راپۆرتی: بی بی سی وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا پارێزگای ئیدلیب لەباکوری سوریا دوایین پێگەی بەهێزی هێزەکانی دژی بەشار ئەسەدە کە لەئێستادا لەژێر هێرشی ئاسمانی و زەمینی سوریاو روسیادان. نزیکەی دوو مانگە هێزەکانی حکومەتی سوریا، بەپاڵپشتی روسیای هاوپەیمانی، لەبەرەوپێشچووندان بۆ گرتنەوەی تەواوی پاریزگاکە و لەناوبردنی ئۆپۆزسیۆنی سوریا. لەمانگی کانونی یەکەمی ساڵی رابردووەوە، سەربازانی سوری بەهاوکاری میلیشیاکانی ئێران و هێزی ئاسمانی روسیا چەندین شارۆچکەو گوند لەباکور-رۆژئاوای پارێزگاکەی گرتووە. لەدوایین بەرەوپێشچووندا، سەربازانی حکومەتی سوری چەند بەشێکی زۆری شارۆچکەی ستراتیجی سەراقبیان گرت. بۆ ماوەی دوو رۆژ یەکەکانی سوپای سوریا گەمارۆی شارۆچکەکەیاندا، چەندین تۆپباران لەلایەن سوپاو هێزەکانی تورکیاوە، کە پاڵپشتی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دەکەن، ئاڵوگۆڕ کران. سەراقب دەکەوێتە نیوان یەکتربڕی رێگای خێرایی ئێم-٤ و ئێم-٥ کە شارەکانی ژیردەستی حکومەت لەوانە دیمەشق و حەلەب پێکەوە دەبەستێتەوە و بەناو ئەو ناوچانەدا دەڕوات کە لەژیر دەستی ئۆپۆزسیۆندان. جگە لە سەراقب، حکومەتی سوریا دەستیگرتووە بەسەر شارۆچکەی خوەیر ئەلعیس، عەباد، تەل تەبەریز، هەروەها خوەیری. بەپێی ئاماری نەتەوە یەگرتووەکان، لەشکرکێشییەکەی سوریا بووەتەهۆی ئاوارەبوونی (500) هەزار خەڵکی سڤیل لەئیدلیب کە زۆربەیان ئافرەت و منداڵن . ئاماژەش بەوەدراوە کە نزیکەی (280) هەزار سڤیل لەژیر مەترسی ئاوارەبووندان لەگەڵ ئەوەی بەرەوپیشچوونی سوریا نزیکدەبێتەوە لێیان. ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی نەتەوەیەگرتووەکان باس لەوەدەکات ئەوانەی شەڕی گرتنەوەی ئیدلیب دەکەن گرنگی کەم دەدەن بەپاریزگاریکردنی خەڵکی سڤیل. «بابەتێکی شۆکهێنەرە کەخەڵکی سڤیل بەردەوام زۆرترین پرشکی ململانێی سەرجەم لایەنەکانیان بەردەکەوێت. وادیارە زلهێزەکانی دەرەوە بۆ سوودی سیاسیی و دەستبەسەرداگرتنی ناوچەیی شەڕ دەکەن لەگەڵ ئەوەی پابەندی خۆیان بەپارێزگاریکردنی خەڵکی سڤیلەوە فەرامۆش کردووە». نەتەوەیەگرتووەکان دەڵێت لەمانگی کانونی دووەمدا (186) سڤیل کوژراون و لەپێنج رۆژی سەرەتایی مانگی شوباتیشدا (40) سڤیل گیانیان لەدەستداوە. حکومەتی تورکیا، کەترسی لێشاوی پەنەبارانی هەیە بۆ وڵاتەکەی، داوای لە روسیا کردووە کۆتایی بهێنێت بە بەرەوپێشجوونی حکومەتی سوریا. سوپای تورکیا هێزەکانی جوڵاندووە بۆ ئیدلیب بۆ چاودێریکردنی رێککەوتنێکی هێورکردنەوەی دۆخەکە، رێککەوتنی ئەستانە لە ٢٠١٧، کە لەلایەن مۆسکۆو ئەنقەرەوە ئیمزاکراو چەندین جار سەرپێچی لێکراوە. رێککەوتنەکە بەمەبەستی وەستاندنی هێرشی حکومەتی سوریا ئیمزاکرا بۆ سەر ئیدلیب. لەساڵی ٢٠١٨شدا رێککەوتنێکی تر ئەنجامدرا، رێککەوتنی سۆچی، لەنێوان هەردوولادا بۆ دامەزراندنی (12) خاڵی چاودێری سوپای تورکیا بەدرێژایی باشوری رۆژهەڵاتی پاریزگای ئیدلیب. تورکیا دەڵێت کەئێستا نۆ لەو خاڵە چاودێرییانە لەلایەن سوپای سوریاوە گەمارۆدراون و بەپێی سەرچاوەیەک کە بۆ رۆیتەرز قسەی کردووە سێ خاڵی چاودێری تورکیا لەو ناوچانەدان کە لەژێر دەست حکومەتی سوریادایە. روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ لەپێنجشەممەی رابردوودا رایگەیاند تورکیا چوار خاڵی چاودێری نوێی لە رۆژهەڵاتی شاری ئیدلیب دروستکردووە. بەپێی ئاژانسی ئەنادۆڵی حکومەتی تورکیا، تائیستا تورکیا (150) ئۆتۆمبیلی هاریکاری سەربازی لەچەک، تانک، ئۆتومبیلی زرێپۆش. هاریکاری لۆجیستی ناردووە بۆ بەهێزکردنەوەی خاڵە چاودێرییەکانی. بەڵام روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ئاماژە بەوەدەدات لەهەفتەی رابردووەوە نزیکەی (400) ئۆتۆمبیلی هاوکاری سەربازیی تورکی گەشتووەتە سوریا بۆ ئیدلیب. لەوکاتەوەی کەساڵی ٢٠١٥ کەوتووەتە دەستی ئۆپۆزسیۆن، ئیدلیب لەلایەن چەند گروپێکەوە کۆنترۆڵ کراوە نەک لەلایەن تەنها گروپێکەوە. ئەو گروپە سەرەکییانەی لەوێدا چالاکییان هەیە حەیات تەحریر شام، بەرەی ئازادی نیشتمانی، هەروەها پارتی ئیسلامی تورکستانن. حەیات تەحریر شام یەکێکە لە گروپە بەهێزەکان لە ئیدلیب کە زۆرترین ناوچەکانی پاریزگای ئیدلیبی بەدەستەوەیە لەوانە، ناوەندی پاریزگاکە و خاڵی سنوری بابلهەوا لەگەڵ تورکیا. پێشتر گروپەکە ناوی بەرەی نوسرە بوو، بەڵام لەساڵی ٢٠١٧ چووە نێو چەند گروپێکی تری جیهادی و حەیات تەحریر شامیان پێکهێنا. هەرچەندە شیکەرەوانی سەربەخۆ خۆیان بەدووردەگرن لە خەمڵاندن، بەڵام چارلس لیستەر شیکەرەوە لە پەیمانگەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بڕوای وایە کە حەیات تەحریر شام (١٥) هەزار شەڕکەری ئامادەی هەبێت جگە لە چەند هەزار کارمەندێکی سڤیل. «لەدەرەوەی حەیات تەحریر شام، ئیدلیب جێگەی نزیکەی دەرزەنیک گروپی جیهادی ترە کە زۆربەیان دڵسۆزی گروپی قاعیدەن - رەنگە هەموویان پێکەوە فەرمادەیی حەوت هەزار و (٥٠٠) چەکدار بکەن»، لیستەر وای وت. ئەمریکا ئەو ژمارەیەی بەزیاتر خەمڵاندووە و باس لەوە دەکات (٢٠ بۆ ٣٠) هەزار چەکداری میلیشیا هەبن لەئیدلیب لەکاتێکدا نەتەوەیەکگرتووەکان لە راپۆرتێکیدا ئاماژە بەوە دەدات کە (٢٠) هەزار شەڕکەر هەن لە ئیدلیب کە پەیوەستن بە حەیات تەحریری شامەوە، کە زۆربەیان خەڵکی دەرەوەن. فارس شەهابی پەرلەمانتاری حکومەتی سوریا بە بی بی سی راگەیاند کە نزیکەی (١٠٠) هەزار چەکداری حەیات تەحریر شام لەئیدلیب هەن. هێزیکی دیاری تر بەرەی ئازادی نیشتمانییە، کە تورکیا پشتیوانی دەکات، لە ٢٠١٨ لەلایەن بەرەکانی ئۆپۆزسیۆنەوە دامەزرا. ئەم هێزە هاوپەیمانیەتییەکی تورکیایە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی سوریا کە گروپە توندڕەوەکانی وەک ئەحرار شامیان تێدایە لەگەڵ چەند گروپێکی تر کە لەژێر ئاڵای سوپای نیشتمانی سوریا دەجەنگن کە ژمارەیان دەگاتە (٨٠ بۆ ١٠٠) هەزار شەڕکەر. پێشتر حەیات تەحریر شام و بەرەی ئازادی نیشتمانیی دژی یەکتر بوون و حەیات تەحریر شام زۆربەی ئەو ناوچانەی داگیرکرد کە بەدەست بەرەی ئازادی نیشتمانییەوە بوون. دواتر، لەسەروبەندی لەشکرکێشی حکومەتی سوریا بۆ سەر ئیدلیب لە ناوەڕاستی ساڵی ٢٠١٩، هەردوو گروپ گەشتەن رێککەوتن و ئێستا هاوشانی یەکتر دژی هێرشی حوکمەتی سوریا دەجەنگن. ئارۆن لەند، توێژەر لە رێکخراوی «سێنچری فاوندەیشن»ی ئەمریکی، دەڵێت کەبەرەی ئازادی نیشتمانی لەلایەن سەرکردایەتی تورکیاوە بەڕێوەدەبرێت لەگەڵ پارەو چەک و سەرچاوەی تورکیا. «کەوتن یان سەرکەوتنی بەرەی ئازادی نیشتمانی دەکەوێتەوە سەر دەستتیوەردانی تورکیا لەسوریا»، لەند وای وت. هەروەها چەندین جیهادی بیانی هەیە لە ئیدلیب کە زۆربەیان شەڕ بۆ ئەو گروپانە دەکەن کە نزیکن لەقاعیدەوە. پارتی ئیسلامی تورکستان گروپێکە کە پێکهاتووە لەشەڕکەری ئیغۆری. موسوڵمانانی ئیغۆری، کە کەمینەیەکن لە پاریزگای شینجیانگی چین، لەسەرەتای سەرهەڵدانی جەنگی ناوخۆیی سوریادا پێگەی خۆیان دروستکرد لەوڵاتەکەدا. هەروەها گروپی تەوحید هەن کە زۆربەیان خەڵکی ئۆزبەکستانن و جگە لەدەستەی جیهادو ئیمام بوخاری. «بڕوامان وایە کە نزیکەی (٣٠ بۆ ٤٠) هەزار شەڕکەری بیانی هەن کە زۆربەیان ئیغۆری، تاجیکی، ئۆزبەکی، تورک، هەروەها شەڕکەری (١٠٣) وڵاتی جیاوازی تر»، فارس شەهابی، پەرلەمانتاری حکومەتی سوریا وای وت. بەڵام رافائێلۆ پانتوچی، توێژەر لەناوەندی توێژینەوەی بەریتانی «رۆیاڵ یونایتد سێرڤسز» بڕوایوایە ئەو ژمارەیە زۆر زۆرە. «ئەوانە خۆیان و خیزانەکانیشیان رەنگە ژمارەیان نەگاتە چەند هەزارێک»، بانتوچی وای وت. باوەڕوایە کەشەڕکەری بیانی تریش هەبن لە ئیدلیب، لەوانە چیچانی هەرچەندە ژمارەی ئەمان پێدەچێت کەمتر بێت.
هاوڵاتى ئازاد داغ برای مەزڵوم داغ، کەتۆمەتبارە بەکوشتنی کەسێک لەهەولێر کە دەگووترێت کارمەندی کونسوڵخانەی تورکیا بووە، رایگەیاند چەند چەکدارێک کەخۆیان بە پۆلیس ناساندووە بەبێ فەرمانی دادوەر هەوڵی «رفاندنیان» داوە، لەنێوان رحاو ئامەد. ئازاد داغی تەمەن (٢٧) ساڵ، کەهاوکات براى دێرسیم داغی پەرلەمانتاری هەدەپەى ئامەدە رایگەیاند کە لەلایەن پۆلیسی جلوبەرگ مەدەنییەوە ویستراوە بەزۆر دەستگیربکرێت و بڕفێنرێت. ئازاد داغ کاتێک لەناو ئۆتۆمبێلەکەى خۆیدا لەبەردەم نەخۆشخانەى ژنان لەسەر رێگاى رحا – ئامەد چاوەڕێی خوشکە پەرلەمانتارەکەى دەکرد، پۆلیس بەئۆتۆمبێلێکى جۆری فۆرد رانجەر لێی نزیکبوونەوەو دواى داواکردنى ناسنامەو پشکنینى زانیارییەکان لەبارەیەوە بەپاساوی ئەوەى ‹بڕیاری دەستگیرکردنى هەیە› ویستیان دەستگیری بکەن. تەمموزی ساڵی رابردوو لەشاری هەولێر، کە لە رێستورانتێک بەناوی هوقەباز، کەسێک بەناوی عوسمان کۆسە کە دەگوترا کارمەندی کونسوڵخانەی تورکیا لەهەولێرو هەندێکی تر بەئەفسەری میت ناویان برد کوژران لەگەڵ دوو کەسی تردا. دوای رووداوەکە مەزڵوم داغ برای دەرسێم داغ پەرلەمانتاری هەدەپە بە تۆمەتی کوشتنی عوسمان کۆسە دەستگیرکرا. ئازاد داغ برای مەزڵوم داغ دەڵێت لەبەرئەوەى بڕیاری دەستگیرکردنى نەبووە ناڕەزایەتى نیشاندابوو. بەڵام ویستبوویان بەزۆر بیخەنە ناو ئۆتۆمبێلەکەیانەوە. بەڵام داغ ناڕەزایەتیى نیشاندا بوو و رەتیکردبووەوە بچێتە ناو ئۆتۆمبێلەکەیان. ئازاد داغ لەو بارەیەوە بەمیدیاکانی نزیک لەهەدەپەی وتووە «هیچ بڕیارێکى دەستگیرکردنم بۆ دەرنەکرابوو، بەڵام هەر بەزۆر دەیانوت بڕیاری دەستگیرکردنت هەیە. پۆلیسێکى قژ سپی چەندجارێک بەتەلەفون قسەى کرد، بەڵام لەئەنجامدا دەرکەوت هیچ بڕیارێکى دەستگیرکردنم نەبوو». وتیشیی «ئەوانەى ئەو کارانە دەکەن دەبێت ئاشکرابکرێن». ئازاد داغ لەدژی ئەو هەوڵەی پۆلیس بۆ رفاندنی چوو بۆ لقی کۆمەڵەى مافی مرۆڤ لەئامەدو سکاڵاى تۆمار کردووە. عوسمان کۆسە، کەگوایە کارمەندی کونسوڵخانەی تورکە لەهەولێرو لەگەڵ دوو کەسی تر کوژران، دوای ئەوە چەندین کەس دەستگیرکران، یەکێک لەوانە مەزڵوم داغە. کۆسە پێشتر بەرپرسی دۆسیەی ئێران بووە لەدەزگای سیخوڕیی تورک (میت)داو دوای ئەوە لەمیت دا کراوە بە بەرپرسی دۆسیەی باشوری کوردستان.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم نوێنه‌رى پارتى یه‌کێتى دیموکرات (په‌یه‌ده) له‌هه‌رێمى کوردستان ده‌ڵێت ئه‌وله‌ویه‌تى هه‌سه‌ده له رۆژئاڤا کۆنتڕۆڵکردنه‌وه‌ى ئه‌و ناوچانه‌یه که له‌لایه‌ن تورکیاوه داگیرکراوه که‌دڵنیان ناتوانێت سه‌رکه‌وتوو بێت، به‌ڵکو شکست ده‌هێنێت. سلێمان عه‌لى عه‌ره‌ب، نوێنه‌رى پارتى یه‌کێتى دیموکرات (په‌یه‌ده) له‌هه‌رێمى کوردستان له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ئاماژه به‌وه‌ده‌دات دۆخى دوژمنانى کورد له (سوریا، ئێران، تورکیا) خراپه‌و کورد ده‌توانێت له‌م قۆناغه‌دا کار بۆ ستراتیژییه‌تى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى بکات. هه‌روه‌ها ده‌شڵێت:» دوژمنانى کورد هه‌رچه‌نده ناکۆکى سیاسى یان هه‌ر ناکۆکییه‌کیان هه‌بێت ئه‌گه‌ر پرسى کورد هاته پێشه‌وه ئه‌وان له‌دژى کورد ده‌بنه یه‌ک و هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر به‌کورد راده‌گه‌یه‌نن، بۆیه پێویسته له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و دژایه‌تییه‌ش کورد له‌ناوخۆیدا له‌یه‌ک نزیک ببینه‌وه، پێویسته کورد ئه‌گه‌ر له‌یه‌کیش نزیکبوونه‌وه له‌سه‌ر ئه‌ساسى نه‌ته‌وه‌یی بێت». هاوکات، ئه‌وه‌ش دووپاتده‌کاته‌وه که‌وڵاتانى نێوده‌وڵه‌تى و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان هیچ هاوکارییه‌کى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى خۆسه‌ریان له رۆژئاڤا نه‌کردووه که‌سه‌دان هه‌زار ئاواره رووى کردووەته باکورو رۆژهه‌ڵاتى سوریا. هاوڵاتى: یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى له‌سه‌ر ئاستى رۆشنبیران چ گرنگییه‌کى له‌م قۆناغه‌دا هه‌یه؟ سلێمان عه‌ره‌ب: کۆبوونه‌وه‌یه‌کى تایبه‌ت لەباکورى کوردستان نوێنه‌رایه‌تى هه‌ده‌په رێکیان خستووه، له‌قۆناغێکى وا گرنگدا پێویستیمان به‌کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورده وه‌ک گه‌لى کورد، کورد یه‌کڕیزى و یه‌کهه‌ڵوێستى له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م قۆناغه هه‌ستیاره پێویسته، بێگومان هێزه سیاسییه‌کان نه‌یانتوانیوه بببنه وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ى راسته‌قینه‌ى کۆمه‌ڵگاى گه‌لى کورد، کۆبوونه‌وه‌ی که‌سایه‌تى رۆشنبیرو نووسه‌رو پێویسته، هه‌ڵوێستى که‌سێکی رۆشنبیر وه‌ک هێزێکى جیاواز له‌لایه‌نه سیاسییه‌کان ببنه پێشڕه‌و یه‌کڕیزى دروستبکه‌ن، هێزى رۆشنبیر زیاتر ده‌توانێت کارى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى دروستبکات له‌که‌سى سیاسه‌تمه‌دار، نزیکایه‌تى هێزى سیاسى و چڤاکى هه‌بێت، قه‌ناعه‌تم وایه ده‌رئه‌نجامى دواى کۆنفرانسه‌که کۆمیته‌یه‌ک دروستده‌کرێت، سه‌ربه‌خۆ خه‌باتى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى پێشبخه‌ن، بتوانن زه‌مینەیه‌ک بۆ ئه‌نجامدانى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی پێکبهێنن، بۆیه خه‌باتێکى له‌و جۆره پێویسته بۆ ئه‌وه‌ى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی رێکبه‌خه‌ن. هاوڵاتى: هاتنى وه‌فدى هه‌ده‌په‌و پارته‌کانى دیکه بۆ باشوور بۆ ئه‌وه‌یە نزیکایه‌تى له‌نێوان رۆشنبیرانی هه‌ر چوار پارچه دروست ببێت؟ سلێمان عه‌ره‌ب: ئه‌و شانده‌ى که هاتووه‌ته باشوور ماوه‌یه‌کى زۆره له‌باکورى کوردستان خه‌ریکى زه‌مینه‌سازکردنن بۆ یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی، هه‌شت پارتى سیاسى هاتوون جیاوازى بۆچوون له‌نێوان پارته‌کانی باکورى کوردستان هه‌یه، به‌ڵام توانیویانه نزیکایه‌تى باش له‌نێوان ئه‌و پارتانه دروستبکه‌ن، ئێستاش که هاتوون بۆ ئێره بۆ ئه‌وه‌یه تابتوانن ئه‌و نزیکایه‌تیه له‌ناو رۆشنبیران و گه‌لى ئێمه له‌باشور دروستبکه‌ن. هاوڵاتى: بۆ دروستبوونى یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی جیاوازى بۆچوونه‌کان گرفت دروستناکات؟ سلێمان عه‌ره‌ب: دوژمنانى کورد هه‌رچه‌نده ناکۆکى سیاسى یان هه‌ر ناکۆکییه‌کیان هه‌بێت ئه‌گه‌ر پرسى کورد هاته‌پێشه‌وه ئه‌وان له‌دژى کورد ده‌بنه یه‌ک و هه‌ڵوێستیان به‌رامبه‌ر به‌کورد راده‌گه‌یه‌نن، بۆیه پێویسته له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و دژایه‌تییه‌ش کورد له‌ناوخۆیدا له‌یه‌ک نزیک ببنه‌وه، پێویسته کورد ئه‌گه‌ر له‌یه‌کیش نزیکبوونه‌وه له‌سه‌ر ئه‌ساسى نه‌ته‌وه‌یی بێت و له‌پێناو کورددا بنیادبنرێت، واته هه‌ر که‌س و لایه‌نێک جیاوازى سیاسى و فکرى و رۆشنبیرى خۆى هه‌بێت، به‌ڵام به‌هاى نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه که‌ده‌بێت له‌سه‌رى کۆک بین و له‌یه‌کتر نزیکبینه‌وه، ئێستا له رۆژئاواى کوردستان به‌هاى نه‌ته‌وه‌یی دروستبووه، هێزى پاراستنى کۆمه‌ڵگه‌ی رۆژئاواى کوردستان دروستبووه، ئیداره‌یه‌ک بۆ خزمه‌تکردنى کۆمه‌ڵگه‌ى رۆژئاواى کوردستان هه‌یه. هاوڵاتى: واته ئێستا کاتى ئه‌وه هاتووه که‌یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی دروست ببێت؟ سلێمان عه‌ره‌ب: بێگومان کاتی هاتووه، پێویسته زه‌مینه‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یی دروست ببێت، بۆ ئه‌وه‌ى کورد ستراتیژیه‌کى نه‌ته‌وه‌یی دابنێت له‌دۆخێکدا که شه‌ڕى جیهانى سێیه‌م هه‌یه، ئێستا ره‌وشێکى زۆر خراپ و مه‌ترسیدار له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست هه‌یه، دوژمنانى کورد له ره‌وشێکى زۆر خراپدان، ئابورى ئه‌وان تێکچووه، سیاسه‌ت و دیبلۆماسى ئه‌وان تیکچووه، به‌تایبه‌ت سوریاو تورکیاو ئێران، واته ئه‌و وڵاتانه له‌ناو ئاڵۆزى و قه‌یرانیکى زۆر خراپدان، بۆیه پێویسته کوردیش له‌م قۆناغه‌دا ستراتیژیه‌کى هاوبه‌ش دروستبکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى دۆزى کورد چاره‌سه‌ر بکه‌ن. هاوڵاتى: له‌ماوه‌ى رابردوو مه‌زڵوم کۆبانى رایگه‌یاند ئاماده‌کارى ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و ناوچانه‌ى داگیرکراون به‌ده‌ستیان بهێننه‌وه، ئه‌وه‌نده‌ى به‌ڕێزتان ئاگاداربن رۆژئاواى کوردستان ئه‌وه‌نده تواناى سه‌ربازیى و مرۆیی هه‌یه بتوانیت ئه‌و ناوچانه کۆنترۆڵ بکاته‌وه؟ سلێمان عه‌ره‌ب: ئه‌و ناوچانه‌ى داگیرکراون له رۆژئاواى کوردستان له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکه‌وه به‌بڕیارى نێوده‌وڵه‌تى و بێده‌نگى کۆمه‌ڵگه‌ى نێوده‌وڵه‌تى داگیرکراون، بێگومان وه‌ک رۆژئاواى کوردستان تێکۆشانى ئێمه به‌رده‌وامه بۆ رزگارکردنى هه‌موو ناوچه‌کانى رۆژئاواو گه‌ڕاندنه‌وه‌ى گه‌لى ئێمه بۆ سه‌ر ماڵ و حاڵى خۆیان له‌سه‌ر خاکى ره‌سه‌نى خۆیان، ئه‌مه خاڵی ئه‌وله‌ویه‌ته له‌تێکۆشانى گه‌لى ئێمه‌دا، به‌تایبه‌ت له‌تێکۆشانى خه‌ڵکى باکورو رۆژهه‌ڵاتى سوریا ئه‌و ناوچانه‌ى داگیرکراون له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تى تورکه‌وه خاڵی یه‌که‌مى تێکۆشانى ئێمه ده‌بێت، بۆیه ئێمه دڵنیاین له‌وه‌ى ئه‌و ناوچانه به‌ده‌ست ده‌هێنینه‌وه‌و تائێستاش ئه‌و تیکۆشانه به‌رده‌وامه، به‌ڵام ئه‌مه زه‌مینه‌یه‌کى سیاسى و دیبلۆماسیى و سه‌ربازیشى پێویسته، واته ده‌بێت گۆڕانکارى دروست ببێت له‌ناوچه‌که، چونکه ئێمه دڵنیاین له‌وه‌ى که‌ده‌وڵه‌تى داگیرکه‌رى تورک و ئه‌ردۆغان له‌و داگیرکارى و مرۆڤکوژییه‌ى ئه‌نجامى ده‌دات سه‌رکه‌وتوو نابێت و شکست ده‌هێنێت، تورکیا له‌ناو قه‌یرانێکى سیاسى و ئابورى و دیبۆماسیدایه، ئێمه‌ش ده‌توانین سوود له‌و ده‌رفه‌ته وه‌ربگرین بۆ ئه‌وه‌ى له‌قازانجى کورد بشکێته‌وه. هاوڵاتى: ئه‌مریکا هاوکاریتان ده‌کات بۆ کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى ئه‌و ناوچانه‌ى له‌لایه‌ن تورکیاوه داگیرکراون؟ سلێمان عه‌ره‌ب: تائێستا ئه‌مریکا بێده‌نگه. هاوڵاتى: گفتوگۆکانتان له‌گه‌ڵ رژێمى سوریا گه‌یشتووه به‌کوێ به‌تایبه‌ت ئێوه که‌گرنگى به‌مه‌سه‌له‌ى رێکه‌وتن له‌گه‌ل رژێمى ئه‌سه‌د ده‌ده‌ن؟ سلێمان عه‌ره‌ب: ئێمه رامانگه‌یاندووه که بۆ گفتوگۆو چاره‌سه‌رى له‌گه‌ڵ رژیمى سوریا ئاماده‌ین، به‌گرنگى ده‌زانین له‌گه‌ڵ رژێم رێکبکه‌وین له‌چوارچێوه‌یه‌کدا که‌هێزى پاراستنى ئێمه هه‌سه‌ده‌و یه‌په‌گه‌و یه‌په‌ژه له‌چوارچێوه‌ى سوپاى سوریا جێگه‌ى خۆیان بگرن که‌ئه‌وان توانیویانه داعش تێکبشکێنن، هه‌روه‌ها زیاتر له‌پێنج ملیۆن که‌س له‌ناو رۆژئاواى کوردستان بپارێزن له‌ناو ئه‌و هه‌موو ئاڵۆزییه‌ى سوریادا، پێویسته ئیداره‌ى خۆسه‌ر که‌ئێستا له رۆژئاواى کوردستان هه‌یه له‌ڕووى ده‌ستورى و کارگێڕییه‌وه جێگیربکرێت و دانى پێدابنرێت و دۆزى کورد چاره‌سه‌ر بکرێت، له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ئێمه ئاماده‌ین له‌گه‌ڵ رژێمدا رێکبکه‌وین. هاوڵاتى: پێتانوایه رژێمى سوریا بێته پێشه‌وه بۆ گفتوگۆکردن له‌گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رى خۆسه‌ر له رۆژئاڤا؟ سلێمان عه‌ره‌ب: ئێمه هه‌میشه داواى گفتوگۆو چاره‌سه‌رییمان له‌گه‌ڵ رژێم کردووه له‌چوارچێوه‌ى یه‌کێتى سوریاداو پاراستنى خه‌ڵکی سوریا تایه‌کێتى گه‌لانى سوریا بونیادبنێین. هاوڵاتى: ئێستا به‌هۆى بارودۆخى ئیدلبه‌وه خه‌ڵکێکى زۆر ئاواره بووه‌و له‌لایه‌کى تر دیلێکى زۆر له‌زیندانه‌کاندایه، ئێوه چاره‌سه‌ریه‌کتان داناوه بۆ ئه‌م دوو پرسه جیاوازه؟ سلێمان عه‌ره‌ب: هه‌ر له‌ده‌ستپێکى شۆڕشى رۆژئاواى کوردستان و سنورى باکورو رۆژهه‌ڵاتى سوریا بۆ ئاواره‌کان کراونه‌ته‌وه‌و به‌سه‌دان هه‌زار که‌س ئێستا له رۆژئاواى کوردستانن و له‌دۆخیکى ئارامى سه‌قامگریدا له‌که‌مپه‌کاندا ده‌ژین، ئێستاش به‌هه‌مان شێوه ده‌رگاکانمان به‌ڕووى ئاواره‌کانى ئیدلب کردووه‌ته‌وه، هه‌موو ئه‌وانه‌ى لایه‌نگری تورکیان و گوایه تورکیا هاوکارى گه‌لى سوریا ده‌که‌ن، ئێستا له‌مامه‌ڵه‌یه‌کدا له‌بازاڕى روسیاو سوریادا فرۆشتوونى، ئێستا ئه‌و خه‌ڵکانه هه‌مووى ئاواره‌بوون، وه‌ک رۆژئاواى کوردستان ده‌رگامان کردووه‌ته‌وه بۆ ئه‌و خه‌ڵکه که‌ئاواره ده‌بن، به‌ڵام پێویسته هه‌موو که‌سێک بزانن هه‌موو ئه‌و ئاوارانه‌ى له رۆژئاواى کوردستانن به‌ئاواره‌کانى خۆمان و ئه‌وانه‌ى داعشه‌وه، هیچ رێکخراوو ده‌وڵه‌تێک هاوکاریى ئیداره‌ى خۆسه‌رى و ئه‌و ئاوارانه‌ى نه‌کردووه، ئه‌و هاوکاریانه‌ى پێشکه‌شکراون هه‌مووى هاوکارى ئیداره‌ى خۆسه‌ره که توانایه‌کى زۆرکه‌مه، به‌ته‌نیا ئیداره‌ى خۆسه‌ر فریاى ئه‌و هه‌موو ئاوارانه که‌وتووه‌و هاوکارى پێگه‌یاندوون ئه‌وه‌نده‌ى توانیبێتى، تا ئه‌م ساته‌ش نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و رێکخراوه خێرخوازییه‌کان و هیچ ده‌وڵه‌تێک هاوکارى ئه‌و ئاوارانه‌ى نه‌کردووه. هاوڵاتى: نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان بۆچى هاوکارییان نه‌گه‌یاندووه، ئه‌مه پرسێکى مرۆڤایه‌تییه؟ سلێمان عه‌ره‌ب: مه‌سه‌له‌که په‌یوه‌سته به‌هه‌ڵوێستى سیاسیى تورکیاوه، چونکه تورکیا ده‌رگاى خۆى بۆ چه‌ته‌کانى داعش به‌ڕووى ئه‌وروپاو وڵاتانی جیهاندا کرده‌وه، هه‌روه‌ها تورکیا ده‌رگاى هاوکاریکردنى بۆ داعش و چه‌ته‌کان کرده‌وه، به‌ڵام ده‌رگاى بۆ هاوکاریکردنى ئاواره‌کان و خه‌ڵکى سوریا داخستووه، ئه‌و ده‌رگایانه‌ى بۆ هاوکاریکردنى ئاواره‌کانیش له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان هه‌بوون ئه‌ویشى داخستووه، ئه‌مه زه‌ختێکى تورکیایه بۆ ئه‌وه‌ى هاوکارى ئاواره‌کانى رۆژئاواى کوردستان و خه‌ڵکى سوریا نه‌کرێت، له‌ئێستادا ته‌نیا دوو ده‌رگا کراوەن، ئه‌ویش له‌ده‌ستى چه‌ته‌کانى تورکیادایه‌و له‌ده‌ستى ئێمه‌دا نییه. هاوڵاتى: تائێستا شه‌ڕ له‌نێوان هه‌سه‌ده‌و سوپاى تورکیاو میلیشیا چه‌کداره‌کان له رۆژئاواى کوردستان به‌رده‌وامه؟ سلێمان عه‌ره‌ب: به‌ڵێ تائه‌م ساته‌ش شه‌ڕ به‌رده‌وامه، ئه‌و رێکه‌وتنانه‌ى بۆ راگرتنى شه‌ڕ هه‌بوون تائێستا ئێمه پێوه‌ى پابه‌ندین، به‌ڵام سوپاى تورکیاو چه‌ته‌کانى پێوه‌ى پابه‌ند نین و به‌رده‌وام هێرشده‌که‌ن، له‌م دۆخه‌شدا هه‌سه‌ده وه‌ڵامى ئه‌و هێرشانه ده‌داته‌وه.
هاوڵاتى ئه‌ندامێکى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد ده‌ڵێت کۆمیته له‌هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان پێکده‌هێندرێت و دواتر ده‌کرێن به‌یه‌ک بۆ چاودێرى هه‌ڵوێستى لایه‌نه سیاسییه‌کان. دوێنێ شه‌ممه 8ى شوباتى 2020 وه‌فدێکى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) که به‌شێکیان په‌رله‌مانتاربوون و چه‌ند پارتێکى سیاسى کوردى باکور کۆنفرانسێکیان له‌هۆتێل داوا له‌سلێمانى به‌ئاماده‌بوونى ده‌سته‌بژێرانى رۆشنبیران و رووناکبیران ژماره‌یان زیاتر له (200) که‌س ده‌بوو له‌شاره‌که ئه‌نجامدا. ئه‌ندامێکى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد ئاماژه به‌وه‌ده‌دات ئامانجیان ئه‌وه‌یه کۆمیته‌ى هاوبه‌ش له‌نێوان هه‌ر چوار پارچه‌ى کوردستان پێکبهێنن له‌سه‌ر ئاستى کۆمه‌ڵگا نه‌ک حزبه سیاسییه‌کان. شوکروڵڵا حه‌مه‌ده‌مین، ئه‌ندامى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئامانج بۆ یه‌کخستنى وتارى کوردو دروستکردنى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌ییه به‌شێوازێکى تر، رایه‌ڵه‌یه‌کى کۆمه‌ڵگایى پێکده‌هێنین کار له‌سه‌ر یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى بکات ببێته پردێک له‌نێوان پارچه‌کانى کوردستان، لانى که‌م له‌م قۆناغه‌دا وه‌کو چاودێرێک بێت به‌سه‌ر هه‌ڵوێست و هه‌ڵسوکه‌وتى حزبه سیاسییه‌کانه‌وه«. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد پێشتر هه‌وڵه‌کان له‌سه‌ر ئه‌وه‌بوون که له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان قسه بکرێت، به‌ڵام ئه‌مجاره له‌ده‌ره‌وه‌ى حزبه‌کانه که له‌ئێستادا حزبه سیاسییه‌کان په‌رته‌وازه‌ن. به‌پێى ده‌رئه‌نجامى کۆنفرانسه‌که بڕیاره کۆمیته‌یه‌ک له‌هه‌رێمى کوردستان (باشورى کوردستان) و کۆمیته‌ش له‌سێ پارچه‌که‌ى دیکه پێکبهێندرێت، ئه‌و ئه‌ندامه‌ى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد وتیشى «زه‌مینه‌سازى کراوه‌و کاتى ئه‌وه‌ش هاتووه که کۆمیته‌کان له‌هه‌ر چوار پارچه، دواتر بکرێنه یه‌ک بۆ وشیارى نه‌ته‌وه‌یى و نزیککردنه‌وه‌ى هه‌ستى نه‌ته‌وه‌یى و کار بۆ به‌ستنى کۆنفرانسى راوێژى ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ى له‌م قۆناغه‌ى ئێستا به‌رچاوڕوونى بداته هێزو لایه‌نه سیاسییه‌کان و کۆمه‌ڵگا». شوکروڵڵا جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه دروستکردنى کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کورد پشوودرێژى زۆرى ده‌وێت، وتی «داگیرکه‌رانى کوردستان سه‌دساڵه کار له‌سه‌ر که‌رتکردنى کورد ده‌که‌ن، کارکردن له‌سه‌ر یه‌کخستنه‌وه‌ی هه‌وڵى زۆرو کاتى زۆرى ده‌وێت». وه‌فده‌که‌ى هه‌ده‌په‌و پارته سیاسییه‌کانى دیکه‌ى باکور رۆژى 4ى شوباتیش له‌پارێزگاى هه‌ولێر له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک رۆشنبیرو رووناکبیر کۆبوونه‌وه‌یان ئه‌نجامداوه بۆ هه‌مان مه‌به‌ست، که‌پێکهێنانى کۆمیته‌ى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى کورده.
