کرێملین: پوتین فەرمانی درێژکردنەوەی ئاگربەستی نەدا

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ زانایانی بواری کەشناسی پێشبینی دەکەن هاوینی ئەمساڵ ئەوروپا گەرمترین بێت لە مێژووی ئەو کیشوەرەدا. دەڵێن لە 11 ساڵی رابردوودا بەردەوام پلەی گەرمای ئەوروپا لە بەرزبوونەوەی زیاتردا بووە. تامسین گرین، کەشناسی ئەوروپی دەڵێت، زۆر سەختە بتوانیت بە دڵنیایی پێشبینی پلەکانی گەرما و کەشوهەوا لە ئەوروپا بکەیت، ئەوەش لەبەر ئەو گۆڕانە زۆرەی بەسەر کەشوهەوای ئەو کیشوەردا دێت، بەڵام کاتێک سەیری 11 ساڵی رابردوو دەکرێتەوە، وا پێشبینی دەکرێت ئەمساڵ گەرمترین هاوین دەبێت لە مێژووی ئەوروپادا. ئەو کەشناسە باس لەوە دەکات، لە مانگی ئایاردا کەشوهەوای ئەوروپا وەک کەشوهەوای مانگی حوزەیران بووە. پێشبینیش دەکات لە مانگەکانی تەمموز و ئابدا پلەکانی گەرما ریکۆردی بەرزترین لە مێژووی ئەوروپادا بشکێنن. هاوکات ئاماژەی بەوەکردووە، لە مانگەکانی رابردوودا پلەی گەرمای هەوا و پلەی گەرمای زەریاکان بەرزتربوون بەراورد بە هەمان کاتی ساڵەکانی رابردوو و بەردەوامیشن لە بەرزبووەنەوەی زیاتر. گرین دەڵێت، "یەکێک لەو شتانەی زۆر گەورە و رەتنەکراوەیە و ناتوانین پشتگوێی بخەین ئەوەیە کە بەردەوام ریکۆردی نوێی گەرما دەشکێنین".  23 لەو 30 شەپۆلە گەرما بەهێزەی لە ئەوروپا تۆمارکراوە لە دوای ساڵی 2000ـەوە بووە و 5 دانەشیان تەنیا لە 3 ساڵی رابردوودا روویانداوە. پلەی گەرما لە تەواوی جیهاندا 1.3 پلەی سلیزی زیادیکردووە، بەڵام پلەی گەرمای ئەوروپا 2.3 پلە زیادیکردووە، ئەمەش نزیکەی دوو هێندەی بەشەکانی دیکەی جیهانە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئۆکراینا و بەلجیکا رێککەوتنێکی ئاسایشیان واژۆکرد کە تێیدا برۆکسل بەڵێنی ناردنی 997 ملیۆن یۆرۆ هاریکاریی سەربازی و 30 فڕۆکەی ئێف 16ی بۆ ئۆکراینا داوە. هەر دوێنێش ئیسپانیا بەڵێنی ناردنی 1 ملیار یۆرۆ هاریکاری بۆ ئۆکراینادا. رۆژی سێشەممە 28-5-2024، ڤۆلۆدێمیر زیلنسکی، سەرۆکی ئۆکراینا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، ئەم رێککەوتنە " پابەندیی بەلجیکا بە هاریکاریکردنی وڵاتەکەمان دڵنیادەکاتەوە". ئەوەشی خستەڕوو، ئەمە جاری یەکەمە لە رێککەوتنێکدا بە دیاریکراوی ژمارەی فڕۆکە ئێف 16ـکان دیاری بکرێت کە 30 دانەن. فڕۆکەکان تاوەکو ساڵی 2028 دەگەنە دەست ئۆکراینا و بەشێکیشیان هەر ئەمساڵ دەنێردرێن. هەروەها برۆکسل بە گوژمەی 977 ملیۆن یۆرۆی دیکە هاریکاریی سەربازیی دیکە دەداتە ئۆکراینا. زیلنسکی دەڵێت، هاریکارییەکان لە ئۆتۆمبێلی پێشکەوتووی جەنگی، کەرەستەی بەرگریی ئاسمانی و دەریایی، پاکەرەوەی مین، گولەتۆپ و مەشق و راهێنانی سەربازانی ئۆکراینا پێکدێن. لە رێککەوتنەکەدا ئاماژە بە هاوئاهەنگی لە پیشەسازی