمە دەزانین  فشاری تورکیا بۆ سەر کوردەکان تا رۆژئاوا جێبهێڵن رەنگە زۆر خراپتر بێت، چونکە ئەمە پێشتر لەعەفرین روویداوە کەتورکیا لەسەرەتای ٢٠١٨ داگیریکرد. ئەمە نمونەی ئەو جۆرە پاکتاوی نەژادییەیە کە پێشتر باسکراو هەرگیز لەهەواڵەکان باس ناکرێت. زۆربەی دانیشتوانی (200) هەزاری رەسەنی عەفرین ئێستا ئاوارەن و ئەوانەشی ماونەتەوە لەلایەن هەمان ئەو میلیشیا عەرەبانەوە پێشێلکارییان بەرامبەر دەکرێت  و بێزار دەکرێن کە کۆبوونەوە و هێزی داگیرکارییان پێکهینا لەڕۆژهەڵاتی فورات لەتشرینی یەکەم. زانیاری وەدەستخستن لەعەفرینەوە سەختە، بەڵام ئەو هەواڵانەی دەردەچن باس لەوەدەکەن کوردەکان خانوو زەوی و مەکینەکانی کشتوکاڵیان لەدەستدەدەن و لەژێر بەزەیی میلیشیا عەرەبە سوریەکاندان کەتورکیا هەڵیاندەسوڕێنێت. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، یەکێک لەو رێکخراوانەی کەزانیاری لەسەر عەفرین هەیە، بڵاویکردەوە کە لەگوندێک، لەو رۆژەی ئەردۆغان و ترەمپ لەواشنتن کۆدەبوونەوە، شەش دانیشتوان رفێندراون و براون بۆ بەندیخانەیەکی تایبەت لەلایەن چەکدارە میلیشیاکانەوە. لەسەرەتای ئەمساڵەوە، میدیا ناوخۆییەکان بڵاویانکردەوە کەکوڕێکی (10) ساڵانی تووشبوی نیشانەی داون (مەغۆلی) لەگەڵ باوکی و باپیریدا رفێندراوە. دواتر هەرسێکیان کوژراون کاتێک کەسوکاریان نەیانتوانیوە (10) هەزار دۆلار بدەن بۆ ئازادکردنیان. ئەم جۆرە دڕندەییانە بەکردارەکی پاکتاوی نەژادییە و ئەوەیە کەترەمپ گڵۆپی سەوزی بۆ هەڵکرد کاتێک دەرگای کردەوە بۆ داگیرکارییەکەی تورکیا بۆ نێو سوریا.

هاوڵاتى خۆپیشاندەرانی بەغدا وێنەکانی سەرکردە ئیرانییەکان دەدڕن لەشەقامەکانداو ڤیدیۆش لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوبوونه‌تەوە کەخۆپیشاندەران نیشاندەده‌ن ناوی «شەقامی خومەینی» دەسڕنەوە لەسەر تابلۆی شەقامیک لەناوەندی نەجەف. ئەوەش وەکو ناڕەزایەتیەک دژی دەستتێوەردانی ئێران لەعێراق. خۆپێشاندەران و شرۆڤەکاران دەڵێن رەتکردنەوەی دەستوەردانی ئێران لەلایەن رای گشتییەوە ئاشکرا دەبینرێت لەبزووتنەوەی خۆپیشاندانەکاندا کە لە یەکی تشرینی یەکەمەوە لەعێراق دەستیانپێکردووە. ئەوان دەڵێن ئه‌و دروشمانه‌ی لەشەقامەکانی باشووری وڵاتدا دەوترێنەوە، کەزۆرینە شیعەن، هه‌روه‌ها ئەوەی لەسەر په‌رچه‌مه‌کانی خۆپیشاندانە جەماوەرییەکان دەبینرێن نیشانی دەدەن که‌شەقامی عێراقی وەڕەسە لە رژێمی ئێران. هەندێک لەخۆپیشاندەران باس لەوەدەکەن هاتوونەتە دەرەوە بۆئەوەی سه‌رکۆنه‌ی کاریگەریی سوپای پاسدارانی ئێران و هەوادارەکانی بکەن، کە تۆمەتباریانکردن به‌نانەوەی ئاژاوه‌و دەستگرتن بەسەر سەروەری عێراقدا. خۆپیشاندەرێک لەگۆڕەپانی ته‌حریر له‌بەغدا کەویستی تەنیا بەناوی ئەبو عەباس بناسرێت، وتی «په‌سه‌ندناکرێت دانیشی بەبێدەنگی لەبەرامبەر ئەوەی له‌قه‌ڵه‌میدا به‌ «لوتبەرزی ئێرانی». وتیشی یەکێک لەداوا سەرەکییەکانی خۆپیشاندەران «ئازادبوونە لەباڵاده‌ستیی ئەو رژێمەو دەستوەردانی بۆ تێکدانی یەکێتی و ئەمنییەت و داهاتووی وڵاتەکەمان». خۆپیشاندەرێکی دیکە، کەداوایکرد تەنیا بەناوی یەکەمیەوە بناسرێت، بەناوی (لەیس)، وتی لەبەسرەوە هاتۆتە گۆڕەپانی ته‌حریر بۆ پشتیوانی لەخۆپیشاندەران. وتیشی «دروشمی ئێمە ئەوەیە دەمانەوێت وڵاتێکی ئازادو سەربەخۆ بین بەبێ دەستوەردانی ئێران.» هەروەها وتی «داوادەکەین رژێمی ئێران دەسهەڵگرێت لەئازاردانمان لەلایەن میلیشیاکانییەوە کەخوێنی عێراقییەکان دەڕژن، ئابوریمان تێکدەدەن و ئازادی و مافەکانمان و سەروەریمان پێشێلدەکەن». وتیشی «عێراق هی عێراقییەکانە و تەنیا ئەوان داهاتووی دیاریدەکەن.» شرۆفەکاران دەڵێن خۆپیشاندانەکان لەعێراق هەڕەشەی جدیین بۆ ئێران، کەهەوڵیداوە دەسەڵاتی سوپای پاسداران و میلیشیا هەوادارەکانی لەعێراق و هەرێمەکە پتەوکات، بەتایبەتی لەپارێزگاکانی باشور. رەبیع جه‌واری شرۆڤەکاری سەربازی و ستراتیژی وتی «ئێرانییەکان تاسان کاتێک خەڵکی ئەو پارێزگایانە هاتنەسەر شەقامەکان دژ بەئێران بەپشتیوانی هەموو تووێژه‌کانی کۆمەڵگە.» هەروەها وتی «ئەوەی دانسقەیە لەم ناڕەزایاتییەدا ئەوەیە حزبێکی تایبەتی لەپشتەوە نییە». وتیشی «خۆپیشاندەران داوای چاکسازی و کۆتاییهێنان بەگەندەڵی دەکەن و بوێرانە توڕەیی خۆیان دەردەبڕن دژ بەو رۆڵه‌ نەرێنییه‌ی ئێران ده‌یبینێت لەکاروباری وڵاتەکەیاندا». جه‌واری زیاتر وتی «بێگومان رژێمی ئێران دەشێت بترسێت، چونکە ئه‌و دروشمانه‌ی سه‌رکۆنه‌ی دەکەن تادێت روونترو بڵندتر دەبن و کەس ناتوانێت پشتگوێیان بخات یان لەکاریگەرییان کەمبکاتەوە.» هەروەها وتی لەبەرامبەر ئەوەشدا ئێران هەوڵیداوە کاریگەریی خۆی بپارێزێت و بەوەش رووبەڕووی وەڕسبوونی رای گشتی بۆتەوە نەک لەعێراق، بەڵکو لەلوبنان و سوریاش. تاران هەوڵیداوە کۆتایی بهێنێت بەخۆپێشاندانەکان و سەرچاوەکانی هەواڵیش دەڵێن فەرماندەی هێزی قودسی سوپای پاسداران قاسم سولەیمانی چەند سەردانیکی کردووە بۆ عێراق تا «ئامۆژگاری» دەسەڵاتدارانی عێراق بکات لەسەر ئەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ خۆپیشاندانه‌کان بکەن. جه‌واری وتی «خۆپیشاندانەکان لانیکەم بەشێکن لەناڕەزایەتی خەڵکی عێراق دژ بەستەمکاریی ئێرانییەکان بەنوێنەرایەتی سوپای پاسداران کەگڕی پشێوییەکان دەدات لەهەموو شوێنێک لەڕێی گروپە چەکدارەکانییەوە». خۆپیشاندەرانی بەغدا وێنەکانی سەرکردە ئیرانییەکانیان دڕیوەو ڤیدیۆش لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوبوونه‌تەوە کەخۆپیشاندەران نیشاندەده‌ن ناوی «شەقامی خومەینی» دەسڕنەوە لەسەر تابلۆی شەقامیک لەناوەندی نەجەف. لە سێی تشرینی دووەم، گروپێکی خۆپیشاندەران لەکەربەلا لەدەوری کونسوڵخانەی ئێرانی کۆبوونەوە. هەوڵیاندا بەسەر دیواری دەرەوەیدا سەربکەون و یاری ئاگرینیان گرتە بیناکەو ئاڵای عێراقیان لەسەر دیوارە کۆنکرێتیەکەی هەڵکرد. یەکێک لەسەر دیواری کونسوڵخانەکە نوسیبووی «کەربەلا ئازادە، ئێران بۆ دەرەوە، بۆ دەرەوە!» عەلا نەشوع شارەزایه‌کی بواری ستراتیژی، وتی «خۆپیشاندانەکان ئاستی توڕەیی خەڵکی عێراقیان دەرخست دژ بەسیاسەتەکانی ئێران «کەزیانی گەیاندووە بەعێراقییەکان و خەڵکی دیکە لەهەرێمه‌کە». هەروەها وتی «بێزاریی جەماور لەهەژمونی ئێران «کاردانەوەیەکی سروشتییە» بەرامبەر رەفتاری رژێمی ئێران، کەهەوڵیداوە دەسەڵاتی خۆی پتەوکات لەڕێی لاوازکردنی دراوسێکانی و دەستگرن بەسەر سەرچاوە سروشتییەکانیاندا. نەشوع وتیشی خەڵکی عێراق «باش ئاگادارن لەخواستەکانی ئێران و رەتیدەکەنەوە ببنە پاروی ئاسانی سوپای پاسداران». پاکتاوی نەژادیی ک

هاوڵاتی، رۆیته‌رز گه‌نجه‌کانی عێراق به‌دەمامکەکانی سەریان و کڵاوو جله‌ خوێناوی و خۆڵاویەکانی بەریانەوە دەستیانگرتووه‌ به‌سه‌ر به‌ربه‌سته‌ دانراوه‌کانی ناو شاری به‌غدای پایته‌ختی عێراق و هوتافی روخانی حوکمه‌ت ده‌ڵێنه‌وه. به‌هه‌زاران گه‌نجی عێراقی له‌ڕۆژی یه‌کی مانگی ئۆکتۆ‌به‌رەوه‌ به‌شدارن له‌خۆپیشاندانه‌کانی دژ به‌حکومه‌تی عێراقی که‌دواتر به‌خێرایی به‌ره‌و شاره‌کانی باکوری عێراق په‌لێ راکێشا. له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی نێوان خۆپیشانده‌ره‌ ئاشتیخوازه‌کان و هێزه‌ ئه‌منییه‌کان زیاتر له‌ (300) خۆپیشانده‌ر له‌ئه‌نجامی به‌رکه‌وتنی راسته‌خۆی گوله‌ی پلاستیکی و گازی فرمێسکڕێژ گیانیان له‌ده‌ستداوه‌. خۆپیشانده‌رێک به‌ ناوی (محەمەد) که‌ته‌نها ناوی سه‌ره‌تای خۆی وت ده‌ڵێت “ئێمه‌ لێره‌ین بو داواکردنی دادپه‌روه‌ری، دادپه‌روه‌ری بۆ براکه‌م که‌ له‌سه‌ر ئه‌م پرده‌ کوژرا، دادپه‌روه‌ری بۆ هاوڕێکه‌م که‌ به‌هه‌مان شێوه‌ له‌سه‌ر ئه‌م پرده‌ کوژرا. محەمەد که‌ئاڵای عێراقی کردبوو به‌ دەمامک و له‌ده‌موچاوی پێچابوو بۆ پاراستنی له‌گازی فرمێسکڕێژ، له‌ژێر پردی (کۆماری) وه‌ستابوو که‌شوێنی رووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی توندی نێوان هێزەکانی پۆلیسی چالاکیە مەدەنیەکان و خۆپیشانده‌ران بوو له‌ماوه‌ی سێ هه‌فته‌ی رابردوودا . له‌سه‌روو ئه‌وه‌شه‌وە، زیاد له‌سه‌دان گه‌نج له‌سه‌ر به‌ربه‌سته‌ کۆنکرێتیه‌کان و پلێته‌ کانزایه‌کان تایه‌ی ئۆتۆمبیله‌کان