شاناز حه‌سه‌ن هەڵدانەوەی کەیسی ئامانج بابانی و هاوسەرو مناڵەکەی کە پایزی رابردوو لە رووداوێکی تەمومژاویدا گیانیان لەدەستدا بە «تەسفیەی سیاسی» ناودەبرێت، بەهۆی گرژییەکانی ئەم دواییەی نێوان یەکێتی و پارتی لەسەر بازرگانیکردن بەغازی گەرمیانەوە کەچەند رۆژێکە سەریهەڵداوە. رۆژی پێنجشه‌ممه‌ی رابردوو، 6/2 جه‌بار ئه‌حمه‌د شه‌ریف، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێمى کوردستان، له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند کە رەنگە رووداوی مردنەکەی ئامانج بابانی «خۆکوژیی نەبووبێت» وەکو ئەوەی کەدادگای سلێمانی یەکلایی کردۆتەوە. باوکی ئامانج بابانی دەڵێت: کوڕەکەی هەرگیز چه‌کى به‌کارنه‌هێناوه‌و هیچ کێشه‌یه‌کیشی له‌گه‌ڵ که‌س نه‌بووه تاچه‌ک هه‌ڵبگرێت، لەگەڵ ئەوەشدا پێیوایە دادگا کەیسەکەی داخستووەو بێهیوایە لەوەی بڕیارێکی تر بدرێت. ورووژاندنی ئەم باسە دوای ئەو ناکۆکییانە دێت کە بەم دواییانە کەوتە نێوان یەکێتی و پارتییەوە لەپرسی فرۆشتنی غازی گەرمیاندا کە زۆرێک پێیوانوایە شەڕێکی بازرگانییە لەسەر داهاتی ئەو غازە کەهەفتەیەک زیاترە بۆتە قەیرانی بێ غازی لەبازاڕدا. جه‌بار ئه‌حمه‌د شه‌ریف، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێمى کوردستان، له‌کۆنگره رۆژنامه‌وانییەکەیدا وتی کە چوار قه‌وان له‌لایه‌ن تیمى به‌ڵگه‌ى تاوانى ئاسایشه‌وه له‌سلێمانى له‌کاتى رووداوه‌که هه‌ڵگیراوه‌ته‌وه، ئه‌وه‌ش «گومانێکى زۆرى دروستکرد». باسی لەوەشکرد کەکۆى گشتى قه‌وانه‌کان بووە به (11) قه‌وان. کەحه‌وتیان له‌ده‌مانچه‌ى ئامانج بابانى ته‌قێنراون، چوار قه‌وان چاره‌نووسى دیارنه‌بووه. سه‌باره‌ت به‌و وتانه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێم وه‌ستا نورى، باوکى ئامانج بابانى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئامانج هیچ کات به‌هیچ شێوه‌یه‌ک چه‌کى به‌کارنه‌هێناوه‌و نه چه‌کى هه‌بوه‌و نه له‌چه‌کیشى زانیوه‌و قه‌د چه‌کى نه‌بووه، هیچ کێشه‌یه‌کى مه‌عنه‌وى و ماددیشى له‌گه‌ڵ که‌س نه‌بووه تاچه‌ک هه‌ڵبگرێت». وتیشى»قسه بکرێت و نه‌کرێت چى له‌بابه‌ته‌کە ده‌گۆڕێت، چونکه که‌یسه‌که داخراوه‌و دادگا بڕیارى خۆى داوه«. باوکى ئامانج به‌پێویستی ده‌زانێت حکومه‌ت و لایه‌نه به‌رپرسه‌کان ئه‌وه یه‌کلایى بکه‌نه‌وه، وه‌ک خۆی ده‌ڵێت «ئێمه نه ده‌زگایه‌کى ئه‌منى و نه ده‌زگاى ئاسایشمان هه‌یه، وه‌ک هاوڵاتییه‌ک هه‌ر گوێ ده‌گرین و چاوه‌ڕوانى حکومه‌ت و خواین که شته‌که ئاشکرابکرێت، کوڕه‌که‌مان خۆى رۆیشتووه، ناوه‌که‌ى بگه‌ڕێننه‌وه بۆمان». دوای کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌که‌ی به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێم، سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا ئه‌و وتانه‌ی ناوبراوی ره‌تکرده‌وه‌و رایگه‌یاند «به‌توندى ئاگادارى ده‌که‌ینه‌وه‌و له‌هیچ که‌سێکى قبوڵناکه‌ین وته‌و کۆنگره‌ى گوماناوى بۆ بڕیاره‌کانى دادگا بکات و وه‌ک ئه‌وه‌یه ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره تاوانێک ئه‌نجامبدات». حاکم عومه‌ر ئه‌حمه‌د، وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «به‌گومان و سه‌رسووڕمانه‌وه ده‌ڕوانینه ئه‌و کۆنگره رۆژنامه‌نووسییه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى به‌ڵگه‌کانى تاوانى هه‌رێمى کوردستان له‌سه‌ر دۆسییه داخراوه‌که‌ى ئامانج بابانى و لانه محه‌مه‌دو جگه‌رگۆشه‌که‌یان ئه‌نجامدرا». حاکم عومه‌ر وتی «بڕیاره‌کانى دادگا رێزى یاسایى خۆى هه‌یه، جگه له‌یاسا هیچ که‌سێک سه‌روه‌ر نییه به‌سه‌ر بڕیاره‌کانى دادگاوه‌و بۆى نییه هیچ جۆره تانه‌و ته‌علیقێک له‌سه‌ر بڕیاره‌کانى دادگا بدات، جگه له‌وه‌ى لایه‌نه‌کانى داواکه خۆیان بۆیان هه‌یه به‌پێى یاساى بنه‌ماى دادگه‌رییه سزاییه‌کان، ئه‌گه‌ر به‌دڵیان نه‌بوو لایه‌نه‌کانى دۆسییه‌که یان داواکارى گشتى تانه‌ى یاسایى لێبده‌ن». وتیشی «وه‌ک سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى سلێمانى به‌توندى ئاگادارى ده‌که‌ینه‌وه‌و له‌هیچ که‌سێکى قبوڵناکه‌ین وته‌ى گوماناوى و کۆنگره‌ى گوماناوى و هه‌ڵسه‌نگاندنى بڕیاره‌کانى دادگا به‌شێوازى گوماناوى بکات و بیروباوه‌ڕى خه‌ڵک به‌دادگاکانى هه‌رێم که‌مبکاته‌وه، یاخود متمانه‌ى دادگاکان لاى خه‌ڵک که‌مبکاته‌وه، ئێمه ئه‌مه به‌تاوانێک ده‌زانین و ئه‌و که‌سه تاوانێکى ئه‌نجامداوه«. وته‌بێژى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد تاکو ئێستا ئه‌و که‌یسه له‌بنکه‌ى پۆلیسى سه‌یوانه‌و هیچ که‌س و لایه‌نێک تانه‌ى لێنه‌داوه، واته نه لایه‌نه‌کان، نه داواکارى گشتى، چونکه ته‌نیا به تانه‌ى یاسایى ئه‌م بابه‌تانه یه‌کلاده‌کرێته‌وه. هەروەها بەپێی راگەیەنراوێک کە ماڵپەری فەرمی یەکێتی بڵاویکردۆتەوە، تێیدا هاتوە کە بنەماڵەی لانە محەمەد هاوسەری ئامانج بابانی وتەکانی بەڕێوەبەری پۆلیسی بەڵگەی تاوانی هەرێم رەتدەکەنەوە. بەپێێ راگەیەنراوەکە «جوڵاندنی کەیسەکە لەم کاتەدا بۆ پەردەپۆشی حساباتی سیاسییە نەک خەمی ئەوان» میدیای فەرمی یەکێتی نووسیویەتی «ئەندامێک لەخانەوادەی رۆژنامەنووسی جوانەمەرگ لانە محەمەد بە PUKmediaی راگەیاند: ئەوپەڕی بێ ئەدەبییە بۆ هەر کەسێک کەیسێکی وا بجوڵێنێتەوە تا پەردەپۆشی حساباتی سیاسی پێبکات». ئێواره‌ى 16/10ى 2019، که‌ناڵی (NRT) هه‌واڵى تیرۆرکردنى ئامانج بابانى و هاوسه‌رو منداڵه‌که‌ى بڵاوکرده‌وه، به‌ڵام دواتر ده‌زگا ئه‌منییه‌کانى سلێمانى و به‌شێک له‌میدیاکانى سلێمانى رایانگه‌یاند ئامانج بابانى خۆى لانه محه‌مه‌دى هاوسه‌رى و منداڵه‌که‌ى کوشتووه. دواى دوو رۆژ پۆلیس و ئاسایشى سلێمانى له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا ورده‌کارى رووداوه‌که‌یان خسته‌ڕوو رایانگه‌یاند رووداوه‌که خۆکوژى بووه‌و ئامانج بابانى هاوسه‌رو منداڵه‌که‌ى خۆى کشتووه‌و که‌یسه‌که له‌دادگاش به‌و پێیه‌ى دوو که‌سه‌که له‌ژیاندا نه‌ماون که‌یسه‌که‌ى داخست.
ئارا ئیبراهیم ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى که له (124) ئه‌ندام پێکهاتووه به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ سیستمى هاوسه‌رۆکى بۆ به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى یه‌کلاکرده‌وه‌و هاوڵاتى ناوه‌کانیان ئاشکراده‌کات. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، ئه‌و پێنج که‌سه‌ى بۆ پۆستى هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى خۆیان ده‌پاڵێون یان رێکه‌وتن و ته‌وافوقى له‌سه‌رده‌کرێت بریتین له (به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق، باڤڵ تاڵه‌بانى، لاهور شێخ جه‌نگى، ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵا، شاڵاو کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى). هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى ده‌بنه هاوسه‌رۆکى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى ئه‌رک و کاره‌کانیان جیاوازده‌بێت، به‌ڵام ئه‌و پێنج که‌سه ده‌بنه رابەری به‌ڕێوه‌بردن و ئیداره‌دانى یه‌کێتى. ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى، داوایکرد ناوی نەهێرێت، زانیاریەکانی بە هاوڵاتى دا، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که ئه‌و ناوانه باسده‌کرێت بۆ هاوسه‌رۆکى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى، به‌ڵام به‌شێک له‌سه‌رکردایه‌تى له‌گه‌ڵ دانانى سێ که‌سدان و به‌شێک له‌گه‌ڵ چوارو پێنج که‌سدان، وتیشى «ئه‌گه‌رى زۆرینه به‌لاى ئه‌وه‌دا ده‌ڕوات که چوار بۆ پێنج که‌س بن». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو پرسى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى و جێگره‌که‌ى و سکرتێره‌که‌ى یه‌کێکى دیکه‌یه له‌وانه‌ى که‌ده‌بێت له‌نێوخۆى یه‌کێتى گفتوگۆو رێکه‌وتنى پێشترى له‌سه‌ربکرێت، وتیشى «ئه‌گه‌ر هاوسه‌رۆکانى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى سێ که‌س بێت، ئه‌وا ئۆتۆماتیکى دووان له‌وانه‌ى ناویان بۆ هاوسه‌رۆکى دێت به‌هه‌ڵبژاردن پۆستى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى و جێگره‌که‌ى وه‌رده‌گرن و که‌سێکى دیکه بۆ سکرتێرى ئه‌نجومه‌نه‌که هه‌ڵده‌بژێردرێت». ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن ژماره‌یان له (9 بۆ 11) که‌س ده‌بێت، له‌گه‌ڵ هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى یا پێشتر هه‌ڵبژاردنیان بۆ ده‌کرێت له‌ناو ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى. ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتی «هێشتا یه‌کێتى نیوه‌ى خاڵه‌کانى په‌یڕه‌وى په‌سه‌ند نه‌کردووه، دواى په‌سه‌ندکردنى سه‌رجه‌م خاڵه‌کانى په‌یڕه‌و که له (75) خاڵ پێکهاتووه، ئه‌وکاته ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و هاوسه‌رۆکانى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى هه‌ڵده‌بژێردرێن». سه‌رپه‌رشتیارى دانیشتنه‌کانى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ده‌ڵێت به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ سیستمى هاوسه‌رۆکى په‌سه‌ند کراوه‌و یه‌کێتى سکرتێرى نابێت. مسته‌فا چاوڕه‌ش، سه‌رپه‌رشتیارى دانیشتنه‌کانى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «تائێستا (40) خاڵ له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆ په‌سه‌ند کراوه‌و (35) مادده‌ى ماوه‌و هه‌وڵده‌ده‌ین له‌چوار پێنج رۆژى دیکه کاره‌کانى ته‌واو بکه‌ین». وتیشى «بڕیاردرا له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆ ده‌بێت هه‌مووى پێوه‌ى پابه‌ندبێت و بچنه سه‌ر کاره‌کانى خۆى، له‌په‌یڕه‌و جێگیرکرا که‌یه‌کێتى سکرتێرى نابێت و کۆتا بڕیاره، به‌ڵکو سیستمى هاوسه‌رۆکى په‌یڕه‌و ده‌کات، که‌س دیارى نه‌کراوه بۆ هاوسه‌رۆکى و به‌هێمنى له‌چه‌ند رۆژى داهاتوو ئه‌وه دیارى ده‌کرێت». مسته‌فا چاوڕه‌ش باسى له‌وه‌شکرد که تاپه‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى مادده‌کانى په‌سه‌ند نه‌کرێت، هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن ناکرێت. هەروەها وتی «که مادده‌کانى په‌یڕه‌و په‌سه‌ندکران هه‌ڵبژاردن له‌ناو ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ده‌کرێت، لاى ئێمه ژماره‌ى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن دیارى نه‌کراون». مسته‌فا چاوڕه‌ش ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که ناگاته مانگێکى دیکه کاره‌کانى یه‌کێتى ته‌واوده‌کرێت به‌هه‌ڵبژاردنى هاوسه‌رۆکان و ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و په‌سه‌ندکردنى مادده‌کانى په‌یڕه‌وى ناوخۆشه‌وه. وتیشی «ته‌مه‌ننا ده‌که‌ین یه‌کێتى نوێببێته‌وه، ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م نه‌فه‌سه بڕۆین و یه‌کگرتوو بین له‌سه‌روو هه‌موویه‌وه‌و به‌رنامه‌ى باشمان هه‌بێت ئه‌وه نوێبوونه‌وه‌یه، ئه‌گه‌ر ئه‌وه نه‌که‌ین مه‌عنا ئه‌وه‌یه که‌ئێمه زه‌ره‌رمان کردووه«. چه‌ند خاڵێک له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى هێشتا یه‌کلانه‌کراوه‌ته‌وه‌و په‌سه‌ندنه‌کراوه که له‌کۆى (75) خاڵ (35) خاڵى ماوه‌ته‌وه، به‌شێک له‌خاڵه‌کان په‌یوه‌ندى به‌هه‌ماهه‌نگى ئۆرگانه‌کانى یه‌کێتییه‌وه هه‌یه، به‌تایبه‌ت هه‌ماهه‌نگى و ده‌سه‌ڵاته‌کانى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى. مسته‌فا چاوڕه‌ش وتى «ئه‌و ماددانه‌ى په‌یوه‌ندى به‌هه‌ماهه‌نگى له‌نێوان ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى هه‌یه، هێشتا په‌سه‌ند نه‌کراوه‌و ماوه‌ته‌وه، ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌ک په‌سه‌ندبکرێت هه‌ردوولا قبوڵى بێت».
هاوڵاتى به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى هه‌رێمى گرتوه‌ته‌وه، په‌روه‌رده‌ى پێنجوێن ده‌وامى باخچه‌کان و بازنه‌ى یه‌که‌مى بنه‌ڕه‌تى کرده پشوو. په‌روه‌رده‌ى پێنجوێن رایگه‌یاند"به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى هه‌رێمى کوردستانى گرتوه‌ته‌وه و له‌به‌ر سه‌لامه‌تى خوێندکاران، سبه‌ینێ یه‌ک شه‌ممه 9-2-2020، ده‌وامى باخچه‌کان و بازنه‌ى یه‌که‌م واته پۆلى یه‌که‌م و دووه‌م و سێیه‌مى بنه‌ڕه‌تى ده‌کرێته پشوو". ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه هه‌ر ئه‌مڕۆ د. ئالان حه‌مه‌سه‌عید وه‌زیرى په‌روه‌رده‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان راگه‌یاند"به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى رووى له هه‌رێمى کوردستان کردوه، ده‌سه‌ڵات ده‌ده‌ینه به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌کان که به‌پێى که‌شوهه‌واى ناوچه‌کانیان بڕیار له‌سه‌ر ده‌وامى سبه‌ینێ یه‌ک شه‌ممه بده‌ن". هاوکات هه‌ر له‌م ساڵدا هه‌فته‌ى رابردووش دوو ڕۆژ له‌سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌کانى خوێندن له قه‌زاى پێنجوێن به‌هۆى به‌فر و بارانه‌وه کرابووه پشوو.