چەکیشدا کراوە. هەروەها جەخت لە توندکردنەوەی سزاکانی سەر رووسیا کراوەتەوە. دی کرۆ، سەرۆکوەزیرانی بەلجیکا لە پۆستێکی ئێکسدا بڵاویکردووەتەوە، زیلنسکی داوای کەرەستەی تایبەت بە پاراستنی هاووڵاتییەکانی کردووە و ئەوانیش لە پاڵپشتیکردنیان رژدن". هەر دوێنێش، زیلنسکی لەگەڵ پێدرۆ سانچێز، سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا رێککەوتنێکیان واژۆکرد کە ئیسپانیا بە بڕی 1 ملیار یۆرۆ هاریکاریی سەربای بۆ ئۆکراینا بنێرێت. پێدرۆ سانچێز رایگەیاندووە، زۆر گرنگە ئێستا هاریکارییەکانمان دوو هێندە بکەین. هاریکارییەکانی ئیسپانیا بریتین لە دەیان مووشەکی دژە فڕۆکەی پاتریۆتی ئەمریکی، 19 تانکی لیۆپاردی ئەڵمانی و دژە درۆنی ئیسپانی. سەردانەکەی زیلنسکی بۆ لای سەرۆک و سەرکردەکانی ئەوروپا لە کاتێکدایە، رووسیا هێرشێکی بەهێز و فراوانی بۆ سەر خارکیڤ دەستپێکردووە و دەڵێت ئامانجی دروستکردنی گەروویەکی ئارامە لە نێوان رووسیا و ئۆکراینادا.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ یەکێتی ئەوروپا زیاتر 2 ملیار یۆرۆ وەک هاریکاریی مرۆیی بۆ سووریا و رۆژئاوای کوردستان خەرجدەکات. ئەوەش بەهۆی ئەو دۆخە ناجۆرەی خەڵکی ئەو وڵاتەی تێکەوتووە. رۆژی سێشەممە 28-5-2024، جۆزێف بۆرێڵ، جێگری سەرۆکی کۆمسیۆنی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند، "ئەمڕۆ یەکێتی ئەوروپا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جارێکی دیکە نیشانیاندایەوە کە پاڵپشتی خەڵکی سووریا و ئەو کەسانەن کە لەوێ ئاوارەن". بڕی ئەو هاریکارییەی یەکێتی ئەوروپا بۆ سووریا و رۆژئاوای کوردستانی تەرخانکردووە 2 ملیار و 120 ملیۆن یۆرۆیە و تەنیا لەمساڵدا 560 ملیۆن یۆرۆی لە شێوەی هاریکاریی مرۆییدا دەنێردرێت بۆ خەڵکی سووریا. لە دوای دەستپێکی شەڕی ناوخۆوە لە لە 2012دا لە سووریا، یەکێری ئەوروپا لانیکەم 30 ملیار یۆرۆی وەک هاریکاریی مرۆیی، بەرەوپێشبردن، ئابووری و سەقامگیرکردن ناردووە بۆ خەڵکی سووریا. بڕیارەکەی یەکێتی ئەوروپا لەکاتێکدایە، ئاژانسی ئەمریکا بۆ بەرەوپێشبردنی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، لانیکەم 16 ملیۆن و 700 هەزار کەس لە سووریا پێویستیان بە هاریکاریی مرۆیی هەیە، هەروەک 12 ملیۆن و 900 هەزار کەسیش خۆراکی رۆژانەی پێویستیان نییە. لە راپۆرتەکەی ئەمریکادا هاتووە، لە 2012ـەوە تاوەکو ئێستا، واشنتن 17 ملیار و 463 ملیۆن دۆلاری وەک هاریکاریی مرۆیی پێشکێشی رۆژئاوای کوردستان و سووریا کردووە. بەهۆی شەڕی ناوخۆ، هاتنی داعش و داگیرکاریی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستانەوە، بەشێک لە خەڵکی سووریا ئاوارەی ناوخۆی وڵاتەکە بوون. ئاژانسە ئەمریکییەکە باس لەوە دەکات، 7 ملیۆن و 200 هەزار ئاوارە لە نێو سووریادا هەن.