وه‌ستاون، تا ئه‌وکاته‌ی رووبه‌ڕووبونه‌وی نێوانیان له‌گه‌ڵ هێزه‌ ئه‌منیەکان دەگاته‌ رێگایەکی داخراو. له‌ناوچه‌یه‌کی نزیکدا، خۆبه‌خشه‌کانی وه‌ک رەند محەمەد هه‌ستاون به‌کردنه‌وه‌ی کلینکی پزیشکی بۆ چاره‌سه‌ری برینداره‌کان. ره‌ند له‌باره‌ی گۆڕه‌پانی ته‌حریر له‌ناوه‌ڕاستی شار وتی «ئیمه‌ لێره‌ین بۆ یارمه‌تیدانی براکانمان له‌ناو گۆڕه‌پانه‌که‌، ئه‌بێت لێره‌ بمێنینه‌وه‌ بۆ به‌ده‌ستهێنانی  داواکارێکانمان به‌ئاشتییانه‌و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ کاتی زۆریش ببات». گەنجەکان کەنەوەی بێکاریەکی تاقەتپڕوکێن و بەربڵاون، دەستیانگرتوە بەسەر خۆپیشاندانەکاندا بەرامبەر بەدەستبژێری سیاسیی پڕ له‌گه‌نده‌ڵی و ساڵانێک له‌جه‌نگ ژیاون. سه‌ره‌ڕای بوونی سه‌روه‌تی نه‌وت له‌عێراق زۆرێک له‌خه‌ڵک له‌هێڵی هه‌ژارییەکی کوشندەدا دەژین، ئەوان ئاوی پاک و کاره‌بای پیوستیان نیە، پێداویستی ته‌ندروستی خوێندنیان وەکو پیویست پێناگات. ئه‌حمه‌د (٢٧) ساڵ وتی «من ده‌رچووی یه‌که‌می سه‌ر پۆله‌که‌مم له‌قوتابخانه‌، به‌ڵام له‌هیچ زانکۆیه‌ک وه‌رنه‌گیرام، ئه‌گه‌ر زانکۆش ته‌واو بکه‌م ئه‌وا هیچ ئیشێک نیه‌. ئه‌گه‌ر بته‌وێت ئێستا ئیش بکه‌ی پێویستت به‌واسته‌یه‌کی گەورە هەیە». سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق عادل عەبدولمەهدی هه‌ندێک رێکاری یاسایی گرتووه‌ته‌به‌ر بۆ هه‌وڵدان بۆ هێوربوونه‌وه‌ی خۆپیشاندانه‌کان، که‌ له‌ساڵی ٢٠٠٣ هیچ دژواریه‌کی هاوشێوه‌ تووشی ده‌سته‌ی حکومه‌تی عێراقی نه‌بوون. ده‌ستپێشخه‌رێکان بریتی بوون له‌پێدانی بڕێک پاره‌ به‌ماڵه‌ هه‌ژاره‌کان ره‌خساندنی هه‌لی کاری زیاتر بۆ ده‌رچووانی زانکۆکان. محەمەد سەید یاسین وتی «ئێمه‌ هیچ شتێکمان نیه‌… نه‌ قوتابخانه‌، نه‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌کی گونجاو نه‌ سه‌روه‌تێک بۆ هاوڵاتیان، سیاسیه‌کان جگه‌ له‌دزی  هیچی تر نازانن  ئه‌وان دزی له‌ئێمه‌ ده‌که‌ن پێویسیته‌ ئه‌م به‌رپرسه‌ گه‌نده‌ڵانه‌ له‌ناوبه‌رین جگه‌ له‌مه‌ هیچ چاره‌یه‌کی تر نیه».‌  توڕه‌یی خۆپیشانده‌ران زیادی کردووه‌  به‌هۆی ساردیی وەڵامدانه‌وه‌ی سه‌رکرده‌کان و ده‌ڵێن ئێمه‌ ده‌مێنینه‌وه‌ له‌سه‌ر جاده‌کان تا داواکارێکانمان جێبه‌جێده‌کرێت. حسێن که‌خۆپیشانده‌رێکی عیراقیه‌ و بتڵی به‌تاڵی گازی فرمێسکڕێژه‌کانی له‌ملی کردووه‌ ده‌ڵێ «ئێمه‌ی گه‌نجان بێزاربووین له‌م بارودۆخه‌، ئێمه‌ ئیشمان نیه‌، موچه‌مان نیه‌، ناڕۆین ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت خۆپیشاندانه‌کان بۆ ماوه‌ی (40) ساڵیش بخایه‌نێت».

  ئارا ئیبراهیم ئه‌ندامێکى جڤاتى نیشتمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ئاشکراى ده‌کات که‌بڕیاره‌ تادوو مانگى دیکه‌ بزوتنه‌وه‌که‌یان کۆنفرانسى نیشتمانى ئه‌نجامبدات بۆ پێداچوونه‌وه‌ به‌ده‌ستورو په‌یڕه‌وى گۆڕاندا. دوێنێ جڤاتى نیشتمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجامداوه‌و بڕیاریانداوه‌ کۆنفرانسى نیشتمانى ببه‌ستن. چالاک موهه‌ندیس، ئه‌ندامى جڤاتى نیشتمانى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتی وت «هه‌ڵبژاردنى کۆنفرانسى رێکخستنه‌وه‌ى گۆڕان له‌به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکدایه‌ بزوتنه‌وه‌یه‌کى تۆکمه‌و یه‌کگرتوو هه‌بێت». وتیشى «دوو مانگ مه‌جال دراوه‌ کۆنفرانسى نیشتمانى ببه‌سترێت، خانه‌ى راپه‌ڕاندن ته‌کلیف کراوه‌ له‌گه‌ڵ ژووره‌ په‌یوه‌ندیداره‌کانى یاسایى و په‌یجورى و هه‌ڵبژاردن تا  دیراسه‌یه‌کامان بۆ بکه‌ن له‌ناحیه‌ى رێکخستنه‌وه‌ بۆ  ئه‌وه‌ى له‌کۆبونه‌وه‌ى داهاتوو بڕیارى کۆتایى خۆمان بده‌ین که‌ چ رۆژێک کۆنفرانسى نیشتمانى ئه‌نجامبده‌ین». چالاک موهه‌دنیس، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه‌ له‌کۆنفرانسى نیشتمانیدا، ته‌نها ده‌ستورو په‌یڕه‌وى ناوخۆ هه‌موار ده‌کرێته‌وه‌و پێداچوونه‌وه‌ به‌هه‌یکه‌لى بزووتنه‌وه‌که‌دا ده‌کرێت که‌ئایا مه‌کۆکان و ژووره‌کان و ئه‌ندامانى خانه‌ى راپه‌ڕاندن زیادبکه‌ن یا که‌مى بکه‌نه‌وه‌ که‌ له‌گه‌ڵ واقعى ئه‌مڕۆى کوردستان بگونجێت. ناوبراو ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه‌ به‌پێى ئه‌و ده‌ستوره‌ى ئێستا هه‌موو به‌رپرسى مه‌کۆکان و باژێروانه‌کان و رێکخه‌ره‌کان و سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان له‌په‌رله‌مان و ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکان ده‌بنه‌ ئه‌ندامى جڤاتى نیشتمانى.

وه‌رگێرانی له‌ئه‌ڵمانییه‌وه‌: هیوا ناسیح به‌هۆی گه‌نده‌ڵییه‌وه‌ ئیتاڵیا لێکۆڵینه‌وه‌ له‌بیلالی کوڕی سه‌رۆککۆماری تورکیا ئه‌ردۆغان ده‌کات. سه‌رۆکوه‌زیرانیش له‌تویته‌ری خۆی بابه‌ته‌که‌ گه‌رم ده‌کات.  دیاره‌ بۆ کوڕی به‌هێزترین که‌سی وڵات وه‌ک یاری مناڵانه‌ وایه‌، که‌ به‌زوویی به‌رزبێته‌وه‌ و سامان که‌ڵه‌که‌ بکات. باشترین نموونه‌ بۆ ئه‌مه‌‌ش بیلالی ته‌مه‌ن (35) ساڵه‌ی کوڕی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانه‌. ئه‌م سێیه‌م مناڵی نێوان چوار مناڵه‌که‌ی ئه‌ردۆغانه. ئیمپراتۆریه‌تێکی کۆمپانیای له‌سێکته‌ره جۆراوجۆره‌کاندا خراوه‌ته‌ به‌رده‌ست. سه‌ڕه‌رای ئه‌مه‌ ئه‌م له‌گه‌ڵ زاواو ئامۆزاکه‌یدا پێکه‌وه‌ خاوه‌نی کۆمپانیایه‌کی بنیادنانی خانوبه‌ره‌و که‌شتیگه‌لی نه‌وت گوێزه‌ره‌وه‌شن. له‌سه‌ر  گروپی کۆمپانیای (BMZ)ی ناوبراو ماوه‌یه‌کی زۆره‌ ده‌نگۆی دزیوفزی پاره‌و بازرگانی نه‌وت و هه‌روه‌ها سپیکردنه‌وه‌ی پاره‌شی هه‌یه‌. به‌گومانی سپیکردنه‌وه‌ی پاره‌ له‌لایه‌ن بیلالی کوڕی ئه‌ردۆغانه‌وه وا پرۆسه‌ی دانیشتنه‌کانی دادگای سزادان له‌ئیتاڵیا به‌ڕێوه‌ده‌چێت. به‌لایه‌نی ئه‌ردۆغانی باوکه‌وه‌، ئه‌مه‌ کارێکی قبوڵنه‌کراوه‌. هه‌ربۆیه‌ ناوبراو سێشه‌ممه‌ی رابردوو له‌سه‌ر ته‌له‌فزیۆنی (RAI) باسی له‌گرژبوونی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئیتاڵیا و تورکیای کرد. سه‌رۆکی تورکیا له‌‌وێدا گوتی (ئیتاڵیا باشتره‌ خه‌می مافیاکانی خۆی بخوات، نه‌ک کوڕه‌که‌ی من). تۆمته‌تبارکردنه‌کانی ره‌خنه‌گره‌که‌‌ی ئه‌ردۆغان لێکۆڵینه‌وه‌کان له‌ ئه‌ردۆغانی گه‌نج له‌سه‌ر بنچینه‌ی سکاڵانامه‌یه‌‌کی مورات هه‌کات ئوزون ده‌ستیپێکرد، که‌ناوبراو ره‌خنه‌گرێکی سه‌رۆککۆمار ئه‌ردۆغانه‌ و لەهه‌نده‌ران ده‌ژی، ناوبراو له‌ خێزانێکی هه‌ره‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی تورکیایه‌. لێکۆڵینه‌وه‌کان له‌مانگی دووی رابردووه‌وه‌ ده‌ستیپێکرد. له‌مانگی حه‌وتدا دادگایه‌ک له‌شاری بۆلۆگنای ئیتاڵیا بڕیاریدا بەدرێژکردنه‌وه‌ی دادگایی و به‌دواداچوونه‌کان بۆ شه‌ش مانگ. هه‌ربۆیه‌ که‌یسی کوڕه‌که‌ی ئه‌ردۆغان له میدیای ئیتاڵیدا جارێکی تر هاته‌وه‌ به‌رباس و خواس. پرۆسه‌ی سزادانه‌که‌ په‌یوه‌ندی به‌سه‌دان ملیۆن یۆرۆوه‌ هه‌‌یه‌، که‌وا کوڕه‌که‌ی ئه‌ردۆغان له‌ئیتاڵیا سپی کردبێته‌وه‌. بیلال ئه‌ردۆغان که‌ ده‌رچووی زانکۆی هارڤارده‌ له‌به‌شی به‌ڕێوەبردنی گشتی، ساڵی ٢٠١٥ ده‌‌چێته شاری بۆلۆگنای ئیتاڵیا، تا دکتۆراکه‌ی بخوێنێت. ئه‌و خۆی له‌زانکۆی یۆهانس هۆپکینس تۆمار ده‌کات. به‌پێی سکاڵاو لێدوانی مورات هه‌کان ئوزون بێت، بابه‌تی دکتۆراکه‌ ته‌نها به‌هانه‌‌یه‌‌که‌، بۆ ئه‌وه‌ی ناوبراو له‌پاڵیدا ئه‌و پارانه‌ی به‌ رێگای نایاسایی له‌تورکیا به‌ده‌ستی هێناوه‌، له‌ئیتاڵیا بیخاته‌ کۆمپانیاو بانکه‌کانه‌وه‌ تا له‌شوێنێکی متمانه‌پێکراو دایان بنێت. له‌ڕاستیشدا ماوه‌یه‌کی زۆره‌ دیسان خوێندکاری دکتۆراکه‌‌ ئیتاڵیای به‌جێهێشتووه‌. گه‌ر ئه‌و بگه‌ڕێته‌وه‌، رووبه‌ڕووی زیندانیکردن ده‌بێته‌وه‌، که‌ئه‌مه‌ ئه‌ردۆغانی باوک زۆر پێی تێکده‌چێت. کێشه‌ی گه‌نده‌‌ڵیه‌که‌ له‌تورکیا زۆربه‌ی کاره‌ بازرگانییه‌ گوماناوییه‌‌کانی بیلال ئه‌ردۆغان له‌تورکیا بوونه‌ته‌ جێگای باس و خواسی فراوان. کۆتایی ٢٠١٣ ناوبراو له‌لایه‌ن داواکاری گشتی ئه‌سته‌مبوڵه‌وه‌ له‌په‌یوه‌ند به‌ئابڕوچوونی گه‌نده‌ڵی تۆمه‌تبار کرا، که‌پاره‌ی ده‌ستهاتوی به‌رتیلی باوکی سپی ده‌کاته‌وه‌.  