شاناز حه‌سه‌ن ئه‌نجومه‌نی باڵای فه‌توای هه‌رێمی کوردستان، یه‌کێک له‌ڕێگاکانی منداڵى بلورى حه‌رامده‌کات و به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی و پسپۆرانی بواری نه‌خۆشیه‌کانى ژنان جه‌خت له‌سه‌رئه‌وه ده‌که‌نه‌وه ئه‌و رێگایه‌ى که‌حه‌رامکراوه له‌هه‌رێمی کوردستان به‌کارناهێنرێت. چه‌ند ساڵێکه له‌هه‌رێمی کوردستان، به‌شێک له‌و خێزانانه‌ی منداڵیان نیه په‌نا ده‌به‌نه‌به‌ر چاندنى منداڵى بلوری و هیواو ئومێدیان به‌وه‌یه له‌و رێگه‌یه‌وه ببنه خاوه‌نی منداڵ و له‌زۆربه‌ی پارێزگاکانی هه‌رێمیش سه‌نته‌رو نه‌خۆشخانه‌ی تایبه‌تی بۆ کراوه‌ته‌وه. ئه‌نجومه‌نى باڵاى فه‌توا رێگەیەکی منداڵی بلوری حەرامکردووە کەبریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى بۆماوە دروستده‌کات. وەزارەتی تەندروستیش دەڵێت ئەوە رێگه‌پێنه‌دراوه لەهەرێمی کوردستان. له‌نووسراوێکدا ئه‌نجومه‌نى باڵاى فه‌توا رایگه‌یاندووه له‌دانیشتنى ئاسایى خۆیدا له 24/12/2019 به‌زۆرینه‌ى ده‌نگى ئه‌ندامه‌کانى دانانى منداڵى بلورى ته‌لقیحکراو له‌تۆوى پیاوو هێلکه‌دانى ئافره‌تدا له‌ده‌ره‌وه‌ى ره‌حم، پاشان چاندن و دانانى له‌ڕه‌حمى هه‌وێى ئه‌و ئافره‌ته‌ى خاوه‌ن هێلکه‌دانه ته‌لقیح کراوه‌که‌یه حه‌رامکردووه. به‌پێى نووسراوه‌که‌ی ئه‌نجومه‌نی فه‌توا له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و رێگه بلوریه هۆکاره بۆ شێواندن و نادیارى چه‌ندین حوکمى شه‌رعى وه‌ک میرات و ده‌ستنوێژشکان و خه‌ڵوه‌ت له‌گه‌ڵ خزمه‌کانى پله دووى دایکه‌که‌ى و نادیارى دایکى راسته‌قینه‌ى ئه‌و منداڵه بلوریه. په‌یمان ئیبراهیم، یه‌کێکه له‌و ژنانه‌ى به‌وته‌ی خۆی ماوه‌ى (هه‌شت) ساڵ چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌بووه که به‌ڕێگه‌ی سروشتی منداڵی ببێ، به‌ڵام ئاواته‌که‌ی به‌دینه‌هاتووه‌و په‌نای بردووەته‌به‌ر رێگای بلوری و ئێستا بۆته دایکى منداڵێک و وه‌ک خۆی ئاماژه‌ى بۆده‌کات که‌تاکه هیواو خه‌ونه‌کانى له‌ڕێگه‌ى منداڵى بلوریه‌وه به‌دیهاتووه. په‌یمان ئێستا دایکی کچێکه له‌ڕێگه‌ی بلوریه‌وه له‌دایکبووه، دەڵێت «له‌ماوه‌ی ئه‌و هه‌شت ساڵه‌دا پزیشک و سه‌نته‌رو شار نه‌ما نه‌چین و رووى تێنه‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى ببینه خاوه‌نى منداڵێک، به‌ڵام له‌ڕێگه‌ى بلوریه‌وه بوومه دایکى کچێک». په‌یمان ئه‌وه‌ى باسکرد که‌دووجار له‌وڵاتانى ده‌ره‌وه‌ش بلورى داناوه‌و سوودى نه‌بووه، ئه‌و وتى «له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کى شارى سلێمانى سه‌رکه‌وتووانه کاره‌که ئه‌نجامدراو بوومه خاوه‌نى کچێک». ئه‌و ژنه له‌باره‌ى حه‌رامکردنی رێگه‌یه‌کی منداڵی بلوری له‌لایه‌ن لیژنه‌ی فه‌تواوه، وتى «ئه‌گه‌ر منداڵى هه‌قیی خۆت نه‌بێت و له‌جه‌رگى خۆت نه‌بێت راسته حه‌رامه، کێ منداڵى ده‌وێت و که‌س ئه‌وه‌ى پێ قبوڵ ناکرێت». به‌شێک له‌پسپۆرانی نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و نه‌زۆکى و بلورى ئه‌وه ده‌خه‌نه‌ڕوو له‌و وڵاتانه‌ی ئاینی ئیسلامی تیا په‌یڕه‌وده‌کرێت ئه‌و جۆره‌ى تێدا ده‌کرێت که لیژنه‌ى فه‌توا حه‌رامیکردووه. ژیان ئه‌حمه‌د، پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و منداڵبوون و نه‌زۆکى و بلورى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «له‌ئێستادا رێژه‌یه‌کى زۆر خێزان دێن و منداڵى بلورى ده‌که‌ن، به‌تایبه‌تیش نه‌ک هه‌ر خێزانى ناو هه‌رێمى کوردستان، به‌ڵکو له‌ته‌واوى عێراقه‌وه داوای چاندنى منداڵى بلورى ده‌که‌ن». له‌باره‌ى بڕیاره‌که‌ی لیژنه‌ى فه‌تواوه جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌کرده‌وه پێشتریش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌و جۆره‌مان بۆ هیچ که‌سێک نه‌کردووه، وتی «چونکه ئێمه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى موسوڵمانین و وه‌ک باسیش کراوه له‌ڕووى بۆماوەوە زیاتر کێشه دروستده‌بێت، بۆیه نایکه‌ین «. ئه‌و پسپۆره باسى له‌وه‌کرد پێش فه‌تواکه خێزانێک هاتوون و داوایانکردووه ئه‌و جۆره‌یان بۆ بکه‌ن، وتی «به‌ڵام پزیشکه‌کان نه‌یانکردووه، بۆیه خێزانه‌که په‌نایان بردۆته‌به‌ر لیژنه‌ى فه‌توا، بۆیه ئه‌وانیش به‌فه‌توا رایانگه‌یاندووه‌و حه‌رامیان کرد». ژیان ئه‌حمه‌د وتى «له‌وڵاتانى تردا ده‌کرێت به‌تایبه‌ت له‌وڵاته موسوڵمانه‌کانیش، خه‌ڵکى خۆشمان نه‌خۆشمان هه‌یه له‌قوبرس و لوبنان و ئێران کردوویه‌تى». سه‌باره‌ت به‌هۆکاری ده‌رکردنی ئه‌و فه‌توایه، حه‌سه‌ن موفتى، سه‌رۆکى لیژنه‌ى باڵای فه‌توا قسه‌ى بۆ هاوڵاتى کردووه‌و ده‌ڵێت «ئه‌و جۆره‌یان کێشه‌ى بۆماوەییەو تێکه‌ڵبوونى تێدایه، بۆیه حه‌راممان کردووه«. ئه‌و جۆره‌ى که فه‌توا حه‌رامیکردووه، له‌وڵاتانى تر جێبه‌جێده‌کرێت که‌بریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى وراسه دروستده‌کات، بۆیه رێگه‌پێنه‌دراوه، زیاتر بابه‌ته‌کە شه‌رعییه نه‌ک زانستى، چونکه له‌زۆر وڵاتى تردا ده‌کرێت باسى له‌وه‌شکرد ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى زانستى بکرێت و ئه‌و حاڵه‌تانه بێت، که‌ڕێگه‌پێدراوه «ئه‌وه حه‌ڵاڵه« وتیشى «منداڵ به‌خته‌وه‌رى بۆ خێزان ده‌هێنێت، بۆیه ئێمه‌ش رێگریمان له‌وه نیه«. به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستى جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌که‌نه‌وه رێگه حەرامکراوەکە له‌هه‌رێم به‌کارناهێنرێت و رێگه‌پێدراو نیه. محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تی ته‌ندروستى حکومه‌تی هه‌رێمى کوردستان، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى وتى «ئه‌و جۆره‌ى که فه‌توا حه‌رامیکردووه، له‌وڵاتانى تر جێبه‌جێده‌کرێت که‌بریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى وراسه دروستده‌کات، بۆیه رێگه‌پێنه‌دراوه، زیاتر بابه‌ته‌کە شه‌رعییه نه‌ک زانستى، چونکه له‌زۆر وڵاتى تردا ده‌کرێت». ئه‌و وتیشى «ئه‌و رێگه‌یه به‌کارناهێنرێت له‌هه‌رێمدا، چونکه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى موسوڵمانین و زیاتر گرنگى به‌کلتورو دابونه‌ریت ده‌درێت له‌وڵاتى ئێمه‌دا»
کاکەلاو عەبدوڵا سەدەها چالاکوان لەچەند رۆژی رابردوودا گەڕانەوە سەر شەقامەکانی عێراق بۆ دەربڕینی نارەزایەتییان دژی دەستنیشانکردنی وەزیری پێشووی پەیوەندییەکان موحەممەد عەللاوی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێی وڵاتەکە. عەللاوی لەلایەن بەرهەم ساڵحی سەرۆک کۆمارەوە دەستنیشانکرا لەشەممەی رابردوودا وەک جێگرەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر کە لەکۆتایی مانگی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ دەستلەکارکێشانەوەی خۆی راگەیاند بەهۆی فشاری خۆپیشاندەرانەوە. لەدوای چەند هەفتەیەک لەبنبەستی سیاسی، بەرهەم ساڵح دوامۆڵەتی ١ی شوبات بوو بۆ پەرلەمان تا رێکبکەون لەسەر دەستنیشانکردنی سەرکردەیەک کە ئەمەش وای کرد «گفتوگۆی نائاسایی ئەنجامبدەن و لەسەر عەللاوی رێکبکەون»، بەپێی راپۆرتێکی گاردیانی بەریتانی. لەکاتێکدا عەللاوی پەیمانیدا کەخواستەکانی خۆپیشاندەران جێبەجێ بکات سەبارەت بەچاکسازی فراوان و پاکتاوکردنی گەندەڵی، بەڵام زۆرێک لەشیکەرەوان پێیانوایە کەگۆڕانکاریەکی گرنگ و بەرچاو روونادات. «دەستنیشانکردنی موحەممەد تۆفیق عەللاوی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ پێناچێت گۆڕانکارییەکی بەرچاو دروستبکات لەداینەمۆی داهێزراوی عێراقدا، ئەمەش مانای ئەوەیە کەپشێوی بەردەوام دەبێت بەبێ کۆتاییەکی دیار. بەڕوونی دیارە عێراقییەکان دڵخۆش نین بەدەستنیشانکردنی لەگەڵ ئەوەی خۆپیشاندەران لەبەغداد رەتیانکردووەتەوە لەسەر بنەمای مەزهەبگەرایی»، ئەنتۆنی فاف توێژەر لەناوەندی توێژینەوەی ئەتلانتیک کاونسڵ وای وت. ماوەی چوار مانگە لەبەغدادو شارەکانی باشوری عێراقدا خۆپیشاندان دەستیپێکردووە دژی حکومەت کەداوای هەڵبژاردنی پێشوەخت، سەرۆک وەزیرانێکی سەربەخۆ، هەروەها نەهێشتنی گەندەڵی و سزادانی ئەوانەی توندوتیژییان ئەنجامداوە دژی خۆپیشاندەران دەکەن. زیاتر لە (٤٨٠) کەس کوژراون و نزیکەی (٣٠) هەزار کەسیش برینداربوون بەهۆی توندوتیژییەکانی هێزە ئەمنییەکان دژی خۆپیشاندەران. لەکاتێکدا عادل عەبدولمەهدی دەستی لەکارکێشایەوە، خۆپیشاندەران داوای کۆتایهێنانی تەواوەتی سیستەمی سیاسی وڵاتەکەیان کرد لەگەڵ بنەبڕکردنی دەستوەردانی دەرەکیی، بەتایبەتی هەژموونی ئێران لەوڵاتەکەدا. دوای بنبەستێکی سیاسیی درێژخایەن، بەرهەم ساڵح، عەللاوی (٦٥) ساڵی هەڵبژارد، کەپێشتر وەزیری پەیوەندییەکان بوو لەکابینەکەی نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشووتر پێش ئەوەی دەستلەکاربکێشێتەوە لەساڵی ٢٠١٢دا لەسەر گەندەڵی حکومەت و دەستوەردانی دەرەکی لەوەزارەتەکەیدا. عەللاوی ماوەی مانگێکی پێدراوە تاحکومەت پێکبهێنێت کەدەبێت لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندبکرێت. ئەرکی بەڕێوەبردنی وڵاتەکەی پیدراوە تاهەڵبژاردن ئەنجامدەدرێت کە تائێستا بەروارێکی دیاریکراوی بۆ دیارینەکراوە. دوای ئەوەی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ هەڵبژێردرا، عەللاوی گرتە ڤیدیۆیەکی لەتویتەر پۆست کرد کەتێیدا پاڵپشتی خۆی دەربڕی بۆ خۆپیشادەران «چونکە ئەگەر ئێوەم لەگەڵ نەبن، ناتوانم هیچ شتێک بکەم، ئەم هەڵبژاردنەی من بەرپرسیاریەتییەکی گەورەو مێژوویی دەخاتە سەرشانم». ئەنتۆنی فاف پێیوایە کەیەکەم کاری لەپێشینەی عەللاوی دەبێت «تێکشکاندنی ئەو پێگە بەهێزەی ئێران و میلیشیاکانی بێت کەهەیانە لەسەر عێراق بەبێ دنەدانی پەرەسەندنی تر» و ئەوەش شیاوو گونجانە، چونکە پێگەی عەللاوی لەناو شیعەدا بەهێزە. «ئەو دەبێت دەستبەجێ پاکتاوی توندوتیژی خۆپیشاندەران کۆتایی پێبهێنێت و فەرمان بەمیلیشیاکانی ئێران بکات توندوتیژی دژی خۆپیشاندەران رابگرن، ئەگەرنا لەحەشدی شەعبی دەریان دەکات کە بودجەکەیان لەوێوە بۆ تەرخان دەکرێت و ئەگەر ئەمەش نەکرا هێزە ئەمنییەکان بەکاربهێنێت بۆ دەستگیرکردنیان». زۆربەی خۆپیشاندەران عەللاوی بەوە تۆمەتباردەکەن کەهەر لەهەمان ریزی ئەو سیاسییانەدایە کەشکستیانهێناوە لەفەرمانڕەوایەتی وڵاتداو جێبەجێنەکردنی خواستەکانیان. دوای ماوەیەکی کەم لەدەستنیشانکردنی، سەدەها خۆپیشاندەر لەمەیدانی تەحریری بەغداد کۆبوونەوەو هوتافی «موحەمەد عەللاوی رەتدەکەینەوە»یان کێشا. خۆپیشاندان لەشارەکانی تریش دژی هەڵبژاردنی عەللاوی وەک سەرۆک وەزیران ئەنجامدرا، لەوانە دیوانییە کەخۆپیشاندەرێک بە رۆژنامەی گاردیانی وت «دەستنیشانکردنی عەللاوی بەهۆی پەسەندکردنی هەمان ئەو لایەنە سیاسییە گەندەڵانەوە هاتووە کەماوەی چوار مانگە ئێمە دژیان خۆپیشاندان دەکەین». بەڵام عەللاوی لەلایەن موقتەدا سەدرەوە پشتگیریی لێکرا، کەگەورەترین کوتلەی هەیە لەپەرلەمانی عێراقدا، داوای لەخۆپیشاندەران کرد شەقامەکان چۆڵ بکەن و «ژیانی ئاسایی» دەستپێبکنەوە. لەتویتێکدا موقتەدا سەدر وتی، «ئەمە هەنگاوێکی باشە، هیوام وایە دەستنیشانکردنی موحەممەد عەللاوی پەسەندبکرێت لەلایەن گەلەوەو ئارام بگرن». هەرچەندە هەموو کوتلەکانی پەرلەمان پاڵپشتی خۆیان دەرنەبڕی بۆ عەللاوی، بەڵام عەزیز جەبار، شیکەرەوەی سیاسی لەکەناڵی ئەلجزیرە وتی بەوپێیەی موقتەدا سەدر پشتگیریی خۆی دەربڕی ئەوا «ئەوانی تریش هەمان شت دەکەن». دەستنیشانکردنی عەللاوی لەلایەن ئێران و ئەمریکاشەوە پێسوازی لێکراو بەهەنگاوێکی باش وەسفیانکرد کەبتوانێت خواستەکانی خۆپیشاندەران بەجێبگەیەنێت. لەبەیاننامەیەکدا باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەبەغداد کەهیواخوازە دەستنیشانکردنی عەللاوی ببێتە مایەی دروستبوونی «حکومەتێکی سەربەخۆو راستگۆ کەپابەندبێت بەداخوازی گەلی عێراق». بەپێی وتەی شارەزایان کارەکتەرانی دەرەکی تەواوی هەوڵی خۆیان دەدەن بۆ دروستکردنی هەژمونی خۆیان لەحکومەتی نوێداو ئاراستەکردنی سەرۆک وەزیرانی نوێ بەپێی ئەجێندای خۆیان، بەڵام ئەوەی روونە ئەوەیە کەدەبێت ئەمریکا هەنگاوی باشتر بهاوێژێت و سستی نەنوێنێت وەک پیشتر لەسەردەمی عادل عەبدولمەهدیدا، چونکە ئێستا «ئەمریکا پاڵپشتی زۆری نییە لەعێراق وەک پیشووتر» زۆربەی سیاسییەکانی عێراق دەیانەوێت بەتەواوی هێزەکانی لەوڵاتەکە دەربچن. «بەردەوامیدان بەهەڕەشەی ئاشکرا بۆ سزادانی عێراق لەحاڵەتی دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا سەردەکێشێت بۆ ناکۆکی زیاتر لەنیوان واشنتن و بەغداد، لەجیاتی ئەوە ئەمریکا دەبێت هەنگاوی دروستکردنەوەی متمانە بنێت لەگەڵ حکومەتی نوێی عێراق و بەڵێنی پاڵپشتی جددی بدات بۆ هێنانەوەی عێراق بۆ سەر رێگا راستەکە»، عەباس کازم، توێژەر لەناوەندی توێژینەوەی ئەتلانتیک کاونسڵ وای وت. دوای کوشتنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودس لەفرۆکەخانەی بەغداد لەلایەن ئەمریکاوە، کوتلە شیعەکانی پەرلەمان - بەبێ بەشداری سوننەو کوردەکان - لە ٥ی کانونی دووەم دەنگیاندا بۆ دەرکردنی هیزە بیانییەکان لەسەر خاکی عێراق. ئەمە بووەهۆی ئەوەی سەرۆکی ئەمریکا چەند جارێک هەڕەشەی سزای ئابوری بکات لەسەر عێراق لەحاڵەتی دەرکردنی هێزەکانیان لەوڵاتەکەدا. ئەنتۆنی فاف ئاماژە بەوەدەکات کەهەر کاتێک عەللاوی توانی سەقامگیری بگەڕێنێتەوە بۆ ناوخۆی وڵات، «پێویستە نزیک ببێتەوە لەئەمریکاو دەستبکات بەگفتوگۆ بۆ داهاتوو، نەک هەر لەسەر هەماهەنگی سەربازیی، بەڵکو هەماهەنگی لەسەر کۆمەڵیک هاریکاری کەئەمریکا دەتوانێت دابینی بکات، ئەمریکاش لای خۆیەوە دەبێت ئەوە بکاتە مەرج لەسەرعێراق کە فشار بخاتەسەر ئێران و بریکارەکانی تاهەوڵەکانیان کەمبکەنەوە بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لەعێراقدا». ئەنتۆنی فاف باس لەوەش دەکات کەئەگەر عەللاوی بەفەرمانەکە هەڵنەستێت ئەوا «پەیامێکە بۆ ئەمریکا کە حکومەتەکەی ئارەزووی نییە لەبەردەوامیدان بەپەیوەندییەکان کە لەبەرژەوەندی هەردوولادایە». هەرچەندە عەباس کازم پێیوایە کەدەبێت عەللاوی هاوسەنگی رابگرێت لەگەڵ هەموو هاوپەیمانەکانی عێراقدا، بەڵام «ئەمە پێناچێت رووبدات لەماوەی کورتخایەندا بە لەبەرچاوگرتنی لاوازیی ئابوری، سیاسی، هەروەها ئەمنیی عێراق»و وڵاتەکە پشتی بەستووە بەبازرگانی لەگەڵ ئێراندا جگە لەوەی زۆربەی کەرتی وزەی عێراق لەلایەن ئێرانە دابیندەکرێت.