هاوڵاتی حووسییەکانی یەمەن، رایانگەیاند هێرشیان کردۆتە سەر 2 پاپۆڕی جەنگی ئەمریکی لە دەریای سوور 3 کەشتی لە زەریای هێند و دەریای سوور. یەحیا سەریع، وتەبێژی حووسییەکانی یەمەن لە لێدوانێکی تەلەفیزیۆنیدا بە بێ باس کردن لە کاتی رووداوەکە رایگەیاند، بە درۆن هێرشیان کردۆتە سەر 2 پاپۆڕی جەنگی ئەمریکی و بە مووشەکیش هێرشیان کردۆتە سەر کەشتییەکان. تا ئێستا لایەنە ئەمریکییەکان و هەروەها ناوەندەکانی کەشتیوانی لەم بارەوە بێدەنگەیان هەڵبژاردووە هیچ شتێکیان رانەگەیاندووە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەمڕۆ ئیسپانیا، ئێرلەندا و نەرویج بە فەرمی دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا نا، ئەوەش بۆ گوشارخستنە سەر ئیسرائیل هێرشەکانی بۆ سەر غەززە کەمبکاتەوە. ئیسرائیل بە توندی بە گژ ئەو هەنگاوە دیپلۆماسییەدا چووە و ئاماژەی بەوەکردووە بە هیچ جۆرێک لەبەرچاوی ناگرێ. ئەمڕۆ سێشەممە 28 ئایاری 2024، پێدرۆ سانچێز، سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا رایگەیاند، ئەمە بڕیارێکی مێژووییە و یەک ئامانجی هەیە، ئەویش هاوکاریکردنی فەڵەستین و ئیسرائیلییەکانە ئاشتی بەدەستبێنن. ئیسرائیل کاتز، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هەر زوو لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بە گژ ئەو بڕیارەدا چووەوە و رایگەیاند، حکومەتەکەی پێدرۆ "بەشێکە لە دنەدانی جینۆساید لە دژی جووەکان و تاوانی جەنگ". ئێرلەندا و نەرویجیش وەک هەفتەی رابردوو بەڵێنیان دابوو، هەر دوای ئیسپانیا بە فەرمی دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا نا. ئاڵای فەڵەستینیش لە پەرلەمانی ئێرلەندا لە دوبلین بەرزکرایەوە. سایمۆن هاریس، سەرۆکوەزیرانی ئێرلەندا گوتی، "ئەمە ساتێکی گرنگە و پێموایە پەیامێک بۆ جیهان دەنێرێت کە هەنگاوی کردەیی هەیە کە دەتوانن هەڵیبێنن وەک وڵاتێک بۆ بەخشینەوەی ئومێد بە چارەسەری دوو دەوڵەت و زیندوو هێشتنەوەی". ئیسپین بارز، وەزیری دەرەوەی نەرویج لە راگەیێنراوێکدا گوتی، "زیاتر لە 30 ساڵە نەرویج پاڵپشتیکارێکی بەهێزی دەوڵەتی فەڵەستین بووە. ئەمڕۆش کە نەرویج بە فەرمی دان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا دەنێت، رووپەڕێکی نوێیە لە پەیوەندییەکانی نێوان نەرویج و فەڵەستین". هەرچەندە تاوەکو ئێستا 140 وڵاتی ئەندام لە نەتەوەیەکگرتووەکان دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە، هیچ کام لە وڵاتە زلهێزەکانی رۆژئاوا، وەک فەرەنسا، ئەڵمانیا و ئەمریکا روویان لەو هەنگاوە نەکردووە. ئێستا لە دوای بڕیاری دوو ئەندامی یەکێتی ئەوروپا بۆ داننان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا، دەکرێت پەیوەندییەکانی یەکێتی ئەوروپا و ئیسرائیل بەرەو کاڵبوونەوە بچن. مەدرید هەر بەوەوە نەوەستاوە و داوا لە یەکێتی ئەوروپا دەکات رێکاری توند بەرامبەر ئیسرائیل بگرێتە بەر بۆ هێرشە بەردەوامەکانی بۆ سەر غەززە. داوای دەوڵەتی سەربەخۆ مێژوویەکی کۆنی هەیە لەلای فەڵەستینییەکان، بەتایبەت لە دوای 1967ـەوە کە شەڕ لە نێوان عەرەب و ئیسرائیل روویدا و فەڵەستین بەشێکی گەورەی خاکەکەی لەدەستدا. بەرپرسانی دەسەڵاتی فەڵەستینی لە دوای ساڵی 2001ـەوە چارەسەری دوو دەوڵەتیان لا پەسەندبووە و لە گفتووگۆدابوون لەگەڵ رۆژئاوادا، بەڵام لە 2007ـەوە حەماس هێزەکانی دەسەڵاتی فەڵەستینییان لە غەززە دەرکرد و تاوەکو ئێستاش بوونەتە رێگر لەبەردەم دروستکردنی ئەو دەوڵەتەدا. حەماس لای وایە دەسەڵاتی فەڵەستینی داردەستی رۆژئاوان و بە خیانەتکار و خاکفرۆشیان دادەنێت. ئامانجی بزوتنەکەوەش "رووخاندنی دەوڵەتی ئیسرائیل و دەرکردنی کۆنترۆڵکردنی تەواوی ئەو خاکەیە فەڵەستین و ئیسرائیلی لەسەرن".