داواکاری گشتی ئه‌سته‌مبوڵ به‌ده‌سگیرکردنی خاوه‌ن کۆمپانیاکان و کوڕانی ده‌ستڕۆیشتوه‌ سیاسییه‌کان لایه‌کی عه‌رشی ده‌سه‌ڵاتدارانی تورکیای هه‌ژاند. ئه‌وکات تۆماری گفتوگۆو بێنه‌وبه‌ره‌ی دزه‌کردوی نێوان خانه‌واده‌ی سه‌رۆککۆمار له‌ئینته‌رنێتدا بڵاوکرایه‌وه‌، که‌سه‌لماندنی راستێتی تۆماره‌ ده‌نگییه‌کان هه‌ر به‌ نادیاریی مایه‌وه‌. له‌گفتوگۆکاندا سه‌رۆک ئه‌ردۆغان له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌یدا (بیلال) قسه‌یان له‌سه‌ر ژماره‌ حسابییه‌کانی بانک و پاره‌ی به‌رتیل ده‌کرد. حکومه‌تی ئه‌ردۆغان دواتر کێشه‌که‌یان به‌ رێگه‌ی خۆیان چاره‌‌سه‌رکرد: کۆمه‌ڵێک داواکاری گشتی و  به‌ڕێوەبه‌ری پۆلیسیان لهشوێنی کاره‌کانیان گواسته‌وه‌، هه‌ر بۆ ئه‌و‌ه‌ی که‌ لێکۆڵینه‌وه‌کان بخرێنه‌ ژێر به‌ڕه‌و بوه‌ستێنرێن. کۆتایی ساڵی ٢٠١٥ جارێکی تر ئه‌ردۆغانی کوڕ بووه‌وه‌ جێگه‌ی گومان. کاتێک میدیاکانی روسیا بڵاویانکرده‌وه‌، که‌ بیلال ئه‌ردۆغان له‌قاچاخچێتی نه‌وت له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له‌سوریا (داعش) تێوه‌گلاوه‌. ناوبراوی ته‌مه‌ن (35) ساڵ که‌ئه‌وسا له‌ئیتاڵیا نیشته‌جێ بوو که‌وته‌ نکۆڵی کردن. له‌چاوپێکه‌‌وتنێکی ده‌گمه‌نیدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ی (کۆریرێ دیلا سێرا) روونیکرده‌وه‌، که‌هیچ په‌‌یوه‌ندیه‌کی به‌قاچاخبردنی نه‌وته‌‌وه‌ نییه‌، ئه‌و رایگه‌یاند، که‌داعش دوژمنی وڵاته‌که‌یه‌تی. ئه‌و ژماره‌ حسابییانه‌ی سویسراش، که‌ باس ده‌کرێن، ناڕاست و دروستن. به‌پێی ئه‌و زانیاریانه‌ی هه‌یه‌، بیلال جگه‌ له‌گروپی کۆمپانیاکانی (BMZ) پێنج ریستورانتیشی له‌ئه‌سته‌مبوڵ هه‌یه‌‌. په‌رچه‌کرداری توندی سه‌رۆکوه‌زیرانی ئیتاڵیا (مه‌تیۆ رێنزی) ئه‌ردۆغانی کوڕ هه‌میشه‌ نکۆڵی له‌قسه‌ڵۆکه‌کان ده‌کات، پاش دوا راپۆرته‌کان له‌سه‌ری له‌میدیاکانی ئیتاڵیا، بیلال لێگه‌ڕا پارێزه‌‌ره‌کانی وەڵام بده‌نه‌وه‌. ئه‌وان ده‌ڵێن، که‌هه‌موو چالاکییه‌ بازرگانی و داراییه‌کانی ناوبراو روون و شه‌فاف و یاسایین‌،‌ تۆمه‌ت و قسه‌‌ڵۆکه‌کان سه‌رجه‌م ناڕاستن. پاش هه‌ڕ‌ه‌شه‌کانی ئه‌‌ردۆغانی باوک له‌سه‌ر لێکۆڵینه‌وه‌کانی دادگای شاری بۆلۆگنا، سه‌رۆکوه‌زیرانی ئیتاڵیا مه‌تێۆ رێنزی به‌توندی وەڵامی ناوبراوی دایه‌وه‌، ئه‌و گوتی، که‌ له ئیتاڵیا ده‌سته‌ڵاتی دادوه‌ریی بێلایه‌ن و سه‌ربه‌خۆیه‌، له‌سه‌ر بنچینه‌‌ی یاسا بڕیار ده‌ده‌ن و کار دژی هه‌ر جۆره‌ کارێکی نایاسایی ده‌که‌ن، پاشان به‌ جه‌ختکردنه‌وه‌ گوتی (دادوه‌ره‌‌کانمان به‌پێی ده‌ستوور بڕیار ده‌ده‌ن نه‌ک به‌پێی قسه‌‌کانی سه‌رۆککۆماری تورکیا، ئه‌مه‌ پێی ده‌گوترێت ده‌وڵه‌تی یاسا، ئێمه‌ش شانازی پێوه‌ ده‌که‌ین).‌ سه‌رچاوه‌: رۆژنامه‌ی (Tagesanzeiger) ئه‌ڵمانی زمانی سویسرا، کەیه‌کێکه له‌رۆژنامه‌ به‌ناوبانگه‌کان و له‌شاری زویرخ ده‌رده‌چێت، ئه‌م  راپۆرته‌‌ی له‌ ٣ی ئابی ٢٠١٦ بڵاوکردۆ‌ته‌وه‌، له‌به‌ر گرنگی بابه‌ته‌‌که‌ و که‌مزانیاری خوێنه‌ری کورد لهسه‌ر ژیانی تایبه‌تی و کاره‌ بازرگانییه‌کانی بیلالی کوڕی ئه‌ردۆغان و خێزانه‌که‌یان، به‌پێویستمان زانی بیکه‌ین به‌کوردی.

هاوڵاتی، شاناز حه‌سه‌ن ده‌ستبه‌سه‌رکردنى ئازاد عوسمان به‌ڕێوه‌به‌رى رادیۆى ده‌نگ له‌که‌لار له‌هه‌فته‌ى رابردوودا، نوێترین زنجیره‌ى ئه‌و هه‌وڵانه‌یه‌ که‌وه‌ک «پێشێلکاریی یاسایی و کپکردنى ئازادییه‌کان» لێکده‌درێته‌وه‌. ده‌ستبه‌سه‌رکردنى ئه‌و رۆژنامه‌نووسه‌ هاوکات بوو له‌گه‌ڵ مانگرتنى دادوه‌رانى گه‌رمیان، دژى ده‌ستوه‌ردان له‌کاروبارى دادگاکاندا، که‌ به‌یه‌که‌م هه‌وڵى فراوانى له‌و شێوه‌یه‌ داده‌نرێت له‌هه‌رێمى کوردستاندا. دۆسیه‌که‌ى ئازاد ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵى 2015 کاتێک له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رى فه‌رمانگه‌یه‌که‌وه‌ سکاڵایان له‌سه‌ر تۆمارکرا، به‌تۆمه‌تى ناوزڕاندن، به‌ڵام ئه‌وکات که‌یسه‌که‌ رێچکه‌ى خۆى وه‌رگرت و داخرا،  تاهه‌فته‌ى رابردوو که‌جارێکى تر که‌یسه‌که‌ کاراکرایه‌وه‌. ئازاد عوسمان، به‌ ‌هاوڵاتی وت «که‌یسه‌که‌ دووباره‌ گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ ڵکۆڵینه‌وه‌ و کاره‌کان ته‌واوبوون، چوو بۆ دادگاى که‌تنى که‌لارو تائێستا شه‌ش دانیشتنى دادگا کراوه‌و به‌هۆى ئاماده‌نه‌بونى پارێزه‌رانى سکاڵاکاره‌وه‌ دواخرا». رۆژى دووشه‌ممه‌ى رابردوو کاتێک ئازاد عوسمان چووه‌وه‌ به‌رده‌م دادگا، دادوه‌ر مادده‌ى 433ی یاساى سزادانى عێراقى  رووبه‌ڕوو کرده‌وه‌ «له‌کاتێکدا من رۆژنامه‌نووسم و سکاڵاکه‌ش له‌سه‌ر ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندن کراوه‌«. دادوه‌ر بڕیاریدا به‌که‌فاله‌ت ئازاد نه‌کرێت و ده‌ستبه‌سه‌ربکرێت، تاڕۆژى دادگایکردنه‌که‌، «ئه‌مه‌ هیچ کات له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نوس ناکرێت و به‌تایبه‌تیش له‌که‌یسێکى کۆندا که‌سه‌که‌ پێشتر ئاگاداربووه‌و ئاماده‌ى دادگا بووبێت». ئازاد عوسمان که‌ (15) ساڵه‌ کارى رۆژنامه‌نوسى ده‌کات و ماوه‌ى نۆ ساڵه‌ به‌ڕێوه‌به‌رى رادیۆى ده‌نگه‌ له‌که‌لار، پێیوایه‌ ئه‌وه‌ى به‌رانبه‌ری کرا جۆرێکه‌ له‌تۆڵه‌کردنه‌وه‌ له‌ڕۆژنامه‌نووسان. ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد، ده‌سه‌ڵاتى دادوه‌رى له‌گه‌رمیان له‌«فه‌وزایه‌کى زۆر گه‌وره‌دایه‌و حاکمه‌کان براونه‌ته‌ ئاستى خواو چیان بوێت به‌ئاره‌زووى مه‌زاجى خۆیان ده‌ستکارى ده‌که‌ن و یه‌ک لیستى بۆ ده‌هێننه‌وه‌، که‌تۆش هه‌زار لیستى تریش بهێنیته‌وه‌ ئه‌وه‌ى خۆیان ناگۆڕێت، له‌ئه‌نجامدا خه‌ڵکى ئازادو رۆژنامه‌نووس و بێتاوان تیاده‌چێت». ده‌ستگیرکردنى ئازاد هه‌ر خێرا کاردانه‌وه‌ى لێکه‌وته‌وه‌، قوباد تاڵه‌بانى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌په‌یامێکدا رایگه‌یاند، «نووسین به‌نووسین وه‌ڵامده‌درێته‌وه‌، زیندان شوێنى رۆژنامه‌نووس و ره‌خنه‌گران نییه‌و شوێنى دزو پیاوکوژانه‌«. ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردبوو «ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌نووسێک هه‌ڵه‌یه‌کى کردو بێ به‌ڵگه‌ که‌سێک و لایه‌نێکى تۆمه‌تبارکرد، ئه‌وا یاساى کارى رۆژنامه‌گه‌ریمان هه‌یه‌و ده‌بێت به‌پێى یاسا مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا بکرێت، نه‌ک په‌نا ببرێت بۆ ده‌ستگیرکردن و هه‌ڕه‌شه‌و توندوتیژی». قوباد تاڵه‌بانى به‌ڵێنیداوه‌ له‌ماوه‌ى داھاتودا کۆبوونه‌وه‌یه‌کى به‌رفراوان له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان و رۆژنامه‌ڤانان رێکبخات بۆئه‌وه‌ى رێوشوێنێک بدۆزنه‌وه‌ بۆ چۆنیه‌تى کۆتاییهێنان به‌و جۆره‌ مامه‌ڵه‌کردنانه ل له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌نووسان. به‌پێی یاساى کارى رۆژنامه‌نووسى له‌هه‌رێمى کوردستان، نابێت رۆژنامه‌نووسان ده‌ستگیربکرێن، به‌ڵام دادگاکان زۆربه‌ى جار په‌نا ده‌به‌نه‌به‌ر یاساى سزادانى عێراقى و یاساى خراپ به‌کارهێنانى ئامێره‌کانى په‌یوه‌ندیکردن و رۆژنامه‌نووسان ده‌ستگیر ده‌که‌ن. ئازاد محه‌مه‌د، نه‌قیبى سه‌ندیکاى رۆژنامه‌نووسان، له‌لێدوانێکدا بۆ ‌هاوڵاتی وتى»له‌که‌یسه‌که‌ى ئازاد عوسمان خۆم به‌شه‌خسى په‌یوه‌ندیم پێوه‌ کردووه‌و لێی ده‌کۆڵینه‌وه‌و به‌رده‌وام ده‌بین تا بزانین بۆ به‌و شێوه‌یه‌و به‌و یاسایه‌ سزا دراوه‌«. وتیشى «تائێستا نازانرێت دادوه‌ر بۆ په‌ناى بردووه‌ته‌به‌ر ئه‌و یاسایه‌و له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى داکۆکى له‌سه‌ر خه‌تین، پێویسته‌ هه‌موو رۆژنامه‌نووسێک له‌سه‌ر که‌یسى رۆژنامه‌نووسى لێکۆڵینه‌وه‌ى له‌گه‌ڵدا بکرێت، بۆیه‌ که‌ گه‌یشتینه‌ ئه‌نجام بێگومان به‌یاننامه‌مان ده‌بێت و راى خۆمان ده‌رده‌بڕین». ته‌نها که‌یسه‌که‌ى ئازاد عوسمانى رۆژنامه‌نووس نییه‌ که‌ به‌هه‌وڵێک بۆ کپکردنى ده‌نگى ئازاد داده‌نرێت له‌گه‌رمیان، به‌ڵکو به‌شێک له‌دادوه‌رانیش رووبه‌ڕووى هه‌مان دۆخ بوونه‌ته‌وه‌ کاتێک ده‌نگیان به‌رانبه‌ر پێشێلکاریه‌کان هه‌ڵبڕیوه‌. چوار دادوه‌رى گه‌رمیان که‌پێکهاتوون له‌ (حه‌بیب حه‌مید عه‌لی- سیروان خدر میراوده‌لی- نزار حه‌سه‌ن جاف/ داواکارى گشتی- بورهان