ئارا ئیبراهیم جێبه‌جێنه‌کردنى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى له‌سلێمانى و که‌مکردنه‌وه‌ى دووجارى گوژمه‌ى قۆناغى یه‌که‌مى پڕۆژه‌که‌و پێداچوونه‌وه به‌بڕگه‌کانیدا نیگه‌رانى دروستکردووه، وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ڵێت «قوباد تاڵه‌بانى قبوڵناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت». پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى له 6ى تشرینى دووه‌مى 2013 حکومه‌تى هه‌رێمى ئه‌وکات که عیماد ئه‌حمه‌د جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت بوو به‌ردى بناغه‌ى دانرا، دواى تێپه‌ڕبوونى زیاتر له‌شه‌ش ساڵ، بڕیاربوو مانگى 1ى ساڵى 2019 بکه‌وێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌و حکومه‌ت به‌هۆى زۆرى گوژمه‌ى پڕۆژه‌و که‌مکدرنه‌وه‌ى دووجارى گوژمه‌ى قۆناغى یه‌که‌مى که‌ته‌نها (32) کیلۆمه‌تره‌و له‌تاسڵولجه‌وه ده‌ستپێده‌کات تاگوندى ده‌مرکانى نزیک شارۆچکه‌ى عه‌ربه‌ت. «قوباد تاڵه‌بانى قبووڵ ناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت» وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژە بەوەدەکات کە پرۆژەى شەقامی ١٠٠ مەتری به‌مزووانه جێبه‌جێ ده‌کرێت دواى پێداچوونه‌وه‌ى. سه‌میر هه‌ورامى، وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «هه‌ندێک که‌س هه‌یه له‌نه‌زانییه‌وه قسه له‌باره‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترییه‌که‌وه ده‌کات به‌سه‌راحه‌ت، ئه‌وه‌ى له‌کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئابوورى هه‌رێم باسکراوه رێکه‌وت زه‌کى ئاگادارى نییه‌و قسه‌کانى ته‌ندروست نییه«. سه‌میر هه‌ورامى وتیشى «هه‌ندێک تێبینى هه‌یه له‌سه‌ر پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى و گوژمه‌که‌ى ئێستا له‌ژێر دیراسه‌دایه بڕیاره له‌کاتێکى نزیکدا ئه‌م مه‌سه‌له‌یه چاره‌سه‌ر بکرێت، پرۆژه‌یه‌کى ستراتیژى بێ که‌موکورى بکرێت باش بشکێته‌وه ئه‌وه گرنگه، په‌یوه‌ندى به قوه‌تى وه‌زیرو کاک قوباده‌وه نییه ئه‌مه شه‌ڕ نییه، ئیداره‌دانى حکومڕانییه و ئه‌و قسانه ره‌تده‌که‌مه‌وه که له‌باره‌ى پێداگریی وه‌زیره‌کان یان کاک قوباده‌وه کراوه«. وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت وتى «قوباد تاڵه‌بانى قبوڵ ناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت، به‌هه‌مان شێوه‌ش قبوڵ ناکات غه‌در له‌هه‌ر پارێزگاو ناوچه‌یه‌کى دیکه‌ى هه‌رێمى کوردستان بکرێت». «شه‌قامى سه‌دمه‌ترى پێداگیرى هەمووانی دەوێت» قۆناغى یه‌که‌مى پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى پێکهاتووه له‌پێنج رێره‌وى رۆشتن و هاتن و دوو شه‌قامى خزمه‌تگوزارى له‌گه‌ڵ حه‌وت یه‌کتر بڕو سێ پردو پێنج پردى په‌ڕینه‌وه‌ى هاوڵاتیان (64) ئاوباره‌ى تێدایه. کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئابوورى له 27ى کانونى دووه‌مى 2020 ئه‌نجامدرا به‌ئاماده‌بوونى پارێزگارى سلێمانى و پارێزگارى هه‌ولێرو دهۆک یه‌کێک له‌ته‌وه‌ره‌کان گفتوگۆ بووه له‌سه‌ر شه‌قامى سه‌دمه‌ترى، بڕیار دراوه پێداچوونه‌وه به‌گوژمه‌ى پڕۆژه‌که‌دا بکرێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت، شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى پێداگیرى گۆڕان و یه‌کێتى و پارتییه‌کانى شاره‌که‌ى ده‌وێت و به‌تایبه‌ت تیمى یه‌کێتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم. رێکه‌وت زه‌کى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «ئه‌گه‌ر پێداگیری هه‌موو ئه‌وانه‌ى سلێمانى له‌کابینه‌ى نۆیه‌م هه‌بوایه وه‌زیره‌کانى گۆڕان و پارتى و له‌سه‌روو هه‌موویانه‌وه ئه‌وانه‌ى یه‌کێتى، چونکه یه‌کێتى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت و شه‌ش وه‌زاره‌تى هه‌یه پێداگیرییه‌که‌یان به‌هێزو کاریگه‌ر بووایه نه‌ده‌گه‌یشته ئێستا، که‌واته پێداگیرییه‌که‌یان له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى لاواز بووه«. پارێزگاى سلێمانى خاوه‌نى غازو نه‌وتێکى زۆرى ژێر زه‌وییه‌و رۆژانه به‌تانکه‌ر ده‌ڕوات و پڕۆژه‌ى ستراتیژى تێدا ناکرێت. رێکه‌وت زه‌کى وتى «کاتى ئه‌وه هاتووه‌و گۆڕان و یه‌کێتى پێکه‌وه بۆ ئه‌م سنورەى پارێزگاى سلێمانى کاربکه‌ن و ئه‌گه‌ر یه‌کێتى و گۆڕان نه‌توانن له‌ئاستى سیاسى رێکبکه‌ون و نه‌گونجێن یا قورس بێت له‌ئێستادا رێککه‌وتن بکه‌ن، پێویسته له‌ئاستى حکومه‌ت چۆن له‌حکومه‌تى خۆجێى سلێمانى رێککه‌وتن هه‌یه، له‌پێناوى سلێمانى له‌کابینه‌ى نۆیه‌م پێکه‌وه کاربکه‌ن». گۆڕان خۆی بێبەری دەکات رۆژى 2ى شوباتى 2020 تیمى وزارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان روونکردنه‌وه‌یه‌کیان بڵاوکرده‌وه‌و خۆیان بێبه‌رى کردووه له‌شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى که به‌رپرسیارێتیى جێبه‌جێنه‌کردنى شه‌قامى سه‌دمه‌تریى سلێمانى دوورو نزیک په‌یوه‌ندیى به‌وانه‌وه نییه. تیمى وزارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له روونکردنه‌وه‌یه‌کدا باسى جێبه‌جێنه‌کردنى پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى ده‌که‌ن و له‌یه‌کێک له‌خاڵه‌کاندا ئه‌وه خراوه‌ته‌روو که مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم پێى راگه‌یاندوون «ناکرێت بۆ کیلۆمه‌ترێک له‌هه‌ولێر دوو ملیۆن و نیو دۆلار ته‌رخان کراوه بۆ شه‌قامى سه‌دمه‌ترى بۆ کیلۆمه‌ترێک 9 ملیۆن دۆلار ته‌رخان بکرێت... دواى پێداچوونه‌وه به‌ده‌رخسته‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى پڕۆژه‌که ده‌که‌وێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه«. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شیان روونکردووه‌ته‌وه که ئه‌م پڕۆژه‌یه له‌سنورى کارى وه‌زاره‌تى شاره‌وانیدایه که دووره له‌کارى ئه‌و چوار وه‌زاره‌ته‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و به‌رپرسیارێتى وه‌رگرتووه بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌رکه‌کانى سه‌رشانى خۆى له‌چوارچێوه‌ى کارى حکومه‌تدا. دەشڵێت «وه‌ک تیمى وه‌زارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان پابه‌ندبوونى خۆمان دووپات ده‌که‌ینه‌وه به‌به‌رنامه‌ى چاکسازى و به‌رگریکردن له‌مافه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان به‌سه‌رجه‌م ناوچه‌کانه‌وه به‌بێ جیاوازى و به‌شارى سلێمانیشه‌وه«. فراکسیۆنى پارتى:«خه‌ڵکى نابه‌رپرس» ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تریی سلێمانیدا پارتی: ناهەقیمان بەرامبەر دەکرێت فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت هه‌ندێک «خه‌ڵکى نابه‌رپرس» ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تری سلێمانیدا. پێشه‌وا هه‌ورامى وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌پەرلەمانی کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌یه‌وێت له‌هه‌موو پرسه‌کاندا شه‌فافییه‌ت و رێکخستنه‌وه هه‌بێت هه‌ندێ شت به‌هه‌ره‌مه‌کى به‌ڕێوه‌نه‌چێت و ورده‌کارى پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى ده‌وێت له‌شوێنێک هه‌رزانترو کوالێتى باشتر بێت و پێداچوونه‌وه‌ى پێدا بکرێت». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ئه‌وه‌ى پارتى ده‌یەوێت و ده‌یکات ده‌ستکراوه ده‌بێت له‌خزمه‌تى سلێمانى و ئه‌و ناوچانه، وتیشى «هه‌ندێک خه‌ڵکى نابه‌رپرس ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تری سلێمانیدا، هێرشه‌کان له‌چوارچێوه‌ى حه‌مله‌یه‌کدایه له ناشرینکردنى شێوه‌ى راسته‌قینه‌ى پارتى له‌سلێمانى و مێژوویه‌کى هه‌یه‌و ده‌یانه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌م دروستکردنى رقه جه‌ماوه‌رى خۆیان زیاد بکه‌ن». وتیشی «به‌هیچ جۆرێک مه‌سرور بارزانى و پارتى جیاوازى ناکات له‌نێوان پارێزگاکانداو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌ته‌مه‌نى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم (200) رۆژه له‌و به‌رنامه‌یه‌ى حکومه‌ت دایناوه بۆ بودجه‌ى شاره‌کان و پارێزگاکان به‌ژماره ئه‌وه به‌درۆ ده‌خرێته‌وه«. بەراوردی شەقامی سەدمەتری سلێمانی لەگەڵ 120 و 150 مه‌ترى له‌هه‌ولێر په‌رله‌مانتارێکى کۆمه‌ڵى ئیسلامى باسى»ناحه‌قییه‌ک» ده‌کات له‌نێوان شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى به‌راورد به‌شه‌قامى 120 و 150 مه‌ترى له‌هه‌ولێر. سۆران عومه‌ر، په‌رله‌مانتارى کۆمه‌ڵ و ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت «ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى شه‌قامى (120) مه‌ترى 2 ملیۆن و (300) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه له‌وه‌ى بۆ شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى ته‌رخان کراوه!». هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه ده‌دات بۆ به‌دواداچوونى ھۆکارى ده‌ستکردن به‌جێبه‌جێ نه‌کردنى شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى به‌رپرسانى حکومه‌ت وتیان ناکرێ شه‌قامى (120) مه‌ترى به‌نرخێک ته‌واوکرابێ به‌ڵام شه‌قامى (100) مه‌ترى چوار ھێنده زیاترى تێبچێ. سۆران عومه‌ر ده‌شڵێت «به‌به‌راوردى تێچوى شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ولێر زۆر زیاتره! به‌ھانه‌یه‌کى ناڕاسته، به‌پێچه‌وانه‌وه شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى به‌به‌راوردى شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى 2 ملیۆن و (300) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه«. قۆناغى یه‌که‌مى پرۆژه‌ى دروستکردنى شه‌قامى (120)مه‌ترى خێرا که (١١) کیلۆمه‌تره، کۆمپانیاى ئه‌کنجله‌ى تورکى و ھێمن گروپ جێبه‌جێیان کردووه، نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر موسڵ تاھه‌ولێر که‌رکوک ده‌کات، (١٦) زێرابى سندوقى و سێ یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاسى تێدابووه، به‌گوژمه‌ى گرێبه‌ست و گوژمه‌ى گۆڕانکارى و کۆى گشتى گوژمه‌ى خه‌رجکراو بڕى (١٨٠) ملیۆن دۆلارى بۆ سه‌رفکراوه. سۆران عومەر دەڵێت «ھه‌رچه‌نده نزیک به (٥٠) ملیۆن دۆلارى دیکه له‌کۆى گوژمه‌که‌دا ھه‌یه سه‌رف نه‌کراوه، پێده‌چێ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا زه‌وى پێدرابێ». قۆناغى دووه‌م نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر موسڵ تا ھه‌ولێر شه‌قڵاوه ده‌گرێته‌وه که نۆ کیلۆمه‌تر ده‌کات، پێنج یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاس و دوو ئه‌نده‌رپاس و یەک ئۆڤه‌رفلاى و هەشت زێرابى سندوقى تێدایه، کۆمپانیاى ھێمن جێبه‌جێى کردووه (١٦٥) ملیۆن و حه‌فتاوسێ ھه‌زارو (٢٥) دۆلارى بۆ خه‌رجکراوه. قۆناغى سێیه‌مى پرۆژه‌که ١٤.٥ کم بووه، نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر که‌رکوک تا ھه‌ولێر شه‌قڵاوه ده‌گرێته‌وه، دوو یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاس و چوار ئه‌نده‌ر پاس و یەک ئۆڤه‌رفلاى و نۆ زێرابى سندوقى تێدایه. (١٤٤) ملیۆن و (٣٦٥) ھه‌زارو (٣٣٦) دۆلارى بۆ خه‌رجکراوه. کۆى گشتى (١٢٠) مه‌ترى ھه‌ولێر ٣٤.٥ کیلۆمه‌تره، بڕى (٤٨٩) ملیۆن دۆلارى تێچووه سۆران عومەر دەشڵێت «بایى (٥٠) ملیۆن دۆلارێش زه‌وییان پێدراوه له‌برى قۆناغى یه‌که‌م... تێچوى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێک ١٤.١٧ ملیۆن دۆلاره«. هەروەها بس لەشەقامی ١٠٠مەتری سلێمانی دەکات کە ٣٣ کیلۆمه‌تره (٣٩١) ملیۆن دۆلارى بۆ دانراوه، له‌کاتێکدا زه‌ویه‌که‌ى سه‌ختتره‌و شوێنه‌که‌ى بڕین و یه‌کتربڕو تێچوى زۆرتره، تێچووى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێک ١١.٨٦ ملیۆن دۆلاره. بە بڕوای سۆران عومەر ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ولێر، به‌به‌راوردى (١٠٠) مه‌ترى سلێمانى دوو ملیۆن و (٣٠٠) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه. بۆ شه‌قامى (١٥٠) مه‌ترى شارى ھه‌ولێر نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر به‌حرکه تا ھه‌ولێر کۆیه (١٤) کیلۆمه‌تره به‌بێ پاره‌ى گوژمه‌ى گۆڕانکارى (١٣١) ملیۆن و (٣١٦) ھه‌زارو (٢٨٠) دۆلارى بۆ ته‌رخانکراوه. گوژمه‌ى گۆڕانکارى بۆ شه‌قامى (120) مه‌ترى که‌خراوه‌ته سه‌ر گوژمه‌ى ته‌رخانکراو بڕى (١٠٥) ملیۆن دۆلار بووه. حکومەت: جیاوازی ناکەین نووسینگه‌ى راگه‌یاندنى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند زۆر که‌س و لایه‌ن زۆر به ناشاره‌زایى و به‌بێ زانیاریی، له‌چوارچێوه‌ى موزایه‌ده‌کردن پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌تریى سلێمانییان خستووه‌ته به‌رباس و گفتوگۆو ده‌ڵێت له‌ئێستادا له‌ڕێگه‌ى لیژنه‌یه‌کى باڵاو پسپۆرى حکومه‌ته‌وه سه‌رقاڵى پێداچوونه‌وه‌و ئاماده‌کارى کردنین بۆ پڕۆژه‌که. نووسینگه‌ى راگه‌یاندنى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان لە رایگه‌یراوێکدا وتی «حکومه‌تى هه‌رێم خزمه‌تگوزارییه‌کانى به‌بێ جیاوازى ده‌گه‌یه‌نێته هه‌موو ناوچه‌کانى هه‌رێمى کوردستان، هاووڵاتیانمان له‌سلێمانى شایه‌نى باشترین و شایسته‌ترین خزمه‌تگوزارین و له‌چه‌ند مانگى رابردووشدا بڕیارمان له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى چه‌ندین پڕۆژه له‌سنوورى سلێمانى و گه‌رمیان و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌ى راپه‌ڕین داوه‌و له‌ماوه‌یه‌کى نزیکیشدا ده‌ست به‌جێبه‌جێکردنى پرۆژه‌ى سه‌دمه‌تریى سلێمانى ده‌کرێت».