هاوڵاتی میدیا ئەڵمانییەکان باس لەوە ئەکەن، چەند وڵاتێکی یەکێتی ئەوروپا بە تایبەت ئەڵمانیا، دەیەوێت، بە پێی بڕیاری دادگای باڵای ناوچەیی دۆسلدۆرف، سوپایی پاسداران وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی بناسێنن. ماڵپەڕی فۆکاس و ناوەندی هەواڵی دی پی ئەی ئەڵمانی رۆژی دووشەممە 27ی ئایاری 2024 ئەم هەواڵەیان لە زاری چەند دیپلۆماتێکی ئەورووپییەوە بڵاو کردۆتەوە. بە پێی ئەم راپۆرتانە، لە سەر داوای وەفی ئەڵمانی لە یەکێتی ئەوروپا، بەشی یاسایی ئەنجومەنی یەکیەتی ئەورووپا ئەوەی پشتڕاستکردۆتەوە ئەو بڕیارەی لە شاری دۆسلدۆرفی ئەڵمانیا لە کانوونی یەکەمی 2023 دەرکراوە، ئەکرێت وەک بنەمایەک وەربگیردرێت بۆ ئەوەی سوپای پاسداران بخرێتە لیستی رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە لە روانگەی یەکیەتی ئەوروپاوە. هاوپەیوەند لەگەڵ ئەم هەواڵانەدا، هانا نیۆمەن، نوێنەری ئەڵمانیا لە پەرلەمانی ئەوروپا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسی ، " بۆرێل ئیتر بیانوویەکی نییە بەوەی سوپای پاسداران وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی نەناسێنێت". دادگایەک لە ددۆسلدۆرف، لە کانوونی یەکەمی 2023 دا هاوڵاتیەکی ئێرانی- ئەڵمانی بە 2 ساڵ و 9 مانگ زیندانی سزا دا بەوەی هێرشی کردبووە سەر کەنیسەیەک لە شاری بۆخۆم لە رۆژئاوای ئەڵمانیا.

هاوڵاتی هێرشی هێزەکانی ئیسرائیل بۆ کەمپێکی ئاوارەکان لە شاری رەفەحی باشووری کەرتی غەزە کوژرانی دەیان هاوڵاتی مەدەنی لێکەوتۆتەوە. بە پێی راپۆرتی وەزارەتی تەندروستی حەماس لە غەزە کە رۆژی دووشەممە 27ی ئایار، ئاماری نوێی کوژراو و بریندارەکانی راگەیاندووە، بە هۆی هێرشەکانی پێرێ 45 کەس کوژراون کە 23 کەسیان ژن و مناڵن و 149 کەسیش بریندار بوون. هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئەم کەمپە، ناڕەزایەتی زۆری لە جیهانی بەدوایی خۆێیدا هێنا بە تایبەتیش ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپا. لە بەرامبەردا سوپای ئیسرائیل رۆژی یەکشەممە 26ی ئایاری 2024، لە راگەیاندراوێکدا، رایگەیاند بە پێی زانیاری ورد، بینایەکی حەماس بە شێوەی ورد و گونجاو کراوتە ئامانج. جۆزێپ بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا، نیگەرانی خۆی لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان دەربڕی و لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی:" ئەو هەواڵانەی دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوە بووە بە هۆی ترساندنم و نیگەرانم لەو رووداوەی روویداوە“. ئێمانۆئێل مەکرۆن، سەرۆک کۆماری فەرەنسا، رۆژی دووشەممە 27ی ئایاری 2024، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی،" هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر رەفەح دەبێت رابگیردرێت، لەبەر ئەوەی هیچ شوێنێکی پارێزراو بۆ کەسانی مەدەنی بوونی نییە و کەسانی مەدەنی گیانیان لە مەترسیدایە". هەر لەسەر ئەم پرسە ژمارەیەکی تر لە وڵاتانی ئەورووپی لەوانە نەرویج و ئیسپانیا، هێرشی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان لە رەفەحیان شەرەمەزار کردووە. وەزیری دەرەوەی ئیسپانیاش لەسەر ئەم بابەتە نووسیویەتی:" ئەگەر ئیسرائیل بەردەوام بێت لە پێشێلکاری بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی دەربارەی راگرتنی هێرش بۆ سەر رەفەح، ناچار ئەبێت هەنگاوی گونجاو هەڵبگرین بۆ ئەوەی ئەم بڕیارە بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوەو رێکاری یاسایی بگیردرێتە بەر". رەجەب تەیب ئەردۆگان، سەرۆککۆماری تورکیاش دوێنێ 27ی ئایاری 2024، بەڵێنی داوە وڵاتەکەی هەموو کارێک ئەکات بۆ ئەوەی نتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل و بەرپرسانی تری ئەو وڵاتە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت دەربارەی هێرش بۆ سەر رەفەح. ئەردۆگان ئیسرائیلی بە "تیرۆریست" ناوبرد و باسی لەوە کرد ئەم هێرشەی ئیسرائیل دوای ئەوەهاتووە، دادگای نێونەتەوەیی داوای لە ئیسرائیل کردووە کۆتایی بە هێرشەکانی بۆ سەر ئیسرائیل بهێنێت. وەزارەتی دەرەوەی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبیش لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، ئەم هێرشەی شەرمەزار کردووە و داوای ئەوەی کردووە بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی کە داوای راگرتنی هێرشی سەربازی ئیسرائیل بۆ سەر رەفەحی کردبوو، دەستبەجێ بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە. سعوودیەش رایگەیاند، هێرش بۆ سەر خێمەی ئاوارەکان لە باکووری رۆژئاوای رەفەحی شەرمەزار کردووە و خوازیاری راگرتنی هێرشەکان بووە لە لایەن ئیسرائیلەوە. وڵاتی قەتەریش، یەکێک لە وڵاتانی نیوانگیر لە جەنگی غەزە، روانگەی جیهانی لەوە ئاگادار کردۆتەوە هێرش بۆ سەر رەفەح هەوڵەکان بۆ گەیشت بە ئاگربەست و گۆڕینەوەی بارمتەکان شکست پێ ئەهێنێت. پێشتریش وتەبێژێکی ئەنجەمی ئاسایشی کۆشکی سپی بە تایمزی ئیسرائیلی راگەیاندبوو، ئەمریکا نیگەرانی ئەو هەواڵانەیە دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوەو خەریکی کۆکردنەوەی زانیارییە دەربارەی ئەم هێرشە. پێرێ سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، هێرشی کردۆتە سەر جبالیا لە باکووری کەرتی غەزە و بنکەیەکی هەواڵگری حەماسی کردۆتە ئامانج. ئەم هەواڵە دوای ئەوە بڵاو بۆوە کە حەماس بۆ یەکەمجار لە 6 مانگی رابردوودا بە مووشەک هێرشی کردە سەر کەمپی رەفەح و بە 12 مووشەک رەفەحی کردە ئامانج.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ هەزاران ئەرمەنی بە دروشمی لادانی سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکەیان رژانە سەر شەقامەکان و پۆلیس 270 کەسیانی دەستگیرکردووە. خۆپێشاندانەکە لە دژی بە دەستەوەدانی زەویی ئەرمینیایە بە ئازەربایجان. رۆژی دووشەممە 24-5-2024، هەزاران خۆپێشاندەر لە تەواوی ئەرمینیا لە دژی دەسەڵاتی نیکۆڵ پاشینیان، سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکە هاتنە سەر شەقامەکان و رێگەکانیان داخست. وەزارەتی ناوخۆی ئەرمینیا رایگەیاندووە، لانیکەم 273 خۆپێشاندەریان بە تۆمەتی یاساشکێنی و پشێوی نانەوە دەستگیرکردووە. هەفتەی رابردوو، یەریڤان چوار گوندی لەسەر سنوورەکەی لەگەڵ ئازەربایجان دایەوە باکو، ئەوەش ناڕەزایەتی خەڵکی لێکەوتووەتەوە و حکومەتەکەیان بە لاواز ناودەبەن. لە دوای 2019ـەوە، ئەرمینیا و ئازەربایجان دوو جار لەگەڵ یەکدیدا، لەسەر ناوچەی نۆگۆرنۆ قەرەباخ، چوونەتە جەنگەوە. هەردوو وڵات ئەو ناوچەیە بە هی خۆیان دەزانن، بەڵام ساڵی رابردوو ئەرمینیا ناوچەکەی رادەستی ئازەربایجان کردەوە. خەڵکی ئەو ناوچەیە دەڵێن، پێدانی ئەو ناوچەیە بە ئازەرباجیان رێگریان لە هاتووچۆکردن لێدەکات لەگەڵ بەشەکانی دیکەی ئەرمینیا لێ قەدەخە دەکات. هەروەها لۆمەی سەرۆکوەزیران دەکەن کە زەویی داوە بە ئازەربایجان بەبێ وەرگرتنی هیچ بەرژەوەندییەک لە بەرامبەردا. پاشینیان لە 2020دا لە جەنگی دژ بە ئازەربایجاندا شکستی هێنا و ساڵی رابردووش تەواوی ناوچەی قەرەباخی دایەوە ئازەربایجان، بەڵام دەڵێت ئەو هەنگاوەی بۆ پاراستنی ئاشتییە لەگەڵ باکو. دوای ئەوەی ساڵی رابردوو قەرەباخ رادەستی ئازەربایجان کرا، 100 هەزار دانیشتووی ئەرمەنی ئەو ناوچەیە، کۆچیان بۆ ناوچەکانی دیکەی ئەرمینیا کرد.