ئه‌حمه‌د مه‌حمود/ داواکارى گشتى)، له‌چه‌ند رۆژى رابردوودا سزادران، کاتێک دژى ده‌ستوه‌ردانى حزبى مانگرتنیان راگه‌یاندبوو. بورهان ئه‌حمه‌د، داواکارى گشتى له‌گه‌رمیان، بۆ ‌هاوڵاتی وتى «ئێمه‌ چوار دادوه‌رین سزا دراوین و ده‌وامه‌که‌یان گواستووینه‌ته‌وه‌، ئه‌گه‌ر سزاکه‌ هه‌ڵنه‌وه‌شێته‌وه‌ ناچارین بچینه‌ سلێمانى و له‌وێ ده‌وام بکه‌ین، چونکه‌ زۆر رێگه‌مان گرته‌به‌ر هیچمان بۆ نه‌کرا». تائێستا ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى که‌به‌رزترین ده‌سه‌ڵاتى دادوه‌رییه‌ له‌هه‌رێمى کوردستان هیچ روونکردنه‌وه‌یه‌کى نه‌داوه‌ له‌باره‌ى که‌یسى ده‌ستگیرکردنى ئازاد عوسمانى رۆژنامه‌نووس و سزادانى ئه‌و چوار دادوه‌ره‌، که‌ دادگاى گه‌رمیانى رووبه‌ڕووى ره‌خنه‌ کردووه‌ته‌وه‌. له‌تیف شێخ مسته‌فا یاساناس و دادوه‌رى پێشوو له‌ڕوونکرده‌وه‌یه‌کدا له‌فه‌یسبوک نووسیویه‌تى «رۆژنامه‌نووسێک له‌سه‌ر کارى رۆژنامه‌نووسى ده‌سگیربکرێت که‌یاسا رێگا نادات ده‌سگیربکرێت، که‌چى ده‌ستگیرى بکه‌یت، له‌وه‌ش سه‌یرو سه‌مه‌ره‌تر کاتێک جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت په‌یامێک له‌میدیاوه‌ ده‌نێرێ یه‌کسه‌ر ئازاد ده‌کرێ، ئاخر که‌پێویست نه‌بوو ده‌سگیربکرێ بۆ ده‌سگیرتان کرد؟ ئه‌گه‌ریش ده‌ستگیرکردنه‌که‌ى یاسایى بوو بۆ به‌په‌یامێکى سیاسى ئازادکرا؟». باسى له‌وه‌شکردووه‌، ئه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نى دادوه‌رى، ئه‌نجومه‌نى داوه‌رى بوایه‌ ده‌بوایه‌ یه‌کسه‌ر ئه‌و دادوه‌ره‌ى بدایه‌ به‌لێکۆڵینه‌وه‌«ئه‌گه‌ریش له‌سه‌روو خۆى فه‌رمانى پێکراوه‌ جا بۆ ده‌سگیرکردنه‌که‌ى بێ یان بۆ ئازادکردنه‌که‌ى ده‌بێ ئه‌و سه‌روخۆیه‌شى له‌گه‌ڵیا بدرێ به‌لێکۆڵینه‌وه‌«. له‌تیف شێخ مسته‌فا ده‌ڵێت «له‌ته‌مه‌نى کارى دادوه‌ریم هیچ بڕیارێکم به‌فشارى هیچ لایه‌نێک نه‌ له‌ناو ده‌سه‌ڵاتى دادوه‌رى نه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى دادوه‌رى ده‌رنه‌کردووه‌، به‌ڵام که‌ ئه‌و جۆره‌ هه‌ڵوێستانه‌ ده‌بینم شه‌رم ده‌که‌م رۆژێک دادوه‌ر بووم».

سازدانى: ماردین نوره‌دین ، ئارا ئیبراهیم کوڕى گه‌وره‌ى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند باس له‌رۆڵى باوکى ده‌کات له‌شۆرشى کوردایه‌تى دژى رژێمى به‌عس و نێوه‌ندگیریى پارتى و یه‌کێتى له‌شه‌رى ناوخۆو چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له‌رێگه‌ى سوڵحه‌وه‌. فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند، کوڕى گه‌وره‌ى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ى ‌هاوڵاتی، ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند رجاى له‌ مه‌سعود بارزانى کردووه‌ که‌ شه‌رى ناوخۆ له‌ ساڵى 1994 بوه‌ستێت و مام جه‌لالیش وه‌ره‌قه‌ى سپى بۆ ئیمزا کردووه‌. هه‌روه‌ها ده‌شڵێت «له‌سه‌دا 40% مه‌سئولى ئێستا خائینن» و پێیوایه‌ کوردایه‌تى به‌م شێوازه‌ى ئێستا ناکرێت. ناوبراو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه‌ ئه‌و کاته‌ى ئه‌ندامى خولى دووه‌مى په‌رله‌مان بووه‌ باسى پرسى نه‌وت و داهاته‌که‌ى کراوه‌، ده‌ڵێت:» کۆبوونه‌وه‌یه‌ک ‌کرا به‌کاک عیماد که‌جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت بوو پێیانوت پاره‌ى نه‌وته‌که‌ ده‌ده‌نه‌ پارتى، عیماد ئه‌حمه‌د هه‌ستایه‌ سه‌رپێ وتى «وه‌ڵاهى دینارێک پارتى له‌نه‌وتدا له‌ئێمه‌ زیاترى نه‌خواردووه‌، وتى داومه‌ته‌ هه‌ر که‌سێ ئه‌وه‌ کێشه‌ى من نییه‌« هاوکات، ئه‌وه‌ش دووپات ده‌کاته‌وه‌ که‌ژن لاى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند پێگه‌ى تایبه‌تى هه‌بووه‌و له‌ ژیانیدا هه‌رکاتێک سوڵحى کردووه‌ ئاماده‌ نه‌بووه‌ بچێته‌ دانیشتنێکه‌وه‌ که‌ له‌تۆڵه‌ى خوێندا ژن درابێت.   ‌هاوڵاتی: رۆڵى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند له‌شۆڕشى کوردایه‌تى پێش راپه‌ڕینى خه‌ڵکى کوردستان وه‌ک بیرهێنانه‌وه‌یه‌ک بۆ نه‌وه‌ى ئێستا چی بووه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: باوکم له‌سه‌ره‌تاى شۆڕشه‌وه‌ به‌شداربووه‌و بنکه‌یه‌ک دروستکرا له‌هه‌مه‌وه‌ند، بنکه‌ى شوان و چه‌ند فه‌وجێک دروستکراوه‌، چه‌که‌کانیش له‌لایه‌ن خزمانى خۆمانه‌وه‌ دابین کرابوو، که‌ باسى ساڵى 1961 ده‌که‌م ئه‌وکاته‌ که‌ریم ئاغا په‌یوه‌ندییه‌کى پته‌وى له‌گه‌ڵ ماڵى مام جه‌لالدا هه‌بووه‌، ئه‌وکاته‌ مام جه‌لال له‌چه‌مى رێزان بووه‌، له‌وکاته‌وه‌ باوکم له‌شۆڕشدا بوو، له‌ساڵى 1963و دواتر  کێشه‌یه‌ک له‌نێوان پارتى دروستبوو که‌ باڵى مه‌کته‌بى سیاسى به‌سه‌رکردایه‌تى ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، جیابوونه‌وه‌، ئه‌مه‌ى وایکرد کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکى زۆر وازى له‌پێشمه‌رگایه‌تى هێنا، به‌ راستى ئه‌وکاته‌ش گروپێکى دیکه‌ هه‌بوو (جیناحى شیوعى) بوون، دایمه‌ حه‌زیان له‌خه‌ڵکى عه‌شائیر نه‌بوو. یه‌که‌م ته‌قه‌ باوکم (که‌ریم ئاغى هه‌مه‌وه‌ند) کردویه‌تى له‌شۆڕشداو سێ له‌خزمه‌کانى ئێمه‌ شه‌هید بوون و پێشمه‌رگه‌ بوون، رووبه‌ڕووى عه‌ره‌به‌کان بوونه‌وه‌ که‌حه‌ره‌س قه‌ومیان پێده‌وتن، ساڵى 1963 هاتن هه‌موو چه‌مچه‌ماڵیان سووتاندو هه‌رچى موڵک و ماڵ و مه‌ڕو ماڵات هه‌بوو بردیان بۆ خۆیان. وتم دایه‌ ئه‌ى من که‌ى ده‌بم به‌پێشمه‌رگه‌، دایکم وتى خۆت و کوڕى کوڕه‌که‌شت ده‌بێته‌ پێشمه‌رگه‌و ئه‌م وه‌زعه‌ به‌رده‌وام ده‌بێت، قسه‌که‌ى دایکم راست ده‌رچوو، ئێمه‌ش که‌ پێگه‌شتووین هه‌شت نۆ ساڵ پێشمه‌رگایه‌تیمان کردووه‌ له‌ساڵى 1974، که‌ ته‌سلیمبووینه‌وه‌. دواى راپه‌ڕینیش ئێمه‌ ده‌چووین بۆ شه‌ڕى براکوژى، کوڕه‌که‌ى من گه‌وره‌ بوو تفه‌نگێکى به‌ده‌سته‌وه‌ بوو، دایکم ده‌ستى گرتم و پێى وتمه‌وه‌ ئه‌وه‌تا کوڕى کوڕه‌که‌شم بووەته‌ پێشمه‌رگه‌، ئێمه‌ ده‌ڵێین ئه‌م دۆخه‌ به‌ئاسانى چاک نابێت و کوڕى کوڕى کوڕه‌که‌شمان ده‌بێته‌ پێشمه‌رگه‌. ئه‌گه‌ر کورد عاقڵ بێت واز له‌پێشمه‌رگایه‌تى ده‌هێنێت شۆڕشى مه‌ده‌نى ئه‌مڕۆ  رۆڵى خۆى ده‌بینێت، ئێمه‌ کاتى خۆى ده‌مانوت مه‌بنه‌ چاوساغى دوژمنه‌که‌ خۆى شۆڕشه‌، ئێمه‌ خۆمان خۆمانمان ته‌واو کردووه‌، ئه‌گه‌ر نا تۆ دیلى ئه‌و مه‌به‌ عه‌ره‌بێک بوێرێت لێره‌وه‌ بڕوات. هاوڵاتی: مه‌به‌ستت له‌وەى که‌ ده‌تانوتن مه‌بنه‌ چاوساغى دوژمنه‌که‌ خۆى شۆڕشه‌، باسى جاشه‌کان ده‌که‌یت؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئه‌گه‌ر باسى جاشایه‌تى بکه‌ین له‌وه‌ پیستر هه‌یه‌ باسى بکه‌ین، کابرایه‌ک عه‌شایه‌ر له‌گونده‌که‌ى خۆیدا چونکه‌ خزمه‌تى دوو پێشمه‌رگه‌ى نه‌کردووه‌ شه‌قێکى تێهه‌ڵداوه‌ له‌وێ ئه‌گه‌ر بیست که‌س ویستبێتى لێره‌ هه‌زار که‌س که‌وتۆته‌ دواى، ئێمه‌ خۆمانین که‌باسى جاشایه‌تى ده‌که‌ین، زوڵمه‌که‌ى خۆشت بزانه‌، بۆ کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک هه‌بووه‌ شۆڕشگێڕ بووه‌، مه‌بده‌ئه‌که‌ى من له‌گه‌ڵ پارتى نه‌بووه‌، له‌گه‌ڵ یه‌کێتیدا نیه‌و له‌گه‌ڵ ئیسلامى نییه‌. ئه‌وه‌نده‌ى کورد یه‌کترى کوشتووه‌، دوژمنى کورد ئه‌وه‌نده‌ کوردى نه‌کوشتووه‌، ئه‌گه‌ر کوردایه‌تى بکه‌ین کوردایه‌تى به‌م شێوه‌یه‌ نییه‌، کوردایه‌تى ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌که‌موکوڕى هه‌موو خه‌ڵکه‌ نه‌فامه‌که‌ ببوورى، بێت شۆڕش بکه‌یت، ئێستاش ئه‌و ئه‌ڵێت من شۆڕشم کرد ئه‌وى دیکه‌ ده‌ڵێت من کردومه‌، دوو جیلی تر پێگه‌یشتووه‌، من ئه‌مڕۆ حه‌زم له‌یه‌کێتى و پارتى نییه‌و ده‌مه‌وێت که‌سێکى موحایدو بێلایه‌ن بم، پێویستم به‌وه‌ نییه‌ بچمه‌ ئیستعلاماتى خه‌ڵک، ره‌نگه‌ ئه‌وکاته‌ گه‌نج بووبین ئاسایى بووبێت، به‌ڵام ئێستا پێم عه‌یبه‌. هاوڵاتی: که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند که‌ شه‌ڕى ناوخۆ دروستبووه‌ چۆته‌ لاى مام جه‌لال و مه‌سعود بارزانى،  رۆڵى چى بووه‌ له‌کوژاندنه‌وه‌ى ئاگرى شه‌ڕى ناوخۆ؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: پێموایه‌ که‌ چوبوونه‌ مه‌سیف سه‌ڵاحه‌دین هه‌ر سه‌ره‌تاى شه‌ڕى ناوخۆ له‌ساڵى 1994، کاک مه‌سعود یه‌کێک له‌گله‌ییه‌کانى ئه‌وه‌بووه‌ ئێوه‌ له‌چه‌مچه‌ماڵ نه‌تانهێشتایه‌ شه‌ڕى ناوخۆ رووبدات، باوکم پێى وتبوو به‌چى رێگریمان بکردایه‌ رووبه‌ڕوویان ببوینایه‌ته‌وه‌، ئێمه‌ داواتان لێده‌که‌ین ئه‌م وڵاته‌ وێران مه‌که‌ن و هه‌وڵى ئه‌وه‌شیدا و رجاى لێکردن و کاک مه‌سعودیش رازى بوو، مام جه‌لالیش به‌باوکمى وتبوو وه‌ره‌قه‌ى سپیتان بۆ واژۆ ده‌که‌م، من نامه‌وێت ئه‌م شه‌ڕى براکوژییه‌ هه‌بێت. من پێشمه‌رگه‌ى یه‌کێتى بووم له‌گه‌ڵ باوکم چووم بۆ لاى کاک مه‌سعود، کاک نه‌وشیروان پێى وتم تۆ مه‌چۆ باگرفتت بۆ دروست نه‌بێت، به‌ڵام چووم خۆ من هیچم به‌ده‌ست نه‌بوو، خوا هه‌ڵناگرێت کاک مه‌سعودیش ئیستجابه‌ى هه‌بوو. ئه‌وه‌بوو هه‌ردوولا رازى بوون دواى سێ مانگ شه‌ڕ، 40 رۆژ شه‌ڕى ناوخۆ وه‌ستاو مفاوه‌زات کرا، به‌ڵام ئه‌وه‌ى مه‌سڵه‌حه‌تى له‌شه‌ڕدا بوو نه‌ به‌گوێى باوکمیان ده‌کرد نه‌ به‌گوێى مام جه‌لالیان ده‌کرد. کابرایه‌کى ته‌قته‌قى لاى مام جه‌لال بوو داواى پاره‌ى کرد تا ریزه‌کانى پێشمه‌رگه‌ رێکبخرێته‌وه‌، مام جه‌لال ته‌پڵه‌کێکى بۆ هه‌ڵگرت،  پێى وت چۆن شه‌ڕه‌که‌تان دروستکرد ئاواش بچن ته‌واوى بکه‌ن، بۆ مێژوو و ویژدان باسى ده‌که‌م و خۆم له‌و دانیشتنه‌دا بووم. هاوڵاتی: پێتوایه‌ پاش 25 ساڵ له‌شه‌ڕى ناوخۆ کاریگه‌رییه‌کانى هێشتا ماوه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: کاریگه‌رییه‌کانى شه‌ڕى ناوخۆ تا بیست ساڵى تریش به‌رده‌وام ده‌بێت، تورکیاو ئێران ده‌هێڵێت ئێمه‌ یه‌ک بین، ئێستا ئێران ناهێڵێت ئێمه‌ له‌گه‌ڵ تورکیا رێکبکه‌وین، هه‌ر ده‌قه‌یه‌ک بێت ئێران بیه‌وێت سلێمانیت لێده‌کات به‌دۆزه‌خ، تورکیاش به‌هه‌مان شێوه‌یه‌. هاوڵاتی: چۆن هێزه‌ سیاسیه‌کان ده‌توانن یه‌ک بین و خزمه‌تى خه‌ڵک بکه‌ن؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێستا کێشه‌مان له‌گه‌ڵ به‌غدا هه‌یه‌، مه‌عقوله‌ دوژمنى دوژمه‌نه‌که‌م دۆستم بێت کۆتایى هات، ئه‌مڕۆ رۆژگارو دۆخێکى تره‌، به‌نیسبه‌ت ئه‌وانه‌وه‌ ره‌نگه‌ ساده‌بێت کۆمه‌ڵێک مه‌سئولیان کڕیبێت، ئه‌وانه‌ پێیان ده‌وترێت جاشایه‌تى و ئه‌وانه‌ خائینن، ئه‌وانه‌ درۆ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ده‌که‌ن، ئێمه‌ مه‌سڵه‌حه‌تمان به‌س دۆستایه‌تیه‌ له‌گه‌ڵ ئێراندا، به‌ڵام گوێ له‌وان نه‌گرین قاسم سوله‌یمانى  بێت لێره‌ به‌کاک مه‌سعود بڵێ ئه‌مه‌ بکه‌و ئه‌وه‌یان مه‌که‌ن، ئه‌مه‌ ئێمه‌ى کورد به‌ره‌و له‌ناوبردن ده‌بات، تورکیاش به‌هه‌مان شێوه‌یه‌ بۆ کورد، واته‌ به‌شێوه‌یه‌کى گشتى کورد ده‌بێت به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆى بپارێزێت و یه‌کترى قبوڵبکات. له‌سه‌دا 40%ی مه‌سئولى ئێستا خائینن، میلله‌تى فه‌قیر چى به‌ده‌سته‌، ئه‌وانه‌ى ساحێب قه‌رارن باس ده‌که‌م، میلله‌ت به‌هه‌ژارى واى لێده‌که‌ن چیان بوێت ئه‌وه‌ى پێده‌که‌ن ئه‌مه‌ واقعه‌که‌یه‌. هاوڵاتی: به‌ده‌ر له‌ رۆڵى که‌ریم ئاغى هه‌مه‌وه‌ند له‌چاره‌سه‌رکردنى ناکۆکییه‌ سیاسییه‌کان، له‌ رووى کۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ به‌رده‌وام دیوه‌خانه‌که‌ى پڕبووه‌ له‌خه‌ڵک بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: پێش هه‌موو شتێک له‌عه‌شیره‌ته‌که‌مانه‌وه‌ ده‌ستپێده‌که‌م، عه‌شره‌ته‌که‌ى ئێمه‌ هه‌ر کێشه‌یه‌کى هه‌بووبێت زۆر به‌زوویى توانیومانه‌ سه‌یته‌ره‌ بکه‌ین به‌سه‌ریدا، باوکم به‌حیکمه‌ت و راستگۆیى خۆى کێشه‌کانى چاره‌سه‌ر کردووه‌، نه‌چووه‌ته‌ ناو هیچ سوڵحێکه‌وه‌ که‌بزانێت فه‌شه‌ل ده‌هێنێت، که‌قسه‌ى له‌گه‌ڵ هه‌ردوو لایه‌نه‌ ناکۆکه‌که‌ کردبێت لێیان تێگه‌یشتووه‌ نیه‌تیان پاکه‌ یان پاک نییه‌، دووه‌مین شت که‌ریم ئاغا له‌هیچ مه‌جلیسێکدا دانه‌نیشتووه‌ که‌سوڵح کرابێت و له‌تۆڵه‌ى خوێندا ژن درابێت، به‌وه‌ رازیى نه‌بووه‌و به‌دیلى ئه‌وه‌ى ده‌دۆزیه‌وه‌ به‌قسه‌ى خۆش یان به‌پاره‌ کێشه‌کانى چاره‌سه‌ر کردووه‌، ئه‌گه‌ر قه‌زییه‌که‌ زۆر ناشرین نه‌بوایه‌ به‌بێ پاره‌و هه‌روا ده‌یوت لێى خۆش به‌و ئاوێکى ده‌کرد به‌ئاگره‌که‌دا. دیوه‌خانه‌که‌ى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند هیچ کات به‌بێ سوڵح نه‌بووه‌، سوڵحى شوانى جه‌باره‌و هه‌مه‌وه‌ندو شێخان و قه‌ڵاسێوکه‌ى کردووه‌. هاوڵاتی: پێتوایه‌ زۆرجار سوڵح باشتره‌ له‌یاسا بۆ چاره‌سه‌رکردنى خێراى کێشه‌کان؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: سوڵح له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى چاکدا بیکه‌ت زۆر باشه‌، سوڵح له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى خراپدا تووشى کێشه‌ى گه‌وره‌ت ده‌کات، سوڵح گه‌وره‌ى دادوه‌رییه‌کانه‌. هاوڵاتی: که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌مه‌وه‌ند یه‌ک ژنى هه‌بووه‌، پێگه‌ى ژن لاى ئه‌و چۆن بووه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: بۆخۆم هه‌موو بنه‌ماڵه‌که‌مان لێره‌ دوو خێزان ده‌بینم که‌ته‌مه‌نى گه‌وره‌یان هه‌یه‌ دووژنیان هه‌یه‌، باوکم یه‌ک ژنى هه‌بووه‌، له‌په‌رله‌مان که‌خولى دووه‌مى په‌رله‌مان په‌رله‌مانتار بووم که‌باسى دووژنه‌ کرا وتیان ئێوه‌ عه‌شائیرن بۆچوونت چییه‌، وتم ئێوه‌ مه‌سئوله‌کانتان هه‌ر یه‌که‌یان و دوو ژنى هه‌یه‌، یه‌کێکیانى له‌ئه‌وروپا داناوه‌و یه‌کێکى له‌کوردستان داناوه‌، وتى باسى مه‌سئوله‌کانى خۆتان بکه‌ن ئنجا باسى عه‌شائیر بکه‌ن، باوکم هه‌شتا ساڵ ته‌مه‌نى هه‌بوو یه‌ک ژنى هه‌بووه‌و مامه‌کانیشم به‌هه‌مان شێوه‌، وه‌چه‌کانیشیان هه‌ر وان. یه‌کێک له‌و شتانه‌ى که‌خوشک ئیهمال کراوه‌ له‌دابه‌شکردنى وه‌ره‌سه‌دا، زۆربه‌ى زۆرى خزمانى شوان ده‌هاتن به‌ که‌ریم ئاغایان ده‌وت تۆ وات کردووه‌ ژنت فێرى گیانى ئێمه‌ کردووه‌، باوکم پێش هه‌موو که‌سێک وه‌ره‌سه‌ى خوشکه‌کانى دا وتى نه‌ک نه‌مێنم و بمرم، که‌ریم ئاغا عه‌داله‌تى تێدابوو. هاوڵاتی: چى وایکرد پێگه‌ى ژنى به‌لاوه‌ گرنگ بێت و ئه‌م ئاراسته‌یه‌ هه‌ڵبژێرێت که‌ له‌ناوچه‌یه‌کى تا راده‌یه‌ک داخراودا بووه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: باوکم بۆ خۆى شه‌شى سه‌ره‌تایى له‌ساڵى چله‌کاندا ته‌واو کردووه‌، ره‌فیق و دۆسته‌کانى هه‌موو خوێنه‌وارو مێژوونووس بوون، یه‌کێک له‌وانه‌ى که‌زۆر موعجیبی کاره‌کانى بووه‌ فایه‌ق بێکه‌س بووه‌، که‌مامۆستا بووه‌ له‌چه‌مچه‌ماڵ، دواتر چۆته‌ مۆرتکه‌، باوکم چووته‌ مۆرتکه‌و له‌وێ ده‌رسى خوێندووه‌ له‌خۆشه‌ویستى مامۆستا فایه‌ق بێکه‌س. باوکم خوێنه‌رێکى باشى کتێب بووه‌و هه‌تا ئه‌و رۆژه‌ى وه‌فاتى کرد هه‌موو رۆژێک رۆژنامه‌ى خوێندووه‌ته‌وه‌، زمانى عه‌ره‌بى به‌باشى زانیووه‌و تورکیشى زانیوه‌و فارسیش لێى تێگه‌یشتووه‌. هاوڵاتی: هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان سه‌د ساڵ زیاتر پێش ئێستا کۆچیان پێکراوه‌ بۆ ناوه‌ڕاستى عێراق، چیرۆکێک هه‌یه‌ ده‌وترێت موعه‌مه‌ر قه‌زافى سه‌رۆکى پێشووى لیبیا کورد بووه‌و هه‌مه‌وه‌ندى بووه‌ له‌ئه‌سڵدا؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێمه‌ش بیستومانه‌، عه‌شیره‌ته‌که‌ى ئێمه‌ ملى بۆ ده‌وڵه‌تى عوسمانى دانه‌نه‌واندووه‌، له‌ساڵى 1887 رووبه‌ڕووى تورک بووه‌ته‌وه‌، سه‌رده‌مێک مفاوه‌زات کراوه‌و دانیشتوون و سه‌رانه‌یان له‌هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان نه‌سه‌ندووه‌و جوندیان نه‌داوه‌ به‌ عوسمانییه‌کان، ئه‌م ناوچه‌یه‌ به‌و هۆیه‌وه‌ فراوانبووەته‌وه‌. چه‌ند جارێک تورک سوودى له‌و که‌سانه‌ وه‌رگرتووه‌ که‌ ته‌کێى بۆ کردونه‌ته‌وه‌و به‌س ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ى رووبه‌ڕووى هه‌موه‌ندییه‌کان ببنه‌وه‌، به‌گشتى باوکم باسى ئه‌و مێژووانه‌ ده‌کات که‌ له‌ساڵى 1887 تا 1918 هه‌موه‌ندییه‌کان چۆن نه‌فى کراون، هه‌زار ماڵ داوه‌ت کراون و رێکه‌وتن کراوه‌ له‌که‌رکوک بردویانن هه‌رچى که‌سه‌ ناوداره‌کان بووه‌ بردوویانن و گرتویانن وتویانه‌ ده‌تانگوازینه‌وه‌ بۆ رومادى، هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان گوێیان پێنه‌داوه‌ وایان زانیوه‌ ده‌گه‌رێنه‌وه‌، دواتر براون بۆ موسڵ و ماوه‌یه‌ک له‌وێ راگیریان کردوون، خه‌ڵکى