هاوڵاتى مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند که ئه‌نجامدانى ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بووه‌و ده‌شڵێت:" به‌دڵنیاییه‌وه نه‌خێر، ھیچ ھه‌ڵه نه‌بوو. پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن، ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو، خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو". مه‌سرور بارزانى، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ که‌ناڵى فرانس 24 که له لایه‌ن رۆژنامه‌نوس مارک په‌ره‌لمان ئه‌نجامدرا، دوا گۆڕانکارییه‌کانى عێراق و ناوچه‌که و کارنامه‌ى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌تایبه‌تى پرۆسه‌ى چاکسازى و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى باسکراوه. مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌باره‌ى ئه‌نجامدانى ریفراندۆم که له 25ى ئه‌یلولى 2017 ئه‌نجامدرا، مه‌سرور بارزانى ده‌ڵێت:" ئه‌نجامدانى ریفراندۆم هه‌ڵه نه‌بوو پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن. ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو. خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه ده‌کات له سه‌ردانى بۆ ئه‌نقه‌ره‌ى پایته‌ختى تورکیاو گفتوگۆکانى له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان گفتوگۆى له‌باره‌ى سوریاوه کردووه" سه‌ردانى ئه‌نقه‌ره‌م کرد و له‌گه‌ڵ سه‌رۆک ئه‌ردۆغان و به‌رپرسانى دیکه‌ى تورکیا کۆبوومه‌وه، ئه‌وان دڵنیایان کردینه‌وه که نایانه‌وێت گۆڕینى دیمۆگرافى له سوریا ئه‌نجام بده‌ن". له‌باره‌ى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم و پرسى چاکسازى و رووبه‌رووبونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى، مه‌سرور بارزانى ده‌ڵێت:" ھیوادارین شه‌فافیه‌تى زیاتر بۆ خه‌ڵکى به‌دیبھێنین که بۆ خه‌ڵکى به‌راستى پێویسته و شایه‌نى ئه‌وه‌ن که حکومه‌تێکى شه‌فافیان ھه‌بێت. پێویسته متمانه بنیات بنێن، به‌شێوه‌یه‌ک که حکومه‌ته‌که‌یان له‌خزمه‌تى ئه‌واندا بێت ..... تا ئێستا زۆر به ده‌رئه‌نجامه‌کان دڵخۆشم". هاوکات، باسى هێنانى سیستمى به‌رگرى پاترۆیتى ئه‌مریکا ده‌کات بۆ پاراستنى بنکه سه‌ربازییکانى ئه‌مریکا له‌هه‌رێمى کوردستان، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ڵێت:" ئه‌وان باسیان له‌وه کردووه که سیسته‌مى به‌رگرى لێره دابنێن، به‌ڵام بێگومان ئه‌وان چاوه‌ڕێن قسه له‌گه‌ڵ حکوومه‌تى عێراقى بکه‌ن و ره‌زامه‌ندى حکوومه‌تى عێراقى وه‌ربگرن". ده‌قى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه : فڕانس 24: به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیران ده‌مه‌وێت له بارودۆخى به‌غداوه ده‌ستپێبکه‌م، چه‌ندین مانگه خۆپیشاندان به‌رده‌وامه و ئێستا سه‌رۆک وه‌زیرانێکى نوێ راسپێردراوه که ئه‌ویش محه‌مه‌د عه‌للاوییه. ھه‌روه‌ھا داواى ھه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ده‌کرێت. بۆچوونى تۆ له‌سه‌ر ره‌وشى ئێستاى به‌غدا چییه؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه وایده‌بینین بارودۆخى ئێستاى به‌غدا ده‌رئه‌نجامى ئه‌و حوکمڕانییه خراپه بووه، که له‌ماوه‌ى 15 - 16 ساڵى رابردوو ھه‌بووه. زۆربه‌ى ئه‌وانه‌ى ئێستا خۆپیشاندان ده‌که‌ن و رژاونه‌ته سه‌ر شه‌قامه‌کان داواى ئه‌نجامدانى چاکسازیى و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى و حوکمڕانییه‌کى باش ده‌که‌ن، ئێمه‌ش پشتگیریى ته‌واوى ئه‌و داواکارییه ره‌وایانه‌ى خه‌ڵکه‌که ده‌که‌ین. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ھه‌ندێکجار ئه‌جێنداى سیاسى تێدا تێکه‌ڵاو ده‌کرێت که ئه‌مه‌ش ره‌وشه‌که‌ى ئاڵۆزتر کردووه. له‌راستیدا سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشوو به‌ڕێز عادل عه‌بدولمه‌ھدی، ھه‌موو ھه‌وڵى خۆیدا به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌و ئه‌وه‌نده پشتگیریى نه‌کرا که شایه‌نى بوو له‌لایه‌ن لایه‌نه سیاسییه‌کانى دیکه بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌جێنداکانى خۆی. ئێمه پێمانوانه‌بوو که ئه‌و به‌رپرسیاربێت به‌رامبه‌ر به ھه‌موو ئه‌و کێشانه‌ى وڵاته‌که به‌ده‌ستییه‌وه ده‌ناڵێنێت. ھیواداریشم که سه‌رۆک وه‌زیرانى نوێى راسپێردراو به‌ڕێز عه‌للاوى پشتگیریى زیاترى بکرێت له‌لایه‌ن خه‌ڵک و لایه‌نه سیاسییه‌کانیش تا سه‌رکه‌وتوو بێت. فرانس 24: ئایا تۆ گه‌شبینى ئه‌وه رووده‌دات؟ له‌به‌رئه‌وه‌ى زۆر خه‌ڵک ئه‌وه‌نده ھیوایان پێى نییه؟ مه‌سرور بارزانی: جارێ دیارنییه ده‌بێ چاوه‌ڕێ بین و ته‌ماشا بکه‌ین. بێگومان ھه‌ندێک ھه‌ن دژى راسپاردنى ئه‌ون، به‌ڵام ژماره‌یه‌کى زۆریش پشتگیریى ده‌که‌ن، بۆیه ھیوادارین که ئه‌گه‌ر ئه‌و بووه سه‌رۆک وه‌زیران ئه‌وا به ته‌واوه‌تى پابه‌ندى جێبه‌جێکردنى ده‌ستوور بێت که ئه‌مه‌ش پێمانوایه داواکارى سه‌ره‌کى زۆرینه‌ى گه‌لى عێراقه. فرانس 24: به‌ڵام داواکارییه‌کى دیکه‌ى زۆربه‌ى عێراقییه‌کان و ھه‌روه‌ھا داواکارى ئایه‌توڵڵا سیستانی، ئه‌نجامدانى ھه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌یه. ئایا ئێوه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌و پێشنیازه‌دان تا بزانن ئایا خه‌ڵک ده‌یه‌وێت ئاینده‌ى وڵاته‌که‌یان به چ ئاراسته‌یه‌ک بڕوات؟ مه‌سرور بارزانی: ھه‌ر شتێک زۆرینه‌ى گه‌لى عێراق له‌گه‌ڵى بێت. ئێمه‌ش پشتگیریى ده‌که‌ین. به‌ڵام ئه‌وه ته‌نیا په‌یوه‌ندى به ھه‌ڵبژاردنه‌وه نییه، به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به ته‌واوى سیسته‌مه‌که‌وه ھه‌یه که مایه‌ى نیگه‌رانیه و ده‌بێ ئه‌و نیگه‌رانییه‌مان له‌به‌رچاوبگیرێت. پێویسته حکوومه‌تێکى گشتگیر وهه‌مه‌لایه‌نه ھه‌بێت و نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵک بکات. بۆیه ده‌بێ ئه‌نجامدانى ھه‌ڵبژاردنیش به‌و مه‌به‌سته و ئاراسته‌یه بێت. فرانس 24: ئه‌گه‌ر ئه‌وه رووینه‌دا، پێشبینى رووخانى ده‌وڵه‌تى عێراق ده‌که‌یت؟ مه‌سرور بارزانی: له‌راستیدا نازانم. ھیوادارم وانه‌بێت. ھیوادارم که چاره‌سه‌رێک ھه‌بێت بۆ ئه‌و خه‌ڵکه‌ى که زۆر ئازارى چه‌شتووه. فرانس 24: حکومه‌ته‌که‌ى ئێوه له گفتوگۆدابوون له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌رێک بۆ کێشه‌کانتان، به‌تایبه‌تى له‌باره‌ى پرسى نه‌وت، پێده‌چێ به‌ھۆى ئه‌و بارودۆخه‌ى له به‌غدا ھه‌یه گفتوگۆکانتان هه‌ڵپه‌سێردراون و جارێ هیچ رێککه‌وتنێک له ئارادا نه‌بێت؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ ئه‌وه راسته. له‌سه‌ره‌تاى ده‌ستبه‌کاربوونى کابینه‌که‌م راسته‌وخۆ چوومه به‌غدا و به کۆمه‌ڵێک پێشنیاز له‌گه‌ڵ تیمێکى به‌ھێزى کابینه‌که‌م. به‌رده‌وامبووین له گفتوگۆکانمان له‌گه‌ڵ به‌ڕێز عادل عه‌بدولمه‌ھدى و کابینه‌که‌ى و دواتر گه‌یشتنه رێگه‌چاره‌یه‌کى باش و چاوه‌ڕێ بووین بگه‌ینه قۆناغى کۆتایى رێککه‌وتنه‌که، که له‌و بڕوایه‌دا بووین له به‌رژه‌وه‌ندى عێراق و ھه‌رێمى کوردستانیشدا بوو. به‌داخه‌وه ره‌وشه‌که له عێراق یارمه‌تیده‌ر نه‌بوو. بۆیه ھه‌موو شته‌کان راوه‌ستان. بۆیه ھیوادارم حکوومه‌تى داھاتوو و سه‌رۆک وه‌زیرانى داھاتوو پابه‌ندبێت به‌وه‌ى که رێککه‌وتنه‌که بگه‌یه‌نێته قۆناغى کۆتایى که ئێمه پێمانوایه ئه‌وه له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌موو خه‌ڵکى عێراقدایه. فرانس 24: بێگومان ئێستا زۆر باسیش له کشانه‌وه‌ى ھێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌کرێت. له‌دواى کوشتنى ژه‌نه‌ڕاڵى ئێرانى قاسم سوله‌یمانى له‌لایه‌ن ئه‌مریکییه‌کانه‌وه، پێشموایه تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیت بکشێنه‌وه. پێتوایه که ھێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌کشێنه‌وه، ئایا ئه‌مه جێى نیگه‌رانى ئێوه‌یه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مریکا و ھێزه‌کانى ھاوپه‌یمانان له‌سه‌ر داواى فه‌رمى حکومه‌تى عێراقى له عێراقن. ئه‌وانیش زۆر یارمه‌تیده‌رى ھێزه‌کانى عێراق و ھێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌یان داوه له شه‌ڕى دژ به داعش. بۆیه ئێمه له‌و بڕوایه‌داین مانه‌وه‌یان پێویسته، چونکه داعش ھێشتا مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌یه و به ته‌واوه‌تى له‌ناونه‌چوون و ریشه‌کێش نه‌کراون. داعش تواناى خۆى رێکخستنه‌وه‌و ھێرشکردنیان هه‌یه، له چه‌ندین شوێن ھێرشیشیان ئه‌نجامداوه. بێگومان ئه‌و بڕیاره بڕیارێکى تاکلایه‌نه بوو له‌لایه‌ن په‌رله‌مانى عێراقه‌وه و په‌له‌یان له بڕیاردانه‌که کرد و ھیوادارین، که رێگه‌چاره‌یه‌ک یان میکانیزمێک ھه‌بێت که ھه‌ردوو حکوومه‌تى عێراق و ھێزه‌کانى ئه‌مریکا و ھاوپه‌یمانان پێى رازى بن به مانه‌وه‌ى ھێزه‌کانى ئه‌مریکا و ھاوپه‌یمانان له‌م ناوچه‌یه که ئێمه پێمانوایه مانه‌وه‌یان زۆر پێویسته. فرانس 24: له‌دواى ھێرشه‌که‌ى ئه‌مریکا که بووه ھۆى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى و دواتریش وه‌ڵامدانه‌وه‌ى ئێران که بێگومان بنکه‌کانى ئه‌مریکا و وڵاتانى ھاوپه‌یمانانى کرده ئامانج. ئێستا ئه‌مریکا باس له ھێنانى سیسته‌مى دژه مووشه‌کى پاتریۆت ده‌کات. ئایا له‌و باره‌یه‌وه قسه‌یان له‌گه‌ڵ ئێوه کردووه؟ تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئه‌و سیسته‌مه بھێنرێت تا ھێرشى له‌وجۆره دووباره نه‌بێته‌وه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مریکا وه‌کو ھه‌ر حکومه‌تێکى دیکه مافى خۆیه‌تى به‌رگرى له خۆى بکات. بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا بڕیاربدات له ھه‌ر شوێنێک بنکه‌ى سه‌ربازى ھه‌بێت، ئه‌وه بڕیارى خۆیانه و چ سیسته‌مێک داده‌نێن بۆ به‌رگریکردن له‌خۆیان ئه‌وه بۆ بڕیارى خۆیان ده‌گه‌ڕێته‌وه. به‌ڵام بێگومان ئه‌وان ھاوپه‌یمانن و ھاوکار و پاڵپشتیکاربوون له ته‌واوى شه‌ڕى تیرۆریزم له ناوچه‌که، ھه‌ربۆیه‌ش ئه‌وان لێره‌ن. بۆیه ئه‌وه بۆ بڕیارى ئه‌مریکا ده‌گه‌ڕێته‌وه و ئه‌وان خۆیان بڕیارده‌ده‌ن. فرانس 24: ئایا له‌سه‌ر ئه‌و پرسه قسه‌یان له‌گه‌ڵ ئێوه کردووه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌وان باسیان له‌وه کردووه که سیسته‌مى به‌رگرى لێره دابنێن، به‌ڵام بێگومان ئه‌وان چاوه‌ڕێن قسه له‌گه‌ڵ حکوومه‌تى عێراقى بکه‌ن و ره‌زامه‌ندى حکوومه‌تى عێراقى وه‌ربگرن. فرانس 24: به‌ڵام ئێوه پێشوازى له هه‌نگاوێکى له‌م شێوه‌یه ده‌که‌ن؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ بێگومان به‌ڵام ده‌بێ به‌غدا ره‌زامه‌ندى بدات. به‌ڵام ئه‌گه‌ر به راى ئێمه بێت ئه‌وه لاریمان نییه. فرانس 24: ئاماژه‌ت به‌وه کرد که داعش خه‌ریکى خۆڕێکخستنه‌وه‌ن و نوێنه‌رى ئه‌مریکاش له ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى دژى داعش رایگه‌یاند که ھێشتا نزیکه‌ى هه‌ژده ھه‌زار چه‌کدارى داعش له عێراق و سووریا ھه‌ن. ئایا تۆ بۆچوونت له‌سه‌ر ئه‌و ژماره‌یه چییه و مه‌زه‌نده‌ى ئێوه‌ش ده‌رباره‌ى خۆڕێکخستنه‌وه‌ى داعش چییه؟ مه‌سرور بارزانی: زۆر زه‌حمه‌ته ژماره‌یه‌کى راست و دورستت بده‌مێ. به‌ڵام ئێمه زانیاریمان ھه‌یه که ژماره‌ى چه‌کداره‌کان نزیکه له‌و ژماره‌یه. واتا هه‌ژده ھه‌زار یان زیاتر. به‌ڵام ده‌توانم بڵێم به‌دڵنیاییه‌وه که ئێستا ژماره‌ى ئه‌ندامانى داعش زۆر زیاتره له ژماره‌ى ئه‌ندامه‌کانیان له ساڵى 2013 پێش ئه‌وه‌ى ھێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر عێراق و سووریا ده‌ستپێبکه‌ن و خه‌لافه‌تى خۆیان رابگه‌یه‌نن. بۆیه ئه‌گه‌رێکى زۆر ھه‌یه بۆ سه‌رھه‌ڵدانه‌وه‌ى داعش و زۆر به‌ئاسانیش ده‌توانن خۆیان رێکبخه‌نه‌وه و خه‌ڵکى نوێ رابکێشنه ناو ریزه‌کانیانه‌وه. له‌به‌رئه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و ھۆکارانه‌ى بوونه ھۆکارى سه‌رھه‌ڵدانى داعش و ھه‌ماھه‌نگى خه‌ڵک له‌گه‌ڵ داعش ھێشتا ماون. بۆنموونه ھێشتا سه‌قامگیریى سیاسى نییه. خۆشگوزه‌رانى ئابوورى نییه، ئارامى و ئاسایشێکى به‌ھێزیش نییه. ئه‌مانه‌ش ھۆکار بوون بۆ سه‌رھه‌ڵدانى گروپى تیرۆرستی، بێگومان له‌ئه‌گه‌رى نه‌بوونى ئه‌و فاکته‌رانه‌ى باسمکردن و ئه‌گه‌ر به جیدى رووبه‌ڕوویان نه‌بینه‌وه وه‌ک ھێزه‌کانى ھاوپه‌یمانان و هێزه‌کانى ناوچه‌که، ئه‌وه ئه‌گه‌رێکى زۆره که داعش سه‌رھه‌ڵبداته‌وه. فرانس 24: وه‌ک ئاماژه‌م پێدا ئێستا ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى له‌دژى داعش ده‌ستپێکردووه‌ته‌وه له‌دواى ئه‌وه‌ى بۆ ماوه‌یه‌ک رایانگرتبوو. ئایا ده‌تانه‌وێت ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى رۆڵێکى کاراترى ھه‌بێت، خۆت ئاماده‌ى کۆنفڕانسى ئاسایشى میونشن ده‌بیت، ئایا له‌وێ داوا له کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى ده‌که‌ى بۆ ھاوکارى زیاتر؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ بێگومان. پێویسته به توندترین شێوه رووبه‌ڕووى داعش ببینه‌وه، به‌ڵام ئێستا ئه‌وه زه‌حمه‌ته چونکه ئه‌وان ئێستا ھیچ ناوچه‌یه‌کى له‌ژێر ده‌ستدا نییه وه‌کو رابردوو. بۆیه ئێستا پێویستى به ھه‌ماھه‌نگییه‌کى سه‌ربازیى و ھه‌واڵگریى ھه‌یه و ده‌بێ بزانیت ئه‌وان له کوێن و دواتریش به‌کرده‌وه‌ى سه‌ربازى رووبه‌ڕوویان ببیته‌وه. فرانس 24: باست له کردار کرد، ئه‌وه‌ش پێویستى به ھه‌ماھه‌نگى نێوان حکومه‌تى ھه‌رێمى کوردستان و حکومه‌تى ناوه‌ند ھه‌یه به‌تایبه‌تى له‌و ناوچانه‌ى به ناوچه‌ى ناکۆکى له‌سه‌ر ناسراون و واده‌بینرێت که ئێستا بۆشایى ئه‌منى له‌و ناوچانه ھه‌یه، ئه‌مه‌ش به‌ھۆى ئه‌وه‌ى ھه‌ماھه‌نگى ته‌واو له‌نێوان ئێوه و ئه‌واندا نییه و ئه‌مه‌ش ئه‌و ناوچه که سوننیانه‌ن له‌رابردوودا داعش پێگه‌ى به‌ھێزبوو، ئێستاش ھه‌ر له‌وێ خه‌ریکى خۆرێکخستنه‌وه‌یه‌و ده‌یه‌وێ دووباره بگه‌ڕێته‌وه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مه یه‌کێک بوو له‌و خاڵانه‌ى که له‌گه‌ڵ به‌غدا دا گفتوگۆمان له‌سه‌ر کرد و پێشنیازمان بۆ به‌غدا کرد که پێویسته ھه‌ماھه‌نگییه‌کى باشتر له‌نێوان ھێزى پێشمه‌رگه و سوپاى عێراقدا ھه‌بێت. به‌تایبه‌تى له‌و ناوچانه‌ى که به ناوچه ناکۆکى له‌سه‌ره‌کان ناسراون. له‌به‌رئه‌وه‌ى ئێستا بۆشایى ئه‌منى ھه‌یه، ئه‌مه‌ش به‌ھۆى ئه‌و گرژیانه‌ى له‌نێوان ئێمه و به‌غدا ھه‌بوو له‌دواى ساڵى 2017. بۆیه پێویسته ئه‌و ناوچانه پارێزگاریان لێ بکرێت و پێشنیازى ئێمه‌ش ئه‌وه‌بوو که ھه‌ردوو هێزى پێشمه‌رگه و سوپاى عێراقى له‌یه‌کتر نزیک ببنه‌وه و بگه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ر ئه‌و سیسته‌مه‌ى له‌رابردوودا ھه‌بوو که پێیده‌گوترا میکانیزمى ھه‌ماھه‌نگى ھاوبه‌ش، تاوه‌کو ئه‌و ھه‌ماھه‌نگیانه ده‌ستپێبکه‌نه‌وه تا چیدیکه داعش نه‌توانێت له‌و ناوچانه جموجۆڵى ھه‌بێت. فرانس 24: به‌ڵام ئایا ئه‌وه تا چه‌ند چاره‌سه‌رێکى واقیعیانه ده‌بێت له‌کاتێکدا که میلیشیا شیعییه‌کان ناوچه‌یه‌کى زۆریان له‌ژێر ده‌سته و ھه‌ندێک پێیانوایه زۆربه‌ى عێراقیان کۆنتڕۆڵ کردووه. ئایا ئه‌وانیش مه‌ترسى نین بۆ ئه‌و ھه‌ماھه‌نگیه‌ى تۆ باست کرد؟ مه‌سرور بارزانی: با ئه‌وه روون بکه‌مه‌وه که ئه‌وان له‌رابردوودا رووبه‌ڕووى داعش بوونه‌ته‌وه، به‌ڵام ئێمه باس له‌وه ده‌که‌ین که چۆن بتوانین رێگرى بکه‌ین له مه‌ترسى سه‌رھه‌ڵدانه‌وه‌ى داعش له‌و ناوچه‌یه. بۆیه ھه‌ر پرسێک یانیش ھه‌ر شتێک که له‌و رووه‌وه یارمه‌تیده‌ر نه‌بێت ده‌بێ بیر له ئه‌ڵته‌رناتیڤى بکه‌ینه‌وه. تا ئه‌م ساته‌ش باشترین ئه‌ڵته‌رناتیڤ ئه‌وه‌یه که سوپاى عێراق و ھێزى پێشمه‌رگه ئه‌و بۆشایه پڕبکه‌نه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى زۆر له دانیشتووانى ئه‌و ناوچه‌یه ره‌نگه دڵخۆش نه‌بن به‌وه‌ى ھێزى دیکه له‌و ناوچه‌یه بێت. فرانس 24: بێگومان زۆرێک له‌و ھێزانه‌ى باستکردن په‌یوه‌ندیان به ئێرانه‌وه ھه‌یه و باسم له ھێرشه‌کانى سه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه کرد که مانگێک له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجامدران له دواى کوشتنى قاسم سوله‌یمانی. پێتوایه بڕیارێکى باش بوو ئه‌مریکا ئه‌و کاره‌ى کرد؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌وه بڕیارى ئه‌مریکا خۆى بوو. من ناتوانم به ناوى ئه‌مریکاوه قسه بکه‌م. فرانس 24: ئایا له دواى ئه‌و رووداوه‌وه، ھیچ ھه‌ڕه‌شه‌تان له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه لێکراوه، یانیش گفتوگۆتان له‌گه‌ڵ کردوون بۆ ئه‌وه‌ى ھیچ گرژییه‌ک دروست نه‌بێت؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه ھه‌موو ھه‌وڵێکى خۆمان داوه که دووربین له‌و گرژیى و ئاڵۆزیانه. ئێران دراوسێمانه و په‌وه‌ندییه‌کى باشیشمان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکاش هه‌یه و ھاوپه‌یمانمانه و نامانه‌وێت ئه‌و گرژیانه زیاتر بن، یان رووبه‌ڕووبوونه‌وه رووبدات. ئێمه له‌و بڕوایه‌داین که پێویسته ھه‌موو لایه‌نه‌کان هه‌وڵى ھێورکردنه‌وه و ئارامکردنه‌وه‌ى دۆخه‌که بده‌ن و ئێمه‌ش ئه‌وه‌مان کردووه. فرانس 24: پێتوایه ئه‌گه‌رى رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى سه‌ربازى نێوان ئه‌مریکا و ئێران دووره؟ مه‌سرور بارزانی: ھیواداریم ھیچ شه‌ڕێک روونه‌دات. له‌به‌رئه‌وه‌ى له به‌رژه‌وه‌ندى ھیچ لایه‌کدا نابێت به‌تایبه‌تى له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکه‌که نابێت. ئێمه زۆر نیگه‌رانین له گرژیى و ئاڵۆزى ره‌وشه‌که. بۆیه ھیوادارم ھه‌موو لایه‌نه‌کان ھه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان بده‌ن. فرانس 24: رات به‌رامبه‌ر قسه‌کانى ئه‌مدوایه‌ى ئه‌میندارى حزبوڵڵاى لوبنانى حه‌سه‌ن نه‌سروڵڵا چیبوو، که گوتى ساڵى 2014 کاتێک داعش له ھه‌ولێر نزیکبوویه‌وه، باوکت مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى ئه‌وکاتى ھه‌رێمى کوردستان، داواى هاوکارى له قاسم سوله‌یمانى کرد و سه‌رۆکى ھه‌رێمییش زۆر نیگه‌ران بوو زۆریش په‌رۆش بوو بۆ ئه‌وه‌ى ھاوکارى بکرێت، به‌ڵام نه‌سروڵڵا زۆر نیگه‌ران بووه له ھه‌ڵوێستى سه‌رکردایه‌تى کورد به‌رامبه‌ر کوشتنى قاسم سوله‌یمانی، تۆ چى ده‌ڵێیت؟ مه‌سرور بارزانی: له‌راستیدا به‌و شێوه‌یه‌ى ئه‌و ھه‌ڵسوکه‌وتى کرد و قسه‌ى کرد، ئه‌و بێڕێزى به خۆى کرد. که‌سێکى ئه‌وھا و له‌و پێگه‌یه‌دا ده‌بێ زۆر باشتر بزانێت چۆن ده‌رباره‌ى خه‌ڵکى دیکه قسه ده‌کات. بێگومان ئه‌وه‌ى گوتیشى راست نه‌بوو. ئه‌وه‌ى چاوه‌ڕێیم نه‌ده‌کرد ھه‌ڵوێستى زۆربه‌ى عه‌ره‌به‌کان بوو (به‌رامبه‌ر قسه‌کانى نه‌سڕوڵڵا) نه‌ک ته‌نیا کورد، به‌ڵکو عه‌ره‌به‌کانیش (به‌رپه‌رچى قسه‌کانى حه‌سه‌ن نه‌سڕوڵلایان دایه‌وه)، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى سه‌رۆک بارزانى ده‌ناسن ده‌زانن که ئه‌و به خۆى سه‌رکردایه‌تى شه‌ڕى داعشى کرد و زۆربه‌ى کاته‌کانیش له سه‌نگه‌رى پێشه‌وه‌ى شه‌ڕه‌که بوو و شان به‌شانى پێشمه‌رگه شه‌ڕى دژى داعش ده‌کرد و له‌راستیدا ئه‌و که‌سایه‌تیه‌کى سه‌ره‌کى بوو که توانى ئه‌فسانه‌ى داعش تێکبشکێنێت و شکست به داعش بھێنێت. بێگومان له‌سه‌ره‌تادا بارودۆخ زۆر ناھه‌موار بوو. به‌ڵێ ئێرانییه‌کانیش ھاوکاریان کردین له‌رێگاى ناردنى چه‌ند چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نییه‌که‌وه به‌ڵام ئه‌و ھاوکارییه‌ى ئه‌وان باسیان لێوه‌ده‌کرد زۆر گه‌وره کرابوو. بێگومان ئێمه سوپاسى ھه‌موو لایه‌کمان کردووه که ھاوکاریان کردین له‌و ساته زه‌حمه‌تانه‌دا به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش زۆر ھێزى ھاوپه‌یمانانى دیکه‌ش ھه‌بوون که ھاوکاریان کردین. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت دان به‌وه‌دابنێین که ئه‌وه پێشمه‌رگه‌بوو له‌سه‌نگه‌ره‌کانى پێشه‌وه شه‌ڕى دژى داعش ده‌کرد و قوربانیاندا له‌پێناو شکستپێھێنانى داعش. که توانیان نه‌ک ته‌نیا پارێزگارى له کوردستان بکه‌ن به‌ڵکو پارێزگارى له ھه‌موو جیھانیش بکه‌ن له‌م مه‌ترسییه. فرانس 24: به‌خێرایى من ده‌مه‌وێت بچمه سه‌ر دۆخى سووریا. وه‌ک ده‌زانى شه‌ر و گرژییه‌کان له نێوان تورکیا و حکومه‌تى سوریا سه‌ریانھه‌ڵداوه‌ته‌وه. دۆخى کورد له سووریا به‌دڵنیاییه‌وه جێگه‌ى نیگه‌رانیه بۆ ئێوه. ھه‌ڵوێستى ئێوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئێستا له سوریا رووده‌دات چییه؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه نیگه‌رانین له دۆخى سووریا، له‌به‌رچه‌ند ھۆیه‌ک: پێش ھه‌موو شتێک پێمانوانییه رووبه‌رووبونه‌وه‌ى سه‌ربازى و شه‌ێ ھاوکاربێت بۆ گه‌راندنه‌وه‌ى سه‌قامگیریى ناوچه‌که به‌گشتی. داگیرکارییه‌کانى ئه‌مداوییه‌ى تورکیاش کێشه‌که‌ى ئه‌وه‌نده‌ى دیکه ئاڵۆزتر کردووه. فرانس 24: بریارێکى خراپ بوو؟ مه‌سرور بارزانی: پێموایه ھاوکارنیه له گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئاشتى درێژخایه‌ن له ناوچه‌که‌دا. به‌تایبه‌تى که ھه‌ندێک لایه‌نى ئۆپۆزسیۆنى سووریاش به‌شێکن له کێشه‌که و له‌لایه‌ن خه‌ڵکى خۆجێى ناوچه‌که‌وه ره‌تکراونه‌ته‌وه. ئێمه ھه‌موومان نیگه‌رانین له ئاڵۆزتربوونى دۆخه‌که. ھه‌روه‌ھا نیگه‌رانین له‌وه‌ى شه‌پۆلێکى دیکه‌ى خه‌ڵکى له سووریاوه به‌ھۆى ئه‌و دۆخه خراپه‌وه ئاواره‌بوون.20 ھه‌زار ئاواره‌ى دیکه‌ش له سوریاوه به‌ھۆى ئه‌و گرژییانه‌ى ئه‌م دواییه‌وه روویان له ھه‌رێمى کوردستان کردووه. له‌کاتێکدا پێشتریش زیاتر له 250 ھه‌زار کوردى ئاواره‌ى سووریامان حه‌واندووه‌ته‌وه. ھه‌ربۆیه راسته خه‌ڵک نیگه‌رانه له گۆڕینى دیمۆگرافى له ناوچه‌که‌دا. له‌م دواییانه‌دا سه‌ردانى ئه‌نقه‌ره‌م کرد و له‌گه‌ڵ سه‌رۆک ئه‌ردۆغان و به‌رپرسانى دیکه‌ى تورکیا کۆبوومه‌وه. ئه‌وان دڵنیایان کردینه‌وه که نایانه‌وێت گۆڕینى دیمۆگرافى له سوریا ئه‌نجام بده‌ن. فرانس 24 باوه‌رت پێیان ھه‌یه؟ مه‌سرور بارزانی: ھیوادارام که گۆڕینى دیمۆگرافى روونه‌دات، چونکه له‌به‌رژوه‌ندى ھیچ لایه‌کدا نییه. فرانس 24: ده‌مه‌وێت بێمه سه‌ر دۆخى ئێره (هه‌رێمى کوردستان). باسمانکرد که خۆپیشانده‌ران له به‌غدا دژى گه‌نده‌ڵین و داواى حکومرانیه‌کى باش ده‌که‌ن، زۆر ناڕه‌زایى و خۆپیشاندان ھه‌ن له ناوچه‌که و جیھانیش به‌گشتی. کابینه‌که‌ى ئێوه له مانگى حوزه‌یرانه‌وه راگه‌یه‌ندراوه و تا چه‌ند له ره‌گه‌وه ده‌رھێنانى گه‌نده‌ڵى و بنبڕکردنى بووه‌ته کارى له‌پێشنه‌ى ئێوه. بۆئه‌وه‌ى حکومرانیه‌کى باش بھێننه کایه‌وه، وه‌ک ئه‌وه‌ى کورد و خه‌ڵکى دیکه‌ش داواى ده‌که‌ن ؟ مه‌سرور بارزانی: راسته ئه‌وه دروشمى کابینه‌که‌مه، که گه‌نده‌ڵى نه‌ھێڵین. ئه‌وه له ئه‌جێنداى ئێمه دایه و کارنامه‌ى خۆشمان راگه‌یاندووه، ئه‌وه‌ى پێویسته بیکه‌ین ئه‌وه‌یه که چاکسازى گشتى بکه‌ین له بوارى ئابوورى و به‌ڕێوه‌بردنى حکومه‌ت و واته به‌ڕێوه‌بردنى باش، رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵیش کارى ھه‌ره له‌پێشینه‌مانه. ئێمه سه‌رکه‌وتووبووین له‌وه‌ى که گه‌نده‌ڵى رابگرین، پێداچوونه‌وه به‌ھه‌ر کارێکى ھه‌ڵه‌دا ده‌که‌ینه‌وه که له‌وانه‌یه له رابردوودا روویدابێت. بۆیه من پێموایه تا ئێستا زۆر سه‌رکه‌وتوو بووین، به‌ڵام ئه‌مه پرۆسه‌یه‌کى دوور و درێژه، ئێمه‌ش پابه‌ندین به‌وه‌ى رووبه‌ڕووى گه‌نده‌ڵى ببینه‌وه. ھیوادارین شه‌فافیه‌تى زیاتر بۆ خه‌ڵکى به‌دیبھێنین که بۆ خه‌ڵکى به‌راستى پێویسته و شایه‌نى ئه‌وه‌ن که حکومه‌تێکى شه‌فافیان ھه‌بێت. پێویسته متمانه بنیات بنێن، به‌شێوه‌یه‌ک که حکومه‌ته‌که‌یان له‌خزمه‌تى ئه‌واندا بێت و باوه‌ڕیان پێیبێت له‌وه‌ى که بۆیان ئه‌نجام ده‌دات. من باوه‌ڕى ته‌واوم ھه‌یه ئێمه رێگه‌یه‌کى باشمان بڕیوه، به‌ڵام ھێشتا زۆر کارى دیکه‌شمان ماوه که ده‌بێ ئه‌نجامیان بده‌ین، به‌ڵام من تا ئێستا زۆر به ده‌رئه‌نجامه‌کان دڵخۆشم. فرانس 24: پرسیارى کۆتاییم، له‌باره‌ى ریفراندۆمى سه‌ربه‌خۆییه‌وه‌یه که زۆرێک له خه‌ڵکى پێیانوایه کارێکى باش نه‌بووه، وه‌کو پره‌نسیپ نا به‌ڵکو خراپیه‌که‌ى بۆ کاته‌که‌ى و ئه‌و ده‌نگه ناڕازیانه‌ى که له دنیا و وڵاتانى ده‌وروبه‌ر و ھاوپه‌یمانه‌کانیشتانه‌وه به‌رزبوونه‌وه. له ئه‌نجامیشدا رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ به‌غدا لێکه‌وته‌وه و خه‌ونى سه‌ربه‌خۆیى کوردستان واده‌رده‌که‌وێت که ئێستا پرسێک نه‌بێت له داھاتوویه‌کى نزیکدا رووبدات. مه‌سرور بارزانی: که‌واته پرسیاره‌که‌ت چیه؟ فرانس 24: ئایا ئه‌نجامدانى ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بوو؟ مه‌سرور بارزانی: به‌دڵنیاییه‌وه نه‌خێر، ھیچ ھه‌ڵه نه‌بوو. پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن. ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو. خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو، بۆیه ئه‌گه‌ر به واقیعى قسه بکه‌ین، ئه‌وه ته‌نیا ده‌ربرینى بۆچوون و خواستى خه‌ڵکى بوو که چییان ده‌وێت. ئێمه ده‌رگامان بۆ گفتوگۆکردنیش له‌گه‌ڵ به‌غدا به کراوه‌یى به‌جێھێشت. به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌وه‌ى نایاسایى بوو کاردانه‌وه‌ى به‌غدا بوو، که ھێزى به‌کارھێنا له دژى پرۆسه‌یه‌کى دیموکراسی. چونکه کوردستان به‌پێى یاسا به‌شێکه له عێراق و ئێمه ھیچکات سه‌ربه‌خۆییمان رانه‌گه‌یاندبوو. ھه‌ربۆیه نه‌خێر ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بوو. به‌ڵکو ته‌نیا ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵک بوو و ھۆکاریش ھه‌بوون بۆ ئه‌نجامدانى ئه‌و ریفراندۆمه. ئه‌ویش به‌ھۆى خراپ مامه‌ڵه‌کردنى حکومه‌تى به‌غدا بوو له‌گه‌ڵ کورد، که چۆن کورد فه‌رامۆش ده‌کران و پشتگوێ ده‌خران. به‌دڵنیاییه‌وه ئێمه ھه‌مووکات وتوومانه ئێمه ده‌ستوورمان ھه‌یه، پێویسته به‌غدا به‌ته‌واوى جێبه‌جێى بکات. ئێمه باوه‌رى ته‌واومان ھه‌یه که به‌ته‌واوى جێبه‌جێکردنى ده‌ستوور یه‌کێکه له ھۆکاره سه‌ره‌کیه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى ئێمه پێکه‌وه بژین و وڵاتێک بنیادبنێین. به‌داخه‌وه به‌غدا ھاوبه‌شى ئێمه‌ى قبووڵ نه‌کرد و ئێمه‌ش وتمان نامانه‌وێت پشتگوێ بخرێین و به‌که‌م سه‌یر بکرێین. چونکه په‌یوه‌ندییه‌کانى ئێمه له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌سه‌ر ھاوبه‌شى و دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵات بنیادنراون. له‌راستیدا ھه‌رکات به‌غدا ئاماده‌بووبێت، ئێمه له واقیعى ناوچه‌که و جیھانیش تێده‌گه‌ین، به‌ڵام ھه‌رکاتێک به‌غدا ئاماده‌بووبێت بۆ دانوستان، ئێمه چووینه به‌غدا و گفتوگۆمان کرد له‌سه‌ر چۆنیه‌تى رێکخستنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانمان به‌گوێره‌ى ده‌ستوورى عێراق. ھه‌ربۆیه له راستیدا ئه‌وه کورد نییه که ده‌ستوورى پێشێلکردووه، به‌ڵکو ئه‌وه رژێمى پێشووى به‌غدا بوو ده‌ستوورى پێشێلکرد و کوردى ناچارکرد ریفراندۆم ئه‌نجام بدات. فرانس 24: تۆ باسى کاردانه‌وه‌کانى به‌غدات کرد، به‌ڵام ئه‌ى چى له باره‌ى دراوسێکانتان و ھاوپه‌یمان و دۆسته‌کانتانه‌وه ده‌ڵێی، له ئه‌مریکاوه ده‌ست پێده‌که‌م؟ ئه‌وان پاڵپشتیان نه‌کردن، ئه‌وان ئێوه‌یان به‌جێھێشت؟ مه‌سرور بارزانی: راسته، ئه‌وان پاڵپشتیان نه‌کردین، زۆربه‌داخه‌وه. فرانس 24: له‌وانه‌یه له‌به‌رئه‌وه بووبێت که ھه‌ڵه بووه؟ مه‌سرور بارزانی: من پێموانییه ھه‌ڵه بووبێت. من پێموایه ئه‌وانه ھه‌ڵه‌یان کرد که پاڵپشتى راستیان نه‌کرد، چونکه به‌رژه‌وه‌ندى رۆڵێکى زۆر گه‌وره‌ترى گێڕا له‌به‌رامبه‌ر به‌ھا و پره‌نسیپه‌کان، شته‌کان به‌وشێوه‌یه بوو. ئه‌گه‌رنا من ھیچ پێموانییه که کورد کارێکى ھه‌ڵه‌ى کردبێت. فرانس 24: پێتوایه کوردستان ببێته وڵاتێکى سه‌ربه‌خۆ؟ مه‌سرور بارزانی: باوه‌ڕبوون به خواست وئاره‌زوو شتێکه و راستى و واقیعیش شتێکى دیکه‌یه. ئه‌مڕۆ ئامانجى ئێمه ئه‌وه‌یه په‌یوه‌ندییه‌کى باشترمان له‌گه‌ڵ به‌غدا ھه‌بێت، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین زۆرترین ده‌ستکه‌وت بۆ خه‌ڵکى کوردستان و ھه‌موو عێراقیش به‌ده‌ست بھێنین. فرانس 24: سه‌رۆک وه‌زیران مه‌سرور بارزانى زۆر سوپاس که پێشوازیتان لێکردین لێره له سه‌لاحه‌دین له نزیک ھه‌ولێر، پایته‌ختى ھه‌رێمى کوردستانى عێراق، سوپاس بۆ ئێوه‌ش که بینه‌رى ئه‌م چاوپێکه‌وتنه تایبه‌ته بوون.
عومه‌ر فه‌تاح له‌کاتی به‌ڕێوه‌چوونی خۆپیشاندانه‌که‌ی دانیشتوانی ناحیه‌ی عه‌ربه‌تدا که‌سێک له‌ناو ئۆتۆمبێله‌که‌یەوه ته‌قه به‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منیه‌کاندا ده‌کات و دواتر له‌بازگه‌ی عه‌ربه‌ت سلێمانی دوو که‌س ده‌ستگیر ده‌کرێن و ئێستا له‌بنکه‌ی پۆلیسى عه‌ربه‌ت ده‌ستبه‌سه‌رن. دوێنێ سێشه‌ممه ژماره‌یه‌ک له‌هاوڵاتیان و چالاکانی مه‌ده‌نی ناحیه‌ى عه‌ربه‌تی نزیک سلێمانی به‌مه‌به‌ستی داواکردنی نه‌وت و کاره‌باو خزمه‌تگوزاری خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو بۆ ماوه‌ی نزیکه‌ی دوو کاتژمێر رێگاى سه‌ره‌کی سلێمانی هه‌ڵه‌بجه‌یان داخست، له‌کاتێکدا خۆپیشانده‌ران سه‌رقاڵی ئه‌وه‌بوون به‌ردی گه‌وره‌و بچووک له‌سه‌ر شه‌قامه سه‌ره‌کیه‌کە دابنێن و رێگه له‌و ئۆتۆمبێلانه بگرن که‌هاتوچۆ به‌و رێگه‌یه‌دا ده‌که‌ن، که‌سێک له‌ناو ئۆتۆمبێله‌که‌یەوه ته‌قه به‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منیه‌کاندا ده‌کات. نه‌به‌ز محه‌مه‌د یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که به هاوڵاتی وت «خۆپیشانده‌ران له‌ده‌روازه‌ی عه‌ربه‌ت کۆبووینه‌وه‌و ده‌مانویست داواکاریه‌کانمان بگه‌یه‌نینه به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه، به‌ڵام ئۆتۆمبیلێک که دوو که‌سی تێدابوو چه‌کیان پێبوو وادیاربوو پێشمه‌رگه یان پۆلیس بن داوایانکرد رێگه‌یان بۆ بکه‌ینه‌وه چونکه په‌له‌یانه، ئێمه‌ش له‌سه‌ر داوای به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌و ئاسایش رێگه‌مان پێدان که‌بڕۆن، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی نزیکه‌ی (30) مه‌ترێک له‌ئاپۆرای خۆپیشانده‌ران دوورکه‌وتنه‌وه، ئه‌و که‌سه‌ی له‌ته‌نیشت شۆفێره‌که‌وه دانیشتبوو ده‌ستڕێژی گوله‌ی کرد به‌سه‌ر خۆپیشانده‌رانداو نزیکه‌ی (10) فیشه‌کی به‌ئاسماندا ته‌قاند، به‌ڵام هیچ که‌سێک بریندار نه‌بوو». دوابه‌دوای ته‌قه‌که له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی عه‌ربه‌ته‌وه په‌یوه‌ندی ده‌کرێت به‌بازگه‌ی عه‌ربه‌ت سلێمانیه‌وه‌و له‌وێ ده‌ستگیرده‌کرێن، دابان محەمه‌د عارف به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت به هاوڵاتی وت «له‌سه‌ر ئه‌و رووداوه شۆفێره‌که‌و ئه‌و که‌سه‌ی دیکه‌ش که‌ته‌قه‌ی کردووه به‌بڕیاری دادوه‌ری لێکۆڵینه‌وه ده‌ستگیرکراون و ئێستا له‌بنکه‌ی پۆلیسی عه‌ربه‌تن و خۆیان و ئۆتۆمبێله‌که‌شیان ده‌ستبه‌سه‌رن و ئێمه وه‌ک ئیداره‌ی ناحیه سکاڵامان له‌سه‌ر تۆمارکردوون».
عومه‌ر فه‌تاح هه‌رچه‌نده هه‌فته‌یه‌ک به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادقدا تێپه‌ربووه، به‌ڵام هێشتا هیچ یه‌کێک له‌و به‌ڵێنانه جێبه‌جێ نه‌کرا که له‌لایه‌ن به‌رپرسانی ئیداریی ئه‌و شاره‌وه درابووه خۆپیشانده‌ران، هاوکات دانیشتوانی ناحیه‌ی عه‌ربه‌تیش به‌مه‌به‌ستی داواکردنی به‌شه سوته‌مه‌نی و زیادکردنی کاته‌کانی کاره‌بای نیشتیمانی خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کیان دایه حکومه‌ت بۆ جێبه‌جێکردنی. دووشه‌ممه‌ی رابردوو ژماره‌یه‌ک له‌چین و توێژه جیاوازه‌کانی سه‌یدسادق خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو داوایانکرد له‌ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کدا به‌شه سوته‌مه‌نی ئه‌مساڵیان پێبدرێت و کاته‌کانی کاره‌بای نیشتیمانییان بۆ زیادبکرێت و ده‌ستبکرێته‌وه به‌جێبه‌جێکردنی پرۆژه خزمه‌تگوزاریه وه‌ستاوه‌کان. سه‌نگه‌ر عه‌لی یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادق هاوکات یه‌کێک له‌وکه‌سانه‌ی که‌سه‌ردانی پارێزگاری سلێمانی کردووه، به هاوڵاتی وت «هیچ به‌ڵێنێک جێبه‌جێ نه‌کراوه، ته‌نها یه‌کجار نه‌وت هات ئه‌ویش پێش خۆپیشاندانه‌که به‌ڵێندرابوو، کاره‌باش وه‌ک خۆیه‌تی و ته‌نها خشته‌که‌ی گۆڕاوه، بڕیاربوو چه‌ند وه‌زیرێک بێن له‌نزیکه‌وه خه‌ڵک ببینن و کێشه‌کان بزانن، ئه‌وانیش تائێستا نه‌هاتوون و هیچ واده‌یه‌کیش دیاری نه‌کراوه بۆ هاتنیان». دوێنێ سێشه‌ممه ژماره‌یه‌ک له‌هاوڵاتیان و چالاکانی مه‌ده‌نی ناحیه‌ى عه‌ربه‌تی نزیک سلێمانی به‌مه‌به‌ستی داواکردنی به‌شه سوته‌مه‌نی و زیادکردنی کاتی کاره‌باو چارەسه‌رکردنی غازو نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو بۆ ماوه‌ی نزیکه‌ی دوو کاتژمێر رێگاى سه‌ره‌کی سلێمانی هه‌ڵه‌بجه‌یان داخست. نه‌به‌ز محه‌مه‌د یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که به هاوڵاتی وت «ده‌یان کێشه له‌سنوری ناحیه‌که‌ماندا هه‌یه، بۆ گه‌یاندنی ئه‌و کێشانه به‌لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار هاتینه سه‌ر شه‌قام، چونکه ماوه‌ی سێ ساڵه نه‌وت دابه‌شنه‌کراوه، جۆزه‌ی (16) ئه‌مپێریمان هه‌یه ده‌بوو (18 بۆ 20) سه‌عات کاره‌بای نیشتیمانیمان هه‌بێ به‌س ئێستا ته‌نها (12) کاتژمێر که‌متریشه، جگه له‌وانه ئێستا کێشه‌ی غازیشی هاتووه‌ته سه‌ر». ئه‌و رێکخه‌ره‌ی خۆپیشاندانه‌که‌ی ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد ئه‌وان ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کیان داوه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان، وتیشى «ئه‌گه‌ر ئه‌و داواکاریانه جێبه‌جێنه‌کرێت، دێینه‌وه سه‌ر جاده‌و فشارو رێگای مه‌ده‌نی توندتر ده‌گرینه‌به‌ر». دابان محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت سه‌باره‌ت به‌داواکاری خۆپیشانده‌رانی ناحیه‌که‌ی ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو ئه‌و پشتیوانی له‌داواکاریه‌کانیان ده‌کات و ده‌نگی ده‌خاته‌پاڵ ده‌نگیان، وتیشی «ماوه‌ی سێ ساڵه نه‌وت دابه‌شنه‌کراوه له‌سنوره‌که‌ماندا، کاره‌باش هه‌رچه‌نده سیسته‌می ئه‌مپێره به‌س کاته‌که‌ی که‌مه، ئێمه به‌جددی به‌دواداچوون ده‌که‌ین بۆ جێبه‌جێکردنی داواکاریه‌کانیان و به‌به‌رده‌وامی له‌سه‌ر خه‌ت ده‌بین له‌گه‌ڵ لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان».