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ تۆرنادۆ و زریانی بەهێز لە چوار ویلایەتی ئەمریکای دا و تاوەکو ئێستا لانیکەم 22 کەس گیانیان لەدەستداوە. هۆشداری لە کەشوهەوای خراپتر دەدرێت و 110 ملیۆن ئەمریکی لە ژێر هەڕەشەدان. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، حکومەتی ئەمریکا رایگەیاند، ژمارەی ئەو کەسانەی بەهۆی تۆڕنادۆ و هەورەبروسکەی زۆرەوە لە ئەمریکا گیانیان لەدەستداوە گەیشتووەتە 21 کەس. 8 کەسیان لە ویلایەتی ئارکانساس، 7 لە تەکساس، 4 لە کنتاکی و دووانیش لە ئۆکلاهاما گیانیان لەدەستداوە. هەروەها ئێوارەی رۆژی دووشەممە هۆشداری لە تۆرنادۆ و هەورەبروسکەی بەهێز لە ویلایەتەکانی نیویۆرک، نیو جێرزی و پەنسڵڤینیا دراوە. فەرمانگەی کەشوهەوای نیشتمانی دەڵێت، زریانەکە رووەو باکووری رۆژهەڵاتی ئەمریکا دەڕوات و کاریگەری دەخاتە سەر زیاتر لە 110 ملیۆن کەس. بە گوێرەی ماڵپەڕی پاوەر ئاوتەجی ئەمریکا، بەهۆی تۆرنادۆکانەوە سەدان هەزار هاووڵاتی ئەمریکی بەبێ کارەبا ماونەتەوە؛ تەنیا لە کنتاکی ژمارەکە 160 هەزار کەس بووە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەبارەی هێرشەکەی سەر کەمپی رەفەح رایگەیاند، هەڵەیەکی تراژیدیا بووە و مەبەستیان نەبووە هاووڵاتی سڤیل بەر هێرشەکە بکەوێت. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە کنێسێت گوتارێکی پێشکێشکرد و رایگەیاند، "لە رەفەح نزیکەی یەک ملیۆن کەسی بێ چەکمان گواستووەتەوە و هەرچەندە ئەوپەڕی هەوڵمانداوە کەسانی بێ چەک ئازار نەدەین، بەڵام هێرشێکمان هەڵەیەکی تراژیدیای لێکەوتەوە". هاوکات باسی لەوەشکرد، دەستیان بە لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە کردووە و دەبێت بزانن هۆکارەکەی چیبووە. هێرشەکە رووبەڕووی رەخنەیەکی توندی رێکخراوە جیهانییەکان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ بووەتەوە. ئیسرائیل سوورە لەسەر ئەوەی هێرشەکەی بۆ سەر دوو بەرپرسی باڵای حەماس کردووە و لە هێرشەکەدا کوژراون. هێرشەکەی دوێنێی سەر کەمپی رەفەح لانیکەم 45 هاووڵاتی سڤیلی کوشت و 200 کەسی دیکەشی بریندارکرد.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە 48 کاتژمێری رابردوودا لە بەغدا هێرشکراوەتە سەر دوو خواردنگەی مریشکی سوورەکراوی کنتاکی، کە بە کەی ئێف سی ناسراوە. پۆلیس ژمارەیەک گومانلێکراوی بکەری تاوانەکەیان دەستگیرکردووە. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند، ژمارەیەک گومانلێکراویان بە تۆمەتی هێرشکردنە سەر دوو خواردنگەی کەی ئێف سیی ئەمریکی دەستگیرکردووە. پۆلیس باسی لەوەکردووە، لە لێکۆڵینەوەکاندا دەرکەوتووە، بکەرانی تاوانەکە لایان وایە براندە ئەمریکییەکانی وەک خواردنگەی کەی ئێف سی پاڵپشتیی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەکەن. لە هێرشی یەکەمدا دوو پیاو کە بە سواری ماتۆڕسکیلەوە بوون، بۆمبێکییان فڕێداوەتە بەردەم یەکێک لە لقەکانی خواردنگەی کەی ئێف سی لەسەر شەقامی فەڵەستین لە رۆژهەڵاتی بەغدا. رۆژی دووشەممە، لقێکی دیکەی کەی ئێف سی هەر لە بەغدا هێرشی کراوەتە