تورکى ناو موسڵیان لێ هانداون که‌ئه‌مانه‌ بێ دینن، له‌تورکیا ده‌ریانده‌که‌ن و به‌ره‌و ئه‌ده‌نه‌ ده‌یانبه‌ن، له‌وێش که‌ له‌و که‌سانه‌ى به‌ساڵاچو بوون و گوێم لێبووه‌ له‌ڕابردوودا، ده‌ڵێن پێمانیانوتووه‌ ئه‌مانه‌ بڕۆن بیانکوژن وه‌ک ئه‌نفالى ئێزیدییه‌کان و پیاوه‌کانیان بکوژن و ژنه‌کانیان بکه‌نه‌ که‌نیزه‌ک، دایکى سوڵتان حه‌مید ده‌ڵێت پێى وتوون نوێژ ده‌که‌ن وتوویانه‌ به‌ڵێ، ئیتر وتوویه‌تى دابه‌شیان بکه‌ن، ئه‌و بنه‌ماڵانه‌ى باپیرمان چوونه‌ته‌ بنغازى له‌لیبیایه‌، ماونه‌ته‌وه‌، خزمێکمان دکتۆر فوئاد چووته‌ لیبیا هه‌موو وه‌سیقه‌ فه‌رمییه‌کانى ده‌رکردووه‌ باسى شه‌ڕه‌کانى هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان و عوسمانییه‌کان ده‌کات دارو وه‌سایق بۆ ئێمه‌یان هێناوه‌، کاتى خۆیشى دامانه‌ دکتۆر که‌مال مه‌زهه‌رو بیکاته‌ ده‌رس و بیڵێته‌وه‌. به‌شێک له‌هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان له‌ ئه‌ده‌نه‌ ماونه‌ته‌وه‌، ئه‌مانه‌ى که‌ له‌وێ بوون ماوه‌یه‌کى دورودرێژ ئیتر ده‌وڵه‌تى عوسمانى به‌ره‌و لاوازى چووه‌و عه‌ره‌به‌کان یارمه‌تیان داون به‌شه‌ش مانگ به‌پیاده‌ هاتوونه‌ته‌وه‌و ماڵ و مناڵیان جێیانهێشووه‌، به‌شه‌و به‌ڕێکه‌وتوون، به‌ڕۆژیش خۆیان شاردۆته‌وه‌، ئێمه‌ش وه‌ک خه‌ڵک بیستومانه‌ که‌ موعه‌مه‌ر قه‌زافى کوردى زۆر خۆشویستووه‌ له‌وێش یارمه‌تى په‌که‌که‌ى زۆر داوه‌، بڕیاربوو باوکم و ئەوان بچن بۆ لیبیا، مام جه‌لال نوێنه‌رى خۆى نارد تاشته‌کانى پێ بڵێت، باوکم وتى مام جه‌لال وا ده‌ڵێت که‌ وا ده‌زانێت خۆى قسه‌ى له‌گه‌ڵ ده‌کات، ئیتر به‌ راستى ئه‌و سه‌فه‌ره‌ رێکنه‌که‌وت. ئێستاش به‌شێک له‌هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان هه‌ر له‌لیبیادا ماون و کوردن، یه‌کێک له‌وانه‌ ئه‌حمه‌د بن بله‌یه‌، له‌کورددا نه‌بێت بله‌ نییه‌. ئێستا (75) هه‌زار کورد له‌به‌یروتى پایته‌ختى لوبناندا هه‌یه‌و هه‌مه‌وه‌ندییه‌کانن، عه‌لى سنجارى باسى ئه‌وه‌ى کرد که‌کوردێکى زۆر له‌ئه‌رده‌ن هه‌یه‌، ئه‌مانه‌ى ئه‌ده‌نه‌ش هه‌ر ماون هه‌ندێکیان له‌شارى وانن. هاوڵاتی: هه‌مه‌وه‌نییه‌کان زۆر بڵاوبوونه‌ته‌وه‌ له‌کوێى تردا ده‌ژین؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: له‌خانه‌قینه‌وه‌ تاده‌چێته‌ زاخۆ هه‌موه‌ندییه‌کان په‌راگه‌نده‌ن، له‌ناو عێراق له‌هیت، له‌سوێره‌و به‌غداو تکریت هه‌مه‌وه‌ند زۆره‌، کاتى خۆى باوکم بانگ کرا که‌بزانن هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان چه‌ندن، ئه‌وکاته‌ حسابى ئه‌وه‌ کرا که‌زیاتر له‌سه‌د هه‌زار که‌سێکین، به‌ڵام ئێستا ئه‌گه‌ر سه‌رژمێرى بکرێت ره‌نگه‌ (500) هه‌زار که‌سێک ببین. هاوڵاتی: دواى وه‌فاتى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند، هه‌مان رۆڵ ده‌بینن بۆ سوڵح و چاره‌سه‌رى کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: وه‌ک چۆن ده‌وترێت مام جه‌لال که‌سێک نییه‌ جێگه‌ى بگرێته‌وه‌، له‌ناو ئێمه‌شدا هه‌ر وایه‌. که‌س نییه‌ جێگاى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند بگرێته‌وه‌، ئه‌وه‌ى ئه‌و به‌ (80) ساڵى ته‌مه‌نى کوردیه‌تى (70) ساڵ کارى کردووه‌ له‌سوڵحدا، ئایا ئێمه‌ پێمانده‌کرێت، ئێمه‌ ئه‌گه‌ر له‌شه‌هامه‌تى که‌ریم ئاغا دانه‌گرین هه‌رگیز وه‌ک ئه‌ومان پێناکرێت. هاوڵاتی: تا چه‌ند گرنگه‌ عه‌شیره‌ته‌کان بمێنن و رۆڵیان هه‌بێت له‌پرسه‌ سیاسى و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانداو خزمه‌تکردن به‌خه‌ڵک؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێمه‌ به‌نیازین بچین بۆ لاى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان، تا داواى لێبکه‌ین ئه‌م شارى چه‌مچه‌ماڵه‌ بۆ ئاوا فه‌رامۆش کراوه‌، هه‌ر نه‌هاتۆته‌ ئه‌م شاره‌. جارى پێشوو که‌ئه‌و خۆپیشاندان و شه‌ڕانه‌ بوو له‌قه‌ڵادزێ ئێمه‌ چووینه‌ لاى کاک مه‌سعودو پێمانوت، وتى ئه‌وه‌ى پێم بکرێت ده‌یکه‌ین، دوو شتمان پێ وت، وتمان شه‌ڕى راگه‌یاندن کۆتایى پێبهێنن، ئه‌وه‌بوو شه‌ڕى راگه‌یاندن راگیرا، به‌ڵام به‌ راستى راوێژکاره‌کانیان ناهێڵن هه‌موو شتێک بکه‌ن و چاک نین هانده‌رن بۆ خراپه‌، ئه‌گه‌ر بۆ چاکه‌ بوایه‌ ئێستا حاڵى کورد زۆر باشتر ده‌بوو، ئێستا ده‌توانم بنه‌ماڵه‌که‌ى خۆم وا لێبکه‌م و کوڕه‌که‌م چاک بکه‌م و باخه‌ڵێک سێوى پێبده‌م هه‌ڵیبگرێت یه‌کێکى به‌وى دیکه‌وه‌ نه‌نووسێت، فه‌خریان پێوه‌ ده‌که‌م. هاوڵاتی: خه‌ڵک دێت بۆ دیوه‌خانه‌که‌ى که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێستاش خه‌ڵک دێت و گله‌ییشمان لێده‌که‌ن، سوڵحیش ده‌که‌ن و گله‌ییش ده‌که‌ن. به‌و مه‌جلیسانه‌ى ده‌چین خه‌ڵک رێزمان لێده‌گرن و جێیه‌که‌ چۆڵ ده‌که‌ن بۆ من و رێزمان لێده‌گرن، ئه‌وه‌ش ئازایى من نییه‌، ئازایى که‌ریم ئاغایه‌ رێزمان لێده‌گرن. هاوڵاتی: تا چه‌ند ئافره‌تان پێگه‌یان به‌شێوه‌یه‌که‌ که‌ نه‌چه‌وسێندرێنه‌وه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێمه‌ ده‌توانین باسى بنه‌ماڵه‌که‌ی خۆمان بکه‌ین، رێگه‌ ناده‌ین هیچ ئافره‌ت و ژنێک بچه‌وسێندرێته‌وه‌، هه‌رسێ کچه‌که‌م شوویان کردووه‌ رازى بووبێتن داومه‌ پێى، یه‌که‌م مه‌رجم ئه‌وه‌بووه‌ به‌جیا بژی، قه‌ت مه‌جالى ئه‌وه‌م نه‌داوه‌ له‌گه‌ڵ دایک و باوکى بژى، ئێمه‌ کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانمان به‌هۆى ته‌داخوله‌وه‌یه‌، خێزان کچه‌که‌ى ده‌دات به‌شوو، خێزانێکى تر هه‌وڵده‌دات نێوانیان تێکبدات، ئه‌گه‌ر به‌دڵى ئه‌و نه‌بێت و نه‌بێته‌ خزمه‌تکارى به‌دڵى ئه‌و نابێت، ئێمه‌ ئه‌وه‌مان ناوێت و کۆتاییمان پێهێناوه‌، با بچێت پێڵاویان بۆ دانێت و رێزیان لێبگرێت، به‌ڵام با به‌سه‌ربه‌خۆ بژین، بۆ بووکه‌کانیشم، نه‌مهێشتووه‌ کوڕه‌کانم هیچیان لاى من بن، با سه‌ربه‌خۆیى خۆى هه‌بێت. ئێمه‌ له‌مه‌کته‌ب له‌ناوه‌ندى بووین کچ و کوڕ تێکه‌ڵاوبوو هه‌تا ته‌واومان کرد، هیچ کێشه‌یه‌کمان نه‌بوو، ده‌ى ئه‌وانه‌ى له‌به‌غدا بوون وه‌ک شێت مامه‌ڵه‌یان لەگەڵ کچه‌کاندا ده‌کرد. پێکه‌وه‌ له‌گه‌ڵ هاوڕێ کچه‌کانماندا دانیشتووین، په‌روه‌رده‌که‌ له‌سه‌ره‌تاوه‌ گرنگه‌. هاوڵاتی: له‌خولى دووه‌مى په‌رله‌مانى کوردستاندا په‌رله‌مانتار بوویت؟ گه‌وره‌ترین کێشه‌ى په‌رله‌مان چیه‌و لاواز بێت؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: حزبه‌ سیاسییه‌کان هۆکارن هه‌موویان به‌بێ جیاوازى، ته‌نها پارتى و یه‌کێتى نا، حزبه‌کانى تریش به‌هه‌مان شێوه‌، په‌رله‌مانتار حه‌زده‌کات چى باشه‌ ئه‌وه‌ بکات، به‌ڵام که‌په‌رله‌مانتار چاوه‌ڕێى قسه‌ى حزبه‌که‌ى کرد ئه‌وه‌ چاک نییه‌. هاوڵاتی: له‌قسه‌کانتدا باسى ئه‌وه‌ت کرد «له‌سه‌دا چلى مه‌سئولین خائینن»، ئه‌مه‌ له‌په‌رله‌ماندا ره‌نگى داوه‌ته‌وه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: بڕۆ سه‌د پرۆژه‌ یاساو پێشنیار ببه‌ بۆ په‌رله‌مان، هه‌ر ئه‌وه‌نه‌یه‌ ده‌ڵێن گه‌یشتووه‌، ئیتر نه‌ ده‌یخوێننه‌وه‌ نه‌ گرنگى پێده‌ده‌ن، سێجار په‌رله‌مانتارم هێناوه‌ بۆ چه‌مچه‌ماڵ بۆ شارى شه‌هیدان، هه‌موو ئه‌وانه‌مان کرد که‌ (10) که‌س بووین، په‌رله‌مان هه‌ر جوابیشیان نه‌داینه‌وه‌. هاوڵاتی: پێتوایه‌ حزبه‌کان عه‌شیره‌ته‌کان به‌کارده‌هێنن بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى خۆیان؟ ده‌کرێت ئه‌مه‌ پێچه‌وانه‌ بکرێته‌وه‌ عه‌شیره‌ته‌کان فشار بخه‌نه‌سه‌ر حزبه‌کانى ناو حکومه‌ت تاچاکسازیان پێبکه‌ن؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: ئێمه‌ ده‌توانین نوێنه‌رایه‌تى هه‌موو عه‌شره‌ته‌کان بکه‌ین، عه‌شیره‌تى هه‌مه‌وه‌ندى نیوه‌ى پارتییه‌، نیوه‌ى ئیسلامییه‌ و نیوه‌یه‌کى ترى یه‌کێتییه‌. ئه‌و حزبانه‌ى لێره‌ هه‌ن حه‌ز ده‌که‌ن هه‌موو عه‌شیره‌ته‌کان پارچه‌ پارچه‌ بکه‌ن، ئه‌مه‌ راستییه‌که‌یه‌تى، ئێستا ئامۆزاکه‌م دینارێکى پێ نییه‌ پێى بڵێم نابێت موچه‌ له‌پارتى وه‌ربگریت، ئیداره‌یم بۆ ده‌درێت و ده‌توانم به‌خێوى بکه‌م، وه‌ختى خۆى سه‌دام حوسێن بۆیه‌ ئێمه‌ى برسى ده‌کرد بۆ ئه‌وه‌ى  نه‌توانین دوو رۆژ خۆپیشاندان بکه‌ین، خه‌ڵکیش له‌پێناوى ئه‌وه‌ى موچه‌که‌ى نه‌بڕێت ناتوانرێت ئه‌وه‌ بکرێت. هاوڵاتی: پێتوایه‌ ئه‌م وڵاته‌ داهاتى زۆره‌ ده‌توانرێت زۆر شت بکرێت بۆ ئاوه‌دانى؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: پاره‌ هه‌یه‌ که‌مووچه‌ بڕا وتیان پاره‌ نییه‌، ئه‌ى پاره‌ى نه‌وته‌که‌ له‌کوێیه‌، بۆ خۆیان یه‌ک دینار له‌بودجه‌یان نه‌بڕاوه‌و که‌مى نه‌کردووه‌ پارتى و یه‌کێتیش. ئه‌وکاته‌ى په‌رله‌مانتار بووم له‌گه‌ڵ مه‌کته‌بى سیاسى داده‌نیشتین، هه‌موو مانگێک کۆبونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌کردین، کۆبوونه‌وه‌یه‌ک ‌کرا به‌کاک عیماد که‌جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت بوو پێیانوت پاره‌ى نه‌وته‌که‌ ده‌ده‌نه‌ پارتى، عیماد ئه‌حمه‌د هه‌ستایه‌ سه‌رپێ وتى «وه‌ڵاهى دینارێک پارتى له‌نه‌وتدا له‌ئێمه‌ زیاترى نه‌خواردووه‌، وتى داومه‌ته‌ هه‌ر که‌سێ ئه‌وه‌ کێشه‌ى من نییه‌« ئه‌مه‌ واقعه‌که‌یەو ئه‌گه‌ر له‌مه‌جلیسه‌که‌دا بووین زانیمان، به‌ڵام خه‌ڵکى تر ئاگاى له‌م مه‌جلیسانه‌ نییه‌. هاوڵاتی: پێشنیارتان بۆ نه‌کراوه‌ وه‌کو عه‌شیره‌ته‌کانى دیکه‌ ڤیستڤاڵتان بۆ ئه‌نجامبدرێت وه‌ک هه‌مه‌وه‌ندییه‌کان؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: زۆر هه‌وڵیانداوه‌ به‌ڵام من نه‌مهێشتووه‌، ئه‌و ڤیستڤاڵانه‌ى ده‌کرێن بۆ له‌خشته‌بردنى که‌سایه‌تییه‌کانى عه‌شره‌ته‌که‌یه‌، له‌ئه‌مریکا ئه‌م جۆره‌ ڤیستڤاڵانه‌ى بۆ عه‌شیره‌ته‌کان ده‌کرد تا تواندیاننه‌وه‌و ئه‌مریکا ئێستا حوکمڕانه‌، با ئێمه‌ بتوێننه‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌ى چاکه‌یه‌ بۆ میلله‌ته‌که‌ى بکه‌ن، ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆکه‌ بۆته‌ به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م دۆخەکەدا عه‌شیره‌ته‌کانه‌، ده‌یه‌وێت سه‌رۆک عه‌شره‌ته‌که‌ رازى بکات ئه‌وى دیکه‌ بکاته‌ کۆیله‌، پاره‌ ده‌ده‌نه‌ سه‌رۆک عه‌شره‌ته‌که‌و ته‌واو، که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند، باسى ئه‌وه‌ى کردووه‌ ئه‌وه‌ى پاره‌ى دیوه‌خانانه‌ وه‌رده‌گرێت ئه‌وه‌ى خۆى خزمه‌تکاره‌، باوکم (10) بۆ (12) ساڵ یاریده‌ده‌رى مام جه‌لال بوو بۆ کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى، ته‌حه‌دا ده‌که‌م یه‌ک دینارى وه‌رنه‌گرتووه‌و موچه‌شى وه‌رنه‌گرتووه‌، چه‌ند جار خه‌ڵکى ناردووه‌، پێى وتین پێویستم پێى نییه‌، وتى ته‌مه‌نم تازه‌ تێپه‌ڕى کردووه‌. مام جه‌لال کابرایه‌کی خزمى ئێمه‌ى کرد به‌ به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ندى تورکمانه‌کان که‌خۆى تورکمان بوو، به‌ مام جه‌لالى وتبوو من هه‌مه‌وه‌ندم، مام جه‌لال پێى وتبوو نامه‌وێت تۆ هه‌مه‌وه‌ند بیت، من ئه‌مه‌وێ تۆ تورکمان بیت. هاوڵاتی: واته‌ پاره‌ وه‌رگرتن لاى عه‌شیره‌ته‌کان خراپه‌؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: بۆ خۆم شه‌رم ده‌که‌م که‌ پاره‌ وه‌ربگرم، ئیتر حه‌قى خه‌ڵکى دیکه‌م نییه‌، چونکه‌ که‌پاره‌م وه‌رگرت ئه‌و که‌سه‌ ده‌بێته‌ گه‌وره‌ى من، به‌قه‌برى که‌ریم ئاغا که‌موچه‌ پاشه‌که‌وت کرا ساڵێک و دوو مانگ موچه‌ى خانه‌نشینى په‌رله‌مانتاریم وه‌رنه‌گرتووه‌، بۆخۆم ده‌ژیم ده‌واجنى مریشک به‌خێوکردنم هه‌یه‌ له‌بانى مه‌قان و تائێستا خۆمان خۆمان به‌خێو ده‌که‌ین تا بڕیاره‌کانیشمان سه‌ربه‌خۆ بێت. باوکم هه‌رگیز قبووڵى نه‌کردووه‌ پاره‌ وه‌ربگرێت و چه‌ند جار خه‌ڵکیان ناردووه‌و وتویانه‌ شتتان بۆ ده‌که‌ین، به‌ڵام ره‌تمانکردۆته‌وه‌. هاوڵاتی: ئه‌گه‌ر چوویته‌ لاى نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێم و مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌ت پێیان ده‌ڵێیت بۆچى شارى پیشه‌سازى له‌چه‌مچه‌ماڵ دروست نه‌کرا که‌ بڕیاربوو دانه‌غاز له‌م شاره‌ دروستى بکات و هه‌لى کار بۆ گه‌نجان دابین بکات؟ فاروق که‌ریم ئاغاى هه‌مه‌وه‌ند: بڕیاربوو پێنج کارگه‌ى گه‌وره‌ له‌ناو شارى پیشه‌سازیدا دروست بکرێت که‌ له‌ته‌کێوه‌ تاگوندى گورگه‌و تا گوندى ته‌وه‌که‌ڵ ده‌ڕۆشت، (200)ی تێدا ده‌کرا، هه‌تا بۆ خۆم ئه‌وکاته‌ له‌ناو په‌رله‌مانتاره‌کاندا باسى ئه‌وه‌م کرد که‌ عومه‌ر فه‌تاح به‌نیازه‌ ئه‌م شارى پیشه‌سازییه‌ ببات بۆ ماوه‌ت، ئاخر جێگه‌ى نابێته‌وه‌ له‌ماوه‌ت غازه‌که‌ لێره‌یه‌. ئێمه‌ بۆ ئه‌وه‌ به‌نیازین بچین بۆ لاى سه‌رۆکى هه‌رێم و لایه‌نى دیکه‌، چه‌مچه‌ماڵ (35) هه‌زار که‌سى تێدا ئه‌نفالکراوه‌ با (35) هه‌زار نه‌بێت (20) هه‌زار بێت تائێستا سێ هه‌زار که‌س له‌که‌سوکارى ئه‌نفال مووچه‌یان هه‌یه‌و له‌سه‌دا (12)ى ئه‌م خه‌ڵکه‌ى ئێمه‌ شه‌هیدو ئه‌نفاله‌.

هاوڵاتى ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى هه‌موارکردنه‌وه‌ى ده‌ستور رایگه‌یاند، پێکهاته‌کانى عێراق له‌ناویاندا کورد دڵنیانییه‌ له‌نیازى پشت هه‌موارکردنه‌وه‌ى ده‌ستورو هه‌مویان پێیانوایه‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌ له‌سه‌ر مافه‌کانیان. لیژنه‌ى هه‌موارکردنه‌وه‌ى ده‌ستور که‌ له‌لایه‌ن په‌له‌مانى عێراقه‌وه‌ پێکهێنراوه‌، تائێستا چوار کۆبوونه‌وه‌ى کردووه‌، به‌مه‌به‌ستى رێکخستنى کاروباره‌کانى، به‌ڵام باسی له‌و ماددانه‌ نه‌کردووه‌ که‌ئه‌گه‌ر  هه‌یه‌ هه‌مواربکرێنه‌وه‌. جوان ئیحسان سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى که‌ئه‌ندامى لیژنه‌ى هه‌موارى ده‌ستوره‌ به‌ هاوڵاتى راگه‌یاند «کۆبوونه‌وه‌کانمان زیاتر بۆ رێکخستنى ئیشوکاره‌کانى لیژنه‌که‌ بووه‌، هیچ پێکهاته‌یه‌ک دڵنیا نییه‌ که‌ئه‌گه‌ر ده‌ستور هه‌موابکرێته‌وه‌ مافه‌کانى زیانیان به‌رده‌که‌وێت یان نا». وتیشى «هه‌موارکردنه‌وه‌ى ده‌ستور به‌ته‌وافوق ده‌بێت نه‌ک به‌ده‌نگدان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێکهاته‌کان دڵنیانین له‌یه‌کتر، دیار نییه‌ بارودۆخه‌که‌ به‌ره‌و کوێ هه‌نگاو ده‌نێت، هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌یه‌کترى دوودڵن». له‌باره‌ى بژارده‌کانى کورده‌وه‌ له‌ئه‌گه‌رى که‌مکردنه‌وه‌ى مافه‌کانى له‌ده‌ستوردا، جوان ئیحسان باسى له‌وه‌کرد، ئاسۆکه‌ هێشتا روون نییه‌ که‌ به‌کوێ ده‌گات، بۆیه‌ ناتوانن هیچ پێشبینییه‌ک بکه‌ن له‌و باره‌یه‌وه‌ «دڵنانین له‌نیازى پشت هه‌مواکردنه‌وه‌ى ده‌ستورو پێکهاته‌کان به‌گومانه‌وه‌ سه‌یرى ده‌که‌ن، به‌تایبه‌ت که‌هه‌ندێ لایه‌ن باسى سیسته‌مى سه‌رۆکایه‌تى و گۆڕانکاریی له‌مادده‌ى 140 ده‌که‌ن». ئەگەر دەستور بگۆڕدرێت، دەبێته یەکەم هەموارکردنەوەى لەدواى پەسەندکردنییەوه لەساڵى 2005، بەڵام دیار نییه پڕۆسەکه سەردەگرێت یاخود نا. بۆ هەموارکردنەوەی دەستور، سەرۆک کۆمار داوایکردووە ئەنجومەنێکی نیشتیمانی بەسەرپەرشتی خۆی پێکبهێنرێت کەنوێنەری سەرجەم پێکهاتەکانی تێدابێت، هەروەها پەرلەمان لیژنەیەکى لەو بارهیەوه پێکهێناوه. بەپێی ڕێکەوتنی نێوان لایەنە سیاسیەکان نابێت هەمواری دەستوری عێراق بە زۆرینەو کەمینە تێپەڕێنریت، ئەوەش گەشبینی داوەتە لایەنە سایسیەکان نەترسن لە مافەکانی گەلی کورد، بەلام مەترسیەکی تر هەیە کە لەناوخۆی هەرێم هیشتا چارەسەنەکراوەم، ئەوەش کیشەیەکی درێژخایەنە، کە دووری نێوان شەقام و دەسەڵاتە، کە بە «مەترسی» سەیردەکرێت. بەپێی دەستوری عێراق کە لە ٢٠٠٥ نوسراوە، لەکاتی هەموارکردنەوەیدا دانیشتوانی سێ پاریزگا دەتوانن بە دەنگی دوو لەسەر سێ هەموارەکە رەتبکەنەوە، بەوپێیەی هەرێمی کوردستان لە سێ پاریزگای جێگری پێکهاتەوە (بە هەڵەبجەشەوە بۆیە چوار پارێزگا) دەتوانێت ئەمە وەکو کارتێک بەکاربێنێت بۆ بەدەستهێنانی مافەکانی. دەستوری عێراق بەیەکەم بەڵگەنامەی یاسایی دادەنرێت کە لەلایەن ئەنجومەنێکی هەڵبژێردراو لەدەنگدانێکی گشتیدا پەسەندکرا لەساڵی 1924ەوە، ئەوەش بەخاڵێکی وەرچەرخان دانرا لەعێراق و گۆڕینی دەسەڵاتێکی ناوەندی، بۆ حکومەتێکی دەستوری و نوێنەرایەتی و گەڕانەوەی سەروەری بۆ ئەو وڵاتە. دەستوری عێراق کە لە 144 ماددە پێکهاتووە. لەلایەن 78%ی دەنگدەرانی عێراقەوە دەنگی پێدرا، تائێستا چەند جارێک پرسی هەموارکردنەوەی خراوەتەڕوو، بەڵام هێشتا هیچ هەوڵێکیان سەرینەگرتووە.