عومه‌ر فه‌تاح په‌رله‌مانتارانی کوردستان هێشتا چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی ئه‌و داواکاریه‌ن که‌ناردوویانه بۆ حکومه‌تی هه‌رێم سه‌باره‌ت به‌کاتی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی پله به‌رزکردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌ران که‌ماوه‌ی زیاتر له چوار ساڵه راگیراوه. هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر (36) په‌رله‌مانتارى کوردستان له‌فراکسیۆنه جیاوازه‌کان یاداشتێکیان ئاڕاسته‌ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان کردووه‌و داواده‌که‌ن به‌زوویی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى پله به‌رزکردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌ران ده‌ستپێبکاته‌وه. پێشه‌وا هه‌ورامانی، په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان یه‌کێک له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی که‌واژۆی یاداشته‌که‌ی کردووه به رۆژنامه‌ی هاوڵاتی وت «یاداشتێکمان ئاڕاسته‌ی سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان کردووه‌و داوامانکردووه بینێرێت بۆ حکومه‌ت به‌مه‌به‌ستى مافى پله‌به‌رزکردنه‌وه (الترفیع)ى فه‌رمانبه‌ران، که‌زیاتر له‌شه‌ش ساڵه راگیراوه«. ئه‌و په‌رله‌مانتاره ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ئه‌وه مافێکی ره‌وای هه‌موو فه‌رمانبه‌رانه‌و داوامانکردووه سه‌رجه‌م وه‌زاره‌ت و ده‌سته‌کان و له‌ناویشیاندا هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ش ئه‌م پله به‌رزکردنه‌وه‌یە بیگرێته‌وه‌و ده‌ستپێبکاته‌وه، ئه‌و وتیشى «هێشتا وه‌ڵامی حکومه‌تمان بۆ نه‌هاتوەه‌و چاوه‌ڕوانین، ئێمه‌ش به‌پێى ناوه‌رۆک و وه‌ڵامی ئه‌وان قسه‌ى نوێمان ده‌بێت سه‌باره‌ت به‌م داواکارییه«. جگه له‌یاداشته‌که‌ی په‌رله‌مان، دوو هه‌فته‌یه له‌تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان به‌شێک له‌مامۆستایان و فه‌رمانبه‌ران که‌مپینێکیان راگه‌یاندووه به‌مه‌به‌ستی گێڕانه‌وه‌ى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌یان، هاوکات یاداشتێکیشیان ئاڕاسته‌ی هه‌ریه‌که له‌سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان و په‌رله‌مانتاران و سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و وه‌زاره‌تى دارایى کردووه. له‌ڕاگه‌یاندراوه‌که‌یاندا هاتووه «دواى شەش ساڵ له‌ڕاگرتنى مافى یاسایى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌مان، داواتان لێده‌که‌ین چیتر به‌بیانووى قه‌یران ئه‌م مافه‌مان پێشێل و زه‌وت مه‌که‌ن و به‌زووترین کات بۆمان بگێڕنه‌وه، له‌کاتێکدا ئه‌م داواکارییه ده‌که‌ین که‌دڵنیاین داهاتى حکومه‌ت ته‌واو زیادى کردووه‌و زۆر به‌ئاسانى ده‌توانرێت چارەی پله‌به‌رزکردنه‌وه‌کانمان بکات». له‌به‌شێکی دیکه‌ی یاداشته‌که‌ی ئه‌و که‌مپینه‌دا باس له‌وه‌کراوه که‌ئه‌م کابینه‌یه وه‌ک ده‌وترێت و لێى چاوه‌ڕێ ده‌کرێت کابینه‌ى گێڕانه‌وه‌ى مافه‌کانیان و چاکسازییه، به‌ڵام وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن «به‌زه‌وتکردنى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌کانمان ئه‌م بانگه‌شه‌یه ده‌چێته ژێر پرسیارو په‌رله‌مانتارانیش که‌مته‌رخه‌م ده‌رده‌چن له‌به‌رامبه‌ر ده‌نگده‌رانیان، ئه‌وه زیاتر له‌شه‌ش مانگه هیچ ئاسۆیه‌ک به‌دى ناکرێت و ته‌نانه‌ت که‌س باسیشى ناکات له‌کاتێکدا وه‌زاره‌تی دارایی چه‌ندین جار رایانگه‌یاندووه داهاتى حکومه‌ت ته‌واو زیادى کردووه‌و هیچ قه‌یرانێک نه‌ماوه، خۆشمان ئه‌م راستییه باش ده‌زانین». راگرتنی پله به‌رزکردنه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رانی حکومه‌تى هه‌رێم له‌کاتێکدایه، له‌کۆتایی مانگی یه‌کی ئه‌مساڵدا به‌پێى فه‌رمانێکى وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵاو توێژینه‌وه‌ى زانستى د.رێواز فایه‌ق سه‌رۆکى په‌رله‌مانى کوردستان، نازناوى زانستى له‌مامۆستاوه بۆ پرۆفیسۆرى یاریده‌ده‌ر به‌رزکرایه‌وه. له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2014وه به‌پاساوی قه‌یرانى دارایى له‌هه‌رێمى کوردستان، حکومه‌تى هه‌رێم به‌رزکردنه‌وه‌ى پله‌ى فه‌رمانبه‌ران و هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌و پۆلیسی راگرتووه.
.jpg)
هاوڵاتى ده‌ستاوده‌ستکردنى دوو کۆمپانیاى گواستنه‌وه‌ى غازى ماڵان له‌کۆرمۆره‌وه‌و دابه‌شکردنى له رێگه‌ى تانکه‌ره‌وه بۆ پارێزگاکانى هه‌رێم قه‌یرانێکى بۆ هاوڵاتیان دروستکردو له‌پاڵیدا ململانێى حزبى و تۆمه‌تبارکردنى مافیایى لێکه‌وته‌وه. دواى ئه‌وه‌ى کۆمپانیاى (گۆڵدن) تایبه‌ت به‌گواستنه‌وه‌ى غازى ماڵان له‌کۆتایى سه‌رى ساڵدا گرێبه‌سته‌که‌ى کۆتایى دێت، وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان داوایان لێده‌کات تا 31ى 1ى 2020 به‌رده‌وام بن تا ئه‌وکاته‌ى ئه‌و کۆمپانیا نوێیه ده‌ستبه‌کارده‌بێت که‌ته‌نده‌ره‌که‌ى بۆ ده‌رچووه. دواى ئه‌و به‌رواره قه‌یرانى غازى ماڵان دروستبوو، له رۆژى 2ى شوباتدا له‌یه‌که‌م کاردانه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمدا، وته‌بێژى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێم له روونکردنه‌وه‌یەکدا رایگه‌یاند «له‌لایه‌ن چه‌ند که‌سێکى ده‌ستڕۆیشتووى سنوورى گه‌رمیان و سلێمانى رێگرییان لێکراوه‌و وه‌ک کارتێکى فشار رێگه‌یان نه‌داوه به‌شه غازى شلى هه‌ولێرو دهۆک وه‌ک پێویست بگات، ئه‌وه‌ش بووه‌هۆى گرانبوونى نرخى غاز له‌و دوو پارێزگایه«. هه‌روه‌ها جوتیار عادل وته‌بێژى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێم جه‌ختى له‌وه‌شکردووه‌ته‌وه بابه‌تى گواستنه‌وه‌ى غاز له‌کۆمپانیاى داناغازه‌وه بۆ پارێزگاکانى هه‌رێم، که« له‌لایه‌ن کۆمپانیایەکه‌وه قورخ کرابوو، کرایه ته‌نده‌ر...له‌م دوو رۆژه‌ى رابردووشدا که‌سانى ئاماژه‌پێکراو به‌هێزى چه‌کدار و توندوتیژى نواندن به‌رامبه‌ر به‌کۆمپانیاکه، هێنده‌ى دیکه دۆخه‌که‌یان ئاڵۆز کردووه...هه‌موو رێکاره یاساییه‌کان ده‌گرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى قورخکاران و مافیاکان رووبه‌ڕووى یاسا بکرێنه‌وه«. دوابه‌دواى روونکردنه‌وه‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم، دواى دوو کاتژمێر فراکسیۆنى پارتى له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا جه‌ختله‌وه ده‌که‌نه‌وه که‌نابێت رێگه بدرێت به‌مافیاکان که رێگرى له‌ناردنى غازى شل بکرێت بۆ هاوڵاتیانى هه‌ولێر و دهۆک». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى، ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد کێشه‌ى غازى ماڵان به‌هۆى ده‌ستاوده‌ستکردنى دوو کۆمپانیا بووه، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ناشاردرێته‌وه که ته‌قه له‌ته‌نکه‌ره‌کانى گواستنه‌وه‌ى غاز ده‌کرێت. جه‌مال حه‌وێز، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌لێوانێکدا به هاوڵاتىوت «دیاره ئه‌و کێشه‌یه به‌فعلى دروست بووه له‌ئه‌نجامى ده‌ستاوده‌ستکردنى کۆمپانیایه‌ک بۆ کۆمپانیایه‌کى تر، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ناشاردرێته‌وه دووه‌م جاره ته‌قه له‌تانکه‌ره‌کان ده‌کرێت و گله‌یم له‌حزبه‌که‌ى خۆم کردووه، ئه‌و غازه بۆ جه‌ماوه‌رى هه‌ولێرو دهۆک ده‌چێت که‌خه‌ڵکى هه‌موو لایه‌نه‌کانى تێدایه نه‌ک ته‌نها پارتى». ناوبراو پێشیوابوو قه‌یرانى غاز کێشه‌یه‌کى نێوان دوو کۆمپانیای گواستنه‌وه‌ى غازه‌و «یه‌کێتى تێوه ده‌گلێندرێت، وته‌بێژى حکومه‌ت و ئه‌وانى دیکه‌ش په‌له‌یان کرد، مافیا کێیه؟ ده‌بوو سه‌بریان هه‌بووایه‌و ئه‌و قسانه نه‌کرایا». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى ده‌شڵێت «ئه‌و کۆمپانیایه‌ى گواستنه‌وه‌ى غازه‌که‌ى بۆ ده‌رچووه، بۆ پڕکردنه‌وه‌ى قازانجه‌که‌ى ئیلا ده‌بێت غاز که‌متر بکاته بتڵه‌کانه‌وه، چۆن ده‌کرێت بۆ هه‌ر تۆنێک (30) دۆلار زیاتر لێبدرێت له‌ته‌نده‌ره‌که‌یدا». لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان دوێنێ سێشه‌ممه 4ى شوبات کۆبوونه‌ته‌وه‌و بڕیاردراوه لیژنه‌یه‌ک سه‌ردانى کۆرمۆرو ئه‌و ناوچه‌یه بکات که‌کێشه‌که تێیدا سه‌رى هه‌ڵداوه. وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت «قه‌یرانى غاز کۆتایى نه‌هاتووه‌و چاره‌سه‌رى ریشه‌یى بۆ نه‌کراوه‌و ئێستا به‌ڕێژه‌یه‌ک غاز ده‌گاته شاره‌کان». پێشه‌وا هه‌ورامى، وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «دوێنێ سێشه‌ممه لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان کۆبوونه‌ته‌وه‌و تائێستا چاره‌سه‌رى کۆتایى نییه، هه‌تا دووشه‌وى رابردوو ته‌قه له‌ته‌نکه‌رى گواستنه‌وه‌ى غازه‌کان کراوه‌و ته‌سه‌وریش ده‌که‌ین جارێکى دیکه‌ش ته‌قه له‌ته‌نکه‌ره‌کان بکرێته‌وه«. پێشیوابوو پێشتر «به‌هه‌ره‌مه‌کى» گواستنه‌وه‌ى غازه‌که دراوه‌ته خه‌ڵک، بەڵام ئێستا به‌شێوه‌یه‌کى «یاسایى» له رێگه‌ى ته‌ندره‌وه دراوه‌ته خه‌ڵک به‌پێى یاسا بۆى ده‌رچووه. ناوبراو پێشیوابوو هه‌ندێک له‌بازرگانى»مشه‌خۆر»، ئه‌و دۆخه‌یان قۆستۆته‌وه، وتی «نرخى غازى ماڵان له حەوت هەزارو (500) دینار به (25) هه‌زار دینار ده‌یده‌نه‌وه خه‌ڵک، هه‌تا (25) هه‌زار دینار له‌گه‌رمه‌ى دۆخه‌که رۆشتووه‌و خه‌ڵک به‌و نرخه کڕیویه‌تى». ده‌رباره‌ى به‌کارهێنانى وشه‌ى (مافیا) له‌لایه‌ن فراکسیۆنى پارتى و وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه، پێشه‌وا هه‌ورامى وتى «مافیا ئه‌و که‌سه‌یه ته‌قه له‌تانکه‌رى غاز ده‌کات و ژیانى خه‌ڵک ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه ئیتر هه‌رکه‌سێک بێت، شتى زۆر خراپتر کرابوو په‌راسووى خه‌ڵک شکێندرابوو که به‌یاننامه‌ى فراکسیۆنى پارتى ده‌رکراوه، ئێمه پاڵپشتى حکومه‌ت ده‌که‌ین، ئه‌و لایه‌نانه‌ى له‌ناویدان نازانم چه‌ندێک به‌حکومه‌تى خۆیانى ده‌زانن». ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان ده‌ڵێت گومان له‌گرێبه‌ستى کۆمپانیا نوێیه‌که هه‌یه که به‌نرخێک گواستنه‌وه‌ى غازه‌که‌ى بۆ ده‌رچووه که قازانجى تێدا ناکات. کاروان گه‌زنه‌یى، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان به هاوڵاتى وت «وته‌بێژى حکومه‌ت خراپ قسه‌ى کردووه‌و ناوى مافیاى هێناوه، ئه‌گه‌ر حکومه‌تێک حکومه‌ت بێت رێگه‌نادات مافیا له‌هه‌رێمى کوردستاندا هه‌بێت، ده‌بێت مافیاکه‌ش ئاشکرا بکات». کاروان گه‌زنه‌یى، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که سبه‌ینێ 6ى شوبات سه‌ردانى کۆرمۆر ده‌که‌ن و گفتوگۆ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کاندا ده‌کرێت. گه‌زنه‌یى ده‌شڵێت «دانا غاز به (346) دۆلار بۆ هه‌ر تۆنێک دابه‌شى کردووه، ئه‌م کۆمپانیایه (346) دۆلارى لێداوه« که‌سێک بزنس بکات و بیه‌وێت زه‌ره‌ر بکات ئه‌مه جێى گومانه، چونکه (15) دۆلارى گواستنه‌وه‌و (10) دۆلارى رسوماتى دێته‌سه‌ر بۆ هه‌ر تۆنێک». کاروان گه‌زنه‌یى وتیشى «ئه‌و گرێبه‌سته ناکرێت به‌و شێوه‌یه بڕوات، وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان ملکه‌چه له‌سه‌رى، قسه‌ى ئێمه ئه‌وه‌یه حه‌وت هه‌زارو (500) دینارى غازى ماڵان نه‌کرێته حه‌وت هه‌زارو (501) دیناریش، ده‌بێت وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان ئه‌و گره‌نتییه‌مان پێبدات تاکۆتایى هاتنى گرێبه‌ستى کۆمپانیا نوێیه‌که تاکۆتایى ئه‌مساڵ». رۆژانه بۆ سێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێمى کوردستان (38) تانکه‌رى غازى پێویسته که به‌م شێوه‌یه‌یه، بۆ پارێزگاى هه‌ولێر (13) تانکه‌رو سلێمانى (14) و دهۆک (11) تانکه‌رى غازى ماڵانى ده‌وێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو ده‌ڵێت به‌پێى گرێبه‌ستى نوێى غاز، به‌شى حکومى به‌سیستى ده‌کرێت تا ره‌واج به‌به‌شه بازرگانییه‌که‌ى بده‌ن سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو رایگه‌یاند حه‌قیقه‌تى قه‌یرانى غاز په‌یوه‌ندى به‌ساغکردنه‌وه‌ى غازى بازرگانییه‌وه هه‌یه تاهاوڵاتیان به‌گران بیکڕن. شێرکۆ جه‌وده‌ت، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌ڕوونکردنه‌وه‌یه‌کدا رایگه‌یاندووه، حه‌قیقه‌تى قه‌یرانى غاز گرێبه‌سته‌که‌ى به‌مجۆره‌یه: یەکەم: رۆژانه (700) ته‌ن به‌شێوه‌ى حکومى بخرێته بازاڕه‌وه‌و به‌نرخى (7500) دینار بگاته ده‌ست هاوڵاتی. دووەم: رۆژانه (300) ته‌نى به‌شێوه‌ى بازرگانى بفرۆشرێت. شێرکۆ جه‌وده‌ت ده‌شڵێت «بۆ ئه‌وه‌ى به‌شه بازرگانییه‌که ره‌واجى پێبدرێت‌و ساغبکرێته‌وه، به‌سستى به‌شه حکومییه‌که دابه‌شده‌کرێت، خه‌ڵکیش که‌پێویستى به‌غازه‌و به‌تایبه‌ت له‌م وه‌رزه‌دا ناچاره بچێت به‌نرخێکى به‌رز له‌بازرگانییه‌که بیکڕێت». له‌ڕوونکردنه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوودا هاتووه، «هه‌ڵبه‌ته ململانێکان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى که‌سه ده‌سترۆیشتووه‌کانه‌و هیچ په‌یوه‌ندى به‌پرۆژه‌کانى سلێمانیو هه‌ولێرو به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکه‌وه نیه، ئه‌و هێزه‌ى به‌کارھێنراوه دیسان په‌یوه‌ندى به‌پشک‌و ململانێکانه‌وه هه‌یه.» شێرکۆ جه‌وده‌ت ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه قۆناغى داهاتوو رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى ئه‌و که‌سه ده‌ستڕۆیشتووانه‌یه که‌بارزگانى به‌ژیانى خه‌ڵکه‌وه ده‌که‌ن، ئه‌مه‌ش پێویستى به‌هه‌ڵمه‌تى نیشتیمانیو فشارى هه‌موو لایه‌که به‌هه‌موو ده‌نگ‌و ره‌نگه جیاوازه‌کانه‌وه، چونکه «ئه‌و که‌سانه هێزیان له‌پشته«. فراکسیۆنى یه‌کێتى"ته‌نکه‌رى غاز حیمایه‌ى بۆچییه خۆ گواستنه‌وه‌ى چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نى نییه" وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى قسه‌کانى شێرکۆ جه‌وده‌تى ره‌تکرده‌وه له‌باره‌ى گرێبه‌سته‌که‌وه‌و وتى «هێشتا گرێبه‌ستى کۆمپانیاکه بۆ گواستنه‌وه‌ى غازى شل نه‌دراوه به‌لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان و ورده‌کارییه‌کانى به‌ئێمه نه‌گه‌یشتووه، کاک شێرکۆ چۆن که گرێبه‌سته‌که‌ى نه‌بینیوه واده‌ڵێت». دوابەدوای روونکردنەوەی حکومەت لەسەر گواستنەوەی غاز کە رایگەیاندبوو پاسەوان بۆ تانکەرەکانی گواستنەوەی غاز دابیندەکات، بەشێک لەبەرپرسانی یەکێتی کاردانەوەی توندیان نواند. جه‌مال حه‌وێز، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى وتی «تانکه‌رى غاز حیمایه‌ى بۆچییه خۆ گواستنه‌وه‌ى چه‌ک و ئه‌سله‌حه نییه، پێویسته به‌سه‌لامه‌ت غاز بگاته ده‌ستى هاوڵاتیان».