سەر و ژمارەیەک تۆمەتبار بە داردەستەوە خۆیان کردووە بە خواردنگەکەدا و پەنجەرە و کەلوپەلەکانیان شکاندووە. وەزارەتی ناوخۆ رایگەیاندووە، تۆمەتبارەکان پێش گەیشتنی پۆلیس بە شوێنەکە هەڵاتوون. ژمارەیەک ئەفسەری پۆلیسیش کە ئەرکیان پاراستنی شوێنەکەیە سزادراون و بڕیارە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ تەنیا لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا لانیکەم 10 هەزار کۆچبەر بە نۆکەندی ئینگلیزدا بە بەلەمی بچووک پەڕیونەتەوە بەریتانیا. ئەمەش لەکاتێکدایە سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا رۆژ دوای رۆژ بەڵێنی بنبڕکردنی چوونی کۆچبەر بۆ ئەو وڵاتە دەدات. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، حکومەتی بەریتانیا ئاماری نوێی کۆچبەرانی بڵاوکردەوە کە روویان لە بەریتانیا کردووە. لە ئامارەکەدا هاتووە، لە کانوونی دووەمی ئەمساڵەوەلانیکەم 10 هەزار و 170 کۆچبەر تا 25ی ئەم مانگە گەیشتوونەتە بەریتانیا. ئەو ژمارەیە لە هەمان ماوەی ساڵی رابردوودا 7 هەزار و 395 کەس بوو. گوتەبێژێکی وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندووە، "بەردەوامین لە نزیکەوە کارکردن لەگەڵ هاوکارە فەرەنسییەکانمان بۆ رێگریکردن لە پەڕینەوەکان و پاراستنی ژیان". ریشی سووناک، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا هەوڵی گەورەی بۆ ئەوەیە رێگری لە چوونی کۆچبەر بۆ ئەو وڵاتە بکات، ئەوەش لە رێگەی ناردنی کۆچبەری نایاسایی کە دەچنە بەریتانیا بۆ بەریتانیا. مانگی رابردوو، پلانەکەی پارتی پارێزگارانی بەریتانیا کە سووناک سەرۆکایەتی دەکات کرا بڕیاردرا پەناخوازان بۆ رواندا بنێردێن. ستیفان کینۆک، بەرپرسی باڵای پارتی کاری بەریتانیا کە رکابەری سەرەکی بەریتانیان بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی ئەمساڵ دەڵێت، "لەبەرئەوەی سەرنجی حکومەت لەسەر ناردنی چەند سەد کەسێکە بۆ رواندا، چاویان لەسەر هەزاران کەسی زیاتر نەماوە کە هەموو مانگێک لە نۆکەندەکەوە دەپەڕنەوە". پارتی کاری بەریتانیا بەڵێنی داوە ئەگەر دەسەڵات لەو وڵاتە بگرنە دەست، فەرماندەیی ئاسایشی سنوور دروستدەکەن و ستافی ئەو فەرماندەییەش لە پۆلیس، کارمەندی هەواڵیری و لیکۆڵەر پێکدەهێنن. ئامانجیانە بە کارکردن لەگەڵ رێکخراوە نێودوڵەتییەکان و فەرمانگە جیهانییەکان رێگری لە چوونی کۆچبەر بکەن و باندەکانی گواستنەوەی مرۆڤ بدۆزنەوە و لەناویان ببەن.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ بەهۆی گێژاوی ئاسمانەوە کە فڕۆکەکان هەندێک جار تووشی دەبن، 12 کەس لە فڕۆکەیەکی هێڵی ئاسمانیی قەتەریدا برینداردەبن. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، هێڵی ئاسمانیی قەتەری رایگەیاند، فڕۆکەیەکیان کە لە دۆحەی پایتەختی قەتەرەوە بەرەو فڕۆکەخانەی دوبلین فڕیوە، لە رێڕەوەکەیدا دووچاری گێژاو بووەتەوە و بەهۆیەوە لە ئاسماندا 12 سەرنشین برینداربوون. هێڵە ئاسمانییەکە ئەوەی روونکردووەتەوە، فڕۆکەکە لە کاتی خۆیدا نیشتووەتەوە و دووچاری هیچ کێشەیەکی گەورە نەبووەتەوە. گێژاو دۆخێکی تایبەتە کە فڕۆکەکان لە ئاسماندا بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و پەستانی هەواوە دووچاری دێن. لە زمانی ئینگلیزیدا بەو دۆخە دەوترت تێربڵانس. گەشتی QR017 کە بە فڕۆکەی بۆینگ 787ی دریم لاینەر کرابوو، کاژێر 1ی سەرلەبەیانی ئەمڕۆ لە فڕۆکەخانەی دوبلینی ئێرلەندا کۆتاییهات و فڕۆکەکە بە پارێزراوی نیشتووەتەوە. فڕۆکەخانەی