شاناز حه‌سه‌ن په‌رله‌مانى کوردستان چاوه‌ڕوانى وه‌ڵامى حکومه‌تى هه‌رێمه‌ بۆ ئه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌رانى گرێبه‌ست به‌شێوه‌ى هه‌میشه‌یی دابمه‌زرێنرێن، دواى ئه‌وه‌ى حکومه‌ت بڕیارى دامه‌زراندنى نزیکەی شەش هەزار مامۆستاى گرێبه‌ستى ده‌رکرد، کە چەند ساڵێکە چاوەڕوانی بەهەمیشەییکردنیانن. ماوه‌ى هه‌فته‌یه‌که‌، فه‌رمانبه‌رانى گرێبه‌ست خۆپیشاندان ده‌که‌ن و داواى دامه‌زراندن له‌حکومه‌ت ده‌که‌ن، له‌په‌رله‌مانى کوردستانیش پێشنیازى بڕیارى دامه‌زراندنى فه‌رمانبه‌رى گرێبه‌ست  یه‌که‌م دانیشتنى بۆ کراوه‌ و خوێندنه‌وه‌ى یه‌که‌مى بۆ کراوه‌. ئاشنا عه‌بدوڵڵا ، په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى گۆڕان له‌ لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتى وت «پێشنیازه‌ بڕیاره‌که‌ پێشتر رراى حکومه‌تى بۆ وه‌رگیراوه‌و به‌ڵام جارێکى تر داوایان کردووه‌ مۆڵه‌تى تریان پێبدرێت،  بۆ ئه‌وه‌ى داتاو ئامارى پێویست ئاماده‌بکه‌ن و ماوه‌ى دوو هه‌فته‌مان بۆ داناون بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌«. وتیشى «له‌دواى ئه‌و دوو هه‌فته‌یه‌ که‌ وه‌ڵامدراینه‌وه‌ کارى له‌سه‌ر ده‌که‌ین، ئه‌گه‌ر وه‌ڵامیش نه‌دراینه‌وه‌ ئێمه‌ کۆبوونه‌وه‌ى ئاسایى په‌رله‌مان ئاماده‌ده‌که‌ین و خوێندنه‌وه‌ى دووه‌مى بۆ ده‌که‌ین و ده‌نگى له‌سه‌ر ده‌ده‌ین». پێشنیازه‌ بڕیاره‌که‌ هه‌موو فه‌رمانبه‌ره‌ گرێبه‌سته‌کان ده‌گرێته‌وه‌ که‌ژماره‌یان زیاتر له‌ (29) هه‌زار فه‌رمانبه‌ره‌. کوردۆ محه‌مه‌د، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى شاره‌وانى، له‌لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتى وت «له‌دانیشتنى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا به‌شێکى دانیشتنه‌که‌یان له‌سه‌ر فه‌رمانبه‌رانى گرێبه‌ست بووه‌و بڕیار دراوه‌ که‌ دابمه‌زرێنرێن». وتیشى» فه‌رمانبه‌رانى گرێبه‌ست به‌پێی پێویستى داده‌مه‌زرێنرێن، وه‌زاره‌ته‌که‌ى ئێمه‌ وه‌ک وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌و ئه‌وانه‌ى تر نیه‌ که‌هه‌موویان دامه‌زرێنرێن».

ئارا ئیبراهیم به‌رپرسانى حزبه‌کانى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان پشتیوانى خۆپیشاندانه‌کانى کۆمارى ئیسلامى ئێران ده‌که‌ن که‌داواى هه‌رزانکردنى نرخى به‌نزین و گۆڕینى سیستمى سیاسى وڵات ده‌که‌ن. دوێنێ خۆپیشاندانه‌کان له‌ئێران ته‌شه‌نه‌ى کردووه‌و شاره‌ کوردییه‌کانیشى گرتۆته‌وه‌و ده‌یان که‌س کوژراون و برینداربوون. حکومه‌تى ئێران به‌سێ قۆناغ نرخى به‌نزینى گران کردووه‌، پێشتر یه‌ک لیتر به‌نزین به‌هه‌زار تمه‌ن بووه‌و له‌ئێستادا بۆ سێ هێنده‌ زیادى کردووه‌و بووه‌ به‌سێ هه‌زار تمه‌ن بۆ هه‌ر لیترێک که‌ (300)دینارى عێراقى ده‌کات، ئه‌مه‌ش ناڕه‌زایه‌تى و توڕه‌یى خه‌ڵکى ئێرانى لێکه‌وتۆته‌وه‌. خۆپیشانده‌ران به‌دروشمى جیاوازه‌وه‌ دژى به‌رزبوونه‌وه‌ى نرخى به‌نزین له‌زۆربه‌ى شاره‌کانى ئێران به‌رده‌وامن، له‌سنه‌و کرماشانو مه‌ریوان خۆپیشاندان رێگه‌ سه‌ره‌کییه‌کانى شاره‌که‌یان داخستوه‌و  له‌ناوه‌ڕاستى شاره‌که‌ کۆبوونه‌وه‌. زۆربه‌ى خۆپیشانده‌ران ئوتۆمبێله‌کانیان له‌سه‌ر رێگا سه‌ره‌کییه‌کان کوژاندۆته‌وه‌ وه‌ک ده‌ربڕینى ناڕه‌زایى دژى به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى به‌نزین. له‌چه‌ند شارێکیش بایکۆتى ده‌وام کراوه‌و  فه‌رمانبه‌ران هاتوونه‌ سه‌ر شه‌قام بۆ ئه‌وه‌ى حکومه‌ت به‌بڕیاره‌که‌یدا بچێته‌وه‌. ‌له‌شارى بێهبه‌هانى پارێزگاى خوزستان له‌باشوورى ئێران خۆپیشانده‌ران بانکى نیشتمانى (میللی) ئێرانیان له‌یه‌کێک له‌شه‌قامه‌کانى ئه‌و شاره‌ سووتاند. ده‌سه‌ڵاتدارانى ئێران جه‌خت له‌جێبه‌جێکردنى بڕیارى به‌رزکردنه‌وه‌ى نرخى به‌نزین ده‌که‌نه‌وه‌و داوا له‌ هه‌موو دامه‌زراوه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌که‌ن به‌ته‌واوى به‌بڕیاره‌که‌وه‌ پابه‌ند بن. هه‌رسێ سه‌رۆکایه‌تى باڵاى کۆمارى ئیسلامى ئێران، که‌هه‌ریه‌ک له‌حه‌سه‌ن روحانى سه‌رۆک کۆمارى ئێران و عه‌لى لاریجانى سه‌رۆکى په‌رله‌مانى تێدایه‌ ئه‌مڕۆ شه‌ممه‌ له‌میانه‌ى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجوومه‌نى ئابورى ئێراندا جه‌ختیان له‌پێویستى جێبه‌جێکردنى بڕیارى به‌رزکردنه‌وه‌ى نرخى به‌نزین کرده‌وه‌و داواشیان له‌دامه‌زراوه‌کان کرد وه‌ک خۆى پێوه‌ى پابه‌ندبن. حزبه‌کانى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان پشتیوانى خۆیان بۆ خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تییه‌کانى هاوڵاتیانى کوردى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان دووپاتده‌که‌نه‌وه‌و ده‌ڵێن روخانى ئێران نزیکه‌. حه‌سه‌ن ره‌حمان په‌نا، ئه‌ندامى کۆمیته‌ى ناوه‌ندى کۆمه‌ڵه‌ (رێکخراوى کوردستانى حزبى کۆمه‌نیستى ئێران)، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئه‌و ناڕه‌زایه‌تیانه‌ى ده‌ستى پێکردووه‌، له‌تاران و شیرازو  شاره‌کانى باشوور به‌هانه‌که‌ گرانى به‌نزینه‌، به‌ڵام له‌ناخى کۆمه‌ڵگاى ئێراندا روخاندنى کۆمارى ئیسلامییه‌«. وتیشى « گرانى به‌نزین بوو که‌کۆمارى ئیسلامى کردییه‌ ئاگرێک به‌سه‌ر قین و ناڕه‌زایه‌تى خه‌ڵکى ئێراندا». حه‌سه‌ن ره‌حمان په‌نا، باسى له‌وه‌شکرد ئه‌و خه‌باته‌ى هاوڵاتیانى خۆپیشانده‌ر حه‌ق و ره‌وایه‌و ته‌نها پرسى زیادبوونى نرخى به‌نزین نییه‌و  هیوادارن به‌رده‌وام بێت، وتیشى «له‌ راستیدا داواکارییه‌کانى خۆپیشانده‌ران روخاندنى کۆمارى ئیسلامى ئێرانه‌، که‌ده‌ڵێن مه‌رگ بۆ خامه‌نه‌یى و دیکتاتۆر، که‌واته‌ ته‌مه‌نى رژێم به‌ره‌و کۆتایى ده‌ڕوات». ره‌حمان په‌نا پێشیوابوو ئه‌مه‌ریکا ته‌داخول نه‌کات باشتره‌و به‌قازانجى ئه‌و خه‌ڵکه‌یه‌ ، «ئه‌گه‌ر خۆیان کۆمارى ئیسلامى ئێران بڕوخێنن باشتره‌، چونکه‌ ئه‌مریکا بیڕوخێنێت به‌سه‌ر خه‌ڵکدا ده‌یڕوخێنێت وه‌کو عێراقى لێده‌کات». دوێنێ مایک پۆمپیۆ، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا رایگه‌یاند «ئه‌مریکا له‌ ریزى گه‌ل و خه‌ڵکى ناڕازى و خۆپیشانده‌رانى ئێراندایه‌«، ئه‌وه‌ش وه‌ک پشتیوانییه‌ک بۆ گه‌لى ئێران. ئه‌ندامى ده‌سته‌ى کارگێڕى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران ده‌ڵێت، تاران هاوکارى ماددى هێزه‌ «تیرۆریست و میلیشیاکان له‌لوبنان و فه‌له‌ستین ده‌دات و خه‌ڵکه‌که‌ى برسى کردووه‌«. فوئاد خاکى ئه‌ندامى ده‌سته‌ى کارگێڕى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران (حدکا) به‌ هاوڵاتى وت «ئێمه‌ وه‌کو حزبى دیموکراتى ئێران و ناوه‌ندى  هاوکارى حزبه‌کانى کوردستانى ئێران، پشتیوانى خۆمان له‌داواى ره‌واى خه‌ڵکى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان و هه‌موو شاره‌کانى ئێران راگه‌یاندووه‌، ئه‌و جۆره‌ زیاکردنى قیمه‌تى به‌نزین راسته‌وخۆو ناڕاسته‌وخۆ گرانبوونى سه‌رجه‌م کاڵاو پێداویستییه‌کانی لێکه‌وتۆته‌وه‌و ئه‌مه‌ش بارگرانییه‌ بۆ سه‌ر خه‌ڵک». ئه‌و به‌رپرسه‌ى حزبى دیموکرات وتیشى «کۆمارى ئیسلامى ئێران خه‌رجى بزوتنه‌وه‌ تیرۆریستییه‌کان له‌لوبنان و فه‌له‌ستین ده‌دات و خه‌ڵکى ئێرانى برسى کردووه‌، بۆیه‌ خه‌ڵک له‌سیاسه‌تى شه‌ڕه‌نگێزى ئێران بێزاربووه‌«. «سه‌دا سه‌د دروشممان روخاندنى رژێمى کۆمارى ئیسلامى ئێرانه‌و هه‌وڵیشى بۆ ده‌ده‌ین»، فوئاد خاکى واى وت.