دوبلین باسی لەوەکردووە، لەکاتی نیشتنەوەی فڕۆکەکەدا تیمەکانی فریاگوزارییان بە هانای فڕۆکەکەوە چوون و 6 سەرنشین و 6 خزمەتکاری فڕۆکە برینداربوون. باسی لەوەشکردووە، گێژاوەکەیان لەسەر ئاسمانی تورکیا تووشبووە. بە گوێرەی میدیای ئێرلەندی، گێژاوەکە کەمتر لە 20 چرکەی خایاندووە و لەکاتی دابەشکردنی خواردن و خواردنەوە بووە لە فڕۆکەکەدا. بە شێوەیەکی گشتی لەو کاتەدا سەرنشینەکان ئازادن لەوەی پشتێنی گیانپارێزییان لە فڕۆکەکەدا بکەنەوە. رووداوی گێژاوی فڕۆکەکەی هێڵی ئاسمانیی قەتەری تەنیا دوای 5 رۆژ لە رووداوی گێژاوی فڕۆکەیەکی هێڵی ئاسمانیی سەنگاپوور دێت کە لەندەنەوە بەرەو سەنگاپوور بەڕێکەوتبوو. فڕۆکەکە ناچار بوو لە فڕۆکەخانەی بانگکۆکی تایلاند بنیشێتەوە. بەهۆی ئەو رووداوەوە لانیکەم 20 کەس برینداربوون و پیاوێکی بەریتانیی تەمەن 73 ساڵیش گیانی لەدەستدا.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە رووداوێکی داچوونی زەویدا لە وڵاتی پاپوا نیو گینی ترس هەیە لانیکەم 670 کەس گیانیان لەدەستابێت و سەردان خانووش رۆچوون و رووخاون. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، سێرهان ئاکتۆپراک، سەرۆکی رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە پاپوا نیو گینی رایگەیاند، لە گوندی یامبالی لەو وڵاتە زەوی رۆچووە و کاریگەریی خستووەتە سەر 4 هەزار هاووڵاتی و ترس هەیە لانیکەم 670 کەس گیانیان لەدەستدابێت. داچوونەکە 150 خانووی لەگەڵ خۆیدا بردووە و 250 خانووی دیکەش بە هاووڵاتیان چۆڵکراون، هەربۆیە 1,250 هاووڵاتی ئاوارەبوون. بە گوێرەی بەرپرسەکەی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئەو ناوچەیە هێشتا مەترسیی داچوونی دیکەشی لەسەرە و تاوەکو ئێستا تیمەکانی فریاکەوتن خەڵک بە مردوویی لە ژێر دارووپەردوودا دەدۆزنەوە. رووداوی داچوونی زەوییەکە هەینی رابردوو 24ی ئەم مانگە کاژێر 3ی بەرەبەیان روویداوە و خەڵکەکە لە کاتی خەودا بوون. بە گوێرەی تیمەکانی فریاکەوتن، رووبەری داچوونەکە هێندەی 4 یاریگەی تۆپی پێ دەبێت. پاپوا نیو گینی وڵاتێکە لە زەریای هێمن و دەکەوێتە باکووری ئوسترالیاوە؛ زۆرینەی خاکەکەی بە ئاو دەوردراوە، دۆخی دارایی خەڵکەکەی خراپە و بەرزترین رێژەی تاوانی لە جیهاندا هەیە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ حەماس بە مووشەک لە غەززەوە هێرشی کردەوە سەر ئیسرائیل و دەنگی زەنگی ئاگادارکردنەوە لە تەل ئەڤیڤی پایتەختی ئەو وڵاتە دەبیسترێت. ئەمڕۆ یەکشەممە 26-5-2024، بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، هێرشی مووشەکی لە غەززەوە بۆ سەر تەل ئەڤیڤی پایتەختی ئیسرائیل کردووە. ئەوە چوار مانگە یەکەم جارە حەماس هێرشی راستەوخۆ بۆ سەر ئیسرائیل بکات، میدیای فەرەنسی دەڵێت، یەک کەس لە هێرشەکەدا برینداربووە و حکومەتی ئیسرائیلیش دەڵێت، هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.  حەماسیش لە تەلەگرام رایگەیاندووە، "هێرشێکی گەورەی مووشەکیی بۆ سەر تەلئەڤیڤ کردووە. حەماس بە هەشت مووشەک لە رەفەحەوە هێرشەکەی بۆ سەر تەل ئەڤیڤ کردووە و زۆرینەی مووشەکەکان لەلایەن سیستمی بەرگریی ئیسرائیلەوە خراونەتە خوارەوە". جەنگی ئیسرائیل لەگەڵ حەماسدا لە دوای رووداوەکانی حەوتی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردووەوە دەستی پێکرد کە چەکدارانی بزوتنەوەکە پەلاماری ئیسرائیلیاندا و 1139 هاووڵاتی، منداڵ و پۆلیسیان کوشت و 240 کەسیشیان بە بارمتە گرت.